देशाचेर सर्वोच्च न्यायालयाची न्यायीक सत्ता आसा. सगळ्या विकास प्रकरणांसंबंदी निमणी अर्जी सर्वोच्च न्यायालयांत करपाक मेळटा. सर्वोच्च न्यायालयान घोशीत केल्ले कायदे भारताच्या राज्यक्षेत्रांतल्या सगळ्या राज्यांचेर बंधनकारक उरता.
राज्यांतल्या मुखेल न्यायालयाक उच्च न्यायालय अशें म्हण्टात. तांच्यांतूय एक मुखेल न्यायाधीश आनी कांय पालवी न्यायाधीश आसतात. तांची नेमणूक राश्ट्रपती, सर्वोच्च न्यायालयाचो न्यायाधीश आनी राज्यपालांच्या सल्ल्यान जाता. जिल्हो आनी तालुका पातळेवयल्या न्यायाधिशांची नेमणूक, बदली आनी तांचेर धेखरेख, हो सगळो वावर राज्याच्या उच्च न्यायालयाच्या अधिकार क्षेत्रांत येता. तीं न्यायालयां दिवाणी आनी फौजदारी खटल्यांत अपील न्यायालयां म्हूण वावुरतात. सामक्या सकयल्ल्या थरार पंचायत न्यायालयां आसात.
भारतीय संविधानः डॉ. राजेंद्र प्रसाद हाचे अध्यक्षतेखाला घटनासमितीन तयार केल्लें संविधान, २६ जानेवारी १९५० दिसासावन, भारतीय संविधान म्हूण चालींत आयलें. हिंदुस्थानाचें संविधान तयार करपाखातीर डिसेंबर १९४६ त घटनासमितीची स्थापणूक जाल्ली. सुरवेक ही संघटना सबंद हिंदुस्थानाखातीर आशिल्ली. पूण १९४७ त हिंदुस्थानाची भारत आनी पाकिस्तान अशी फाळणी जाल्ल्यान मुस्लीम लिगाचे सदस्य घटनासमितींतल्यान भायर पडले. उपरांत १४ ऑगस्ट १९४७ दिसा सच्चिदानंद सिन्हा हाचे अध्यक्षतेखाला घटनासमितीची परतून बसका जाली. भारतीय स्वातंत्र्याच्या कायद्यान सार्वभौम सत्ता घटनासमितीकडेन आयली. पूण सिन्हाच्या अचकीत मरणाक लागून डॉ. राजेंद्र प्रसाद घटनासमितीचो अध्यक्ष जालो. घटनासमितीन तयार केल्ल्या संविधानाक २६ नोव्हेंबर १९४९ दिसा मान्यताय मेळून, उपरांत तें २६ जानेवारी १९५० दिसासावन चालींत आयलें. संविधानांत ३९५ अनुच्छेद (Antices) आनी आठ परिशिश्टां (Appendix) आशिल्लीं. उपरांत पयली संविधान दुरुस्ती जावंन तातूंत आनी एका परिशिश्टाची भर पडली. संविधानांत शासकीय कर्मचाऱ्यांचे अधिकार, तशेंच शासनाचे अधिकार, स्वरुप, ताच्या विंगड विंगड आंगांचे एकामेकाकडेन आशिल्ले संबंद आनी शासनाची मर्यादा हांचे स्पश्टीकरण केल्लें आसा. संविधानांत लोकशाय आनी भौशिक तशेंच अर्थीक, न्याय ह्या तत्त्वांचेर चड भर दिला. संविधानांत केंद्र आनी राज्यां हांचे मदले परस्पर संबंद आस्पावल्यात. तशेंच अल्प संख्येन आशिल्ल्या लोकांच्या मनांत सुरक्षिततायेची भावना निर्माण जावची म्हूण, तांचेखातीर कांय खाशेल्यो तजविजी केल्ल्यो आसात.
भारताचें संविधान हें ग्रेट ब्रिटनाचे संसद पद्दतीचेर आदारिल्लें आसा. पूण ब्रिटनांत संसदेक चड हक्क आसून, संसदेन मान्य केल्ल्या कायद्यांक खंयचेंच न्यायालय जाप विचारपाक शकना. भारतीय संविधानाक वयली सुवात आशिल्ल्यान संसदेन मान्य केल्ल्या कायद्यांक भारतांतल्या न्यायालयांत आव्हान दिवंक मेळटा.
