ओस्टव्हाल्ट, विल्हेल्म-औदुंबर-२ बंगालांतल्यान एक भाशीक चळवळ सुरू केल्ली. ते ओडिया ही भास म्हूण मानपाक तयार नासले. फकीर मोहन आनी सेनापती ह्या बरोवप्यांनी फुडाकार घेवन ओडिया ही स्वतंत्र भास आसा, हें मत स्पश्टपणान मांडलें. ह्या बरोवप्यांच्या पंगडान ‘लधमा’, ‘छमाण ’, ‘प्रायश्चित’ अश्यो जायत्यो नवलकाणयो रचल्यो. पुष्पमाला, उपहार अशे काव्यग्रंथ बरयले. रामायण आनी महाभारत हांचो अणकार केलो. ह्याच काळांतले नामनेचे ‘भक्तकवीं’ मुधुसूदन राय हांच्या काव्याचेर विश्वकवी रवींद्रनाथ टागोर हाचो प्रभाव पडला. ओरिसाचो वड्स्वर्स्थ म्हूण गाजिल्लो गंगाधर मेदेर ह्या कवीन ‘शाकुंतल’ काव्याचेर आदारित ‘प्रणयवल्लरी’, सीता वनवासाचेर ‘तपस्वीनी’ हीं काव्यां रचलीं.
आर्विल्ल्या बरोवप्यांमदीं गोपबंधुदास हाणें ‘धर्मपद’, ‘वदिर-आत्मकथा’, ‘काराकविता’, ‘अवकाशचिंता’ हे ग्रंथ रचले. ह्याच काळांत निळकंठदास हाणें टेनीसनच्या ‘प्रीन्सेस’ चेर आदारिल्लें ‘प्रणयिनी’ आनी ‘इनॉक आर्डेन’ हाचेर आदारिल्ले ‘दासनायक’ हे ग्रंथ रचले. मायाधर मानसिंह कालींदीचरण पाणिग्राही, वैकुंठनाथ पटनायक, हरिहर महापात्र, शरदचंद्र मुखर्जी आनी अन्नदाशंकर राय हांणी काव्याच्या मळार मोलादीक वावर केला.
साहित्य अकादेमीचे वर्सुकी पुरस्कार जोडपी साहित्यीक अशे आसात- १९५५:गोपीनाथ मोहंती, १९५८:कान्हूचरण मोहंती, १९६१:गोदावरीस मिश्रा (मरणाउपरांत), १९६३: सोची राऊतरॉय, १९६४:नीलकांत दास, १९६५: बैकूंठनाथ पटनायक, १९६६: गोदावरीस महापात्र (मरणाउपरांत), १९६७: सूर्यनारायण दास, १९६१: सुरेन्द्र मोहंती, १९७०: बिनोद चंद्र नायक, १९७१: मनोरंजन दास, १९७२: मनोज दास, १९७३: जे. पी. मोहंतीं, १९७४: सीताकांत मोहापात्रा, १९७५: राधामोहन गडनायक, १९७६: किशोरी चरण दास, १९७७: काली रचण पटनायक, १९८१: अखिलमोहन पटनायक, १९८२:गोपाळ चोत्राय, १९८३: हरेकृष्ण मेहताब, १९८४: भानुजी राव.
म्हत्वाचीं थळां: पुरी: हें थळ भुवनेश्वर सावन ६२ किमी. अंतराचेर आसा. हिंदूंच्या चार धामांमदलें एक धाम. हांगा जगन्नथाचें देवूळ आसा. आषाढ शुक्ल व्दितीयेक हांगा व्हड जात्रा भरता. सध्याचें देवूळ ११९८ त बांदिल्लें. नामनेची जगन्न्थाची रथयात्रा हांगा भरता.
कोणार्क: हांगा तेराव्या शतमानांतलें सूर्यमंदिर आसा. २४ कोरांतिल्ली पाशाणाचीं चक्रां, सात व्हड कोरांतिल्ले घोडे आशिल्लो सूर्याखातीर केल्लो रथ, हांगा पळोवंक मेळटा. भुवनेश्वरसावन ६५ किमी. चेर ही सुवात आसा.
भुवनेश्वर: लिंगराज देवूळ, मुक्तेश्वर देवूळ, अनंत वासुदेव देवूळ, राजराणी देवूळ तशेंच हेर देवळां हांगा पळोवपाक मेळटात. खंडगिरी,उदयगिरी आनी धौली हांगासल्ल्यो जैन आनी बौध्दांच्यो होंवऱ्यो आनी अशोकाचें पाशाणबरप हांगा आसा.
हिराकूद धरण, चिल्कातळे, गोपाळपूर दर्यादेग, तप्तपानी- हून उदकाचे झरे, राउरकेलाचो तिख्या कारखानी, पूर्विल्ली राजधानी कटक.- माणिकराव राम नायक गावणेकार
ओस्टव्हाल्ट, विल्हेल्म:- (जल्म २ सप्टेंबर १८५३, रीगा-लॅटाव्हिया; मरण:४ एप्रिल १९३२, ग्रॉस बॉथेन-लिपसिग).
जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ. १८७८ त एस्टोनियांतल्या डोरपेट विद्यापीठाची डॉक्टरेट ताणें मेळयली. १८८५ त, तो रीग विद्यापीठांत प्राध्यापक जालो. १८८७ ते १९०६ ह्या काळांत तो लायपसिग विद्यापीठांत भौतिकीय रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक आशिल्लो.
