तातुंतले वेगवेगळे देश, ह्या विभागांचेर आशिल्ल्या वेगवेगळ्या नखेत्रांचें आधिपत्य, नखेत्राचो व्यूह, ग्रहांचीं झुजां आनी समागम फळां सांगिल्लीं आसात. ताचे उपरांत गृहश्रृंगाटक प्रकरण आसून तातूंत खीलागसार वा एकाद्र्या नखेत्रालागसार कांय ग्रह धोणु, शींग ह्या आकारांत दिसल्यार ताचीं फळां खंयचीं तें सांगलां. फुडें पावसाचें गर्भलक्षण, गर्भधारण, वर्षण हे विशय आसात. ह्या प्रकरणांत पावस मेजपाची रितय दिल्ली आसा. ते उपरांत रोहिणी, स्वाती, आषाढा आनी भाद्रपदा हांचो चंद्राकडे जावपी योग आनी तांचीं फळांय दिल्लीं आसात. उपरांत मळबांत दिसपी रक्तिमा, दिग्दाह, भूंयकांप, उल्का, परिवेष, इंद्रध्वज, नीराजन, खंजन नांवाच्या पक्षांच्या दर्शनाचें फळ, दिव्य, अंतरिक्ष, आनी भौम ह्या तीन प्रकारांच्या उत्पातांचें वर्णन आदी विशय आयिल्ले आसात.
ते उपरांत वास्तूप्रकरण आसून तातूंत गृहरचणुकेविशीं म्हायती दिल्ली आसा. उपरांतच्या प्रकरणांत देवप्रतिमानिर्मिती, वास्तूप्रतिश्ठा, मोनजात, सुकणीं आनी मनीस हांचीं लक्षणां, रत्नपरिक्षा, दीपलक्षण, दंतधावन, शकुन तिथिनखेत्रकरण हांचीं फळां आनी गोचर ग्रहांचीं फळां दिल्लीं आसात.
वराहमिहिराचो विवाहपटल आनी योगयात्रा हे ग्रंथ सद्या उपलब्ध नात. बृहज्जातक हो ताचो होराशास्त्रावयलो ग्रंथ बृहत्संहितेवरी बरोच उपेगी आसा. जल्मकाळाचे ग्रहस्थितीवयलो मनशाच्या सुखदुखाविशीं भविश्य सांगपाखातीर लागपी राशी आनी गिरे, हांचीं कोश्टकां, लग्नसरिणी, आयुर्दाय आनी दशविपाक हेविशीं सोपी रीत आदी विशय ह्या ग्रंथांत आसात. हो ग्रंथ हेर जातक संबंदीत ग्रंथांपरस सोंपो आनी संयुक्तिक आसा.
वराहमिराचो लघुजातक हो ग्रंथ म्हळ्यार बृहज्जातकाचोच संक्षेप आसा. वराहमिहिराच्या ग्रंथांत यवन सिध्दान्ताचोय उल्लेख आसा.
- कों. वि. सं. मं.
वरी : (मराठी: वरी; हिंदी: चेना, बरी; कन्नड: बरगू; गुजराती: चेनो; संस्कृत: वरक; इंग्लीश :कॅामन मिलेट, प्रोसो मिलेट, हॅाग मिलेट; लॅटीन: पॅनिकम मिलिएशियम; कूळ: ग्रॅमिनी)
ही वनस्पत सुमार ०.९ ते १ मी. उंच वाडटा. तिचीं पानां १५ - ३० सेंमी. लांब आनी ६ - २० मिमी. रूंद आसतात. सप्टेंबरांत खोडाच्या तोंकार खूब खांद्यांचो फुलारो येता. परीमंजरी सुमार ४५ सेंमी. लांब, दाट आसून, कणिशकां खांदयेच्या तोंकार ४ - ५ मिमी. लांब, एकोडीं वा जोडयेन येतात. तांचो रंग पाचवो वा तपकिरो पाचवो आसता. फळाची कल्लां तपकिरी हळडुवीं आसतात. दाणे सडल्या उपरांत भितर धव्या तांदळा भाषेन आसतात. तांकां 'वरयांचे तांदूळ' वा 'भगर' म्हण्टात.
