तोखणायेन भरिल्ल्यो आसात. अमूक राजान इतलें म्हायज्ञ केलें, इतलें दान दिलें. हांची कवना म्हळ्यारुय पोवाडेच, अशें म.ना. सहस्त्रबुद्दे हाणें म्हळां. ताच्या मतान पिळग्यांच्यो पिळग्यो मौखिक पध्दतीन चलत आयिल्लीं ही कवनां काळाफाटल्यान बदलत रावलीं. यादव काळांत तीं भटांच्या बिरुदगायनांत प्रकट जालीं आनी तींच मुखार शिवाजीच्या काळांत भाटांचे सुवातेर आयिल्ल्या शाहिरांच्या मुखान पोवाड्यांच्या रुपान पातळ्ळीं.
अशींच तोखणायेन भरिल्लीं रासो नांवाचीं कवनां 10व्या शेकड्यांसावन हिंदी वा तत्सम भाशेंत रचिल्लीं मेळटात. पृथ्वीराज चौहान हाचो भाट चंद बरदाई हांचें पृथ्वीराज रासो हें काव्या म्हळ्यार पृथवीराज हाचो पोवाडोच. कांय इतीहासकारांच्या मतान राजस्थानांतल्यान कांय राजपूत कुळां म्हाराश्ट्रांत आयिल्लीं, तेन्ना तांच्या सांगाताक तांचे भाटूय आयिल्लें. तातूंतल्या कांय भाटांनी मुखार म्हाराश्ट्रांतूच राबीतो केलो . ताणीं आपलें भाटगिरीचो धंदो तसोच दवरलो. रासो रचून ती गावन दाखोवन ताचेरुच तो आपलो चरितार्थ चलोवंक लागलें. शिवाजी आनी पेशव्यांच्या काळांतलें शाहीर हें भाटूच आशिल्लें.
सुरवेच्या काळांत पोवाडें रचून ते जमिल्ल्या लोकांक म्हूणून दाखोवप हें काम गोंधळी लोकांचे आसतालें. मुखार पेशवाई उपरांत तमाशावाल्यांचे स्वतंत्र पंगड निर्माण जालें. ह्या पंगडांतल्या शाहिरांनी पोवाडे आनी लावण्यो रचपाचें काम सुरु केलें. गोंधळी लोक संबळ आनी तुणतुण्याच्या तालार पोवाडें म्हणटलें आनी शाहिर डफाचे साथिचेर ते गायतालें.
पोवाड्यांची भास आनी रचणूक तशीं गांवठीच आसताली. शाहिर वा गोंधळी लोक आपलें गांवठी भाशेंत राजा, वीर तांच्यो लडायो, तांचे पराक्रम, तांची कारस्थानां आनी हेर गूणांचें वर्णन ते पोवाड्यांनी करतालें.
आयज मेरेन मेळिल्ल्या पोवाड्यांची संख्या सुमार तिनशां वयर आसा. तातूंतले शिवाजी सावन शाहुमेरेनच्या काळांतले फकत सात आसात. पेशव्यांच्या काळांतले लागी लागीं देडशें पोवाडे आसात आनी उरिल्लें ब्रिटीश राजकर्त्यांचेर आसात. पयल्या काळाखंडात अफझलखान वध, तानाजी आनी बाजी पालसरकर अशें तिनूच पोवाडें रचिल्लें आसात. अफझलखान वधाचो पोवाडो शाहिर अज्ञानदासान रचलो आनी ताणेंच तो शिवाजीक गावन दाखयल्लो. तेखातीर शिवाजीन ताका एक घोडो आनी शेरभर भांगराचो तोडो इनाम म्हूणून दिल्लो, अशें ताणेंच आपल्या पोवाड्यांत निमाणेकडेन म्हळां. ह्या काळखंडातले शाहिर मराठीच आशिल्लें. तांची भास खणखणीत पूण रांगडी आशिल्ली.
दुसऱ्या खाळखंडात पेशवाईतल्या पोवाड्यांचो आस्पाव जाता. ताची सुरवात पानीपताच्या पोवाड्यांनी आनी अंत खडकी, अश्टीच्या झुजांच्या पोवाड्यांनी जाता. ह्या तेंपार साबार ब्राह्मण शाहिरुय उदयाक आयलें. तामीं खूबशें पोवाडे रचतना खूब संस्कृत उतरां वापरल्यांत. तांच्यो चालीय कठीण आसात.
तिसरो काळ ब्रिटीशांच्या पोवाड्यांचो. 1818त पेशवाईचो अंत जावन म्हाराश्ट्रीचेर ब्रिटिशांचो शेक आयलो. तांचे राजवाटिच्या सुर्वेच्या कांय वर्सानी पोवाडे रचिल्लें. तातूंत स्वराज्य गेलें म्हूणून दुख्ख परगटायल्लें दिश्टी पडटा. ब्रिटिश सत्तेक थिराय आयलें उपरांत तांचो छाप म्हाराश्ट्राचेर कसो उदलो आनी तांचे शिस्तीचीय तोखणाय शाहिरांनी आपल्या पोवाड्यांनी केल्या . पेशव्यांच्या काळांत पोवाडे निर्मित स्थळ पुणें आशिल्लें तें ह्या काळांत मुंबय जालें आनी पोवाड्यांतलें पेशव्यांचे स्थान ब्रटिशांक मेळ्ळें.
