टोळ्यांनी लंडनाचेर घुरी घाली. 825 च्या सुमारक लंडनाचेर ताबो आशिल्ल्या सॅक्सन राजांनी इंग्लंडच्या बऱ्याच भागाचेर नियंत्रण दवरून राज्य केलें. अँग्लो सॅक्सन काळांत ह्या शाराची वेपारी भरभराट जाली. वेसेक्सचो राजा एजबेर्क्टचो नातू आल्फ्रेड द ग्रेट (849 -99) आनी डेन लोकांच्या झूज काळांत लंडन हें मुखेल केंद्र जालें. आल्फेडान 886 वर्सा लंडनाचेर ताबो मेळयलो. एडवर्ड द कन्फेसरान इकाराव्या शतमानाच्या मध्यार एक राजवाडो, ‘वॅस्टमिन्स्टर पॅलेस’ आनी नॉर्मन चर्च ‘वॅस्टमिन्स्टर ॲबी’ बांदलें. शाराचे उदरगतीचें मळावण 1066 त नॉर्मन ड्यूक विल्यम द काँकरर हाचे घुरयेच्या वेळार घाल्लें. ताणें शाराचे संरक्षक वणटीभायर टावर ऑफ लंडनांतलो धवो मनोरो (वायट टॉवर) हो मध्यवर्ती भाग बांदलो. उपरांत दर एका राजाचे कारकिर्दींत ह्या टावरा भोंवतणीं तटबंदी आनी इमारती हांचें बांदकाम केलें. पयल्या जेम्साचे कारकिर्दीत (1603 – 25) हांगा राजाचें निवासस्थान आशिल्लें. हाचेभायर टांकसाळ, वेधशाळा, शास्त्रागार हींय ह्या भागांत आशिल्लीं. राजकीय कैद्याकूंय हांगाच दवरताले.
उपरांतच्या काळांत ह्या शारांत डॅनमार्की जर्मन, फ्लेमिश आनी इटालियन स्थायीक जाले. 1136 त उज्यांत नश्ट जाल्ल्या लांकडी घरांच्या जाग्यार फातरी घरां आयलीं. दक्षिण इटालियींनी थंय आपलें बस्तान बसयलें आनी जुदेव लोकांक धांवडावन घाले (1290). उपरांत वेपारांत ल्हव ल्हव वाड जावन वेपारी संघ प्रभावी जालो. स्थानीक स्वराज्य संस्था स्थापन करून राजाच्या शासनाजाग्यार लंडन शाराखातीर महापौरपद निर्माण केलें. 1332 त हांगा सामान्य परिशदेची स्थापना जाली.
टयूडर काळांत ह्या शाराचो बरोच विकास जालो. शारांतलो वॅस्ट एण्ड भागूय बरोच विकसीत जालो. लंडन आनी वॅस्टमिन्स्टर हीं शारां एकामेकांत विलीन जालीं. आठव्या हॅनरीच्या मरणाउपरांत इंग्लंडची संसद वॅस्टमिन्स्टर पॅलेसींत भरूंक लागली. पयले एलिझाबेथ राणयेचे कारकिर्दींत (1558 – 1603) लंडन हे संवसारांतलें पयल्या क्रमांकाचें वेपारी केंद्र जालें.
1665 – 66 त प्लेगान हांगाच्या सुमार एक लाख नागरिकांचो बळी घेतलो. 1666 वर्सा उज्यांत बरीज प्राणहानी जाली. ह्या वेळार सुमार 80% शार जळून काबार जालें. फुडलीं कांय दशकां शारचे फेर बांदावळींत गेलीं. सेंट पॉल कॅथीड्रल, केन्झिंग्टन राजवाडो, ग्रिनिच वेधशाळा आदी इमारती ह्या काळांत बांदल्यो तशेंच ह्या शतमानंत लॉयडस इन्शुरन्स कंपनी (1680), बँक ऑफ इंग्लंड (1694), लंडन स्टॉक एक्सचेंज (1700) ह्या सारक्या नामनेच्या संस्थांची स्थापना जाली.
