Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/75

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

डाळिंबाची लागवड सुक्यां हवामानांत बरी जाता.ह्या पिकाक मध्यम काळी जमीन मानवता.डाळिंबाची लागवड बिंयापसून करपाक जाता,पूण कलमापसून लागवड केल्यार उत्पन्न चड आनी बेगीन मेळटा.लागवड करपाखातीर ५x५ मी.अंतराचेर ६०x६०x६० सेंमी. लांब,रूंद आनी खोल नेमां मारतात. हीं नेमां शेणखत वा कंपोस्ट आनी अर्दकिलो सुपर फॉस्फेट घालून भरून घेतात. नेमांनी बी.एच.सी.हें वखद घालतात.उपरांत त्या नेमांनी मदीं डाळिंबाचें रोंप वा कलमां लायतात.लागवड जून वा ऑक्टोबर म्हयन्यांत करतात.गिमादिसांनी झाडाक आठ दिसांनी एकदां उदक दितात.पांच वर्सा6 आनी ताचे परस चडपिरायेच्या डाळिंबाच्या झाडाक ६२५ ग्रॅ.नत्र, २५० ग्रॅम स्फुरद आनी २५० ग्रॅ.पालाश दितात.

फळाची साल मातशी हळदुवी जाली की फळ काडपाक तयार जालें अशें समजुचें. एका झाडा पसून सरासरीं १०० ते १५० फळां मेळटात.डाळिंबाचें झाड २० ते ३० वर्सां मेरेन उत्पन्न दिता.

डाळिंबाच्या पिकाक जायत्या तरा6च्यो किडी आनी रोग लागतात.फळ पोखरपी कीड,साल खावपी कीड,खोडकिडो,कोळी,धवोमूस, काळो भिकूण ह्या किडींपसून चड नुकसान जाता. पानांवयले थिपके आनी फळां कुसप हे दोन म्हत्वाचे रोग डाळिंबाच्या पिकाचें नुकसान करतात.

डाळिंब हें गोड,पुश्टीक आनी वखदी फळ. जेवल्या उपरांत मुखशुध्दी खातीर ह्या फळाचो उपेग जाता.डाळिंबाच्या झाडाचीं फळां,फुलां,पानां,साल,मूळ ह्या भागांचो वखदी उपेग जाता.फळांनी चड प्रमाणांत ‘क’ जीवनसत्व आसता.खोंकलेचेर फळाचे सालीचो रस वापरतात.तेचपरी फळाची साल अतीसार आनी मोडशी हांचेर उपेगी पडटा.फुलांचो रस घेतल्यार ओकारो थांबता.डाळींब हें शक्त दिवपी,वज़न वाडोवपी,दोळ्यांक थंडाय दिवपी अशें फळ. फुलांच्या रंगाचो कपड्यांक रंग दिवपाक वापर करतात. -विश्राम गांवकार


डॉइझी, एडवर्ड अॅडेलबर्ट: (जल्म: १३ नोव्हेंबर १८९३,ह्यूम-इलिनॉय).

अमेरिकन जीवरसायनशास्त्रज्ञ.ताणें इलिनॉय विद्यापिठाच्यो ए.बी.(१९१४) आनी एम.एस.(१९१६)ह्यो पदवी मेळयल्यो.उपरांत पयल्या म्हाझुजांत सैन्यांत नोकरी केली आनी १९२०त हार्व्हर्ड विद्यापिठाची पीएच.डी. पदवी मेळयली.१९१९-२९ ह्या काळांत ताणें वॉशिंग्टन विद्यापिठाच्या स्कूल ऑफ मेडिसिनाच्या जीवरसायनशास्त्र विभागांत निर्देशक सहाय्यक आनी सहयोगी प्राध्यापक म्हणून काम केलें.फुडें तो सेंट लुईस विद्यापिठाच्या स्कूल ऑफ मेडिसिनांत जीवरसायनशास्त्राचो प्राध्यापक आनी विभाग मुखेली जालो(१९२४).१९५१त ताची विशेशीत सेवा प्राध्यापक म्हणून निवड जाली.

