शुक्र:(1) सूर्याचे ग्रहमाळेंतलो एक अंतर्योगी, तेजस्वी आनी सोबीत गिरो. हाका सित, उशना, काव्य अशीं नांवां आसात. अस्तंत्या देशांत शुक्राक व्हीनस हें नांव आसा.
ताचे उत्पत्तीविशींच्यो कांय पौरराणिक कल्पना अशो-शुक्र हो सूर्या पसून जल्मला. सूर्याचे जे सात मुखेल किरण आसात, तातूंतल्या चवथ्या विश्र्वश्रवा ह्या किरणासावन शुक्राची उत्पत्ती जाली अशें वायुपुराणांत सांगलां. शुक्राचो एक रथ आसून, ताका धा घोडे आसात. ते धर्तरेसावन उत्पन्न जाल्ले आसून ताचे धा वेगवेगळे रंग आसात.
शास्त्रीय वर्णनः शुक्र हो सूर्या कडल्यान मेळिल्ल्या तेजाचो 60% भाग परावर्तित करता. हेर ग्रहांपरस धर्तरेच्या चड लागीं येता आनी सूर्याक लागीं आशिल्ल्यान ताचेर चड उजवाड पडटा. हो शुक्र सूर्या भोंवतणी घुंवत आसता. सूर्या कडच्यान तो 46 अंशापरस चड पयस वचना देखून रातचो 9 ते फांतोडेर 3 वरां मेरेन तो दिश्टी पडना. पूण बरी नदर आशिल्ल्या मनशाक तो दिसाचो पळोवपाक मेळटा. शुक्र सूर्यासावन 7 अंशाचेर दिसपाक शकता.
बुधाप्रमाण शुक्रय वाटकुळ्या मार्गान सूर्यप्रदक्षिणा करता. ताचो नाक्षत्रकाल वा भ्रमणकाल 225 दिसांचो आसा आनी दीस 23 तास 21 मिनटांचो आसा. शुक्राचे अंतर्युतीपसून 71-72 दिसांनी ताचो परम इनापगम(सूर्यापसून खूब पयस अंतर) जाता. अंतर्युतीच्या वेळार शुक्राचे धर्तरेकडच्यान अंतर 2.6 कोटी मैल जाल्यार बहिर्युतीच्या वेळार तें 16 कोटी मैल आसता.
चंद्रः बुधाप्रमाण शुक्राकलागून सूर्याक्र गिराण लागता. तेन्ना एक काळो थिपको सूर्या वयल्यान वतना दिसता. ताका शुक्राचें अधिक्रमण अशें म्हणटात. हें अधिक्रमण 243 वर्सांनी चार फावटी जाता, अशें गणित केल्लें आसा. ह्या शुक्राक चंद्रा सारक्यो कला आसात. अंतर्युतीच्या काळांत तांचो अणभव येता. शुक्राचें वजन आनी आकार धर्तरे सारखोच आसा. हाका लागून पृष्ठ भागाचेर गुरूत्वाकर्षणाचो नेट धर्तरेच्या पृश्ठ भागावयल्या गुरूत्वाकर्षणा इतलोच आसा. शुक्राचेर वातावरण दाट आसा आनी ताच्या भोंवतणी कार्बानिक अॅसिडवायुचो सांठो भरपूर आशिल्ल्या कारणान थंय झाडां नात.
जातकांतलें शुक्रवर्णनः फलज्योतिशांत शुक्र हो सौंदर्याचो आनी बायलेचो कारक मानिल्लो आसा. मंत्र तंत्र, जारण मारण ह्या क्रियांचें कारकत्व ताचेकडे वता. तो वृषभ, तुळ ह्या राशींचो स्वामी आसा. मीन राशींत तो सगळ्यांत ऊंच आनी कन्या राशींत नीच आसता. जल्मकुंडलींत तो ज्या ज्या स्थानांचो स्वामी आसता. त्या स्थानांच्या शुभ फलाची वृध्दी करता. मेष, सिंह आनी धनू ह्या राशींक शुक्राचीं बरीं फळां मेळटात. मनशाचे कुडींतल्या गळो, कान, जननेंद्रिय बीजकोश हांचेर शुक्राचो अधिकार चलता. जांचे कुंडलींत शुक्र शक्तीवान आसता अशा दादल्या- बायलांचो स्वभाव शांत, विलासी, सहवासप्रिय आसता.
