Jump to content

Page:Ang-Pilibusterismo-Hiligaynon-ni-Jose-Rizal-1964.pdf/327

From Wikisource
This page has been validated.


309
ANG PRAYLE KAG ANG PILIPINHON

—A, indi, indi amó inâ ang luyag ko isilíng! Ang buót nakon hambalón nga may mga pagtuo, may mga kaisipan kag mga pagbulot-an nga. ginhimò sa labing maayo nga katuyoán, apang nagtuga sing labing' makahalanusbò nga mga butang. Makasaysay akó sing maayo kon isambit ko sa imo ang isá ka pananglitanan. Sa paglikáw sang diutay nga malain, ginhimò ang madamò nga pagbulot-an nga naghimò sing madamò pa gid nga kalainan: Corruptissima in republica plurimae leges, silíng ni Tácito. Sa paglikáw sang isá ka panikas, naghimò sing isá ka milyon kag tungâ nga mga kalalangan sa pagpugóng kag mapasipalahon, nga nagpabugtaw gilayón sa banwa sang luyag sa paglikáw kag pagyagutâ sang amó nga mga pamugóng: agúd mahimò nga kriminal ang isá ka banwa walâ na sing magkapin sangsa magpangduhadoha sang iya katarong. Himuon ang pagbulot-an. indi kay dirí, kundi sa España, kag tan-awón mo kon anó ang ila pagtuón sang kalalangan sa paglitâ sinâ, kay ang mga pumalatok sing pagbulot-an nalipát sang kamatuoran nga kapin nga tagùon ang isá ka butáng labi pa gid nga nagdugang ang luyag nga inâ makità. Ngaa man nga ang kagarukán kag ang kaalam nga pasuhot ginabilang nga dalagkò nga kinaadman sa banwang' katsilà kon walâ sing isá nga subong sa iya nga tuman ka bilidhon, tuman ka taas kag tuman ka dungganon? Ngaa man ang aton mga pumalatok-pagbulot-an, nga may maayo nga katuyòán, nag-pangduhadoha sang ila pagka-bilidhon, nagpilas sang ila pagkataas kag nagsumpong sang ila pagkadungganon! Luyag mo nga buksan sa España ang isa ka alagyan sa tungâ sang kabatuhán? Hantì bumotáng ka didto sing isá ka pahibaló nga matalupangdan sing maayo sa pagdumili sang pag-agi, kag ang banwa, sa pagpamatok sa pagdumili, magabiyà sa alagyan kag makamang sa kabatuhan. Sa adlaw nga sa España ang isá ka pumalatok-pagbulot-an magdumili sang matarong nga pamatasan kag ipatuman ang kaduyogan, ang masunod nga ang tanán mangin-matarong!.

Ang dominiko nagdulog anay. kag sang ulihe nagpadayon:

—Apang, ikaw masiling nga nagapahilayô kitá sa ginahambalán; mabalik akó dirâ... Ang mahambal ko sa pagpapati sa imo, nga ang kaduyogań nga inyo ginaantos, indì kamí