सीता किन्नर (कारवार) हिचेकडेन ताचे लग्न जाले.
हिराबाई नागेशकार आनी दादा वैद्य हांचे समाज विशयक तशेच बायलांचे प्रस्नांविशिंचे लेख वाचून समाजाचे पुनुरुत्थान करपाचे ताणें थारायले आनी गोपाळमामा जांबावलीकाराच्या आदारान 1910 वेश्यावेवसाय बंदी, विदी बंदी चळवळ सुरू केली. तेखातीर नाईक, बंदे, फर्जंत, देवळी, भावीण आनी पेर्णी ह्या जातींची एकवट करपाचे काम ताणें केले. पयलेसुवातेर हेखातीर पैंगीण, जांबावली, बांदोडे, काकोडा, पर्वत, फातर्पे, कुड्डी हांगा बसको घेतल्यो. वेश्यावेवसाय बंद करून चलयांची लग्नां करून दिवप,चलयांक शिकोवप, लग्नात हुंडो दिवप-घेवप ना, तशेंच रांडाव बायलेची तयारी आसत वा वेश्यावेवसाय करतलेची इत्सा आसत जाल्यार तिचे ल्गन करप असो कार्यक्रम ताणें आपले चळवळीखाला हाडले. हे कामाखातीर मुंबयत रााबितो करून रावतल्या गोंयकार गोमंतक मराठा समाज वावुरप्याचो आदार घेवपाचोय ताणें थारायलें. हें सगळें काम करतना ताका समाजातल्या मनशाकडल्यान तशेंच भायल्या व्यक्तींकडल्यानूय उणी दुणी घेवंची पडलीं, पूण आपले कामांसावन तो फाटी सरलोना. समाजभाव परशुराम काकोडकार, सीताराम पैंगीणकार, गिरीधर जांबावलीकार, विठ्ठल पर्वतकार, अनंत अवेडेकार, अनंतराव काटकार, सखाराम रामनाथकार, भास्कर कवळेकार, डॉ लक्ष्मणराव धारगळकार, रामकृष्णराव पेडमेकार, नबुबाई काटकार, आनंदराव काकोडकार, मुरारी शिलोडकार, सुदाम मांजरेकार, विष्णुपंत केरकार, तुकारामजी कामुलकार, पांडुरंग शिरोडकार, शिवराम पंत कोलवाळकार, हाणीं ताका वावरात मदत केली.
तेच प्रमाण 'प्रभात'चे संपादक डॉ शिरगांवकार 'भारत' संपादक हेगडे देसाय हाणींय ताका हे चळवळींत मदत केली. तांगेल्या पत्रातल्यान समाजजागृतताये संबंदान ताणें बरेच लेख बरयले. व्यंकटेशराव सरदेसाय हांचे येजमानकेखाला जाल्या जांबावलेच्या सभेन समाजातले जातीभेद नश्श्ट करून, पंत्त्कीभेद नशच करून, रोटी-बेटी वेव्हार ताणें सुरू केले. 25-2-1921 हें दिसा पैंगीणी हांगा भौशीक सत्यनारायण पूजा करपचे ताचे प्रकरण गोंयभर गाजलें.
ताणें 1924 ते 1932 मेरेन प्रागतीक मराठा समाजाचोय वावर केलो. 1929त शिरोड्यात प्रा.रामचंद्र ना.वेलिंगकार हाचे यजमानपणाखाल व्हड परिशद घडेवन हाडली. नारायण कारवारकार, दयानंद बांदोडकार, अनंत बी.नाईक हांचो ह्या वावरात ताका तेको मेळ्ळो. तेन्ना 'गोमंतक मराठा समाज' असो संस्थेचो नव्यान बारसो करपांत आयलो. ताणें पुराय 58 वर्सां ह्या चळवळीक दिली तर ह्या संस्थेचे 25 वर्सां काम केलें. हे संस्थे अंतर्गत ताणें विद्यार्थींखातीर बोर्डिंग सुरू केले. गोमंतक मराठा समाजान हालींच पणजी हांगा बांदिल्या मध्यवर्ती इमारतींतल्या सभाघराक ताचे नांव दिवन ताची याद ताजी दवरल्या.