एडगर अॅफलन हाचेवांगडा ताणें हुंदराच्या ऋतुचक्राचें नियमन करपी अंडाशयांतल्या संबंदीत अशा घटकांचो अभ्यास केलो.तातूंतल्यानूच ताणें स्टेरॉयडांतलो इस्ट्रोन हो हॉरमोन स्फटिक रुपांत पयलेच खेपे १९२९त वेगळो केलो.उपरांत ताणें इस्ट्रिऑल आनी इस्ट्राडिऑल- १७ वीटा हीं संबदीत संयुगांय वेगळीं केलीं.फुडें हीं संयुगां वा तांचेकडेन लागींचे संबंद आशिल्ले अनुजात बायलांच्या लैंगीक रोगांवयल्या उपचारांत व्हडा प्रमाणांत वापरपाक लागले.डॉइझी आनी ताच्या वांगड्यांनी वनस्पतीसावन के-१ आनी सुक्ष्मजंतूसावन के-२ हीं जीवनसत्वा6 शुध्द स्वरुपांत वेगळीं केलीं,तशेंच के-१ जीवनसत्व १९३९त कृत्रीम रितीन तयार केलें.डॉइझी हाणें इंसुलीन,प्रतीजैव पदार्थ,हॉरमोनां आनी पित्ताम्ल हांचो चयापचय ह्या विशयांतूय संशोधन केलां.

के-१ जीवनसत्व शुध्द स्वरूपांत कृत्रीम रितीन तयार करून ताचे वखदी गूण शिध्द केल्लेखातीर ताका १९४३ चो वैजकी आनी शरिरक्रियाविज्ञान ह्या विशयाखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार हेन्रीक डाम हाचेवांगडा वांटून मेळ्ळो. -कों.वि.सं.मं.


डॉझ, चार्ल्स गेटस: (जल्म: २७ ऑगस्ट १८६५,मॅरीएट-ओहायओ; मरण:२३ एप्रिल १९५१,एव्हॅनस्टन-इलिनॉय).

अमेरिकन मुत्सद्दी,उपराश्ट्राध्यक्ष आनी शांततायेच्या नोबेल पुरस्काराचो जैतिवंत.मॅरीएट म्हाविद्यालयांतल्यान एम.ए.(१८८७) जातकच फुडें ताणें कायद्याचो अभ्यास केलो आनी कांय वर्सां नेब्रॅस्का राज्यांतल्या लिंकन नगरांत वकीली केली(१८९४).उपरांत ताणें वेगवेगळे गॅस आनी इलॅक्ट्रीक अध्यक्षीय वेंचणुकेचे प्रचार मोहिमेंत वांटो घेतलो आनी ते उपरांत ताची म्हालेखापरीक्षक म्हणून नेमणूक जाली(१८९७-१९०१).फुडें सॅंट्रल कंपनी काडून तो बॅंकिंगाच्या वेवसाया6त पडलो आनी एके बॅंकेचो संचालक जालो.

पयल्या म्हाझुजावेळार ताका मेजराची बडटी मेळ्ळी. पूण जनरल जॉन जे परशिंगान ताका खुजा साहित्याची पुरवण करपाचें काम दिलें. तें ताणें चोखपणान केलें.ताका लागून ताका ब्रिगेडियर जनरल हो किताब मेळ्ळो. १९२१त तो अर्थसंकल्पाच्या कार्यालयांत संचालक जालो.ताणें सरकारी दुडवांचो नश्टखर्च उणो करून कितल्योशोच सुदारणा केल्यो.ताका लागून १९२३-२४त हानीपुर्ती समितीचो मुखेल म्हणून ताची नेमणूक जाली.झुजा उपरांतचे जर्मनीची अर्थवेवस्थेची पुनर्रचणूक करपाखातीर ताणें एक येवजण मांडली.ती ‘डॉझ येवजण’ ह्या नांवान नामनेक पावल्या.ह्या मोलादीक वावराखातीर ताका ऑस्टिन चेंबरलेनावांगडा १९२५ चो नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो. त्याच वर्सा अमेरिकेचो उपाध्यक्ष म्हणून तो वेंचून आयलो.पूण तातूंत ताका व्हडलोसो रस नाशिल्लो.

१९२९त ताची हर्बर्ट हूव्हरान परराश्ट्र वकील( राजदूत) म्हणून इंग्लंडांत नेमणूक केली.१९३२त रिकन्स्ट्रक्शन फायनान्स कॉर्पोरेशनाचो अध्यक्ष म्हणून ताची निवड जाली. उरिल्ल्या जिवितांत ताणें बॅंकिंग आनी हेर धंद्यांनी चड लक्ष घालें. ताणें बरयल्लीं का6य पुस्तकां अशीं- Notes as Vice President (१९३५),A Journal of Reparations(१९३९),Journal as Ambassador toGreat Britain(१९३९). -कों.वि.सं.मं.


डॉमिनिकन प्रजासत्ताक: (रिपब्लीक डॅमिनिकान) अॅषटलांटिक आनी कॅरिबीयन हांचेमदल्या हिस्पॅनीओला जुंव्याचो उंदेतेकडचो ६७%