Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/51

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

राशियाच्या फुडारान मे 1955 5 ‘वॉरसॉ कबलात संघटना’ स्थापन केली. रशियाच्य प्रभावासकयक उदेंत युरोपी राश्ट्रां तातूंत आस्पावली.

इजिप्त आनी सिरिया हांणी 1958 त ‘एकवटीत अरब गणराज्य’ स्थापन केल्ल्यान आनी इराक आनी जॉयडन हांणी ‘अरब संघ’ स्थापन केल्ल्यान बगदाद कबलातीचें म्हत्व उणें जालें. प्रदेशीक सहकार करून लश्करी बळगें वाडोवपाचो हे कबलातीचो हेत दुर्लक्षीत जालो. इराकांत 1958 त हॅरोमायट राजवट सत्ताभ्रश्ट केली. उपरांत आयिल्लो राज्य मुखेली अब्दुल करीम कासीम आनी ताचे वांगडी हांचे एकवटीत अरब गणराज्याकडेन लागींचे संबंद आशिल्ले. ताका लागून नवे राजवटीन बगदाद कबलातीचें वांगडीपद रद्द केलें. तेच वांगडा बगदाद कबलात संघटनेचें बगदादांतलें मुखेल कार्यालय लेगीत तुर्कस्थानाची राजधानी अंकाराक व्हेलें. उपरांतच्या काळांत हे कबलात संघटनेचें नांव बदलून ताका ‘सेंटो’ (Central Traty Organisation) अशें नांव दिलें. – कों. वि. सं. मं.

बगुली : बिहार प्रदेशांतल्या बायलांचें एक गीतनाट्य. आश्र्विन म्हयन्यांत एक दीस सांजवेळार कांय बायलो एकठांय जमतात. तातूंतली एक बायल माथ्यार एक बुरखो घेता आनी तातूंतल्यान नाकामुखार आपलो एक हात चोंची भाशेन हालयता. ते बायलेक बगुली अशें म्हणटात. ह्या वेळार तिच्या दोनूय वाटांनी सारके संख्येन हेर बायलो उब्यो रावतात.बगुली एके दिकेसावन, दुसरे दिकेवटेन धांवता आनी ‘दीदिया’ नांवान आपले इश्टिणीक उलो मारता. दीदिया आनी बगुलीचो संवाद जाता. बगुली उपरांत अडेच्या रागान न्हंयेचे दिकेन धांवंक लागता. हांगा ह्या गीतनाट्याचो पयलो देखाव सोंपता.

दुऱ्या देखव्यांत न्हंयेचे देगेर आयिल्ली बगुली, आपल्या घराकडेन पावय म्हणून तारयाक विनयतना दिसता. पूण तारयो कसोच आयकना आनी तिचेंकडेन कांय गजालींची मागणी करता. जशी बगुलीची विनवणी वाडत वता तसो तारयो आपली मागणीय वाडयता. निमाणें तारयो बगुलीबरोबर संभोग करपाची इत्सा उकतायता. तेन्ना बगुली ताका न्हयकार दिता आनी नाटक सोंपता. – कों. वि. सं. मं.

बघेली लोकसाहित्य : बघेल खंडांतल्या सामान्य लोकांचे बोली भाशेक बघेली अशें नांव आसा. अवधी भाशेभाशेनूच बघेली ही लेगीत हिंदीचोच एक फांटो. अवधी आनी बघेली हातूंत चडशें सारकेंपण आसा. बघेली भास अजुनूय बोलीच्याच स्वरुपांत उरल्या. ताका लागून हे भाशेंत विद्ग्ध साहित्य चडशें ना. गद्य – पद्य लोकसाहित्य खूब आसा.

ह्या प्रदेशांतलें शिक्षणाचें माध्यम सुरवातेक सावन खडी बोली आशिल्यान बघेली कवींची तशेंच ग्रंथ लेखकांची संख्या खूब उणी आसा. ह्या साहित्यकांभितर मधुर अली, पं. हरिदास, नजीरुद्दीन सिद्दिकी, हाफिझ मुहमद खाँ, ब्रजकिशोर निगम, जगदीशप्रसाद व्दिवेदी, मोहनलाल श्रीवास्तव, रुपनारायणाचीं कांय कांडां बघेलींत अणकारल्यांत.

बघेली गद्य साहित्य खूब आसा. तातूत सवणीं, जनावरां, राजा - राणी, साधू – संत, देव – देवता, तशेंच जादू, भुतां –खेतां हाचेंविशींच्यो कथा आसात. उपदेशाचेर बरयल्यो कांय कथा आसात. ह्या कथांच्या अध्ययनान बघेली, लोकांचे संस्कृतीची खूब म्हायती मेळटा.

बघेली पद्य साहित्याचे लोकगितां आनी पोवाडे अशे मुखेल दोन वर्ग पडटात. पोवाडो हे लोकगाथा आसून ते कथात्मक आसतात. लोकगितांचे खूब प्रकार आसात. तातूंत संस्कारगितां, देवतागितां, ऋतुगितां, प्रेमगितां आनी बालगितांहे मुखेल प्रकार आसात. संस्कारगितांतली सोहर, दादरा, बनरा, सोहाग, बिदा आनी ऋतुगितांतलीं कजली, फग, बारहमासी हीं गितां चड लोकप्रिय आसात.

विंध्य प्रदेशांतल्या खूबशा नेमाळ्यांतल्यान बघेली लोकसाहित्याचेर संकलनात्मक आनी समिक्षात्मक अशें खूबशें लिखाण जालां. – कों. वि. सं. मं.

बच्च नग्म : काश्मिरांतलो एक नामनेचो नाच. बच्च म्हळ्यार मिशो फुटूंक नाशिल्ले चले आनी नग्म म्हळ्यार नाच. हाचो खरो अर्थ पद वा राग असो जाता. पूण ह्या नाचांत पदांचो आस्पाव आशिल्ल्यान ह्या नाचाक हें नांव मेळ्ळां.

पयली वेवसायीक मुसलमान नर्तकी हाफिझ नग्म नांवाचो नाच करताल्यो. या नाचांतल्यानच हो नवो नाच तयार जावन लोकप्रिय जालो. चले, बायलांभाशेन लांब केंस दवरतात आनी बायलांचो भेस करून हो नाच करतात. मुखेल नर्तकी लेंगो आनी ओडणी वापरता. पांयांनी घुंगूर बांदता. रंगमाचयेर येवन तो पयलीं सलामीचो नाच करता. उपरांत नाचांतल्या पथकांतले लोक विंगड विंगड वाद्यां वाजोवन, पदां म्हणून नाचतात. हो नाच कथ्थक नाचाभाशेन आसता. ह्या नाचाचें एक पद अशें आसा- हा गुलो ! तो हि मासह वुछवन यार म्योन बुलबुल तो हि छेन्डतोन दिलदार म्योन उलफतुक सौदा कुनुम गाह मिल ह्योतुम अथ तरीकिस प्यठ्चल्यौ बाजार म्योन