नालवडे,श्रीरंग मारुती
उपदेश करप, हो ह्या झेल्याचो उद्देश.चवथो मोक्ष हो पुरुशार्थ, वाणी आनी मन हांचे पलतडचो आशिल्ल्यान ताचेविशीं कविता दिवंक नात.पद्यनर नांवाच्या कवीन हातूंतल्या कवनांचो संकलन आनी मांडावळ करुन तो सध्याच्या स्वरुपांत पयली तयार केलो, अशें म्हण्टात.वज्रनंदी राजाच्या आलशिरयाक आशिल्ल्या कवींनी ह्यो कविता रचल्यो, अशेंय एक मत असा.वज्रनंदी हो आठव्या शतमानांतलो एका संघमचो संस्थापक आशिल्लो. ह्या कवितांझेल्यांत कितल्याशाच नितीकल्पनांक सोबीत अशें काव्यरुप दिल्लें नदरेक येता.हीं नितीकल्पनांक सोबीत अशें सोंपे आनी रसाळ शैलींत सांगल्यांत.कांय कवितांतल्यान सुक्ष्म असो विनोदूय नदरेक येता.ज्ञानाचें म्हत्व,बायलांचे पातिव्रत्य, सोबीतकाय, नितीमत्ता आनी वैराग्याचो पुरस्कार हांचे वर्णन ह्या ग्रंथांत आयलां.तमीळ भाशेंत नितीपर ग्रंथांत 'नालडियार' ग्रंथाक म्हत्वाची सुवात अासा. - कों. वि. सं. मं. == नालवडे, श्रीरंग मारुती: ==(जल्म:२५ मार्च १९३५ वर्इ-सतारा). सुटकेझुजारी.तो जनता पार्टीचो वांगडी आशिल्लो.१५ आॅगस्ट १९५४ ह्या दिसा गोंयांत सत्याग्रहांत ताणें वाटो घेतिल्लो.५ मे १९८७ ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केला. - कों. वि. सं. मं. == नाल्ल : == (पळेयात माड). == नासिक: ==महाराष्ट्रांतल्या नासिक जिल्हाचें मुखेल ठणें. लोकसंख्या ३,८,३७,५९७(१९९१).मुंबयचे र्इशान्येक १८५ किमी.अंतराचेर नासिकरोड रेल्वे स्थानकापसून आठ किमी. अंतराचेर गोदावरी न्हंयेचे दोनूय देगांचेर वशिल्लें आसून, दावे देगेर पोरणें नासिक वा पंचवटी,उजवे देगेर मध्य नासिक वा मुसलमान नासिक आनी ताचे अस्तंतेक पेशव्यांनी वसयल्लें मराठा नासिक अशे नासिकाचे तीन भाग जातात.मध्य नासिक होच शाराचो मुखेल भाग आसून तो खूब पु्र्विल्लो.मुसलमानांनी ताका गुलशनाबाद (गुलाबाचें शार)अशें नांव दिल्लें.मध्य प्रदेशांतल्या भारहूत आनी नासिका लागसल्लें पांडव लेणीच्या इ.स. आदीं २०० च्या शिलालेखांत नासिकाचो उल्लेख मेळटा. भारतांतल्या पांच मुखेल महातिर्थांनी ह्या थळाचो आस्पाव करतात.हाका अस्तंत काशी अशेंय म्हण्टात. नासिक नांवाची उत्पत्ती दोन तरांनी सांगतात.(१) लक्ष्मणान हांगा शू्र्पणखेचें नाक-कान कापलें.ताचेवयल्यान ह्या थळाक नासिक्य हें नांव पडलें आनी ताचेच नासिक जालें.(२)हें क्षेत्र जे दोगुल्लेचेर वसलां ताका णव शिखरां आसात.तांचेवयल्यान ताका नवशिख अशें नांव पडलें आनी ताचेंच अपभ्रंशान नासिक जालें.हे उत्पत्तीक धरुनूच 'नासिक नवटेकावर वसवले'असो थंय वाक्यप्रचार रुढ आसा. ह्यो णव तेंगश्यो स्वतंत्र नासून ते एकाच सड्याच्या भागाचे फांटे आसात.तांचेमदलो सकयल आशिल्लो भाग भरुन काडिल्ल्यान तीं आयज स्वतंत्रपणान लक्षांत येनात.तरी पोरणी गढी, नवी गढी, जोगवाडाटेक वा जोगी दोंगर, पाठाणपुरा टेक वा उदेंत कोंकणी टेक, म्हसरुळ टेक, डिंगरआळी टेक, महालक्ष्मी दोंगर वा सोनार आळी टेक, गणपती दोंगर वा ताचे उत्तरेचे चित्रघंटा टेक अशो णव ठेका वा णव तेंगश्यो उल्लेखतात. नासिकाक पद्यनगर, त्रिकंटक आनी जनस्थान अशींय नांवां आशिल्लीं.