कांय काळ काम केलें. आपले जिणेंत ताणें सतत अभ्यास करून जायत्यो पदव्यो मेळयल्यो. केंद्र शासनान ताका १९४८त 'महामहोपाध्याय' ही पदवी दिली. हिंदी साहित्य संमेलनाचेवतीन ताका 'साहित्य वाचस्पति' ही उपाधी मेळ्ळी. वाराणसेय विश्वविद्यपीठ आनी पुणें विद्यापीठ हाणीं डी. लिट. ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केलो.
१९१५त पुण्याचे शिक्षण प्रसारक मंडळी हे संस्थेचो तो वांगडी जालो. १९३३-३६ ह्या काळांत तो महाराष्ट्र साहित्य पत्रिकेचो संपादक आशिल्लो. १९४६-५० ह्या काळांत पुण्याच्या शिक्षण प्रसारक मंडळिचो अध्यक्ष आशिल्लो. १९३९त अहमदनगरांत भरिल्या मराठी साहित्य परिशदेचो कार्याध्यक्ष आशिल्लो. १९४६-५० ह्या काळांत ताणें संयुक्त महाराष्ट्र परिशदेचो उपाध्यक्ष म्हणून काम केलें. १९४८त तो पुण्याच्या टिळक महाराष्ट्र विद्यापिठाचो कुलगुरू जालो. १९६०-६३ ह्या काळांत तो पुणें विद्यापिठाचो कुलगुरू आशिल्लो. १९३९-४९ ह्या काळांत तो हिंदुस्थानी बोर्डाचो वांगडी आशिल्लो. फुडें ह्याच बोर्डाचो तो अध्यक्ष जालो. १९५०-५३ ह्या काळांत तो हिंदी शिक्षण समितीचो अध्यक्ष आशिल्लो. कांय वर्सां तो संस्कृत म्हामंडळाचोय अध्यक्ष आशिल्लो. १९२२त भारतीय इतिहासीक अभिलेख आयोगाचे मुंबय बसकेक वांगडी म्हणून ताका आपयलो. १९४०त भारत सरकारा वतीन त्याच आयोगाचो वांगडी म्हणून ताची नेमणूक जाली. हाचेंभायर संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीच्या बौध्दीक मार्गदर्शनांत ताणें वांटो घेतिल्लो. मराठी शुध्दलेखन म्हामंडळाचो तो कांय वर्सां अध्यक्ष आशिल्लो. १९१८-४७ ह्या काळांत तो भारत इतिहास संशोधक मंडळाचो चिटणीस आनी उपरांत १९७३ मेरेन ह्याच मंडळाचो कार्याध्यक्ष आशिल्लो.
ताणें 'मॉडर्न इंडियन हिस्टरी कॉंग्रेस' (१९३५) आनी 'महाराष्ट्र राश्ट्रभाशा सभा' ह्यो दोन नव्यो संस्था स्थापन केल्यो. मॉडर्न इंडियन हिस्टरी कॉंग्रेस ही संस्था ताणें पुण्यांत स्थापन केली आनी तिचें पयलें अधिवेशन पुण्यांतूच भरयलें. पूण फूडें अलाहाबादेक भरिल्ल्या अधिवेशनांत हे संस्थेचें नांव 'इंडियन हिस्ट्री कॉंग्रेस' अशें जालें. हे संस्थेच्या दिल्ली भरिल्ल्या अधिवेशनाचो (१९४८) तो अध्यक्ष आशिल्लो.
पुर्विल्लें मराठी साहित्य आनी मराठ्यांचो इतिहास ह्या विशयांचो ताणें खोल अभ्यास केल्लो. तेविशीं ताचे लेख भारत इतिहास संशोधक मंडळाच्या नेमाळ्यांनी आनी हेर कडेनूय उजवाडाक येताले. 'मराठे गद्याच्या इंग्रजी अवतार' (१९२२) हो ताचो ग्रंथ इंग्लीश काळांतलो (१८१०-७४). मराठी साहित्य इतिहास बरोवपाचो सुर्वेचो यत्न म्हणून उल्लेख करपासारको आसा. महाराष्ट्र-साहित्य परिषद्-इतिहास, वृत्तिभाग व साधन विभाग (१९४३) ह्या ताच्या पुस्तकांत मराठी साहित्यिकांचे प्रतिनिधीत्व करपी महाराष्ट्र साहित्य परिशदेच्या सुर्वेच्या काळांतल्या वावराची म्हायती दिल्या. ताणें संपादन केल्ल्या ल्हान-व्हड ग्रंथांनी 'देवदासकृत संतमालिका' (१९१३) आनी श्रीशिवदिनकेसरि विरचित ज्ञानप्रदीप' (१९३४) हे चड उल्लेख करपासारके आसात.