उद्देगीक क्रांतीउपरांत 1820 च्या सुमाराक हांगाचे लोकसंख्येंत बरीच वाड जाली (सुमार 11 लाख). हांगा कारखानेय स्थापन जाले. पूण लंडनाची मुखेल भुमिका कारखान्यांतल्या उत्पादीत म्हालाची बाजारपेठ ही आशिल्ली. ताका लागून शाराच्या वॅस्ट एण्डाक गिरेस्तकाय पातळ्ळी, पूण शाराच्या इस्ट एण्ड भागांतली वसती मात गरिबीची आशिल्ली. कारखाने, गुदांव हातूंत काम करपी सर्वसामान्य मजूर गरीबीची आशिल्ली. कारखाने, गुदांव हातूंत काम करपी सर्वसामान्य मजूर गरीब आशिल्ले.
एकुणिसाव्या शतमानांत ह्या शारांत सुदारणा घडोवन हाडपाखातीर जायते उपक्रम हातांत घेतले. पुलीस दल (1829), गॅसाचे दिवे (1812), मोटी बस – ऑम्निबस (1829), लोहमार्ग (1839), पूल, भुंयारी रेल्वे (1890) ह्यो सुविधा, थळाव्या स्वराज्य संस्थांसंबंदीं कायदे (1855), 1870 चो शिक्षणीक कायदे, लंडन काउंटाची स्थापना आनी ताच्या प्रशासनाखतीर काउन्सिलाची स्थापना (1888) हाका लागून लंडनाची सगळ्या वटांनी प्रगती जाली.
विसाव्या शतमानांत दोनूय म्हाझुजांनी शाराची व्हड प्रमाणांत हानी जाली. जर्मन वायुसेनेच्या ‘लडंन ब्लित्झ’ हे मोहिमेंत सप्टेंबर 1940 – 1941 ह्या काळांत बॉम उडयल्ल्यान चडशें लडंन नश्ट जालें.
दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत लंडनच्या नगर यवेजणेच्यो नव्यो येवजणी आंखल्यो. शारांतल्या पडिल्ल्या आनी नश्ट जाल्ल्या भागांची पुनर्बांदणी साऊथ बँक भागाचो विकास, लडंन शाराभोंवतणाचो मेकळो पाचवो पटो आनी त्या पट्याभायर नव्या शाराची येवजण आनी आंखणी अशे चार मुखेल भाग हे येवजणेंत आशिल्लें. मध्यवर्ती लंडनांत मळब चुमपी इमारती जाल्यो, जाल्यार पोरण्या लंडनाचो काउंटचो जागो बृहतलंडनान घेतलो.
शाराची विभागणी 32 बरोंमदीं केल्ली आसा. दर एका बरोची स्वतंत्र निर्वाचीत थळावी स्वराज्य संस्था आसून, महापौर हो तिचो मुखेल आसता. हाचेभायर शाराच्या भागाचें प्रशासन कॉर्पोरेशन ऑफ सिटी ऑफ लंडन हें कोर्ट ऑफ लंडन हें कोर्ट ऑफ सिटी काउन्सिलावरवीं करता. लॉर्ड मेयर हो ताचो मुखेल प्रशासक.
शाराचे मध्यवर्ती लंडन आनी भायलें लंडन अशे दोन मुखेल वांटे आसून मध्यवर्ती लंडनाचें शार, वॅस्ट एण्ड आनी साउथ बँक हे तीन उपविभाग जातात. शार आनी वॅस्ट एण्ड हे उपविभाग साउथ बँकेकडेन नवो लंडन ब्रीज, टाऊन ब्रीज आनी वॅस्टमिन्स्टर ब्रीज हांणी जोडिल्ले आसात.
शाराचो भाग हो लंडनाचो सगळ्यांत पोरणो आसलो तरी आयज थंय व्हड व्हड इमारती दिश्टी पडटात. ह्या भागांत बँको आनी वेपारी संस्थांचीं कार्यालयां आसता. तशेंच सेंट पॉल कॅथीड्रल, गिल्ड हॉल ह्यो इतिहासीक इमारती ह्याच वाठारांत आसात.
शाराच्या वॅस्ट एण्ड ह्या वाठारांत शासकीय कार्यालयां किरकोळ वेपाराचें केंद्र, आसून शारांतली गिरेस्त वस्ती हांगाच आसा. हांगाच्या पोरण्या वॅस्टमिन्स्टर शाराच्या वाठारांत संसदघर, प्रधानमंत्र्याचें निवासस्थान, बकिंगहॅमचो राजवाडो, वॅस्टमिन्स्टर ॲबी, वॅस्टमिन्स्टर पॅलेस, ट्रफॅल्गर, स्क्वॅर, मॅडम तुसोचें मेणाचें वस्तुसग्रहालय हीं
