374
bakong darakilang gayo, mga danay asin mga inoyo- nan. Anong bungé an minagikan sa kaayonan na ini sa satong mga banwaan? Minapaontok kan mga comunicacion, huli ta an gabds natatakot na pagko- logon huli sa mga dahelan na daing halaga; lalong iyong pinangangataman an mga kormalidades bakong an halaga kan mga bagay, énot na tandé nin kakab- lasan; huli ta nalingawan nin saré katawo su saiyang cédula kaipuhan iyan na gapuson asin kologén, ano kun halangkaw na tawo iydn asin ibinabari nin mata; énot na katongdan nin mga pamayo iyo an pagpataong galang sa katobngan nin boot o sa kapiritan, minsan sa kadikloman nin banggi, na minaararog sainda an saindang mga sakop sa pagkolog asin sa pagsamsam sa mga taga oma, asin dai sinda nagkuktilang nin mga padahelanan; bak6 saindang sinanglitan an pag- sadiri; dai pa nahahaloy sa Calamba sinalakat, omina- ragi sa bintand, su harong nin sarong matoninong na namamanwaan na pinagkakautangan kan pamayo, asin mga titang na boot; daing aman, an tawo; kun nagka- kaipong linigan an cuartel o an harong minaruluwas asin dinadarakop an gabdés na dai nagpapakastihay sa- inda asin pinapagtoroklés sa bilog na maghapon; mu- ya ka pa nin iba? Sa laog kan pintakdsing iniho dagos su mga sugal na ipinangalad, alagad mabangis nin- dang sinaringgawan an mga kaogmahan na itinotégot kan may kapangyarihan nakita mo kun anong su sa isip kan banwaan dapit sainda, anong saindang pina- kinabang na lingawan ninda su saindang kaangotan asin maghalat sinda sa sandagan nin tawo? !Ah, sefior, iyo ini an saimong indapod na pangataman sa kahusayan. . .!”
“Minaoyon ako na igwa nin mga karatan,” an sim- bag ni Ibarra. “Alagad sattiya an mga karatan na ini huli sa kasabay na mga karahayan. Mangyaydring magkaigwa nin kakundian an kaayonan na ini, ala- gad, maniwala ka na huli ta natatakotan iniho, na- sasagpong an pagdugang kan kabilangan nin mga ma- raot na tawo.”
“Marhay pa sabihon mo an pagkatdkot na ini iyo an minapadakila kan bilang,” an sagwé ni Elias. “Kan dai pa lindlalang an kaayonan na ini, su mga tawong maliwag, maliban lamang sa nagkakapira, mga ma- raot, na tawo huli sa kagotoman, nagsasaralakay asin
