१८५६ वर्सा शिक्षण खात्याच्या भाशातर विभागांत ताची नेमणूक जाली. "अलंकारविवेक" (१८५६) हो ताचो चड उल्लेख करपासारको असो ग्रंथ. ह्या ग्रंतांत संस्कृतांतल्या अलंकारांचो परिचय थोडेभितर करून दिला. ह्या अलंकारांचीं उदाहरणां मुक्तेश्र्वर, वामन ह्या सारक्या मराठी कवींच्या रचनांतल्यान ताणें दिल्यांत. संस्कृतांतले साहित्यविचार मराठींत हाडपाचो हो सुरवातेचो प्रयत्न म्हणूं येता. संस्कृतांतल्या मालतीमाधव, मुद्राराक्षस, अभिज्ञानशाकुंतल, महावीरचरित ह्या नाटकांचे ताणें मराठी अनुवादूय केल्यात. ऋतुवर्णन आनी उत्सवप्रकाश हीं ताणें रचिल्लीं काव्यां. ऋतुवर्णन हें कालिदासाच्या ऋतुसंहाराच्या अनुकरणांतल्यान रचलां उत्सवप्रकाशांत अठरा हिंदू सणांचें वर्णन आसा.
पुण्याक, १८८५ वर्सा भरिल्ल्या दुसऱया मराठी साहित्यसंमेलनाचो तोअध्यक्ष आशिल्लो.
राजवाडे, विश्र्वास काशीनाथः (जल्मः १२ जुलय १८६४; मरणः ३१ डिसेंबर १९ २६, धुळे).
मराठींतल्यान इतिहास, भाशाशास्त्र, व्युत्पत्ती, व्याकरण ह्या वेगवेगळ्या विशयांचेर संशोधन आनी लिखाण केल्लो एक व्हड प्रतिभावान विद्वान. इतिहासससंशोधक म्हणूनय ताका चड नामना मेळ्ळी.
१८८२ वर्सा तो मॅट्रीक जालो. मुंबयचे एल्फिन्स्टन कॉलेज आनी पुण्याचे डेक्कन कॉलेजींतल्यान महाविद्यायीन शिक्षण घेवन १८९ 0 त तो बी. ए. जालो. १८९ १ त पुण्यांतल्या इंग्लीश स्कुलांत शिक्षण म्हणून ताची नेमणूक जाली. पुण सुमार अडेज वर्सांनी १८९ ३त ताणें ते नोकरेचो राजिनामो दिलो. ताणें पुणें, सातारा, वाई, धुळे, मिरज, तळेगांव – दाभाडे ह्या सुवाताचेर वास्तव्य केलें. तशेंच महाराष्ट्रभर आनी महाराष्ट्राभायर इतिहासीक साधनांच्या आनी पुर्विल्ल्या साहित्याच्या सोदांत आनी खांची- कोनशांतलें पोरनें साहित्य एकटांय करीत आसतना, ताचें बरोवपाचें कार्य (लेखनकार्य) व्हड प्रमाणांत सुरू जालें. १८९ ४ सावन आपणें सुरू केल्लें ‘भाशांतर’ तशेंच कोल्हापूरचें समर्थ, ग्रंथमाला, विश्र्ववरृत्त, सरस्वती मंदिर, प्राचीप्रबा ह्या नेमाळ्यांतल्यान तो आपलें भरपूर लिखाण करूंक लागलो. १८९ ८-१९ १७ ह्या मजगतच्या काळांत ‘मराठायांच्या इतिहासाची साधने’ ह्या नांवाच्या अस्सल मुळाव्या मराठी साधनांचे बावीस खंड ताणें संपादून उजवाडायले. हातुंतल्या खंडांनी ताणें विस्तृत प्रस्तावना बरयल्यात. राधामाधवविलासचंपू आनी महिकावतीची बखर हे दोन पोरने ग्रंथ अनुक्रमान १९ २२ आनी १९ २४ त निङ्त विचार, सुबंत विचार, संस्कृत भाशेचो उलगडो, महाराष्ट्राचो वसाहतकाळ अशें कांय ग्रंथ ताणें बरयले आनी ते ताचे हयातींत उजवाडा आयले. मराठी धातुकोश, नामदिशतदव्युत्पत्तिकोश हे ग्रंथ ताच्या मरणाउपरांत उजवाडा आयले. ताच्या लेकांचे आनी प्रस्तावनांचे कांय खंड शं. ना. जोशी हाणें संपादून उजवाडायले. तेभायर ताचें स्फूट लिखाण धिळ्यांच्या ‘संशोधक’ ह्या अंकांतल्यान उजवाडा आयलें. संत रामदास आनी शिवाजी महाराज हांचे विशींचेंय लिखाण ताणें केलें. १९ 0५ वर्सा उजवाडा आयिल्ली इतिहासमिमांसा त्या वेळार खूब गाजली. राजकीय इतिहासाचो सोद घेत घेत पुर्विल्ल्या साहित्याकडेन पावून पोरन्या मराठी साहित्याचो अर्थ जाणून घेवपाखातीर त्या काळावयल्या मराठी भाशेच्या उतरांचो उगम व्युत्पत्तिशास्त्र आनी भाशेंतलें स्थित्यंतर अशा कित्याशाच विशयांचेर ताचें योगदान आसा. महाराष्ट्रांतल्या व्यक्तिंचीं उपनांवां- ग्रामनांवांचीं मुळां सोदून ती चड करून संस्कृतोद्भव आसात तें दाखोवन दिलें आनी ते नदरेन संस्कृत भाशेचो आनी वैदिक भाशेचि खोल विचार करून ते नदरेन ताणें कांय संशोधनात्मक प्रबंध बरयले. ते कांय ताच्या मरणा पयलीं आनी कांय मरणाउपरांत उजवाडा आयले.
कसलेय तरेचें कार्य सिध्दीक पावयतलो जाल्यार ताका संघटनेची गरज आसता हें जाणून १९ १0 वर्सा ताणें पुणेंच्या नामनेच्या भारत इतिहास संशोधक मंडळाची स्थापणूक केली. समाजशास्त्र मंडळ आनी आरोग्यमंडळ अशोय संस्था ताणें स्थापन केल्लयो. तेभायर रेल्वे प्रवाशांची संघटना स्थापना करपाक फुडाकार घेतलो.
स्वाभाशेच्या आनी स्वदेशाच्या इतिहासांततल्यान स्वाभिमान जागोवप आनी सामान्य मनशांत स्वत्त्वाची जागृताय हाडप ही ताच्या कार्याची भोख आसली.
राजेशेखरः(इ. स. चो. ९ वो शेंकडो).
एक नवी, नाटककार आनी साहित्य आस्त्र६. राजशेखरच्या बापायचें नामव दुर्दुक (दुहिक) आनी आवयचें नांव शीलवती. यायावर नांवाच्या ब्राह्मण कुळांत ताचो जल्म जालो. तो आपल्या ग्रंथांत ‘महाराष्ट्र कुलचूडामणी’ अशें आपलें वर्णन करता. हाचेवयल्यान तो मूळाचो महाराष्ट्रीय म्हणपाचें कळटा. तो आनी ताचे पुर्वज जरी मूळचे विदर्भांतले आसले तरीय विदर्भांत खंयच्याच राजाची त्या काळांत समूध्द अशी राजधानी नाशिल्ली. देखून तें कुटूंब त्रिपुराच्या कलचुरी राजांच्या आलाशिऱ्याक गेलें.
