Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/451

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

वेळ उरलो जाल्यार तो अशक्त जाता आनी कांय दिसां उपरांत ताका मरणूय येवपाक शकता.

ज्या लोकांक अन्न नासतना रावचे पडटा, तांची भुकेची संवेदना कांय दिसांनी मरता आनी जे लोक अर्दपोटार रावतात त्या लोकांची भुकेची संवदेना वाडत वता हें स्पश्ट जालां. भूके लागतकूच मनशाक अशक्तपण जाणवता, ताच्यान कश्टांची कामां करपाक जायनात. कांय जाणांक भूक लागले उपरांत रोखडीच कांपरी येता आनी तांचे मानसिक संतुलनूय इबाडटा.

अंधःश्र्चेतकाचे रुचीविशीं नियंत्रण दवरपी भागाक मार बसल्यार कुडीक अन्नाची गरज आसून लेगीत जेवपाची रुच नासता वा पोटांत अन्न आसून लेगीत जेवपाची इत्सा निर्माण जाता.कांय दुयेंसांक लागून चड भूक लागता वा भूक मरता.चड भूक लागप हाका इंग्लिशींत Polyphagla अशें म्हण्टात.गोड्यामुताच्या दुयेंसाक लागून वा मेदवाक मार बसल्यार खूब भूक लागूंक शकता.Anovexia म्हळ्यार भूक उणी जावप. मानसीक दुयेंसां तशेंच कांय शारिरीक दुयेंसांक लागून भूक उणी जावपाक शकता.

अन्नाची जिरवण करपाची कुवत आशिल्ले पदार्थ पोटांत गेल्यार, अन्नपचन वेळाआदीं जाता आनी भुकेची संवेदना सुरु जाता. कामाच्या वा शारिरीक व्यायामाच्या प्रमाणाचेरुय भुकेची संवेदना थरता. डॉ.दयानंद मंगेश राव

भूणितः धर्तरेच्या आकाराच्या वेगवेगळ्या घटकांचो अभ्यास करपी शास्त्र. ह्या शास्त्रांत धर्तरेची फाट, फाटीपोंदचो भाग आनी गुरुत्वाकर्शण हांचो संदर्भ घेवन, नकाशे, आलेख सारकिल्ल्या मार्ग निर्देशनांचो आदार घेवन धर्तरेसंबंदींचीं वेगवेगळीं परिमाणां मेजप जातात.ह्या कामांत भूमिती, भूभौतिकी आनी ज्योतिशशास्त्र ह्या धर्तरेच्या अभ्यासाकडेन संबंदीत आशिल्ल्या शास्त्रांचो संबंद येता. हाचेच जोडयेक १९५७ वर्सासावन कृत्रिम उपग्रह ह्या चवथ्या शास्त्राचो संबंद आयलो.

धर्तरेचे फाटीर वेगवेगळ्या वाठारांतले अक्षांश, रेखांश, दर्याथरा पसूनची उंचाय, गुरुत्वाकर्शण सारकिल्ल्या धर्तरेच्या घटकांचो अभ्यास करुन, वास्तव उपेगाखातीर तांचे एक कोश्ट गणित मांडप हो ह्या शास्त्राचो उद्देश आसता.

आधुनिक भूगणित शास्त्राचो व्याप आनी विस्तार हो धर्तरे पुरतो उरुंक ना. ताची कक्षा धर्तरे लागींच्या गिऱ्याचो आकार, गुरुत्वाकर्शणा सारकिल्ल्याचो अभ्यास करपामेरेन विस्तारीत जाल्लो आसा.

