56
acera. !Pira daw na mga babaye an dai nagkakawa- raltakan kan saindang mga chinelas na bordado sa laboy na ito! Dangan nakikita na pinagpipisonan su mga lansangan nin nagkakataraytay na mga bilanggd, na mga karés su payo, na mga nagugubingan nin mga eubing na haralipot an manggas asin nin mga kata- ingan (95) na abot sa tohod na may bilang asin titik (96) na bughaw; sa mga bitis may mga talikalé na haros nagkakabororobodan nin mga maating yamit tanganing bakong makolog na marhay an tinagistagis okun, sakalé, tanganing dai mamateng marhay an lipot kan batbat: duwaduwa su pagkatarakod; roloté na kan tala-init, pinagruruluya na huli kan saldang asin dahel sa kapagalan, pinasasakitan asin binabanog nin sogkod nin sarod man na bilanggd na, sakalé, namomongaya- han, kun nakakatao man nin pasakit sa iba. Mga hara- langkaw an tindog kan mga tawong ito, mga malipu- ngaw na gayo su saindang mga pamandok, na dai nya nakikitang moninong sa liwanag nin sarong huyom- héyom; alagad minasilyab su saindang mga alinawnaw, kun hinohugpadn sa abaga kan naghahagrob na sogkod, kun inaaponan sinda nin sarong mindlabay nin pdpod nin tabaké na domogdomog nin kadikit asin paraspas nang gayo; pinopérot kan pinakaharaning bulanos asin tinatagé sa saiyang salokot; su iba napapatingaraé na sana nin kahihiling sa ibang mga nagaaragi kaiba an pangbihirang panglawog. Baga nadadangog pa ni Ibarra asin nangongoroykétoy huli kaidtong sarong pangyari na nakatala sa saiyang sa aking pagisip: sa- rong odto asin nagaatakatak na gayo su init. Sa lindong nin sarong kareton na kahoy napapahigdé an saré kan mga ito daing pagkatawo, moromuklat nin kadikit su mga mata; sarong higdaan na kawayan pinagpapakar- hay nin duwa katawo, daing ongot-dngot, mayong ka- singpilan sa boot, daing ngosé-ngosé, siring sa inaaka- lang ugalé kan mga taga-duman. Sakalé, minasabi sa sainda mansana: “ngunyan ika, sa aga kami man.” Na- kakalakop su mga tawo na dai lamang ito pinagmangno, naghuhumari sinda; su mga babaye minaralabay, hini- hiling ito asin minapadagos kan saindang lakaw; bak6 itong bihirang mangyari, nagpanagas na su mga pusd; nagdadaralagan su mga lunadén, su mga sirang kan tala-init na itong masaga sa langit na daing dampog, minaalagéag sa barnisadong lawas kan sinabi nang