80व्या वर्सा ताणें 'मी कोण?' नांवान आपली आपजीण मराठीन बरयली. पयल्या खंडातली त्रोटक म्हायती खोलायेन दिवपाखातीर म्हणून ताणें आपजीणेचो दुसरो खंड बरोवन प्रसिध्द केलो आनी ह्या पुस्तकाच्या पैशातल्यान विद्यार्थ्यांक मदत करपाची तजवीजूय केली. 'मी कोण?' हे मराठीतले एक 'प्रांजळ' अशे आत्मचरीत्र जावन आसा. कांयच लिपय नासतना आनी कोणाचेरूय आकस उक्ताय नासतना. ताणें आपली जीण वाचप्यामुखार ह्या दोनूय खंडातल्यान दवरल्या, समाजपरिवर्तनाचो इतिहास ह्या आपजीणेंतल्यान आयली, अशें समीक्षकांचे मत आसा. एक समाज सुदारक आनी एक उद्योगपती म्हणून श्री पैंगीणकाराचें गोंयच्या जिणेंत एक व्हड योगदान आसा.
-कों. वि. सं. मं.
पैंगिणकार, लक्ष्मी बाळकृष्ण:(जल्म:23 जून 1930, पैंगिण, काणकोण).
सुटकेझुजारी. 1955 सावन ती नॅशनल कॉंग्रेस गोवा हे संघटनेची वांगडी आशिल्ली. सुटकेचळवळीच्या काळांत पत्रकां वांटपाचें काम करताली. तशेंच सिंधुताई देशपांडे हिच्या मार्गदर्शनाखाला आपल्या वाठारांतल्या तरणाट्यांक सुटकेझुजांत वांटो घेवंक स्फूर्त दिताली. 17 फेब्रुवारी 1955 ह्या दिसा मडगांवच्या सत्याग्रहांत तिणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पोलिसांनी तिका धरली आनी पणजे बंदखणींत दवरली. उपरांत प्रदेशीक लश्करी न्यायालयामुखार तिका उबी करून दोन वर्सां खर बंदखण आनी चार वर्सां सादे बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. ती बंदखणींत आसतना पोलिसांनी तिचे आवयक खूब त्रास दिलो, तिच्या घराचेर धाड घालून म्हत्वाचीं क्गदपत्रां जप्त केलीं. 28 मार्च 1958 ह्या दिसा तिची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. काणकोण पुलिस ठाण्याचेर तिणें हजेरी लायलिना ह्या आरोपाखाला तीन म्हयन्यां उपरांत तिका परती धरली आनी चार दीस बंदखमींत केलो. 1978त सुटकेझुजाऱ्यांत सत्कारा वेळार शिरुभाऊ लिमये हाचे हस्तुकी तिचो भोवमान जालो. 18 जून 1983 ह्या दिसा गोंय सरकारान तिचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
पैंगिणकार,श्रीधर अनंत:(जल्म:4 जून 1932, पैंगीण, काणकोण).
सुटकेझुजारी. ताणें एस.एस.सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. 26 जानेवारी 1955 ह्या दिसा पैंगीण वाठारांत जाल्या सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पोलिसांनी ताका धरलो, खूब मार दिलो आनी 12 वर्सां खातीर बंदखणींत दवरलो. पूण 4 वर्सां आनी णव म्हयने ख्यास्त भोगले उपरांत ताची सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
पै,गोविंद:(जल्म:23 मार्च 1883, मंजेश्वर, द.कॅनरा-कर्नाटक; मरण:6 सप्टेंबर 1963, मँगलोर).
नामनेचो कन्नड कवी आनी एक व्हड संशोधक. ताणें बीं.ए. मेरेन शिक्षण घेतलें. वेगवेगळ्यो भारतीय भासो, संवसारीक वाङमय, तत्त्वगिन्यान आनी इतिहास ह्या विशयांचो ताणें खोलायेन अभ्यास केलो. विसांपरसय चड भाशा ताका बरेतरेन येताल्यो. तातूंत ग्रीक आनी हिब्रू ह्या भासांचोय आस्पाव आशिल्लो.
ताची पयली कविता 'सुहासिनी' ही 1900त उजवाडा आयली. पारंपारिक अशा द्वितीय प्रासाचो (चरणातलें दुसरे अक्षर तेंच येवप) उपेग करिनासतना रचणुको करपी तो पयलो कवी. भावगितांभायर ताणें
