वचून ती थंड जावंक शकता. वारो नाशिल्ले रातीकडेन प्रारणक्रियेन भूंयतळावयली उश्णताय अंतराळांत उत्सर्जीत जाल्यार भूंयतळ थंड जाता. ताका लागून लागशिल्ली हवाय थंड जाता. हे हवेंत फावो त्या प्रमाणांत आर्द्रताय आसल्यार अशा शीतलीकरणाक लागून ती रोखडीच दवांक वा संतृप्त बिंदू गांठ्ठा आनी धुकें तयार जाता. अशे तरेन तयार जाल्ल्या धुक्याक 'प्रारण्यजन्य धुकें' अशें म्हण्टात. दुसरें तरेंत, दर्यावयल्यान येवपी उश्ण-आर्द्र हवेचो लोट रातचो ल्हव ल्हव थंड जायत वचपी भूंयतळांवयल्यान वा थंड दर्याथरावयल्यान संथपणान व्हांवत गेल्यार ही उश्ण आर्द्र हवा सकयल्या भूंयतळाक उश्णताय दिता आनी ल्हव ल्हव थंड जायत जायत दवबिंदू तापमानाच्या सकयल वचून भूंयतळाचेर वा दर्याथरार धुक्याची निर्मीती जावं येता. ह्या प्रकारच्या धुक्याक 'अभिवहन धुकें' अशें म्हण्टात.
जेन्ना दोंगराच्या वाऱ्याची शक्यताय आशिल्ले वटेन दिश्टी पडपी उश्ण-आर्द्र हवेचो प्रवाह पर्वताची चडटी चडटना प्रक्रियेन थंड जावन निमाणो दवाक आनी संतृप्तावस्था गांठ्ठा, तेन्ना दोंगराच्या कांय थरावीक उंचायेचेर धुकें तयार जावपाक सुरवात जाता. अशे तरेच्या धुक्याक 'दोंगरी धुकें' अशें म्हण्टात.
बाश्पीभवन :उच्चतर तापमानाच्या उदकाचें शुश्क थंड हवेंत बाश्पीभवन जालें आनी जर हवेंत संद्रवण घडोवन हाडपी आर्द्रतेचीं केंद्रकां भरपूर प्रमाणांत आसलीं, जाल्यार थोड्या वेळान हवेक संतृप्तावस्था मेळून धुकें तयार जाता. अशे तरेन निर्माण जाल्ल्या धुक्याक 'बाश्पीभवन धुकें' म्हण्टात.
हें धुकें दोन तरांनी तयार जाता. पयलो प्रकार म्हळयार जेन्ना थंड शुश्क हवेचो लोट बऱ्याच उच्च तापमानाच्या उदकाथरावयल्यान वचूंक लागता, तेन्ना बाश्पी भवन धुकें तयार जाता. तेखातीर हवेच्या आनी उदकाच्या तापमानांत खुबूच (10* ते 2* सॅ.) फरक आसचो पडटा. जेन्ना बर्फ आशिल्ली आर्क्टिक क्षेत्रावयली थंड हवा विस्तृत उश्ण उदकाथरावयल्यान व्हांवंक लागता, तेन्ना बर्फाच्या थरांनी रेवडायल्ल्या आर्क्टिक क्षेत्राच्या कडांचेर बाश्पीभवन धुकें पातळिल्लें दिसता. ह्या धुक्याक 'आर्क्टिक दर्यावयली धुंवरी' अशें नांव दिलां.
दुसरो प्रकार म्हळ्यार जेन्ना कांय उंचायेवयल्यान उश्ण हवेंतल्यान आयिल्ले पावसाथेंबे भूंयतळा लागसारच्या दाटायेच्या वा थंड हवेच्या थरांत वचून सकयल पडूंक लागतात, तेन्ना उश्ण पावसा ओथांब्यांचें शुश्क थंड हवेंत बाश्पीभवन जावन धुकें तयार जाता. अशा धुक्याक 'पावशेल्लें धुकें' अशें म्हण्टात. उच्च पातळेवयली उश्ण-आर्द्र हवा आनी भूंयतळा लागसारची थंड शुश्क हवा व्यापपी क्षेत्रांत अशी परिस्थिती उपरासता देखून ताक शिमेतळावयलें धुकें अशेंय म्हण्टात दर्यावाठारांत उपाट धुकें निर्माण जाता, तेन्ना थंयचे येरादारींत आडखळी उपरासतात. धुक्याचो परिणाम विमान येरादारीचेरूय जाता. धुकें दोन तरांनी निश्प्रभ करतात - 1) धुक्याच्या प्रभावाखाला आयिल्ली हवा उश्ण करून धुक्याच्या कणांचें बाश्पीभवन करप 2) धुक्याचे कण व्हडले करून ते पावसाच्या रुपांत काडून घेवप.
