Page:Il Cumin della Cadi de 1656 e Mistral Giachen Berchter.djvu/7

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has not been proofread.
Laudatur ab his, culpatur ab illis.
Hor. sat. 1, 2, 11.
Da biars vegn el ludaus,
Dad auters scurvanaus.


Strusch ei il pievel della Cadi staus enzacuraus sin Cumin aschi agitaus e turbelaus sco igl onn 1656. Ei ha buca setractau cheu ton per personalitads politicas, che datan per ordinari il pli bia de far a nossas tschentadas, ed era buca pervia de caussas purmein politicas: anzi quei Cumin ha giu in caracter per aschia de dir totalmein religius-politic. Ei 'gl ei stau in Cumin, che ha manau e dau il davos stausch tiella decisiun, tgi che dei haver alla finala la jurisdicziun sur 18 pleivs della Surselva ed Ursera, igl Uestg de Cuera ne igl Avat de Muster.

Per saver seorientar en quella caussa e per saver capier il dequirs e la muntada de quei Cumin, lein nus sesprovar dedar ina quorta survista dellas relaziuns antecedentas e dellas rischuns, che han leventau e manau neutier plaun e plaun remarcabla burascla. Nus suondein en nossa diluvidazium las notizias della „Synopsis“[1] e „Cuorta Memoria“[2] della Claustra de Muster, las soletas fontaunas entochen ussa da quellas vards ord quei temps, e vegnin a publicar alla finala in niev dovument, entochen dacheu totalmein nunenconoschents, ord il qual ei seresultescha, che la historia ha entochen ussa buca gin en tuts risguards la vera e dretga idea dil dequors dil Cumin de 1656, cunzun buc ariguard la bulla de Papa Urban VIII e la personalitat de Mistral Giachen Berchter.

  1. „Synopsis“ senumna in manuscret, che cuntegn ils principals datums ed eveniments ord la historia dalla Claustra da Muster entochen alla fin dil 17avel tschentaner. Quels ein vegni excerptai ord ils 7 volums dallas annalas dalla Claustra, ils quals ein i a piarder tier il berschament da 1799. La Synopsis exista en plirs exemplars ed ei scretta en lungatg latin.
  2. „Cuorta Memoria della Successiun u diember dils Avats, sco era dellas causas, las pli remarcablas, ch'en succedidas da tems cu tems cun la Claustra de Muster, ne faitg midadas enten nossa tiara.“ Edida 1881 da C. Decurtins egl Archivio glottologico italiano VII. T. p. 197–254. — La „Cuorta Memoria“ ei per la pli gronda part la translaziun verbala della „Synopsis“ cun remarcas subiectiv-moralas ed aschia de secundara valetta pella historia.