Mewlıdê Nebi
Mewlıdê Nebi be zıwanê Zazaki be destê Mela (Mıle) Ehmedê Xasi ameyo nuştış. 25 Adar 1899 dı çarsey hebe de çapxaney bacarê Dıyarbekıri dı ameyo çapkerdış.
Serra 1994'i de Mıhani herfanê Erebki ra çarnayo a Latinki u Estemol de terefê çapxaney Fırat Yayınlarıy newe çap biyayo.
Bısmıllahirrehmanirrehim
[edit]Ez bı bısmıllahi ibtıda kena,
Razıqê 'aman u xasan piya kena.
Rebi, hemed u şukri ancax to rê bê,
Kibr u medh u fexri pêro to rê bê.
Çende rey bê ma sewa bê hemdê ma,
La belê nêrê hisaban çendê ma.
Hemd u şukrê to eda qet nêbenê,
Ma sera Rebbi, ti zanê vinenê.
Halê miskin u feqır u naqısan,
Rüreş (Rışa u zer şiyahê) u zer siyahê zey hesan.
Her nefes de vacê hemd u şukrê to,
Wacibo o bê şubhe anci heqqê to.
Maneno ine sero şukrê çıman,
Dest u lıng u piyabê 'ezayê binan.
Key yeno ca Rebbi, heqê şukrê to,
Ger ezel ra ta ebed ebed ma zıkrê to.
Tım bıker, qet xafıli nêbın mudan,
Hermehal o ger edakar ma temam.
Labelê ma zanê rehma bê hisab,
To hete esta wü ma bi dılkebab.
Wazenê ma lırfê to hergu hewe,
Tım bı zariy u fixan roc u şewê.
Ez qesem daim bı zatê to kena,
Hem bı yew yew ez sifatê to kena.
Ger edeb yew hemdê to qet nêkero,
Rehmetey to ancı yo go her hero.
Çunki rehmey to bı qeybê yê bıya,
Ger çıqa şermende wu sine siya
Rebbi halê ma bıxu to ra 'eyan,
Lazimey hındi çiya vaco zıwan.
Xalıqê ma tı yê Bari Xuda,
Şafi'ê ma zi Muhemmed Mustefa.
Hındi ma şeytani ra perway çiyo
Yo ku to ra tım biyo hêviyo.
Ey bırayê dini ! Tım goştari bê,
Hem bi qelbê xu bi xu hêşyari bê.
Key şıma di nameyê Şahê şima,
Ame vatış, sunneto vacê şıma:
"Wesselatu wesselamu ya habib!
Daimi to ro bıvarê ya tebib!"
Wazenê ger ma xelasiyya temam,
Vatişe ma esselatu wesselam.
Eno Mebhesê Tertıbê Mewludê Fedley Wendışi
[edit]Lazım o tertibê mewludi temam,
Ma sero vacin bizanê xas u 'am.
Ger ti yew mewlud xu rê wendiş bidê,
Lazım o tertib bizanê pê bidê.
Ewwela tezyinê xu 'eylanê xu,
Lazım o to rê bıqasê halê xu.
Cabiyare b'edi coy'ud u bixur,
Şerbet u muman zi runê bê qısur.
Hınki nan u sole zi rune bıra,
Vende çende merdımen qasê xu ra.
Ger bıpersê wendişe "roc u şewe"
Wendişê şew baştır o hergu hewe.
Çunki şew bi ame şahê enbiyan,
Na dunya hem Mekke de ey 'aşiqan.
'İlletê şew çunki 'isyani kemi,
Tım bena waq'i bi ibni Ademi.
Xasseten yew rey dı dunya ay şewi,
Qet gunekari ke nêbi yew hewi.
Ger biyo vatıs delilê ma çi yo?
Neksê lat u pewt u narê fursi yo.
'İlletê yew zi dunya bibi zulım,
Kufr u şirki ra hema bibi temam.
Yo bi şew amew ku loman ma bızan,
Kufri dunya kerdê bi şew bê guman.
Hasılê qet ninê vatış wesfê yê,
Ma bıfek t'erif bıker hem medhê yê.
Wazenê ger maxelasiyya temam,
Vatışê ma esselatu wesselam.
Nef'ê mewludi şıma persê bızan,
Qet edeb ninê hisabê defteran.
Belki yew yew lazımê vacın şima,
Pê bızanê pilıyey ay şahê ma.
Yew tera wendiş biyo ger çi sero,
Kamo boro go hezar 'illet bero.
