धर्माक नवजोताक आसा. ह्या धर्मांत चल्या भाशेन चलयांचोय हो संस्कार करतात. नव म्हळ्यार नवे आनी जोत म्हळ्यार धर्मांतली प्रार्थना म्हणपा खातीर जाका नव्यानच शिकवण मेळटा असो मनीस. नवजोत म्हणजेच अहुर मज्दप्रभूचो नवो उपासक वा पारशी धर्माचो नवो अनुयायी. हो संस्कार करतकच ते बटूक पारशी धर्मांतले सगळे विधि आचरण करपाची पात्रताय प्राप्त जाता. सादारणपणान पिरायेच्या सातव्या वर्सा हो संस्कार करचो अशें पारश्यांच्या धर्मशास्त्रांत सांगलां. पूण अडचणीक लागून फावो त्या वेळार हो संस्कार करूंक मेळ्ळोना जाल्यार फुडें पंदरा वर्सां मेरेन केन्नाय करूं येता. हो संस्कार सामको सादो आसता. ह्या संस्कारांत पवित्र आंगाचें आनी सूत्र मेखला घालूंक सांगतात. त्या आंगाच्याक ‘सुद्रेह’ वा ‘सद्रेह’ म्हणटात. सद् म्हळ्यार शुध्द आनी राह म्हळ्यार वाट. सुद्रेह धव्याफुल्ल सुती कापडाचो आसता. ताच्या गळ्या मदीं एक बोल्स आशता. मनीस जे प्रमाण धन एकठांय करता ते प्रमाण दीसपट्टी करीं कामां करून तांचें पुण्य ह्या बोल्सांत सांठोवचें हे येवजणेन ह्या बोल्साची कल्पना केल्ली दिसता. सुद्रेह म्हळ्यार पवित्र जिविताची खूण. सूत्र-मेखला हाका अवेस्ता भाशेंत ‘अयव्याओड.हन’ अशें म्हणटात. जाल्यार पेहलवी भाशेंत ताका ‘कुस्ती’ अशें म्हणटात. कुस्ती म्हळ्यार जानवें. धव्या मेंढराचे लोकरी पसून बात्तर धागे काडून तांची कुस्ती करतात. अवेस्तांत यस्न (यज्ञ) नांवाचें एक प्रकरण आसून तातूंत 72 अध्याय आसात. मानवी जिवीत हें यज्ञमय आसचचें देखून 72 अध्यायांचें प्रतीक म्हणून कुस्ती 72 धाग्यांनी करतात. चड करून पारशी पुरयतांच्यो बायलोच ही कुस्ती तयार करतात. नवजोत संस्कार जातकच ही कुस्ती कमराक गुठलावपाची आसता. देवाचे सेवे खातीर सदांच कटिबध्द रावपाचें हें प्रतीक. ह्या संस्काराचो विधी असो – त्या दिसा जाचो हो संस्कार करपाचो आसता त्या चल्याक वा चलयेक विधीपुर्वक न्हाणयतात. हो संस्कार करपाच्या जाग्यार पवित्र उजो, तशेंच तबकडेंत फुलां, तांदूळ, कुकूम, विड्याचीं पानां, तुपाचें निरांजनम खडीसाकर, फुलांचो हार, बी पुजेचें साहित्य दवरतात. उपरांत एकूच फळी आशिल्ल्या चौरंगाचेर संस्कारमुर्तेक बसयतात. उपरांत ‘’पतेत् नावाचो प्रायश्चितात्मक मंत्र म्हणटात. आनी नवजोत संस्काराक सुरवात जाता. पुरयत संस्कारमुर्तीक सुद्रेह घालूंक दिता आसतना अग्नीचे साक्षीन जरथुस्ट्री धर्मा कडेन निश्ठेन आनी अव्यभिचारी रावपाचो मंत्र म्हणटात. उपरांत मंत्रोच्चार करीत-करीत ताका सुद्रेह घालतात तशेंच मंत्र म्हणुनूच कुस्ती तीन फावट ताच्या कमरा भोंवतणी गुठलायतात. हो संस्कार जाता त्या दिसा सावन मरसर (न्हावपाच्या वेळाचो अपवाद सोडल्यार) सुद्रेह आनी कुस्ती घालपाची आसता. निमाणें पुरयतान ‘तंदुरूस्ती’ हो आशिर्वादाचेरआदारीत मंत्र म्हणटकच हो संस्कारविधी पुराय जाता. जरथुस्ट्रान उपदेश केल्ल्या ‘हुमत’ (बरे विचार) ‘हुरत’ (बरे शब्द) आनी ‘व्हर्त’ (बरे आचार) ह्या त्रयींच्या आचारांचेर सत्य, अहिंसा आनी मोग आदी गुणांचें आचरण करीत सध्दर्माची स्थापना करीन असो सोपूत ह्या नवजोत संस्कारांत घेवप जाता. जिविताक उचेलें मोडण लावन दिवपी ह्या संस्काराक पारशी धर्मांत खाशेलें म्हत्व आसा. -कों. वि. सं. मं.
