बाबासाहेब आंबेडकरान निपाणींत देवदासी प्रथा नश्ट करपापसत परिशद घेतली. 1934 वर्सा मुंबय प्रांतान आनी 1947 वर्सा मद्रास प्रांतान 'देवदासी प्रतिबंधक कायदे' केले. संबंदीत लोकांक तशेंच देवदासी सज्ञान आसल्यार स म्हयने खर बंदखण आनी 500 रूपया दंड अशी ख्यास्त थारायली. 1975 वर्सा गडहिंग्लज (जि. कोल्हापूर) नगरांत 'महात्मा फुले समता प्रतिश्ठानावतीन' देवदासी भगिनी परिशद भरयली. उपरांत 15 जून 1980 ह्या दिसा अशीच परतून परिशद आयोजीत केली. विंगड विंगड राज्यांनी, देवतेक चलयो ओंपपाचे प्रथेआड कायदे केले. पूण देवदासीची ही प्रथा पुराय नश्ट जावंक ना. - कों. वि. सं. मं.
देवदूत : मनशापरस व्हड आनी देवापरस ल्हान अशी एक अतिमानवी योनी. आपलें काम करून घेवपाखातीर देवांनी तयार केल्ले दूत. हिंदू धर्मांत तेचपरी इस्लामी, येहुदी, क्रिस्तांव आनी झरथ्रुश्टी ह्या मुखेल धर्मांत देवदूत ही कल्पना मानिल्ली दिसता. पुराणांत शिवदूत, विष्णुदूत, यमदूत हांचे उल्लेख येतात. कोणूय मनीस शिवभक्त वा विष्णुभक्त आसलो जाल्यार ताका मरणा उपरांत व्हरपाक शिवदूत वा विष्णुदूत आयले अशी कथा पुराणांनी वाचूंक मेळटा. सर्वसामान्य मनशाक ताच्या मरणा उपरांत व्हरपाक यमदूत येता अशीय कल्पना आसा. मेल्ल्या मनशाच्या जिवाक ताच्या पाप-पुण्याच्या कर्माप्रमाण ताका त्या त्या जाग्यार पावोवप हें ताचें मुखेल काम. तेचपरी देवाचो रेकाद पावोवप हेंय काम ताकाच करचें पडटा.
अस्तंती देशांत देवदुतांचे कथेचो उगम सुर्वेक पार्शी धर्मांत जालो. उपरांत त्यो कथा यहुदी धर्मांत घेतल्यो. फुडें तातुंतल्यो जायत्यो कथा क्रिस्तांव धर्मान आपणायलो. क्रिस्तांव धर्मांत देवदुताक 'एन्जल' अशें म्हण्टात आनी ताचो अर्थ देवाचो रकाद हाडपी असो जाता. बायबलांत देवदुतांची जायती म्हायती दिल्ली आसून तांचे बरे देवदूत आनी वायट देवदूत अशे दोन प्रकार केल्ले आसात. देवदूत सर्गांत रावतात अशेंय म्हण्टात. परमेश्वरान आपले सेवेखातीर निर्माण केल्ले शुध्द आत्मे अशेंय तांचें वर्णन मेळटा. परमेश्वराची सेवा करी नासताना तांणी जर पाप केलें जाल्यार तांकां वायट जल्म येता आनी ते राकेसाच्या वा पिशाच्च्याचे योनींत जल्मतात. बऱ्या देवदुतांच्या मुखेल्याक गाब्रिएल आनी वायट देवदुतांच्या मुखेल्याक सॅटन अशें म्हळां. हाचेवयल्यानूच सैतानाची कल्पना आयिल्ली दिसता. चवथ्या शतमाना उपरांत श्रेश्ठ देवदुताची पुजा करपाची पद्दत क्रिस्तांव धर्मांत रूढ जाली.
मूळ पारशी धर्मांतल्यान आयिल्ली एक कथा जी यहुदी आनी क्रिस्तांव धर्मांनी घेतल्या ती अशी - अहुर मज्द ह्या व्हड देवान स्पँता-मइन्यू आनी अंग्रो-मइन्यू अशे दोन दूत तयार केले. तातुंतल्या स्पँता-मइन्यू हाणें अहुर मज्द हाका संवसार निर्माण करपाक आदार केलो अशें अवेस्तांत म्हळां. अहुर मज्दाक आदार दिवपी स देवदूत आशिल्ले ताका 'अमेश स्पँता' अशें महळां. पूण अंग्रो-मइन्यूहाणें अहुर मज्दाच्या नेमांचें पालन केलेंना आनी तो ताचो विरोधक जालो. सॅटना कडेन ताचें सारकेपण दिसता.
