खर्चिलें.विठ्ठल,पंढरपुर,नाममहात्म्य,कीर्तनरंग,वारी,भक्तिरहस्य,आत्मसुख साकिल्ल्या विशयांचेर तुकोबाचे जायते अभंग आसात.
तुकारामा उपरांतचो काळ:तुकारामाच्या निर्वाणाउपरांत संप्रदाय चलोवपाच्या योग्यतायेचे जे मनीस जावन गेले तातूंत निळोबाचें नांव घेवपासारकें आसा.तो आपणाक तुकोबाचो अनुगृहीत मानतालौ.ताणें वारकरी संप्रदायाचो प्रसार केलो.नीळोबा उपरांतच्या ३०० वर्सांत वारकरी संप्रदायांत शंकरस्वामी शिऊरकर,मल्लाप्पा वासकर,हैबतराव बाबा,वासुदेवबाबा देहूरकर,चातुर्मास्येमहाराज,साखरेमहाराज,विच्णूबुवा जोग,दादामहाराज सातारकर,केशवराव देशमुख,बंकटस्वामी,लोहिया महाराज,प्रा.शं.वा़दांडेकर सारकिल्ले जायते कर्तुत्त्वान मनीस जावन गेले.ह्या सगळ्यांनी किर्तन,प्रवचन,संघटना हांच्या आदारान आनी शिश्यपरंपरा निे्माणकरून तिच्या आदारान संप्रदायाच्या कार्याचो प्रवाह आयजमेरेन चालू दवरला.
वारकरी संप्रदायांत कांय उपसंप्रदायय आसात ते अशे-१)चैतन्य संप्रदाय २)स्वरुप संप्रदाय ३)आनंद संप्रदाय आनी ४)प्रकाश संप्रदाय.
वारकरी संप्रदाय शुध्द भक्तिमार्गी आसा.भक्ती हो मूलसिध्दान्त म्हणून आपणावन ह्या संप्रदायान आपल्या तत्वज्ञानाची उबारणी केल्ली आसा.वारकरी संप्रदायांत भक्ती हें मोक्षाचें आनी स्वात्मसुखाचें व्हड साधन मानलां.ज्ञानदेवान भक्तीक पांचवो पुरुषार्थ मानला.मानवी जिविताचें निमणें साध्य मोक्ष नासून भक्ती आसा आनी भक्तींतच जिविताची सफळताय आसाअशें ज्ञानेश्र्वर मानता.हेर संतानीय ताचोच पुरस्कार केला.ज्ञानदेव आपुण जावन पुराय आत्मानुभवि आशिल्लो.ताकाच लागुन ताणें भक्तीक सगळ्यांत उंचेलें स्थान दिलां.
भक्ती ही फक्त वैयक्तिक भावना न्हय.ती परमात्म्याच्या मूळ स्वरुपांतच आसा.तशेंच ती सहजस्वभावरूप आसा.परमात्म्याच्या जाग्यार आसपी ह्या सहज प्रेमाक परमात्म्याचो सहज उजवाड अशें ज्ञानदेव म्हणटा.एकनाथ महाराज आनी तुकोबानूय हाचें समर्थन केलां.
वारकरी संप्रदायाची अधिश्ठात्री देवता विठ्ठल.रामकृष्णहरी हो ह्या संप्रदायाचो मंत्र आसा.ह्या मंत्राक सोवळें-ओवळें,थळ-काळ,जात-वित्त-कूळ हांचो प्रतिबंध ना.गळ्यात तुळशीच्या मणयांची माळा,कपलाक गोपीचंदनाच्यो मुद्रा आनी बुको तशेंच खांद्यार पताका(गुढी)हीं वारक-यांची बोधचिन्नां आसात.तातुंतली तुळशीची माळ हि एकाद्र्या ज्येश्ठ वारक-याकडच्यान घेवपाची आसता.तेखातीर कांय नेमूय पाळपाचो सोपूत घेवंचो पडटा.