श्री नवगुर्गा देवस्थान : गोंयांतलें एक नामनेचें देवस्थान गोमंतकांतल्या गौड सारस्वत ब्राह्मण कुळांची जशीजशी संतती वाडत गेली, तशे तशे नवे गांव वसोवचे पडले. तेप्रमाण साश्टींतल्या वेर्णे गांवच्या कांय गौड सारस्वत घराण्यांनी थंयच्या गावड्यांच्या आदारान तिसवाडी म्हळ्यार गांवशी हो वाठार वसयलो. थंय नवदुर्गा हे आपले इश्टदेवतेची स्थापना करून तें थंय स्थायीक जाले. फुडें थंयच्या कांय गौड सारस्वत ब्राह्मणांनी अंत्रूज म्हालांत वचून मडकय आनी कुंडय हे गांव वसयले. फुडें पुर्तूगालाच्या काळांत बाटाबाटी वेळार गांवचे हिंदू लोक आपले इश्टदेवतेक घेवन मडकय गेले. सुर्वेक ताणीं ही देवता मडकयच्या पारंपय वाड्यावयल्या ‘तळयखोल’ ह्या वाठारांत दवरली. उपरांत एक दीस कामत उपनांवाच्या एका गांवकाराचेर भार आयलो आनी ताणें सांगलें ‘आपणें हांगाच्यान शेंवटून मारिल्लो नाल्ल ज्या जाग्यार पडटलो थंय तिची स्थापणूक करात’. ते प्रमाण हो नाल्ल मडकयच्या दुतळ वाड्यार जंय सद्याचें देवस्थान आसा थंय पडलो. उपरांत थंय देवूळ बांदून तिची स्थापना केली. फुडें मडकय आनी कंडय हे संयुक्त ग्रामसंस्थेंत मतभेद जावन ताच्यो दोन वेगवेगळ्यो ग्रामसंस्था जाल्यो. तेन्ना कुंडयकारांनी नवदुर्गेची आनीक प्रतिमा करून कुंडयच्या दासोळ वाड्यार तिची स्थापना केली. अशे तरेन मडकय आनी कुंडय ह्या दोन वाठारांनी दोन देवस्थानां जालीं.
नवदुर्गा देवस्थान – मडकय : मडकय गांवांत जंय नवदुर्गा देवस्थान आसा ताका सद्या देवूळवाडो म्हणटात. हें देवालय दोंगराच्या मुळसांत अस्तंते वटेन तोंड करून आसा. हें देवालय ल्हानशें पूण सोबीत आसा. श्री नवदुर्गा देवीची पाषाण मुर्ती गर्भागारांत पट्टासनाचेर आसा. हें ध्यान श्री महिषासूरमर्दिनीचें आसून तिची मान दावे वटेन वांकडी आशा. हे विशीं एक आख्यायिका आसा ती अशी : कर्नाटकांतल्या तिच्या एका म्हाजनान तिका एक हजार रुपयांचीं फुलां घालीन असो नवस केलो. तो पावोवपाक एक दीस तो मडकय आयलो. पूण त्या दिसा ताका एकूय फूलकार दिसलो ना. कांय वेळान ताका एक फूलकार वतना दिसलो.. ताणें ताका फुलां विशीं विचारलें, तेन्ना ताणें सांगलें सगळीं फुलां खपलीं. पूण एकूच चाफें उरलां. तें चाफें घेवन म्हाजनान ताका मोल विचारलें, तेन्ना ताणें फकाणांनी एक हजार रुपया सांगलें. ते प्रमाण म्हाजनान एक हजार रुपया फुलकाराक दिले उपरांत तें फूल देवीक घालें आनी आपलो नवस पावलो काय विचारलें. तेन्ना देवीन मान दावे वटेन वांकडी करून ‘हय’ म्हळें. तेन्नाच्यान ते देवीची मान तशीच आसा अशें सांगप जाता.
