Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/616

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.

ग्रंथांत वैकुंठवर्णन,गोंडक्रिया,सुळादिगळू,साविरारू,कीर्तनेगळू,लक्ष्मीशोभन आदी ग्रंथांतली पदां आजय कर्नाटकांत लग्नावेळार गायतात.बायलांखातिर आनी कमी जातीच्या लोकांखातीर ताणें कांय भक्तीगीतांय बरयल्यांत.तातुंतल्या गुरूराजीय सुधाटिप्पणी,तत्वप्रकाशिका,तीर्थप्रबंध,गुरूवार्तादीपिका,प्रमेयसंग्रह,पाषंडमतखंडन,श्रीकृष्णस्तुती ह्या ग्रंथांक नामना मेळ्ळी.हांचेभायर ताणें शास्त्रग्रंथ,टीका-टिप्पणी,कवितां झेले,विमर्शग्रंथ,स्तोत्रां अशे ७१ ग्रंथ संस्कृतांत बरयल्यात.फुडें तो सोंदे ह्या गांवांत गेलो आनी थंय ताणें नवो मठ निर्माण करून तातूंत कृच्णमूर्तीची प्रतिश्ठापना केली.थंय उपासना आनी उपदेश करितच आपली जीण सारायली.वादिराज हो कर्नाटकांतल्या व्यासकूट ह्या दोनय संघांत प्रिय वआनी पुज्य आसात.

वादिराज सूरी :(इ.स.चे.११ वे शतमान). दिंगबर जैन संप्रदायांतलो एक श्रेश्ठ आचार्य. हाच्या जिवीताविशीं व्हडलीशी म्यायती मेळना.तो मतिसागर मुनीचो शिश्य आशिल्लो आनी द्रविड जैन संघांतल्या नंदिसंघांतलो अरुंगळ शाखेचो आचार्य आशिल्लो.

वादिराज ही ताची पदवी आसा.पूण फुडें तेंच ताचें नांव जालें.तो जायत्या शास्त्रांत पारंगत आशिल्लो.एका शिलालेखांत ताची तुळा अकलंकदेव (जैन),धर्मकीर्ती(बैाध्द),बृहस्पती(चार्वाक)आनी गैातम(नैयायिका)हांचेकडेन केल्ली आसा.ताका षटतर्कषणमुख,स्याद्वादविद्दापती आनी जगदेकमल्ल अशोय पदव्यो आशिल्ल्यो.वादिराजसुरीन बरयल्ले जे पांच ग्रंथ उपलब्ध आसात ते अशे- १)पाश्र्र्वनाथचरित:हें बारा सर्गांचेम महाकाव्य आसा.ताणें तें चौलुक्य चक्रवर्ती जयसिंहदेव हाचे राजधानींत,ताचेच प्ररणेन बरयलें.२)यशोधरचरित:हें चार सर्गांचें खंडकाव्य आसा.३)एकीभावस्तोत्र : ह्या स्तोत्रांत पंचवीस पद्दां आसात. ह्या स्तोत्रांचें स्तवन केल्ल्यान वादिराजाक जाल्लो कुश्टरोग ना जालो अशें सांगतात . दिगंबर जैन लोकांक ह्या स्तोत्राविशीं खूब आदर आसा.४)न्यायविनिश्र्चयविवरण:प्रत्यक्ष,अनुमान आनी आगम ह्या प्रकरणांत वांटिल्ली,अकलंकदेवाच्या न्यायनिश्र्चय ग्रंथावयली ही विस्तृत टथका आसा.जैन न्यायाच्या नामनेच्या ग्रंथांत ह्या ग्रंथाची गणना जाता.हातूंत वीसहजार श्र्लोक आसात.भारतीय ज्ञानपीठ(काशी) हे संस्थेन हो ग्रंथ उजवाडाक हाडला.५)प्रमाणनिर्णय:हो एक ल्हानसो पूण स्वतंत्र ग्रंथ आसुन ताचें प्रमाण,प्रत्यक्ष,परोक्ष आनी आगम अशे चार अध्याय आसात.माणिक्यचंद्र जैनमाळेंत हो ग्रंथ उजवाडाक आयला.हाचेभायर काकुत्स्थचरित,अध्यात्माष्टक आनी त्रैलोक्यदीपिका हे ग्रंथय वादिराजाचे आशिल्ल्याचें सांगतात.वादिराजाची परंपराही मठपतींची परंपरा आशिल्ली.हे परंपरेंत दान घेवप जातालें तेचवांगडा दान दिवप जातालें.हे मठपती जिनदेवळां तयार करताले.तांचो जिर्णोध्दार करताले आनी हेर मुनींची खावपा जेवपाची वेवस्थाय करताले.