फड म्हणजे वारकरी-मुखेली आनि ताची शिश्यमंडळी हांचो एकवटीत समुदाय.वारकरी जाच्याकडल्यान माळ घेवन वारि पत्करता तो ताचो गुरू जाता.शिश्यान वारीक वतकच आपल्या गुरूच्या फडांत वचून-भजन किर्तनांत भाग घेवपाचो आसता.
पंढरीची आनी आळंदीची अशो दोन वा-यो वारकरी संप्रदायांत चलतात.पंढरीची सगळ्यांत म्हत्वाची वारी म्हणजे आशाढ शुध्द एकादशी.आळंदीचे वारीचो दीस कार्तिक वद्द एकादशी हो आसा.आषाढीचे वारीक ज्ञानेश्र्वरमहाराजाची आळंदीच्यान पंढरीक पालखी येता.आषाढी-कार्तिकी ह्या वा-यांक दर एका फडाचेर दसम ते पुनवमेरेन भजनाम आनी कीर्तनां जातात.रातचो हरिजागर आसता.पुनवेक सगळ्यो दिंड्यो पंढरपुरापासून लागींच आशिल्ल्या गोपाळपुरीक वतात.थंय कालो जाता.काल्याच्यो ल्हायो एकमेकांच्या तोंडांत घालून वारकरी आपल्या वारीची सांगता करतात.
आळंदीचे वारीक पमढरीच्यान नामदेव,पुमडलीक सारकिल्ल्या संतांच्यो पालख्यो आनि दिंड्यो येतात.भजन,किर्तन,हरिजागर हे सुवाळे जातात.कार्तिक वद्द त्रयोदशी हो ज्ञानेश्वराचो समाधी दीस.ह्या दिसा समाधीचे अभंग म्हणटात आनी कालो जाता.देहू,पैठण,त्र्यंबकेश्र्वर,सासवड ह्या संतांच्या क्षेत्रांत त्या त्या संतांचे पुण्यतिथीक नेमान वचपी वारकरीय आसात.
वारकरी संप्रदाय हो मानव जिवितांत ईश्र्वरी प्रेमाची अनुभूती घेवन जिवीत ख०या अर्थान फलदायी करपाचो भक्ती,हो सोंपो मार्ग सांगपी संप्रदाय आसा.हिंदू धर्माच्या वेगवेगळ्या अवस्थांतल्यान परिणत जायत जायत तो सद्दाचे अवस्थेक आयिल्लो आसा.
वारली:एक आदिवासी जमात.ह्या लोकांची वसती चडकरून महाराष्ट्रांतल्या ठाणें आनी नासिक जिल्हो,तेचपरी खानदेश,धरमपूर दमण आनी सुरत जिल्हो ह्या वाठारांत आसा.वारली ह्या नांवाचे व्युत्त्पत्तीविशीं विद्वानांत जायते मतभेद आसात.कात्यायनान आपल्या एका वार्तिकांत विंध्य,सातपुडा ह्या पर्वताच्या लागसारच्या वाठाराची म्हायती दितना निषाद,व्यास आनी वरूड ह्या तीन जमातींचो उल्लेख केला.तातुंतले तरूड म्हळ्यार वारली अशें इतिहासकार राजवाडे हाचें मत.वरूड शब्दावयल्यान ताणें वरूड-वरुडाई-वरुलाई-वारुली-वारली अशी ह्या शब्दाची उत्पत्ती दिल्या.डॉ.विल्सन हाणें दक्षिणेंतल्या सात म्हळां.श्री एंथोवेन आनी श्री.लँथँम हाच्या मतान वारलि ही भिल्लांच्या एक पोटजात.
इतिहास:वारली जमात महाराष्ट्राच्या धरमपुर वाठारांत पुर्विल्ल्या काळापासून रावताली.मेगँस्थिनीसान आपल्या भोंवडेवर्णनांत ह्या वाठाराक वरलाट अशें म्हळां आनी थंय रावपी रानटी जमातीचो वारली असो उल्लेख केला.हे वारली जमातीचीं ह्या वाठारांत आदीं राज्यां आशिल्लीं.सद्दाचो जव्हार तालुको म्हणून वळखुपांत येवपी प्रदेशांत कोळ्यांचें जें राज्य आशिल्लें तें मुळचें वारली जमातीचें