इस्लाम धर्मांतय दोन तरांच्या देवदुतांची कल्पना दिसता. ईश्वरान देवदूत निर्माण केलो आनी ताणेंच 'कुराण' हो ग्रंथ धर्तरेचेर हाडलो अशें कुराणांत म्हळां. अल् फाराबी हाणें अरबी तत्वज्ञानांत ह्या देवदुतांचें वर्णन 'कार्यशक्ती' अशें केलां. क्रिस्तांव आनी ज्यू धर्मांतल्या देवदुतांचीं पुर्विल्लीं चित्रां मेळटात तातूंत मानवी शरीर आनी पाखां आशिल्ल्याचें दाखयलां. - कों. वि. सं. मं.
देवधर, श्रेनीक दिगंबर : (जल्म : 28 डिसेंबर 1929, अक्कलकोट, सोलापूर).
सुटकेझुजारी. ताणें माध्यमिक पांवड्या मेरेन शिक्षण घेतलें. ते 'इंजीयन नॅशनल काँग्रेस' संघटणेचो वांगडी आशिल्लो. 1942त ताणें भारत छोडो आंदोलनांत वांटो घेतिल्लो. 1947-1956 ह्या काळांत तो 'काँग्रेस सेवा दल' हे संघटनेखातीर वावर करतालो. 15 ऑगस्ट 1955 ह्या दिसा चितळे हाच्या फुडारपणाखाल बांद्यासावन तो गोंयांत शिरलो आनी पत्रादेवीच्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतलो. तेन्ना पुर्तुगेज पोलिसांनी ताका धरलो, खूब मार घालो आनी गोंयचें शिमेभायर घालो. गोंयचें सुटकें उपरांत 1967-1983 ह्या काळांत तो बार्शी नगरपालिकेचो वांगडी म्हणून वेंचून आयलो. कामगार संघटने कडेन ताचो लागसल्लो संबंद आशिल्लो. कामगागरांक शिक्षण दिवपाखातीर तो वर्ग घेतालो. सुर्वेक 1967 त आनी उपरांत 1975 वर्सा महाराष्ट्र सरकारान सन्मान पत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. -कों.वि.सं.मं.
देव नरेंद्रः (जल्मः30 ऑक्टोबर 1889, सीतापूर-उत्तर प्रदेश; मरणः 19 फेब्रुवारी 1956, एरोड)
भारतीय स्वातंत्र्य चळवळींतलो फुडारी आनी नामनेचो विचारवंत. ताचो जल्म एका मध्यमवर्गीय खत्री कुटुंबांत जालो. ताच्या बापायचें नांव बलदेव प्रसाद आनी आवयचें नांव जवाहरदेवी. ताचो बापूय सीतापूराक वकिली करतालो. शिक्षण घेता आसतनाच पिरायेच्या पंदराव्या वर्सा ताचें लग्न जालें. पूण रोखडीच ताची बायल मेली. उपरांत 1919 वर्सा तो प्रेमादेवी कडेन दुसरे खेपे लग्न जालो. ताका दोन चले आनी एक चली जाली.
सीतापूराक मुळावें शिक्षण घेतले उपरांत अलाहाबाद आनी बनारसाक उंचेलें शिक्षण पुराय करून ताणें एम.ए.(1913) आनी एलएल.बी.(1915) ह्यो पदव्यो मेळयल्यो.
अलाहाबादेक शिक्षण घेता आसतना ताका लोकमान्य टिळक, लाला लजपतराय, बिपीनचंद्र पाल, अरविंद घोष सारक्या नामनेच्या काँग्रेस फुडाऱ्यांची उलोवपां आयकुपांची संद मेळ्ळी. ह्या जहाल फुडाऱ्यांचे विचार सरणेचो ताचेर खूब प्रभाव पडलो. फुडें ताणें फैजाबादेक वकिली करपाक सुरवात केली. पूण ताची ओड राजकारणाकडेन आशिल्ली. टिळक बंदखणींतल्यान सुटलें उपरांत नरेंद्र देव ताका वचून मेळ्ळो आनी फौजाबादेक तांणी होम रूल लिगाच्या फांट्याची स्थापणूक केली (1916). उपरांत ताची पंडीत नेहरू कडेन भेट जाली आनी ताच्याच सल्ल्यान ताणें काशी विद्यापीठांत अध्यापकाची नोकरी धरली (1921). फुडें 1926 वर्सा ताची प्राचार्य म्हणून नेमणूक जाली आनी तेन्ना सावन