शाहिरांनी पोवाड्यांतले विशय आपल्याच कालांतले मांडिल्ल्यान तांचेपासून त्या तेंपावयलें मराठी समाजाचें नितळ चित्र तांच्या काव्यांनी पळोवपाक मेळटात. कांय पोवाडे म्हत्वाची राजकीय घडणूक घडले उपरांत तांचेर आदारीत रोखडेच रचिल्लें आसात. देखून इतीहासीक म्हायतीचें नदरेन तांका खूब म्हत्व आसा. -कों.वि.सं.मं
पोसाणशास्त्र आनी आहारशास्त्र: हिंदूवैदकशास्त्रांत म्हळ्यार आयुर्वेदांत आहाराक खूब म्हत्व दिलां. आयुर्वेदीक उपचार पद्दतींत वखदांक आनी पथ्य-आहाराक सारकेंच म्हत्व दिलां. वैदकशास्त्राची बरीच म्हायती अर्थवेदांत मेळटा. विसाव्या शतकांतलें पोशणशास्त्रांतले म्हत्वाचें संशोधन म्हळ्यार जीवसत्वांची (Vitamins) वळख. इंग्लीश जीवशास्त्री (Biologist)F.Gowland Hopkins हांणीं केल्ल्या प्रयोगांची म्हायती 1912त उजवाडाक आयली आनी ताणीं जांकां Accassory Substances नांव दिलें. कांकच मागीर जीवसत्वां (Vitamins) म्हूणून वळखूंक लागलें. व्हिटामीनां (जीवसत्वां) हें नांव Funk ह्या शास्त्रज्ञान तांकां दिलें. ह्या जीवसत्वांची वळख करुन घेवपाच्या कामाक शास्त्रज्ञ लागलें आनी तांणी तांका रोमी वर्णमालेच्या अक्षरांची नांवां दिवपाक सुरवाच केली. कारण तांचें मुळावण आनी रसायनीक घटकांसंबंदी (Chemical Identity) तांकां ते मेरेन खबर नाशिल्लीं.
1918 वर्सा भारतांतल्या तमीळनाडू राज्यांतल्या कुन्नूर ह्या गांवांत सर रॉबर्ट मॅककॅरीसन ह्या ब्रीटीश शास्त्राज्ञ बॅराबॅरी ह्या रोगांचे संशोधन करपाक सुरवात केली. बॅरीबॅरी इन्क्वायरी युनीट (Beri - Beri Enquiry Unit) म्हूणून लोक हे क्रयावळीक वळखतालें. तांची प्रयोगशाळा सामकी ल्हान सुवातेंत म्हळ्यार एके कुडींत आशिल्लीं. बॅरीबॅरी नांवाचो रोग तेन्ना दक्षिण हिंदुस्थानांत जायत्या लोकांक जातालो. सात वर्सा उपरांत हे कार्यावळीक ( Deficiency Diseases Enquiry) म्हळ्यार ‘पोशणसत्वांच्या उणावाखातीर जाल्ल्या रोगाचे संशोधन’ अशें नांव दिलें. हेंच भारतांतलें वा ह्या रोगासंबंदांतलें पयलें संशोधन केंद्र. डॉ. मॅक कॅरीसन हो ताची बुन्याद घालपी पयलो संचालक. ताचे उपरांत डॉ. डब्ल्यू. र. आयक्रॉयड हो संचालक जालो आनी ताणें धा वर्सा थंय काम केलें. ताच्या जाग्यार एक वर्सभर डॉ.आर.पासमोर हो आयलो . डॉ.व्ही.एन.पटवर्धन हो हे संस्थेचो पयलो भारतीय संचालक आनी ताणें 1946 तें 1960 मेरेन हांगा काम केले आनी संशोधनाची व्यापती बरीच वाडयली.ही वाड आपणावपाक कुनूरची सुवात उणी जावंक पावली. ते खातीर 1959 वर्सा हें कुनुरचें संशोधन केंद्र आंध्रप्रदेशाच्या हैदराबाद ह्या शारांत हालयलें. डॉ. सी.गोपालन हाची 1961 वर्सा संचालक म्हूणून नेमणूक जाली. ताणें हे संस्थेच्या संशोधन कर्याक नवी दिशा दाखयलीं. संशोधनाक चड खोलाय मेळची म्हणून नव्या नव्या विशयांचो तांणीं कामांत आस्पाव केलो. अशें रीतीन पोशणशास्त्राच्या संशोधनाक नवो फागूर फुटलो. हे संस्थेच्या कार्याची संवसारांत नामनां जाली आनी ताका लागून 1969 वर्सा हे संस्थेक पोशण शास्त्राची राश्ट्रीय संस्था (Nayional Institute of Nutrition) अशें नांव भारत सरकारान दिलें.
भारतांतल्या पोशणशास्त्र आनी आहारशास्त्राच्या आधुनीक शास्त्रीय संशोधनाची वळख करुन घेवपाक हेच संस्थेच्या कार्याची वळख करुन