Hembedel de rehmetew keyf u surür,
Nazılê qelbi bıbo hem feyz u nur.
Meclısa mewlud biyo wendiş tede,
Go bibo xerq ay dınurê Ehmede.
Hasıli kamo ku gosdarhı bıko,
Yan bıwano, yan sebeb bo beşık o.
Cenetş fidewsi ê rê hem veri
Boro yo tasêke awey kewseri.
Hem cewabê qebre zi ê rê sıhal,
Go bıbo tavıl bıdo 'emma yusal.
Hezreti Sıddiqi vato yew kelam:
Baş bızanê, pê bıgurê xas u 'am:
"Xerckero yew dırheme kamo temam,
Yo hevalê mın dı cennet de mıdam.
Hezreti Faruqi zi 'tezime yê,
Vato mara: " Pê bızanın qedrê yê.
Qedrê yê kamo bıgiro bêriya,
Zey Muhemmed Ehmedi biyaro dinya".
Hezreti 'Usmani yo kerrari sef,
Herdinan vato 'eceb çikew şeref:
"Yew bıdo yew dırhem bıqelbo şedid,
Zey dı Bedr u hem Huneyn de bo şehid".
Hem bıgiro qedrê ê zi ey bıran,
Yo dinya ra nêvecêno bê iman.
Şeyhê Besri vato: zey Kohê Uhud,
Zerdê ma bê go dı yew mewlud de bıd".
Fexrê Razi vato: "weqta runenê,
Nan, eger yew boro loqmeyke tenê.
Pizê de go nanbıko cuş u tereb
Go bıwazo tım 'efu vaco e Reb.
Ay ku ez werda gunehkar o 'efu,
Wazena ê rê bımaney to 'efu".
Sirrê seqti vato: caw mewlud tede
Wanenê, yo cennet o yê hay tede.
Çunki qey hubbê Hebibê Basefa,
Ê yenê pêser kenê zewq u sefa".
Ê zi vato yew hedisêkew nefis:
"Men ehebbeni huwe 'indi celis"
Cennetê Firdewsi de hetta heta,
Bes niyo hendi çı vaci ey feta!
Şeyx Cuneydi yo Celalugginê ma,
Vato hem mrufi kerxi zi teba.
Hınki nef'ê wendişê mewludi yê,
Ger biyê vatış şınê vist per belê.
Qedrê yê ger ma bızanın ende bes,
Kafi yo ma ra heta axır nefes.
Hasıli ma kor ö bê hedd u qiyas,
Ma yı z'anê qedrê mewludi Bınas.
Belki zano qedrê yê Rebbê Kerim,
Medhê yê loma dı Qurranê Kerim.
Kerdo vato: "ya Muhemed , ya Emin!
Ente mini rehmetun lil'alemin.
Wazenê ger ma xelassiya temam,
Vatışê ma esselatu wesselam.
Eno Mebhesê Çınêbiyayışê Eşyan u Sırrê Homayo
[edit]Ewwıli xellaqê kullê masiva,
Tım teni bi baş bızanê bınewa.
Nê eno 'erd u eni 'ezmani bi,
Nê peri yu cınni, nê insani bi.
Nê eni rociw şewi nênizd u dür,
Nê zemani nêmekani bê fıtür.
Yanê nê hacaw tiya enkaw veri,
Qet çinêbi hem çınikê zey veri.
Lebelê fıkr u teemmul qet meke,
Eqlê heywani ebed ver pê meke.
Yew 'eqıl ku eslê yê awew herri,
Yo çızano hukme şahê Ekberi.
Ger bıpersê hikmetê Homay tera,
Go bibo zey meşke perçe, ey bıra!
Axıri. qet yew bı eql u mahıri,
Nêrseno m'erifetê yê Qadıri.
Belki ancax ehlê qelbê mureqi,
Yo bızano cuzêke sırrê Heqi.
Nêşkeno yo zi bıko t'erif hema,
Cewherê m'erifetê Xellaqê ma.
Çunki heddê herf u sewtan qet niyo,
Sirrê Xeleqê cihan yê vaciyo.
Hem m'eaniyyê dı qelbê 'aşiqan,
Bêrê vatış yê bınutqe natıqan.
Çunki herf u sewti tım cihati yê,
Sırr u 'eney cihetan ra xali yê.
Hasıli qet eşkenê roşnê çıra.
Hukmê rodi sıst kero hukmê xu ra.