भारतांत धुकें चड करून शिंयाच्या दिसांनी तयार जाता. चडशें धुकें उत्तर भारतांतूच पडटा. शिंया दिसांनी भारतांत अस्तंतेकडल्यान अभिसारी चक्रवात येतात. उदेंतेकडेन वा ईशान्येकडेन वता आसतना ताका लागून तांचेवरवीं शिंयाळ्या पिकांक फावो असो शिंवर जाता. खंयचेय सुवातेर पावस पडटकच अभिसारी चक्रवात उदेंतेकडेन येवन वतकच ते सुवातेर शुश्क आनी अतीथंड हवेचे लोट येतात आनी प्रारण्यजन्य धुकें तयार जाता. दक्षिण भारतांत 16* उत्तर अक्षवृत्ताखाला धुकें पडच ना. ईशान्य भारतांत धुक्याचो आंकडो सगळ्यांत चड आसता. पावसाळ्या उपरांत एक दोनदां धुकें पडटा. मुंबय, दिल्ली, कानपूर, कलकत्ता सारकिल्या उद्देगीक शारांनी प्रदुशणाचीं धुकीं तयार जातात. गोंयांत शिंया दिसांनी मदीं-मदीं धुकें दिश्टी पडटा. - मुकेश थळी - पूरक नोंद - पावस.
धुमे, नारायण विठ्ठल शेणवी : पुर्तुगेजांचो वकिल. विठोजी धुमेचो दुसरो पूत. 1775 त गव्हर्नर दाँ जुझे पेद्रु द काम्र हाणें ताका पुणें दरबारांत वकील म्हणून धाडिल्लो. वकील म्हणून पुण्यांत वतकच ताणें फिरंग्यावतीन मराठ्यांकडेन बेस बरो वेव्हार केलो. चार मे 1779 दिसा ताणें पेशवे-फिरंगी हांचेमदीं जी कबलात केल्ली आनी 11 जानेवारी 1780 दिसा गवर्नर दाँ फ्रेदेरिकु गिल्ल्येर्मि द सौझ हाणें जी मान्य केली ते कबलातीवरवीं वसईच्या सुभेदाराकडल्यान 12 हजार रुपया उत्पन्नाचे गांव पुर्तुगेजांक मेळ्ळें. ताचे उपरांत खूबसो पत्रवेव्हार जातकच त्या गांवांचे उत्पन्न म्हणून पुर्तुगेजांक पेशव्यांनी 72 गांव दिले. ह्या गांवांक उपरांत नगरहवेली परगणा म्हणूंक लागले. 12 मे 1790 दिसा धुमेक पुण्यांतच मर्ण आयलें.
- कों. वि. सं. मं.
धुमे, विठोजी शेणवी : पुर्तुगेजांचो विदेशी वकील. हाचें घराणें मूळ कुठ्ठाळचें, पूण धर्मांतराच्या वेळार आदी दिवचल आनी उपरांत तें कुभारजुंव्यां वचून रावलें. ह्या घराण्यातलो विठोजी हो पयल्या पांवड्याचो मुत्सद्दी जावन गेलो. पुर्तुगेजांचो विदेशी वकील जातकच ताणें पुर्तुगेजांखातीर जायत्यो कामगिऱ्यो केल्यात. सुमार तीस वर्सां तो पुर्तुगेजांचें चाकरेंत आशिल्लो.
इ. स. 1739 वर्सा व्यंकटराव घोरपडे आनी दादाजी भावे नरगुंदकर हाणीं साश्ट बारदेस म्हाल घेतले तेन्ना विठोजी शेणवी धुमे हाणें सातारा, पुणें आनी कोल्हापूर दरबारांत आपलें बस्तान बसयलें आनी पुर्तुगेजांक ह्या संकटांतल्यान वाट दाखयली. इ. स. 1740त नारो राम मंत्री कवळ्यां येतकच वाडकर सावंताकडेन चलिल्ल्या पुर्तुगेजांचे कबलातीक ताणें आदार दिवंचो अशी विनवणी करपाक तो पुर्तुगेजांचे सांगणेन ताका मेळ्ळो. तशेंच, ताच्या आदारान कबलात करून बारदेस म्हाल वाडकरांकडल्यान घेवन परत पुर्तुगेजांक दिलो.
1746 त रामचंद्र मल्हार सुखटणकार जेन्ना गोंयांत आयिल्लो तेन्ना पुर्तुगेजांवतीन नजराणो घेवन विठोजी धुमे ताका मेळ्ळो आनी वाडकरांच्यो आनी पुर्तुगेजांमदल्यो वाटाघाटी घडोवन हाडल्यो. तशेंच आनीक एक फावट मराठ्यांकडेन आशिल्लो फोंडेंचो किल्लो घेवपांत विसिरै काँदि द आलव्होर हाका येस आयलेंना तेन्ना 1757त जेन्ना त्र्यंबकराव विश्वनाथ फोंड्यां आयलो तेन्ना ताचेकडेन वाटाघाटी करपाक विसिरैन विठोजी धुमेक धाडलो. अशे तरेन विठोजीन पुर्तुगेजाच्यो जायत्यो मोलादीक कामगिऱ्यो केल्यो.
