आयली. वाळपय आनी पर्ये अशे सत्तराचे दोन विधानसभा मतगारसंघ आसात. खोतोड, गुळेली, सावर्डे, नगरगांव, भिरोंडे ह्यो पांच पंचायती आनी वाळपय नगरपालिका हांचो आस्पाव वाळपय मतगार संघांत जाता तर केरी, मोर्ले, पर्ये, मावशी, ठाणे, होंडा आनी पिसुर्ले ह्या सात पंचायतींचो पर्ये मतदार संघांत आस्पाव जाता.
भात आनी काजू हीं सत्तराचीं दोन मुखेल पिकां. भातशेती हांगासल्लो मुखेल वेवसाय आशिल्ल्यान सरद, शेळ, भरड, तोरप, कास, जुवाड, वायंगण, पुरण हे शेत कसपाचे तरातरांचे प्रकार सत्तरींत पळोवंक मेळटात. कुमेरी शेतीची पज्जत हांगासर आशिल्ली. भात, नाचणे, कड्डण ह्या पिकांखेरीज सत्तरींत सुपारी, नाल्ल, काजू,ऊंस, लवंग, जायफळ, मिरी, वेलची हांचेंय पीक काडपाक जायते शेकार मुखार सरल्यात. काजूच्या दिसांनी हांगासर हुर्राक, फेणी हा सोरो काडपाचो धंदोय व्हडा प्रमाणांत चलता. शेताभाटां. कुळागरां, तेलताड. ऊंस आनी वखदाच्या झाडांच्यो बगायती हें सत्तरीचें खरें वैभव आसा. सत्तराच्या काय दुर्गम वाठारांनी सरकारान सायसाच्या आनी खबराच्या झाडांची लागवड केल्या. भिरंड, ओकापो हांच्या सोलांचें उत्पादन हांगा करतात.
खाण वेवसाय हो सत्तरींत चलपी विशेश म्हत्वाचो उद्देग पिसुर्ले, होंडा, गुळेला हायी पंचायत वाठारांनी लोह खनिज व्हडा प्रमाणांत मेळटा. उत्तर गोंयांतली २९%खाण जमीन सत्तरीं आसा. कांय वाठांरानी चुनखडी मेळटा. खडी, रेंव काडपाचो धंदाय हांगा नेटान चलता.
गोंयंच्या उद्देगीक विकास महामंडळान होंडा हांगा उद्देगीक वसाहत उबारल्या. ऑटोमोबाईल कॉरपोरेशन ऑफ गोवाचे मेटल आनी शीट विभाग होंडा हांगा तर बस बॉडी विभाग भुयपालींत आसा. प्रॉक्टर ॲण्ड गॅम्बल, गोवा ऑटो ॲससरिज लिमीटेड आशो जायत्यो कंपनी हांगा आसात.
सत्तरींत ७८ महसूल गांवाचो आस्पाव जाता. म्हालाचो वट्ट आवांठ ४६६२३.६१ हेक्टर आसा तर वट्ट लोकसंख्या ४२७०५ (१९९१) आसा. हिदूं, मुसलमान, किरिस्तांव ह्या तीनय धर्मांचे लोक हांगा आसात.
ठाणेच्या मुंडणगि-याच्या मळार जावपी घोडेमोडणी, कोपार्ड्याची दिवजां, मासोर्ड्याची घोडोमाडणी, झरमे आसी करंजळचो चोरोत्सव, केरीच्यो कखल्यो, पर्येच्या भबमुकेचा जात्रा, ब्रह्म करमळीचो ब्रह्मोत्सव, पर्येचो दसरो हे सत्तरीतले मुखेल उत्सव. ह्या उत्सवाखेरीज हांगा दर एका गांवांत कालो, नाटकां, शिगमो व्हडा उमेदीन जाता. कांय गांवांनी धालोय खेळटात. रणमालें, सकारती, तालगडी,फुगडी, चपय, गावनकाणी, गोसावी गीतां, गौळण कालो हाया लोककला प्रकारांचें अप्रुप दर्शन सत्तरींत पळोवपाक मेळटा.
