Jump to content

Page:Ang-Pilibusterismo-Hiligaynon-ni-Jose-Rizal-1964.pdf/194

From Wikisource
This page has been validated.


176
PILIBUSTERISMO


ila mga pan nga daw nagsakay sila sa mga kabayo; ang tanan nga tumandok nagpasampaw sang ila mga paa pati ang mga labing' matambok kag may isa ka kabesa sang baranggay nga sumimp'.an. Ang mga insik nga nakatalupangod nagpakita man sila sang ila kaugalingon nga pamungkb; nagpulungkb sila katulad sa ila mga balaligyaan, pinakulb nila ang ila isa ka till kag ang isa tinunton kag pinakurogkurog. May mga pamatok, may nagsulolat, kag nagpilitisyon kag ibp.; ang mga kwadrilyero nag-uloyat sing mga hinangiban nga handa sa pagsugod sang inaway nga sinibil, ang mga kura nalipay kaayo, ang mga katsila nalingaw kag nakadaog sing kwarta sa kahinguyangan sang tanan, tubtob nga ang Heneral nagliusay sang sumponganay nga nagmandb nga ang tanan magpulungkb katulad sang mga insik sanglit sila ang labi nga nagbalayad, bisan nga indi sila mga katoliko kaayo. Kag diri ang hiol sang mga mestiso kag sang mga tumandok, nga sanglit ang ila mga pantalon lunsay mga hugot indi nila mailog ang mga insik. Kag agud ang katuyban sa pagpakahuya sa ila mag-athag kaayo ginhimo ang isa ka dakij nga hulag, nga pinalibutan ang simbahan sing isa ka guban sang kabalyeriya, samtang ang tanan sa sulod sang simbahan ginbalhas. Ang hitabo naglambot sa mga Hukmanan, apang ginsulit ang pamatbat nga ang mga insik sanglit amo ang labi nga nagbalayad sarang makapatuman sang ila pagbuot sa mga misa sa simbahan, bisan nga sang ulihe nagbiliya kag nagtamay sila sang pagkakristuhanon. Ang mga tumandok kag mga mestiso nagpalasugot na lamang, kag natun-an nila ang indi pag-usik sang panahon sa tagsubong nga kabuangan.
—————
3Sa sini nga parapo nagahambal si Rizal sang isa ka butang nga sa pagkamatuod nahanabo. Tuigtoig ginhiwat ang isa ka pandot sa pagtuluohan sa Binondo (Mianila), nga ginhinguyangan, sa kalabanan, sang talapuanan sang mga insik nga kalibugan. Ini sila sa katapusan nangayo nga ang ila gobemadorsilyo himuon nga pangulo sang pandcrt, kag ila natigayon, tungod nga ang paroko (ang dominiko nga si Fr. Jose Hevia Campomanes) nagpaluntad sang kaisipan nga ang pagkapangulo dapat ihatag sa bisan kay sin-o ruga labi makabayad. Ang mga tagalog nagpamatok sa katarungan nga sanglit sila mga tumandok sa pungsod sila ang may labi nga kinamatarong sa pagkuha sang pagkapangulo sang sa mga insik. Apang ang prayle, nga nagtamod sang ila mga kaayuhan, wala magpahanugot. Si Heneral Terrero, nga ginlaygayan sang mga may maalwan nga kaisipan, iya ginpatapok ang paroko, kag ginhatag ang kinamatarong sa mga tagalog. Nagdangat ang palaligban sa Ministeryo sang Ultramar (indi sa Kortes), kag ang Ministro (Fabie), nga wala maayawi sa paghusay sini suno sa luyag sang mga prayle, kinuha niya ang kaaligutgot ni Pari Hevia nga ginhimo niya nga Obispo. An6 ang mahunahona sang mga pilipinhon sa pagkamatarong sang mga katsila? Kutob sadto, ang Binondo am6 ang ginhalinan sang madamo nga mga aligutgot batok sa mga katsila.