प्रांतिक भाशांचे भवितव्य (१९३५), 'पुरोगामी वाङमय' दोन टिपणां (१९३७, १९३८), 'एतिहासीक चरित्रलेखन' (१९३८) आदी वेगवेगळ्या विशयांचेर ताणें केल्लें बरप 'पोतदार विविध दर्शन' (१९३९) ह्या पुस्तकांत उजवाडाक आयलां. ताणें बरयल्ल्या 'सुमन सप्तक' (१९५०) ह्या पुस्तकांत महात्मा गांधी, राजवाडे, केतकर आनी हेर लेखकांचेर ताणें लेख बरयल्यात. 'भारताची भाषा समस्या' (१९६८) ह्या पुस्तकांत ताणें भाशीक प्रस्नाविशीं बरयल्ले लेख संकलीत केल्यात. 'श्री थोरले माधवरावसाहेब पेशवे' (१९२८), 'मराठी इतिहास आनी इतिहास संशोधन' (१९३५), 'दगडांची कहाणी' हे ताचे हेर कांय उल्लेख करपासारके ग्रंथ आसात.
एक बरो उलोवपी म्हणून ताची नामना आशिल्ली. मराठी, इंग्लीश, हिंदी आनी संस्कृत आदी भाशांतल्यान तो सर्रासपणान भाशणां करतालो. ताणें दिल्लीं कांय व्याख्यानां 'श्रोते हो' ह्या पुस्तकावरवीं उजवाडाक हाडल्यांत. वेगवेगळ्या निमतांनी भारतांत तशेंच भारताभायर ताणें भोंवडी केल्या. तो आंकवार आशिल्लो.
-कों. वि. सं. मं.
पोतना:(सुमार १४५०-सुमार १५१०).
एक पुर्विल्लो तेलुगू महाकवी. ताचो जल्मगांव, जिवीतकाळ आनी ग्रंथरचना आदीविशीं अभ्यासकांमदीं मतभेद आसात. कांय अभ्यासकांच्या मतान ताचो जल्म वरंगळ जिल्ह्यांतल्या बम्मेर गांवचो जाल्यार कांय जाणाच्या मतान ताचो जल्म कडाप्पा जिल्ह्यांतल्या ओंतिमिट्ट नांवाच्या गांवांत जालो. बम्मेर वरंगळासावन सुमार ४५ किमी. अंतराचेर आसा. तो बामेरचो रावपी म्हणून 'बम्मेर पोतना' ह्या नांवान ताका वळखतात. 'पोतनामात्य' अशीय नांवमुद्रा ताच्या भागवतांत मेळटा. ताच्या जिवीत काळाविशींय सुमार १४००-१४७० वा सुमार १४३०-१५०० वा सुमार १४५०-१५१० अशीं तीन मतां अभ्यासकांमदीं आसात. तो शेतीचो वेवसाय करतालो. ताचें कुटूंब वीरशैव मताचें अनुयायी आशिल्लें. सुर्वेक तोय विष्णुभक्तीवटेन घुंवलो. ताचो आवय-बापूय लक्कमा आनी केशना. ताच्या आज्याचें नांव एल्लना आनी व्हडल्या भावाचें नांव तिप्पना अशें आशिल्लें. आपल्या बापायसरींच ताणें संस्कृत आनी तेलुगूचो अभ्यास केलो. इवतुरी सोमेशेखर हो ताचो अध्यात्मीक गुरू. सुर्वेच्या काळांत तो राजकोंड्याचो अधिपती सवज्ञसिंह (कार १४३०-१४७४) हाच्या आश्रयाक आशिल्लो. पू फुडें ताणें बम्मेर गांवांत आपलें विरक्त जिवीत घालयलें.
भोगिनी दंडकमु, वीरभद्र, विजयमु, श्रीमदांध्र भागवतमु, नारायण शतक आदी ग्रंथरचना ताणें रचल्यात अशे सांगतात. ताच्या 'श्रीमदांध्र भागवतमु' ह्या महाकाव्यान ताका तेलुगु साहित्यांत सासणाची नामना मेळोवन दिली. सुर्वेच्या काळांत ताणें दंडक नांवाच्या तेलुगू छंदांत पयलेच खेपे भोगिनी दंडकमु हें काव्य रचलें. हातूंत ताणें आपलो आश्रयदाचो राजा सर्वज्ञसिंह आनी ताची रखेली हांच्या मोगाची कथा बरयल्या. 'वीरभद्र विजयमु' ह्या काव्यांत ताणें दक्षयज्ञाचो विध्वंस आनी वीरभद्राचें जैत हाचें वर्णन केलां.
श्रीमदांध्र भागवतमु ह्या म्हाकाव्यांतल्यान पोतनाच्या प्रतिभाशक्तीचो आनी भक्तीभावनेचो उंचेलो पावंडो दिसता. आंध्राचे संस्कृतीक जिणेंत ह्या