'वाद्द आनी वाद्द वर्गीकरण:'Bold textवादनांत संगीत ध्वनी निर्माण करपी मानवनिर्मित साधन.वाद्दांत ध्वनीच्या दोन अवस्थांतल्यान एक निर्णायक स्वर भायर पडटा.पयले अवस्थेंत वाद्दाच्या एका भागाचेर आघात करतकच ताच्या कंपनापासुन ध्वनी निर्माण जाता.वाद्दाचो सहकंपक ह्या ध्वनींत उक्तो करुन पातळटा.संगीत स्वर हे फकत शुध्दस्वर नासता तर शुध्द स्वर आनी संवादी स्वर हांचें तें मिश्रण आसता.कंपनातल्यान दोनय स्वरांची एकाच वेळार निर्मिती जावन संगीत लय बर तरेन साधना.स्वरांची उंचाय कंपन वेगा प्रमाण थारता.कंपनांच्या तिव्रतेच्या मापान स्वराचें सप्तक मेजतात.जशी कंपनाची तिव्रता वाडटा तशेतशे सप्तकांची उंचाय वाडटा.सह कंपकांच्या आकाराचेर तार वा स्वर थारता.सह कंपक आकारान व्हड आसता तर मंद स्वर येतात आनी आकारान ल्हान आसत तर तार स्वर येतात.स्वर निर्मितीच्या ह्या शास्त्राक धरुन वेगवेगळ्या वाद्दाचे आकार,स्वरुप,घडसाण थारायल्या.

इतिहास:आयच्या काळांत वाद्दाचो वापर मुखेलपणान मनोरंजनात्मक संगीत निर्मितीखातीर जाता आसलो तरी वाद्द निर्मितीच्या इतिहासाचे सुरवेक वाद्द निर्मती फाटलें प्रयोजन खात्रीपुर्वक स्पश्ट जायना.अरवाचीन अशे भौतेक सोद सादृश्य अशा अकस्मात घडणुकांनी जाल्ले दिसतात.लाकडांचो लोळगो देंवतेवयल्यान घुवंत चलपा वयल्यान जसो चक्राचो सोद आदी मानवाक लागलो तशेच तरेची प्रेरणा वाद्दा संबंदांत मेळपाची शक्यता चड दिसता.मनशाच्या सैमीक आवाजाची निर्मिती पशु – पक्षाचे आवाज वा वा-याक लागुन रानांतल्या झाडांतल्यान निर्माण जाल्ले वेगवेगळे आवाज हांचेवयल्यान आदी मानवाक स्वर वाद्दाची कल्पना आयली आसुं येता.धोणवाचे दोरयेर जावपी टणत्कार पळोवन तंतुवाद्दाक चालना मेळ्ळ्या आसुं येता.तशेंच दोन अवयव वा दोन वस्तु एका मेकाचेर आपटातकच जो आवाज निर्माण जालो ताचेवयल्यान लय वाद्दाची कल्पना येवप स्वाभावीक दिसता.आयच्या प्रमाण वाद्दाचो उपेग आदल्या काळांत करमणुके पुरतोच जातालो म्हणप बरोबर जायना.मनीस कुळयेचे संस्कृतीची वाटचाल पळेल्यार आदल्या काळांत वाद्दाचो उपेग सदच्या जिविताच्या हेर गरजेच्या वेव्हाराखातीर जातालो म्हणपाक चड वाव मेळटा.सावदांक वा शत्रूंक भिवोवपाखातीर,संदेश(कळोवणी)धाडपाखातीर वा युध्द प्रसंगार विरश्री निर्माण करपाखातीर ह्या तत्कालीन गरजेच्या उद्दिश्टां खातीर वाद्दाचो उपेग जाला जांव येता.