'Eql u herf u sewti ma zi yo qeder,
Eşkenê sirran bıfek bıyarın teber.
Wazenê ger ma xelassıya temam,
Vatışê ma esselatu wesselam.
Eno Mebhesê Pêxemberê Ma u Xelqe Eşyano
[edit]'Ewıli dare yeqinê Rebbê ma,
Kerde xelq u pa bi çar şaxi hema.
B'edi ço yê padişahê sermedi.
Hınki nurê xu gırot qey Ehmedi.
Va:"Bıbe Ehmed!" hema şahê wedud,
Şıklê teyra tawise ame wıcud.
B'edi co na dare ser Rebbul umem,
Zikrê yê kerd bê hisab, nino qelem.
B'edê yê zıkram hema Rebbê wera,
Arde yew 'eyne heya na yê vera.
Weqto nure Ehmedi, anya tera.
Bêhisab kerde heya Rebbê xu ra.
Araqêke da hema ses cilki yê,
Kewti warçar bi tera çar yarê yê.
Yew te ra zi, bi guli boy tım yenê,
Yine ra zi yew birinci o ma wenê.
B'endi co nurê hebibê Ehmedi,
Secdê berd panc ray bi qeybê sermedi.
Yo sebeb ra ma rê panc ferzi temam,
Wacibş tım ma nımac ker her mıdam.
B'edi co duyyes hicabê nairi,
Ardi nay ro yê Xudayê Qadıri.
Nameyê perdan bı xu yew: Merhemed.
Yew Keramet, yew zi Minnet, Menzilet.
Yew Nubuwwet, yew zi ta'et namebi
yew se'adet yew zi Rıf'et ya ebi
Yew Hidayet, yew zi T'ezim des tamam
Yew şefa'et yew yewzi qudret wesselam
B'edi co nurê hebibê serweri,
Mendo hergu perde de yo çende seri.
Hergu yew de kerdo zıkrêkew temiz,
Hedê yê zano teni Rebo 'Eziz.
B'edê zıkri Xalıqê 'erd u sema,
Eşto yo nur behrê 'irfani hema.
B'edê yê zi eşto behrê nedreti,
B'edê nedreti eşto behrê qudreti.
B'êdê co eşt merhemet behro 'uman,
Weqto yê ra zi teber ame heman.
Baski şayê, henki çılki war,
Se hezar u vist hezar u zêde çar
Weqto yê çılki yê ku yê ra bi beri,
Hergu yew bi ruhê yew Pexamberi.
Baski şaytê, anci çılki bêqiyas,
Kewti war bi ummetê yê 'am u xas.
Xalıqi yew cewhere yê nuri ra,
Kerde peyda b'edi co ayna tera.
Bi dı felqey tawıli ay yew hewi,
Yê bıheybet da nezer nimey yewi.
Tavıli helya bi behrêkew 'uman,
Heybetan ra du wu kef da yê heman.
Kef bi'erd u'ewwıli yê Mekka ra,
Yo sebeb ra Mekke bı Ummul Qura.
Duzi 'ezmani tera amey Wicud,
La heqiqet anci zano yo Wedud.
Nisfo bin ra zi vıraştış da cidid
Lewh u kursi yu qelem 'ero şo mecid.
Wazenê ger ma xelasiyya temam.
Vatişê ma esselatu wesselam.
Eno Mebhesê Emre Homayo Qey Qeleme
[edit]B'edi co va: " Ey qelem nuştiş bıke!"
Va: Ez dı emrê to de wa, vatış bıke!"
Va: " Bınusne yew çıniko xeyrê mın,
Hem Muhemmed qasıd o qey emrê mın".
Weqto ana va, şınawit ay qelem,
Tavıli şi secde u behêş bi hem.
Secde ra weqto wırışte Rebena,
Va: " Tı Xellaqê mınê ez vinena.
La belê kamo ku namey yê hema,
Ame nuştış namey yê to dır bı ma".
Xalıqi va: "Ewwel u axır ez a,
Yo zi Mehbundê mın o 'aşıq eza a.
Ger bi qeybê hubê yê nêbay mı zi,
Çike nê ardê wucud u nê tı zi".
Va: "Bınusne her çi 'isyani bıke,
Yo go hisseyê cırê agır bıko.
Her çi nêgreyro bı'eksê emrê ma,
Heqqê yê firdews u ditış wechê ma."
Ummetê peyxamberanê ba sefa,
Pêro anu heta MUstefa.
