- 287
— Sa ingon niana mahunahuna ta, misagbat si Isagani, nga mipahiyom sa usa ka masolob-ong pahiyum, nga ang Kagamhanan naninguha sa among kadautan!
— Ah, wala ako mag-ingon niana! Ang akong buot ipasabut nga adunay mga tinuhoan, mga paagi ug mga balaod nga, bisan mga maayog tinguha, makahimog mga kadaut. Aron pagpasabut kanimo, magbutang akog pananglitan. Aron sa pag-ali sa usa ka diyutayng kadaut, ipagula ang daghang mga balaod nga makahatag hinoog daghang mga kadaut: sa linatin pa, curruotisima in republica plurimae legus, sumala kang Tacito. Aron pagpanagana sa usa ka tikas, ipakanaug ang libo ka libo nga pahamangngno ug panagana, nga makapukaw na hinoon sa kadaghanan sa tinguha sa paglusot sa maong mga panagana: aron paghimog kriminal sa usa ka tawo, ang labing maayong mao ang pagkatahap kaniya. Ipakanaug ang usa ka balaod, dili kay dinhi da, kon dili sa Espanya, ug makita mo dayon nga tun-an ang paagi aron sa paglapas sa maong balaod, ug ang nakaingon niini mao kay ang mga magbabalaod nalimut nga kon tagoan hinoon pag-ayo ang usa ka butang, mosa mot ang tinguha sa tawo sa pagtan-aw kaniya. Ngano man nga ang minaldito ug ka guatsi giila nga maoy mga dagkong hiyas sa lungsod sa Espanya, nga unta dili man kita makakita ug makatupong kaniya sa pagkamabination, pagka mapahitason ug malikayon sa kaulaw? Tungod kay ang atong mga magbabalaod, sa labing maayong tinguha, nagduhaduha sa iyang kaayo, nagsamad sa iyang pagkamapahitas-on ug gihagit ang iyang pagka malikayon sa kaulawan! Buot ka sa Espanya nga magtukod ug usa ka dulaan sa kinaaliwad-an sa kapangpangan? Puwes, masayon da, pagbutang ug pahimangno nga magdili sa pag-agi nianang dapita, ug makita dayon nimo nga ang tanan, aron pagtutol batok pagdili, dili na moagi sa dalan aron pagkatkat sa pangpang. Sa adlaw nga sa Espan ya adunay usa ka magbabalaod nga magdili sa mga maayong hiyas ug magtugot sa kahilay-an, sa sunod nga adlaw ang ta nan pulos na buotan!
Ang dominiko mihunong, ug unya mipadayon:
— Apan ikaw makaingon nga nahilayo na kita sa atong gikasultihan; mobalik kita kaniya... Ang akong ikaingon aron pagpatuo kanimo nga ang mga apan nga inyong nakita ka-