उश्ण आनी उपोश्ण कटिबंधांतल्या देशांत ह्या तृणधान्याची लागवड जाता. हें मुळचें मध्य वा उदेंत आशियांतलें आसुयें. भारताशिवाय हें मंगोलिया, मांचुरिया, जपान, दक्षिण आनी मध्य रशिया, मध्य युरोप, अमेरिका, इराण, इराक, सिरिया, अरबस्तान ह्या प्रदेशांत ताची लागवड करतात.
भारतांत दोंगरा वाठारांनी हें पीक घेतात. हें पीक तमिळनाडू, कर्वनाटक, आंध्र प्रदेश आनी महाराष्ट्र, बिहार, पंजाब, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेशांत ह्या पिकाची मातशी चड प्रमाणांत लागवड जाता.
प्रकार : वनस्पतीचो रंग तिचे वयले केसाळ आवरण आनी दाण्यांचो रंग हे बाबतींत ह्या पिकांत वेगळेपण दिसता. ताका लागून ह्या पिकाचे खूब प्रकार आसात. तमिळनाडूंत पी.व्ही. १४ आनी पी.व्ही. २६ आनी महाराष्ट्रांत वरी १० ह्यो सुदारीत जाती लागवडींत आसात.
ह्या पिकाक दमट उबदार हवामान आनी उदकाची गरज कमी लागता. सादारणपणान हें पीक हलक्या प्रकारच्या जमनींत घेतात. पठारी प्रदेशांत हें पीक बरें येता. हिमालयांत २,७०० मी. उंचायेच्या प्रदेशांत हें पीक वाडटा.
तमिळनाडू, गुजरात ह्या भागांनी बांयच्या उदकान शिंपून हें पीक घेतात. हेर कडेन हें पीक पावसांत घेतात.
लागवड : जमनीची पुराय नांगरण (मशागत) नासण्याच्या पिकाप्रमाण करतात. पेरणी जुलय म्हयन्यांत बीं शिंपडून वा मेरांमदीं २२ - २५ सेंमी. अंतर दवरून करतात.
नासण्यांभशेन ह्या रोपाचें स्थलांतर करून लागवड करतात. फोकून वा पाभरीन ओंपणेखातीर हेक्टराक ८ ते १० किग्रॅ. बी लागता. स्थलांतर पध्दतींत ३ ते ४ किग्रॅ. लागता. बिंयांसावन तयार जाल्लीं रोपां हेक्टर क्षेत्राखातीर पुरो जातात. ह्या पिकाक खताची गरज नासता. बागायती पिकाखातीर हेक्टराक ५ - ८ टन शेणखत वा कंपोस्ट नांगराच्या वेळार जमनींत मिस्तूराद करतात. पेरपाच्या वेळार २५ किग्रॅ. नायट्रोजन आनी २० किग्रॅ. फॅास्फोरिक अम्ल वयर खताच्या रुपान दितात. बागायती पिकाक दोनदां उदक लायतात. पेरणीसावन ९० - १०० दिसांनी पीक तयार जाता. पीक तयार जाले उपरांत काडलें ना जाल्यार दाणे शेतांत पडटात. तें रोंप जमनीसकट कापून बैलांच्या पांयांखाला घालून माडोवन मेळटात.
उत्पन्न : कड्डें वाहू पिकाचे हेक्टराक ४०० ते ६०० किग्रॅ. आनी बागायती पिकाचे १,१२५ ते १,७०० किग्रॅ. दाण्यांचें उत्पन्न मेळटा. पेंडयांचें हेक्टरी उत्पादन दाण्यांइतलें थोडें चड आसता (१,००० ते २,५०० किग्रॅ.).
वऱ्याचे तादूळ पौश्टीक आसून ताचें शीत करतात आनी पिठाच्यो भाकऱ्यो करतात. वरी भाजून ल्हायो करतात. तण जनावरांक