उत्प्रेरण (catalysis) रासायनीक समतोल आनी विक्रियेचो वेग ह्या विशयांचेर केल्ल्या मोलादीक संशोधनाखातीर ताका १९०९ त, रसायनशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार फाव जालो. ताणें सोदून काडिल्लो श्यानता (viscosity) मापक अजुनूय ताच्या नांवान वळखतात. १८९४ त ताणें उत्प्रेरकाची आर्विल्ली आनी शास्त्रीय व्याख्या दिली. १९०२ त अमोनियाचें उत्प्रेरकाच्या पालवान नायट्रिक अम्लांत (Nitric Acid) रूपांतर करपाचे पध्दतीचें ताणें ‘पेटंट’ घेतलें. ओस्टव्हाल्ट- ब्राऊअर अशें नांव आशिल्ली ही पध्दत उद्देगीक नदरेन उपाट म्हत्वाची थारली. भौतिकी रसायनशास्त्र नेमाळें ‘Zeitschrift fur physickalische Chemie’ (१८८७) ही शास्त्रीय पत्रिका सुरू करपाक ओरस्टव्हाल्ट हाचो म्हत्वाचो वांटो आसा. म्हान शास्त्रज्ञांवरवीं गिन्यानाची जी निर्मिती जाता, ताचो मानसशास्त्रीय नियाळ करपी Groose Manner(१९०९) हो ताणें बरयलो.
- कों. वि. सं. मं.
औ:- देवनागरी वर्णमाळेंतलें चवदावें अक्षर. हाचो उच्चार कंठांतल्यान आनी ओंठांतल्यान जाता. हाचो उच्चार दीर्घ आसून प्लुत लेगीत जाता. उदात्तानुदात्तस्वरीत अशा भेदान तो त्रिविध जाता आनी अनुनासिक-अननुनासिक अशा भेदान स प्रकारचो जाता.
इ.स. ६ व्या शेंकड्यांतल्या मंदसोरच्या लेखांत हें अक्षर पयलीं दिसता. ५ व्या शेंकड्यांत जयनाथदानपत्रांत ‘ओ’ च्या कमरार एक वांकडो (रोमन S सारकी) आडी काडून ‘औ’ काडिल्लो दिसता. ह्याच शेंकड्यांतल्या उष्णीषविजयधारिणीच्या ताडपत्री पुस्तकांत असोच ‘औ’ आसा, पूण ताचे आडयेची बाग कोन करून गेल्ली दिसता. सुमार धाव्या शेंकड्यांत नेपाळांत मेळिल्ल्या हातबरपांत ‘औ’ वयर सांगिल्ल्याप्रमाण आसा. इकराव्या आनी बाराव्या शेंकड्यांतलो हो वर्ण ‘अ’ भशेनूच रेखाटिल्लो दिसता. हेर वर्णांभशेन (अक्षरांभशेन) ‘ओ’ आनी ‘औ’ ह्या अक्षरांची संगतवार विकास जाल्लो दिसना.
कामधेनुतंत्रांत हाचें वर्णन अशें केलां: ‘रक्तविध्युल्लताकारं औकारं कुण्डली स्वयम्।
अत्र ब्रह्यादय:सर्वे तिष्ठान्ति सततं प्रिये।।’
अर्थ- औकार हो वर्तुळ आनी रक्तविध्यल्लतेभशेन आसा. हे मोगिके, हातूंत सर्वब्रह्यादि देव सदांच वसणूक करतात. मातृकान्यासांत हाची सुवात सकयले दांतांचे वळींत सांगल्या.
– कों.वि.सं.मं.
औदुंबर -१:- हें एक नामनेक पाविल्लें दत्तक्षेत्र. सांगली जिल्ल्यांत भिलवडी स्टेशनासावन चार मैलांचेर कृष्ण न्हंयचे अस्तंत देगेर वसलां. पयलींच्या काळांत भिलवडीलागीं भुवनेश्वरीचें पूर्विल्लें शक्तिपीठ आशिल्लें. ताका लागून त्या काळांत ह्या वाठारांत तपस्वी लोकांचो राबितो आसतालो. कृष्ण न्हंयचे देगेर रूखांच्या अटंग्या रानांक लागून हांगा एक सैमीक एकान्तमय तपोवन निर्माण जाल्लें. सैमाच्या विंगडविंगड रूपांची अप्रूप सोबीतकाय लाबिल्ल्या ह्या वाठारांत १४२२ वर्साच्या सुमाराक औदुंबराच्या रूखामुळा, चातुर्मासाचो विधी श्रीनृसिंह सरस्वतीन केलो, हाका लागून ह्या थळाक सासणाची पवित्रताय मेळ्ळी. हांगाचो कृष्णेचो घाट शांत तेचपरी व्हड. ह्या घाटाचेर दत्ताच्या पादुकांचें देवूळ आसा. ब्रह्मानंदस्वामीचो शिष्य सहजानंदस्वामी हाणें आयज जे सुवातेर हें देवूळ उबें आसा, थंय हो घाट बांदिल्लो.
संतपुरूस श्री. ब्रह्मानंदस्वामी १९०४ च्या सुमाराक गिरनारसावन औदुंबराक आयलो आनी हांगाच मठ बांदून रावपाक लागलो. हांगाचे सैमीक शांत आनी पवित्र सुवातेर ताणें तप करून सिध्दी जोडली आनी तेच सुवातेर समाधी घेतली.
दत्तमहाजाराचे जायते भक्त दत्ताची सेवा करपाक हांगा येतात आनी धादोस जातात. –कों. वि. सं. मं. औदुंबर- २
(रूमड). औदुंबर वा उदुंबर वा उंबर ह्या नांवाच्या रूखाक भारतीय संस्कृतायेंत पवित्र रूख म्हणून वळखतात. औदुंबर हो