संसदीय लोकशाय, मूलभूत अधिकार, भौशिक न्याय, न्यायालयीन पुनर्विलोकन, संघराज्य पद्दत आनी मार्गदर्शन ह्या खाशेल्या तत्त्वांच्या आदाराचेर संविधानाची रचणूक केल्ली आसा.
संसदीय लोकशायः केंद्रांत संसद दोनसदनी (लोकसभा आनी राज्यसभा) आसून, ती लोकांनी वेंचून दिल्ल्या प्रतिनिधींची आसता. लोकसभेंत सद्या चडांतचड ५५२ सदस्य आसतात. तांच्यांतले ५३० सदस्य घटकराज्यांतल्यान आनी २० सदस्य केंद्रशासित प्रदेशांतल्यान वेंचून काडिल्ले आसतात आनी अँग्लो-इंडियन समाजांतल्या दोन सदस्यांची नेमणूक करपाचे हक्क राश्ट्रपतीक आसात. दर एका राज्यांत साबार मतदार संघ आसतात. हे मतदारसंघ राज्याच्या विस्ताराचेर वा लोकसंख्येच्या आदाराचेर तयार केल्ले आसतात. राज्यसभेंत चडांतचड २५० सदस्य आसतात. हातुंतल्या १२ सदस्यांची नेमणूक राश्ट्रपतीकडच्यान जाता. साहित्य शास्त्र आनी समाजसेवा ह्या मळांचेर भरीव योगदान केल्ल्या व्यक्तींची ती निवड आसता. लोकसभेचो तेंप पांच वर्सांचो आसता. राज्यसभा विसर्जीत जायना. दर दोन वर्सांनी तिचे एक-तृतीयांश सदस्य निवृत्त जावन, तांचे सुवातेर वेंचून आयिल्ले नवे सदस्य येतात. संसदेचो सदस्य जातलो जाल्यार, ती व्यक्ती भारताची नागरीक आसपाक जाय. तशेंच ती व्यक्ती अपंगूळ आसूंक फावना. राज्यसभेंत वेंचून येवपाखातीर ते व्यक्तीची पिराय ३० वर्सांसकयल आसूंक फावना आनी लोकसभेचो सदस्य जातलो जाल्यार ताची पिराय २५ वर्सांवयर आसपाक जाय. राज्यसभेच्या अध्यक्षपदार उपराश्ट्रपती आसता तर लोकसभेच्या अध्यक्षपदाचेर सभापती (Speaker) आसता. सभापतीक लोकसभेंत भोवमान वेंचून काडिल्लो आसता. संसदेंत सगळ्या सभासदांक आपले विचार मांडपाचें स्वातंत्र्य आसता. संसदेच्या दोनूय सभाघरांक साबार खाशेले अधिकार दिल्ले आसात.
देशाअंतर्गत सवस्तकाय, देशाचें संरक्षण, देशाची सर्वांगीण उदरगत आनी ते खातीर अर्थीक तरतूद हो संसदेचो मुखेल वावर आसा. प्रधानमंत्री आनी मंत्रीमंडळ संयुक्तपणान संसदेक जापसालदार आसतात. दर एक विधेयक संसदेच्या दोनूय सभाघरांनी मान्य जावचे पडटात. ही मान्यताय भोवमतान मेळटा. जर खंयचेंय विधेयक एका सभाघरान मान्य जालेंआनी दुसऱ्या सभाघरांत ताका विरोध जालो जाल्यार दोनूय सभाघरांची संयुक्त बसका आपोवन तें विधेयक मान्य करुन घेवंक मेळटा. पूण अर्था विशींच्या विधेयकाबाबत लोकसभेचें मत थरता.
केंद्र शासनाचें सर्वोच्चपद राश्ट्रपतीचें आसून ताका दोनूय सभाघरांचे वेंचून आयिल्ले सदस्य आनी राज्याच्या विधानसभांचे निर्वाचीत सदस्य वेंचून काडटात. राश्ट्रपतीची वेंचणूक प्रमाणशीर प्रतिनिधित्व पद्दतीप्रमाण एकल संक्रमणीय मतावरवीं जाता. राश्ट्रपतीपदाखातीर उबो आशिल्लो उमेदवार हो भारताचो नागरीक आसूंक जाय. ताची पिराय ३५ वर्सांवयर आसपाक जाय. तशेंच तो लोकसभेचो सदस्य म्हूण वेंचून येवपाक पात्र
