Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/387

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

मुहम्मद घोरी उपरांत १२०६त ताचो प्रांतिधिकारी कुत्बूद्दीन एबक हाणें गझनी लागचे सगळे संबंद तोडून तो स्वतंत्र सुलतान जालो. मुसलमानांच्या साबार घुरयांक लागून उत्तर हिंदुस्थानांतली चडशी राज्यसत्ता काबार जाल्ली. हाका लागून कुत्बूद्दीन हाका आपल्या राज्याचो विस्तार करपाक सोंपे जालें. कुत्बूद्दीन हो मुळांत गुलाम आशिल्ल्यान ताच्या घराणयांत गुलाम घराणें अशें नांव मेळ्ळें. गुलाम घराण्याची सत्ता १२८७ मेरेन तिगून उरली. उपरांत खल्जी हाणें राजपूतांच्या साबार भागांचेर जैत मेळयल्लें. ताणें १२९४त देवगिरी हांगाच्या यादवांचोय पराभव केलो. खल्जींचो शेक कमी जालो तसो तुघलक घराण्यान दिल्लीची सुलतानीयन हातासली. मुहम्मद तुघलक हाणएं आपल्या साम्राज्याचो विस्तार मदुरासावन काश्मीर मेरेन वाडयलो. १३९९ त तैमुर हाणएं भारताचेर घुरी घालून हांगाची खूब गिरेस्तकाय लुटून व्हेली. हाचो परिणाम म्हळ्यार तुघलक घराण्याची सत्ता दुबळी जाली. हाका लागून उत्तर भारतांत साबार ल्हान ल्हान राज्यां निर्माण जालीं. पंदराव्या शेंकड्याच्या शेवटाक दक्षिण भारतांत बहामनी राज्याचे कुडके जावन अहमदनगर, विजापूर, गोवळकोंडा, बीदर आनी एलिचपूर हांगा पांच स्वतंत्र राज्यां निर्माण जालीं.

दिल्लीच्या सुलतानांची सत्ता दुबळी जाल्याउपरांत उत्तर भारतांत कांय स्वतंत्र राज्यां निर्माण जालीं. हे संधीचो फायदो घेवन, सोळ्याव्या शेंकड्याच्या तिसऱ्या दसकांत मोगल राजवंशान दिल्लींत आपली सत्ता स्थापीत केली. कांय इतिहासकारांच्या मतान मोगल हो तुर्कांचोच एक फांटो अशिल्लो. मोगलांनी १४ व्या शेंकड्यांत इस्लाम धर्म आपणायलो. पंदराव्या शेंकड्याच्या सुमाराक मध्य आशियांतल्या चडशा प्रदेशांचेर ह्या वंशाचें राज्य आशिल्लें.

Humayuvei Dhade Konkani Vishwakosh

१५१९ ते १९२४ ह्या तेंपार बाबरान भारताचेर पांच घुरयो घाल्यो. आपल्या साम्राज्याचो विस्तार करप आनी खूब संपत्ती एकठांय करप होच ताचो मुखेल हेत आशिल्लो. १५२४ त ताणें वायव्य भारताचेर घुरी घालून पंजाबाचो चडसो भाग आपल्या शेकातळा हाडलो. उपरांत १५२६ त ताणें पानिपतच्या पयल्या झुजांत इब्राहिम लोदी हाचो पराभव केलो. अशे रितीन दिल्लीच्या सुलतानशाहीचो शेवट जावन थंय मोगल पातशाही सुरु जाली. सुरवेक मोगलांची राजधानी आग्य्राकूच आशिल्ली. शाहजहानान तिची सोबीतकाय वाडयली.

दिल्लीची गादी गातासल्या उपरांत बाबरान मध्य हिंदुस्थानांतले साबार प्रदेश आपल्या शेकातळा हाडले. १५२७ त चितोडचो राणा सांगा हाणें ताका विरोध केल्लो. पूण बाबरान ताचो पराभव केलो. बाबरान उपरांत ताचो चलो हुमायूँ हाका साम्राज्य विस्तार करपाक शक्य जालें ना. त्या तेंपार बिहार आनी बंगाल प्रदेशाचेर सूर घराण्याच्या शेरखानाचो शेक चलतालो. १५३९ त शेरखान हाणें हुमायूँचो पराभव केलो. शेरखानान दिल्ली आनी आग्रा काबीज करुन थंय अफगाणांची सत्ता परतून स्थापीत केली. १५५५ त हुमायूँन दिल्लीचेर घुरी घालून शेरखानाचो पराभव केलो. हुमायूँनच्या मरणाउपरांत ल्हान पिरायेंतूच अकबर बादशाह जालो. १५६० ते १५६५ मेरेनच्या काळांत अकबरान ल्हान ल्हान राज्यांक कवळून आपलें साम्राज्य अहमदनगर मेरेन वाडयल्लें. सुरवेक ताका राजपुतांनी खर विरोध केल्लो, पूण तांचेकडेन कबलाती करुन रजपुतांनी खर विरोध केल्लो, पूण तांचे कडेन कबलाती करुन रजपुतांक आपले मांडलीक करुन घेतले. अकबराचो चलो जहांगीर हो व्यसनी आशिल्ल्यान ताणेंराज्यकारभारांत व्हडलेंशें लक्ष घालें ना. शहाजहान बादशाह जाल्याउपरांत ताणें दक्षिणएकडेन आपल्या साम्राज्याचो विस्तार करपाचें काम चालूच दवरलें. शहाजहान हो कलेचेय मोगी आशिल्लो. कांय इतिहासकारांनी शहाजहानाच्या काळाक भारताचे वास्तूकलेचो 'भांगरा काळ' अशें म्हळां. शहाजहाना उपरांत आपल्या भावांकडेन औरंगजेबान झगडीं करुन राजसत्ता हातासली. ताणें आपली राजधानी आग्य्राकसावन दिल्लीक व्हेली. औरंगजेबान आपल्या काळांत जबर धर्मीक अत्याचार केले. औरंगजेबाच्या तेंपार मोगलांची सत्ता लागीं लागीं सबंद भारतांत पातळिल्ली. पूण मराठ्यांचो पुरायपणान पराभव करपाक ताका यश आयलें ना.

Jantar-Mantar Jaipur Konkani Vishwakosh

सतराव्या शेंकड्यांत भारताचे नैऋत्येक निजामशाही, आदिलशाही आनी कुतूबशाही हांच्या दरबारांत भोसले, मोरे, घाटगे, निंबाळकर आनी हेर घराणईं वावरतालीं. ह्या घराण्यांचे देखरेखीखाला कांय जहागीरीय आशिल्ल्यो. पूण रजपूतांसारकीं तांचीं स्वतंत्र राज्यां नाशिल्लीं. पूण १६७४ त रायगड किल्ल्याचेर आपलो आभिशेक करुन भोंसले