आंध्रभृत्यांचे राजवटीसावन नासिकाच्या राजकीय इतिहासाची म्हायती मेळटा.ताचेउपरांत नासिक अभिरांचे सत्तेखाला गेलें.फुडें सव्या शतमानाचे सुरवातेक हो वाठार चालुक्यांनी घेतलो.उपरांत ताचेर राठोडांची सत्ता सुरु जाली.ताणीं आपली राजधानी नासिक जिल्हांतल्या मयूरखंडीक स्थापन केली.फुडें चवदाव्या शतमानाचे सुरवातेक हो वाठार देवगिरीच्या यादवांच्या सत्तेखाला आशिल्लो.उपरांत नासिक देवगिरीच्या सुलतानाच्या सत्तेखाला गेलें.इ.स.१५३० तें बहामनी सुलतानान हस्तगत केलें.सतराव्या शतमानांत तें मुसलमानी सत्तेखाला गेलें.सतराव्या शतमानाचे निमाणें मराठ्यांनी नासिकाच्या कांय वाठाराचेर सत्ता मेळयली.१७०५त ह्या वाठारावयली मुसलमानी सत्ता नश्ट जायत गेली.१७४७ त नासिक पुराय तरेन मराठ्यांचे सत्तेखाला गेलें. पेशव्यांच्या काळांत नासिक हें म्हत्वाचें थळ आशिल्लें.मुसलमानांच्या काळांत देंवती कळा लागिल्ल्यान ह्या वाठारांत पेशव्यांनी भरपूर उदरगत घडोवन हाडली.माधवराव पेशवे हाची आवय गोपिकाबाय कांय काळ हांगा राविल्ली.राघोबादादा हाणें नासिकाचे अस्तंतेक दोन मैलांचेर आशिल्ल्या चौंधस ह्या गांवांत आपलो वाडो बांदून ताका 'आनंदवल्ली'अशें नांव दिल्लें.पेशव्यानीं हांगा जायतीं देवळां बांदलीं आनी नासिक तशेंच गंगापूराक व्हड व्हड वाडेय बांदले. हांगा आशिल्लीन गोदावरी न्हंय नागमोडया मोडणान गांवांतल्यान वायव्य-आग्नेय दिसेन व्हांवता.न्हंयेचें पांत्र चडांत चड १८२-८८ मी.रुंद आसा.गंगापूर धरणाक लागून ह्या वाठारांत वर्सूयभर उदकापुरवण जाता.गोदावरी न्हंयेक नागझरी, सरस्वती, अरुण आनी वाघाडी वा वरुणा हे ल्हान प्रवाह मेळटात.ताचेवयल्यान पुलांवरी शराचे भाग जोडिल्ले आसात.हांगाचो सारसरी वर्सुकी पावस ६९.७ सेंमी.आनी तापमान चडांत चड ३१.१ सॅ., जाल्यार उण्यांत उणें १६.९ सॅ.इतलें आसता. हांगाचो द्राक्षांबाजार हांगामांत म्हत्वाचो आसता.शारांत विडी वळपाचो उद्देग मुखेल आसून विडयो वळपाच्या सुमार १२ व्हड कारखान्यांनी हजारांनी लोक काम करतात.तांब्याच्या आनी पितूळच्या आयदनांखातीर नासिकाची नामना आसा.नासिक आनी नासिकरोड वाठारांत जायते कारखाने आसात. ह्या शाराक दुरीग नाशिल्लें.पूण साराक सोबाय हाडपाखातीर आदल्या काळांत पंचवटी आनी मध्य नासिकांत भगूर वेस, भडक वेस, दरबार वेस, काझीपूरा वेस, त्रिंबक वेस, दिल्ली वेस, नाव वेस वा नावदरवाजा, आश्रा वेस आनी केतकी वेस अशो वेशी पंचवटी आनी मध्य नासिकांत हती वेस, मल्हार वेस आनी सती वेस अशो तीन वेशी आशिल्यो. तातूंतल्यो एक दोन वेशी सद्या उरल्यात.हेरकडचीं नांवां मात प्रचलीत आसात. ह्या शारांत शसकीय तंत्रनिकेतन, हंसराज प्रणजी ठाकरसी म्हाविद्यालय, भिकुसा यमासा क्षत्रिय वाणिज्य म्हाविद्यालय आदी जायत्यो उच्च शिक्षणीक संस्था आसात.वाणिज्य वेवस्थापनाचें पदव्युत्तर शिक्षण केंद्र हांगा आसा. हांगाच्या भोंसला मिलिटरी स्कूल आनी पोलीस प्रशिक्षण म्हाविद्यालयची नामना आसा.तेभायर क्षयरोग निवारण संस्था, कुश्ठरोग निवारण मंडळ, गुलालवाडी व्या्ाम शळा, सार्वजनीक वाचनालय,