इतिहासः धर्तरेचो आकार हो खूब आदींसावन मनशाखातीर एक अभ्यासाचो विशय जावन रावला. धर्तरेच्या आकारा संबंदी वेगवेगळ्या काळांत वेगवेगळीं मतां मांडिल्लीं दिश्टी पडटात. इ.स.पयलींच्या पांचव्या शतका आदीं धर्तरे सपाट आशिल्ली असो समज जाल्लो. ह्यो शतकासावन पारमेनिडीस, पायथागॉरस(इ.स.आदीं ५७५-४९४), प्लॅटो(इ.स.आदीं ४२८-३४८), ऑरिस्टॉटल (इ.स.आदीं ३८४-३२२), हांणी पयलींचो समज नूल करुन पृथ्वीचो आकार वाटकुळो आसा म्हणपाचें पुराव्यासयत दाखोवन दिलें. फुडें आयझॅक न्युटन १६४२-१७२७), क्रिस्तीआन हायगेंझ (१६२९-९५) हांणी पृथ्वी वाटकुळी आसली तरी तिचो विषुववृत्तीय अक्ष तिच्या ध्रुवीय अक्षा परस मात्सो मोटो आसा अशें नोंद केलें. १६७२ वर्सा झां रिशे हाणें लंबकाचो आंदोलनकाळ अक्षांशा प्रमाण बदलता हें सोदून काडलें आनी हाचेवयल्यान धर्तरी सामकीच वाटकुळी नासुंये हें समजलें. पेरु आनी लेबलँडाक केल्ल्या भूगणितीय संशोधनांत धर्तरी ध्रुवांकडेन चेपटी आनी विषुववृत्ता कडेन फुगीर आसा म्हणपाचें समजलें. कॉपरनिकस हाचें संशोधन ह्या सिध्दांताक तेंको दिवपी थरलें. फुडें धर्तरी उत्तर ध्रवाकडेन फुगीर जाल्ल्यार दक्षिण ध्रवाकडेन थोडीशी खोलगट आसा म्हणपाचें समजलें.

डब्ल्यू स्नॅल(१५८०-१६२६) हाची त्रिकोणी करणाची सर्वेक्षण पदद्त, १६६९त झां पिकार हाणें पृथ्वी मापना खातीर केल्लो दुर्बिणीचो वापर, १७९१ वर्सा मीटर ह्या एककाची निश्चीत जाल्ली लांबाय, संगणकाचो वापर आनी अशींच सुदारीत उपकरणांची पदद्ती हांणी धर्तरेचो आकार आनी आकारमान मेजणेच्या कामांत खात्रीलायक अशी परिपूर्णताय हाडली. १९१९ वर्सा इंटरनॅशनल जिओडेटीक अँड जिओफिझिकल युनियन आनी हेर भूगणितीय अध्ययनाकडेन संबंदीत आशिल्ल्या संस्थांनी पद्दतशीरपणान ह्या शास्त्राचो अभ्यास चलयला.

धर्तरेवयल्या खंयच्याय वाठाराची स्थान निश्र्चिती, नकाशेनिर्मिती, भूभौतिकीय सर्वेक्षण ह्या सारकिल्या भूगणिती अभ्यासाचो उपेग, खनिजांचें सर्वेक्षण, रस्ते बांदणी, पूल बांदणी, धरणां बांदणी सारकिल्या प्रकल्पांत जाता. भूगणिती शास्त्रान केल्लें गुरुत्वाकर्शणाचें माप क्षेपणास्त्रांच्या माऱ्य़ाक मार्गदर्शन करता. भूगणितीय अभ्यासाच्या आदारान धर्तरेच्या कवचांत जावपी बदलांची म्हायती जावन भूंयकांप, ज्वालामुखी, सारकिल्या आपत्तींचो अदमास लागता.

धर्तरे भोंवतणच्याव गिऱ्यांकडेन संपर्क दवरपी अवकाशयानांच्या प्रवासाक भीगणितीय निरिक्षण मदत करता.

भूगोलःभूगोल ह्या विशयाक भूगोलविद्या वा भूंयवर्णनशास्त्र अशेंय म्हण्टात. हाचें मुखेल कारण म्हळ्यार भूगोलाची परंपरीक व्याख्या आनी व्याप्ती हातूंत आमुलाग्र बदल जाल्लो आसात आनी जायत आसात. भूगोलाक शास्त्र ह्या नांवांन सुवात मेळची अशें आधुनिक भूगोलतज्ञांचें मत आसा. हालींच्या तेंपार समाजीक शास्त्रावांगडा सैमीक शास्त्राभितरुय भूगोलशास्त्राची सुवात म्हत्वाची.