स्वामी विवेकानंद स्मृती, केरी; भुमिका सांस्कृतिक मंडळ, पर्ये;पर्ये युथ क्लब ;वाठरी स्पोर्टस् क्लब, तुळशीमळा;पिसुर्ले युवक संघ,वाळपय;लायन्स क्लब;शांतादुर्गा स्पोर्टस् क्लब, गुळेली;ग्रामीण विकास शिक्षण संस्था, सावर्शे;किर्णा कला केन्द्र,अडवय;अमचो पंगड सत्तरी;होंडा स्पोर्टस कल्ब;ब्राह्मणी माया युवक संघ,कोपार्डे;ब्रह्मदेव युवक संघ, ब्रह्म करमळी अशा संस्थांनी कला, शिक्षण, खेळ ह्या मळांचेर मोलादीक वावर केल्लो आसा.
नाटकाच्या मळार सखारामबापू बर्वे हाणें नामना जोडिल्ली आसा. इतिहास संशोघनाच्या मळार पिसुर्लेचो डॉ. पांडुरंग पिसुर्लेकर हाणें तोखणायेचो वावर केल्लो आसा. आंबेडकर नगर गांवचो पंडित महादेवशास्त्री जोशी हो मराठी साहित्यातलो नामनेचो कथाकार म्हणून प्रसिद्द आसात.ताणें संपादीत केल्लो मराठींतलो भारतीय संस्तकृ कोश, भारतीय संस्कृतीची वळख करून दिवपी एक आदर्श असो कोश आसा.
श्री हनुमान विध्यालय, वाळपय;अवर लेडी ऑफ ल्युडस,वापळ:श्रीराम विध्यालय, खडकी; श्री भूमिका विध्यालय आनी उच्च माध्यामिक विध्यालय, पर्ये; उत्तर गोंयाखातीर जवाहर नवोदय विध्यालय, वाळपय; पोलिस शिक्षण केंद्र आनी वन प्रशिक्षण केंद्राचे प्रशिक्षण विध्यालयां वाळपय; होंडा औध्योगिक प्रशिक्षण केंद्र आसा. हीं हांगाचीं शिक्षण केंद्रा आसात.
केरीचें सातेरी आजोबा देवस्थान, पर्येचे भूनिका देवस्थान, कोपार्डेचे ब्राह्मणी माया देवस्थान, बारह्म करनळींचे ब्रह्मदेवाचें देवूळ, वेळुसाचें महादेवाचें देवूळ, ठाणेचो भिवमराव देसायाचो वाडो. नानोड्याचीनीराक-याची राय, अंजुणे धरण प्रकल्प, वाळपयची अवर लेडी ऑफ ल्युडसची चर्च आनी जुम्मा मस्जित, पिसुर्लेचें महादेव मंदिर, सुर्लाचें पठार, वाघेरी पर्वत, साटरे गड, नाणसाच्या किल्ल्याचो स्मृतीस्तंभ हीं सत्तरी म्हालांतली पळावपासारखीं नुखेल थळां आसात.
'सत्यनारायण:चालू शतकांतलें एक लोकप्रिय नवसी व्रत. महाराष्ट्र, गोंय,बंगाल आनी हेर दक्षिणी राज्यांनी सत्यनारायण व्रताचो प्रभाव चड आसा. सत्यनारायण हे विष्णुचें रूप मानतात. तांदळांचे वा गवांचे राशीचेर उदकान भरील्लो कलश, ताचेर पूर्णपात्रांत सत्यनारायणाची प्रतिमा वा बाळकृष्णाची मुर्त दवरता.हे पूजेचे कलशाक १००८ तुळशीच्यो ताळयो घालतात. सवायशेर रवो, सवायशेर तूप आनी सवायशेर साकर घालून केल्ल्या कणिकाचो निवेध्य दाखयतात. सत्यनारायणाचे पोथयेचें वाचन आनी पूजन हो व्रताचो एक वांटो आसा.
स्कंदपुराण रेवा खंडांत पांच अध्यायांनी सांगिल्ल्या कथांचे कथन भाविकामुखार कपर जाता. कथा-कथनाउपरां