Ummetey yê rê zi dest pê kerd qelem,
Ku bınusno vaco yê zi kel umem.
Tawıli heybet gırot vınderte hem,
Xalıqi va: Bes teeddub ya qelem!".
Heybetan ra bi dı şıqqi secde berd,
B'edê sedi va: " Çı vaci Rebbo ferd".
Va: Bımusne ummetê yê rê surur,
Ummetun muznibetun Rebbun Xefur".
Yo sebeb rasunnet o şeqqê qelem,
Weqtê qet'i ma bıke ey zel himmem.
B'edhi co nuşti heme teqdiri tam,
Çı bıbo peyda ila yewmil qiyam.
Wazenê ger ma xelassiya temam,
Vatışê ma esselat u wesseleam.
Eno Mebhesê Xelqê Ademi yo u Nurê Pêxemberi yo Kewtê Paştey yê
[edit]B'edê kullê nuştışê eşyan ku kerd,
Xalıqê Cebbari fermanêke.
Qeybê cebraili va: " Henki heri,
Biyare 'erdan ra bı şeşti tewwıri.
Nêbo rengêke tera biyarê kemi,
Pê vırazın ay heri ra Ademi".
Hikmetê rengê heri insani pê,
Hergu yo rengêke bi nêbi zey pê.
Ha bı şekl u ha şecca'et dilberi,
Ha bi cud u ha bi teb'u enweri.
Arde Cebraili warro kerdo ro,
Henki awey rehmeti kerde pero.
B'edi coy zey mir 'ecelna yew zeman,
Nêdusa pê ra wu cêra bi heman.
Kerde ser aw henki behrê huzni ra,
Yobinan tavıl gıror bê hemdi ra.
Ma zi loma daima mehzun benê,
Can yeno pê ser muhayyer manenê.
B'edi co va Xalıqê ku zulhikem:,
"İlmê mınde kerdo sebqer huzn u xem.
Qeybe ibnê Ademi ey ins u cin.
Kamo ehlê sebri bo, yo ehlê mın.
Kam keso ku nêkero sebro kerim,
Ez go runi yê sero huzmo 'ezim".
B'edi co Adem temam kerd şıklê yê,
Hezreti Cibraili pif kerd ruhe yê.
Tavıli Adem jirişt runişt verê,
Hezreti Cebarili secde berd cı rê.
B'edi co her çi melek pêro temam.
Secde berdi Ademi rê xas u 'am.
Tavıli nurê Muhammed xatemi,
Bi mucella yo dı paştey Ademi.
Cenneto berzex de nay ro va: Hema,
Lazım o na dare ra dür bê şıma!".
Sef bı sef vındertê yê pey de melek,
bi muheyyer Ademi va: " Ez gerek.
Persi Xellaqê cihan ra no sebeb,
Yê çı ra vındertê mın pey de 'eceb"
Wexto persa Xalıqi ra kewn u hal,
Va: " Eno hikmet çı yo ya Zulcelal?"
Xalıqi va: Nurê şahê cın u ins,
Haw di pastey to de yo eyro celis.
Hikmet u heybet zi pêro awew o,
N'imet u cennet zi pêro awew o.
Ademi va: Xalıqê 'erş u felek,
Heskena bêro mıqabıl wew melek".
Hikmetê Xellaqi ra, di ame nur,
Miyanê wechê yê de tavıl bi zıhur.
Ademi va: 'Rebi ez hêvi kena,
Biya re qarşi, xu rê ez vinena".
Kerd emrêkew letif 'ilmê xu de,
Nur bi nazıl, ame gışta eşhede.
Yo sebeb ra gışta raşte efdela,
Zey çepe ey ehlê hubb u mubtela.
Loma weqto nenuki xu qesnenê,
Desto raşt de 'ewwıli dest pê kenê.
Desto raşt ra zi gişka nur tede,
B'edi co hemey ya kışte de.
B'edê yine pilê zi ku qesnenê,
Desto çeptertib tede nêvırazenê.
Çunki gişte destê raşti efdelê
Ma veri varo şima zenê belê.
Lazım o ma hikmetê tertibi vac,
Çunki hergu derdi rê esto 'ilac.
Weqto yo nur ame gişte bi sekan,
Nurê çar yaran zi amey yê binan.
Nurê Sıdiqi dı raştê Sıdqi de
Bi sekan Faruqi zi Sıdiki de.
Nurê 'Usmani zi raştê 'Umeri,
Yê Eli gışta çepê pexemberi.