शुक्रः(2) एक आचार्य हो भृगूपसून, हिरण्यकशिपूची धूव दिव्य हिगेर जल्माक आयलो. कांय पुराणांत कर्दम ऋषीची धूव ख्यातीच्या पोटांत ताची उत्पत्ती जाली अशें सांगलां.
ताचो जल्म भोजकट देशांत भाद्रपद शु. दसमीच्या दिसा पूर्वाषाढा नक्षत्राचेर सांजेचो जालो. हाका काव्य अशें दुसरें नांव आसा. हो आनी च्यवन हे दोगय भृगुकुळांतले सगळ्यांत पुर्विल्लें पुरूस आसात. ताणें दैत्यांचें पुरोयतपण आपणायलें. ताका लागून निमाणेमेरेन तो असुर पक्षपाती रावलो. बलीच्या यज्ञांत शुक्र होच ताचो पुरोयत आशिल्लो. तेन्ना ताणें बलीन बटुवामनाक भूमी दिवंची न्हय म्हण विरोध केल्लो. पूण बली आयकनासताना जे झारींतल्यान वामनाच्या हातार दानोदक सोडटलो आशिल्लो ते झारीचे तोटयेंत प्रवेश करून ताणें उदकाची धार आडयली. तेन्ना बलीन दर्भाची काडी ते तोटयेंत धोंगशिली ती सरळ शुक्राच्या दोळ्यांत भरून शुक्र त्या दिसासावन एका दोळ्याचो जालो. शुक्र अंगिरा ऋषीकडे संजीवनी विद्या शिकूंक गेलो. पूण तो रुशी ती विद्या शिकोवपाक तयार नाशिल्ल्या कारणान ताचें शिश्यत्व सोडून, तो शिवाची आराधना करूंक लागलो.
शिवान प्रसन्न जावन ताका संजिवनी विद्या दिली. हे विद्येच्या बळाचेर ताणें असुरांक देवा वांगडचें जैत मेळेवन दिलां.
शुक्राचार्याक पितरांची धूव गो आनी इंद्रकन्या जयंती अशो दोन बायलो आशिल्ल्यो. देवयानी ही जयंतीची धूव आनी त्वष्टा, वरूत्री, शड, मर्क हे गोचे पूत. हे चारय पूत असुरपक्षपाती थारिल्ल्या कारणान मुखार ताचो वंश खंडीत जालो आनी भृगुकुलाची शुक्रशाखा नश्ट जाली.
शुक्राचार्यान बार्हस्पत्य नांवाचो हजार अध्यायांचो एक अर्थशास्त्रीय ग्रंथ बरयला. ताचें हें शास्त्र मुखार कितल्याशाच आचार्यांनी संक्षिप्त केलें.
शुक्रः(3) एक धातू. शरीर धारण करपी सप्तधातूंत हो सारभूत असो सातवो धातू. हें शुक्र दुदांत आसपी द्यृताभशेन वा ऊंसांत भरून राविल्ल्या रसाप्रमाण सगळे कुडीत व्यापून रावून कुडिची राखण करता. आयुर्वेदाचार्यान शुक्राची उत्पत्ती सांगल्या ती अशी-
शुक्र धातू शोष्य धवसो, स्निग्ध, बलपुष्टिकर गुर्भबीज आनी जीवाचें आश्रयस्थान अशें आयुर्वेदांत म्हळां.
वैद्यशास्त्रांत शुक्राच्या क्षयाचीं कारणां, ते विशींचें पथ्य, ताचेर वखदां आनी रसायनां ह्या संबंदांत सविस्तर विवेचन केल्लें आसा.
-कों.वि.सं.मं.
