’
Sugid, langitnon nga isbing, sin-o’ng sa panumdoman Ni Colon nagbutang langitnon nga kakunyag Sa pagsiad sang dagat didto sa Salalupan (2) Nga’ng bilidhong’ kakahas, pagsalig sa iya natanyag? Sin-o’ng sa iya naghatag sing kaisog nga gamhanan Nga’ng hangin nagabagrong, ang dagat ginaayag, Nga sang malain nga anghel sa kaakig pinanipon Batok sa mga anak sang Espanyang’ maunungon?
Sa tunga sang isang’ kalinong nga managob Samtang nga nagatulog ang dutang’ maalumilaw Kag aliling sang bulan nga nagakurogkurog Gapadulong sa isang’ langit nga may kasilaw, May tawong’ nanganinaw sa dagat nga mabalod. . . Nakita yang’ naduag sa guya yang’ may kadlaw Ang kusog kag gahum sang daku nga kaluoy Nga sang pagkamaalwan kag kaalam gapangasoy.
__________
* Marso, 1947. — Ang mga porma nahuman na sang katapusan sang Disyembre, 1946: amo ini ang nahamtang sa patimaan sa katapusan sang libro. — Bag-o lang makita sang Bibliyotekang’ Pungsudnon ang isa ka bahin sang tinipon nga sinulatan ni Rizal, nga nahunahonaan nga nadula. Naimpon sa iya mga sinulatan ini nga binalaybay, nga sang una yara sa amon listahan, kag karon, sa maskin ano nga paagi kag pahito, indi kami makakita sing huwad. Bisan pa nga amo ini, pakamaayuhon na lang namon ang duha ka tinipik: matudo gid lang nga ang binalaybay nga epiko, mga oktaba real; apang, tapos ang nahauna nga tatlo ka tinangkas, ang ikap-at nautod na, nga mabasa na lamang ang nahauna niya nga duha ka dalan nga mga tagtinagpulo’g-isa; kag madason ang isa ka pamihak nga sinulatan, nga may tatlo man ka estropa nga mga oktaba real, kag ang panugod sang ikap-at nga oktaba, nga natapos sa taga nga kapakok, nga nadula pati ang sangkap niya nga inogsiling sa gramatika. — Manogdumala.
(1) Ambang’ maragtasnon, nga wala matapos, nga napetsahan sang ika-8 sa Disyembre sang 1877, suno sa sulat ni Pari Sanchez sa kay Gg. Ramon R. Guerrero. Si Gg. Ponce nagasugid sang "Ang Pagkabaganihan,” ambang’ maragtasnon. Sinulatan nga pangbuluthoan. Wala pa mabantala, nga sa wala sing duhadoha ang amo man nga sinulatan.
Ang tunay nga huwad nga sinulat ni Rizal sa papel nga katalan nakita sa Bibliyotekang’ Pungsudnon. Sa iya ni Retana (Vida y escritos) ang binalaybay naggwa sa idalum sang tig-ulo nga “Ang pagkabaganihan ni Colon.” Sa talagoan sang mga sinulatan sa Bibliyoteka sarang mabasa ang masunod nga mga tinaga sa ubos sang tig-ulo... “sa mga oktaba real nga nagadayaw kay Colon kag nagaasoy sang hambaru sini kay Neptuno.”
Ang “Poesias de Rizal” ni Dn. Jayme de Veyra may iya nga huwad sini nga sinulatan sa mga pp. 26-27.
(2 ) Salalupan — Ang katundan.