Weqto Adem çım gına gışta şede,
Ay ku nurê Mustefayi haw tede.
Bi muferreh va bı ilhamê Rebi,
"Esselamu hem 'eleyküm ya Ebi.
Da cewab nuri vera Rebbê wera:
"We 'eleykumusselam "u va tera.
Yo sebeb ra maselam bid sunnet o,
Reddê yê zi ferzêkew kifayet o.
Wazenê ger ma xelassiyya temam,
Vatışe ma esselamu wesselam.
Eno Mebhesê Estışe Ademi yo Cennet ra u Mardışe Kalıkanê Pêxemberê Ma
[edit]Hezreti Hewwa, nezer da Ademi,
Va: "Çı nur o ? " Va : Yê Fexrê Ademi".
Xalıqi hurdi muzeyyen kerdi bi,
Hem bi Cennet de muxeyyer kerdi bi.
B'edi co ku Ademi bê emri kerd,
Xalıqi va: "Yêbıgirê berzê 'erd!".
Tavıli lıbas u tezyin bi vıni,
Yine ra wu eşti na dunya geni.
Bı fıxan u zariyey yê hergu hew,
Qet edeb nê bi sekan yo roc u şew.
Bi temam hetta ku hirê sey serr,
Kerdi zergun hisrê yê dar u çere.
Vatışe yê zi eno roc u şew.
"Rebbena " vatê "zelemna" hergu hew.
B'edi co yo roc wırışt runışt hema,
Yew nezer da 'erşê Xellaqê Sema.
Di ku nuşto: "Yew çıniko tım ez a,
Hem Muhemmed mursel o, mursil ez a"
Va : "dı bextê ay Muhemmedi de wa,
Mın 'efu ke Rebbi ez bê çarê wa!".
Hezreti Cibrili wehyi arde ser,
Va: Ricay to bı qebul wırze xu ser!".
B'edi 'efwey ademi ra bilyegin.
Ame paştey şisi yo nuro verin.
Şisi ra zi ame lacê yê hema.
Nêşkena hendi bımari qey şıma.
Çunki hetta bêro 'ednani rıso.
Go bibo nizdê se nami pê rıso.
Hem tede esto xilafêkew temam.
Yew muheqqeq nêşkeno vacokelam.
La belê 'ednani ra yê hema.
Vist u yew pi beşikê vaci şima.
'Ewwıli 'ednan u M'ed u hem Nezar.
Yew Muder bi, yew zi İlyas namedar.
Mudrike yew, yew Xuzeyme, yew Kenan.
Nerd u Mılk, Ferh u Xalıb zi heman.
Hem Lu'ey, hem K'eb u Merre hem Kilab,
Hem Qusey zi hewt u des hamey hisab.
Yew zi yew Abdulmenaf o murte'ib.
Yew zi Haşem yew zi 'Ebdulmuttelib.
Wazenê ra hetta tıya nur bi nihan.
Fucetun pi yêdê bizahir heman.
Wazenê ger ma xelassiya temam.
Vatışe ma esselatu wesselam.
Eno Mebhesê Abdullahi Cuhudê Şamiyan u Waştışe Amina Cı rê
[edit]Weqto Abdullahi de nur bi zuhur.
Kafıran zana ku amew nizdi nur.
B'edê co geyray bı qetlê yê hema.
Hafızê yê Xalıqê 'erd u sema.
Tım qıci ra pawıtê yê kafıran.
Cay ke Abdullahi bıkşê bê bıran.
Rayke hewtay cıhud pıya bi heval.
Sondi wendê kerdê eqdêkew betal.
"Yo heta ger nêro kıstıs ma hema.
Go bigeyrın roc u şew tim yê dıma.
Ma ebed nê geyrenê a ger meram.
Nêkerın icra ku vacın ax u Şam.
Miyanê Şami ra wırışti hergu hew.
Şine reyra nê bı roc daim bı şew.
Kewti çol u kerbelayê kafıri.
Şi hetta dorê Meki zey adıri.
Kerdê casusi hetta yew rocêke,
Ame Abdullah teni şı çolêke.
Weqto di, kewti dıma zey vergê har.
Şi bi yê berxê cıwani hey hewar.
Pêro piya şi yew tera nêbi kemi.
La belê hafız bi rebbê 'alemi.
Weqto şi yê her cıhudê Şamiyan.
Tavıli yew 'eskerê rewhaniyan.