eatartha; ach do bhí an aimsir ró fhada sarar thuit san amach agus iad leath-mharbh age n‑a chéile,” arsa Tomás.
“Beannacht Dé le h‑anaman na marbh!” arsa mo mháthair. “Ní chuala cur síos ceart riamh ortha go dtí san. Ba neamh-thrócaireach, allta iad na daoine an uair sin agus buidheachas mór le Dia go bhfuil an saoghal san imithe.”
Do bhí sé ag druidim le h‑aimsir chodlata agus do bhí Tomás ag bogadh chun siubhail agus do bhí an chuid eile dár ndream-ne ag teacht ó sna botháin.
Thugas mo mhí lem’ mhéir gan puinn suilt ná gáiridhe ag baint liom. Ní bhraithinn pian ná tinneas innti faid a bhíodh Tomás ag scéalaidheacht. Do bhíodh sé istigh againn gach oidhche agus mar go mbíodh an Choróin Pháirteach ’á rádh agem’ athair gach Domhnach, bhíodh Tomás gach Domhnach againn ’á rádh agus ba bhreagh chun deichniúir a rádh é.
Do bhí Tomás Maol bocht i gcomhnaidhe agus dob’ éigean do an mac a chur i n‑aimsir ó thuaidh go Paróiste an Fhirtéaraigh. Thug sé chúig bliana ag aodhaireacht stuic ann gan bhróg ná stoca. Níorbh’ fhada tar éis an mhic d’imeacht gur tháinig costas ó Mheirice chun na h‑inghine ó úncail di, dritheáir a máthar. Do chuaidh sí ann gan ró-mhoill agus thug sí cúig bliana ann. B’éigean dóibh an mac a thabhairt abhaile annsan. Do bhíodh an inghean ag cur breac-phúnt anall a dheineadh maitheas dóibh.
Do bhíodh an chailleach bhéal-dorais ’na suidhe ana-mhoch gach maidean ó fhág an inghean í, agus ba mhinic í ’á caoine ar éirghe lae. Níorbh’ iongnadh san agus gan aici ach í agus gan súil aici go bhfeicfeadh sí go deo arís í. Gach uair a chloisinn ag caoine í do bhíodh ana-thruagh agam di.
Maidean áirithe agus í amuich go moch cad a chonnaic sí i mbéal an chalaith agus na Trágha Báine ná an long ghail chun anncaire agus í lán d’fhearaibh dubha, sé sin éadach dubh agus caipíní ortha. Thug sí seáp reatha tré n‑a buairt di agus do bhuail sí ár ndoras-ne.
e
