Marionna

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Marionna  (1875) 
by Giacun Hasper Muoth


I.
[edit]

Igl è in trist di d’enviern. I naiva e cufla da bunamain stenscher. Il suffel stgadaina las fanestras e tgula en ils chamins ch’i tut fa sgarschur. Atras la canera da la malaura aud’ins a tutgond da mort.

«Tgi è mort?», dumondan ina l’autra duas mattauns che s’entaupan gist sper la funtauna.

«La dunna dal Huber», respunda ina terza dunna, gist fatschentada d’auzar giu la sadella. «Ella ha survegnì la notg vargada ina poppa mo da set mais ed ha stuì star nà.»

«Povretta!», dian las duas mattauns, empleneschan spertamain lur sadellas e curan a chasa per vegnir a chaud.

En ina chasetta oradim il vitg seseva il Huber sper la bara da sia dunna. El era tut consternà e plain tristezza; ma anc pli al martiravan ils quitads. La consorta defuncta aveva numnadamain benedì el anc cun sis uffants, tuts sauns e viscals, sfarfatgs mattatschs e vivas mattatschas. Quels stueva el uss mantegnair ed instruir tut persul, e quai deva ad el da pensar.

Huber era in puret che possedeva ina chasa, in pèr sdrimas prà ed in toc vigna, betg da memia per trair vi ina gronda famiglia. Ma Huber era a medem temp in um che lavurava gugent pauc e mangiava e baveva gugent bler e bun, e quai era anc mender.

Durant che Huber ponderava davart sia sort, vegniva el trasor pli e pli malidi, e sa confruntava si’egliada cun il novnaschì en la tgina, sche vegniva el vilà sco in cot. «Tgi è la culpa da mia miseria?», sa dumandava el. «Tgi auter che quest rustg qua en tgina. Fiss quel naschì a dretg temp, sche vivess mia dunna anc.» Tals eran ils patratgs dal pur. Dentant è el sa remess in pau a la giada, e per finir cun la tristezza e sa consolar dal tuttafatg, è el ì giun tschaler per ina buttiglia da ses agen vin.

Ma la bavronda ha danovamain leventà ils quitads; el ha cumenzà a far zacras e sdiavlar sco in ravgià sin la pitschna en tgina ed avess quel di bittà il pauper bambin or da fanestra, sche ses uffants n’avessan betg gì pli bler giudizi ch’il bab e retegnì el.

Finalmain trametta el tuttina sia matta veglia a dumandar padrin e madritscha. La pitschna vegn lavada ed enfaschada ed alura purtada en baselgia tar il sontg batten, en il qual ella ha survegnì num Marionna.

Cun la paupra pitschna na gievi da qua d’envi betg bain. Ses fragliuns duvravan ella da far termagl, baud charsinavani ella, baud maltractavani la povretta e mudregiavan ella sco in giattel, laschavan er endirar ella fom ch’ella veseva stailas. Il vegl aveva pauc mirveglias da Marionna, avess gì pli gugent ch’ella fiss morta.

Cun in tal tractament na fascheva la mattatscha natiralmain betg gronda prova, restava pitschna e zaclina. Ma ella pareva da s’empatschar pauc da quai, na bragiva mai, era adina pulita e cuntenta cun sia sort.

Daventond ils auters uffants dal pur creschids, ha el mintgamai tramess quels a l’ester. Il davos stevan mo dus pli a chasa cun il bab: Tina e Marionna.

Tina era la poppa da l’egl dal bab; ella dueva ertar chasa e curtin ed era gia s’empermessa cun in giuven ch’ella vuleva maridar suenter la mort dal bab.

Marionna na dastgava frequentar nagina scola. Ella stueva pertgirar las aucas dal vitg, ir per laina, tschertgar frajas ed ampuaunas, la saira filar – ed alura durmir en uigl. En quella moda aveva la pitschna cumplenì ses 15avel onn.

Durant la stad e l’atun seseva ella mintga di sin in mut u l’auter da la pastgira communala, ses chauet cun ils bels chavels brins pusà sin il maun. Ella aveva la disa da baterlar cun sasezza, e las aucas che pastgavan dasperas auzavan mintgatant lur chaus e tadlavan, sco sch’ellas chapissan insatge.

Principala affecziun per la pitschna aveva il cot da las aucas. Cumenzava la pitschna a sa stgaudar e pledar pli dad aut, sche curriva quel natiers e metteva il chau en il scussal da la giuvnetta. Marionna aveva dà ad el il num ‹Peter› e discurriva cun el sco cun in uman.


II.
[edit]

Ina bella damaun da primavaira seseva Marionna puspè entamez la muntanera. Ella era oz trista e pensiva; la sora aveva numnadamain dà ad ella fridas enstagl ensolver. Il cot metteva adumbatten ses chau en il scussal da la mattetta. Oz n’aveva ella naginas marveglias da far termagl.

Qua vegn la roma d’ina planta en la vischinanza sturschida d’ina vart ed il chau d’in um vegn vesaivel, alura in maun cun la paletta ed il penel. Igl era il pictur che fascheva ses studis en quella cuntrada. El aveva observà la mattetta en cumpagnia da sias aucas, e quai aveva plaschì ad el tant bain ch’el era decidì da malegiar la pastura e sia muntanera.

Marionna era approfundada talmain en ses patratgs ch’ella n’udiva e na veseva nagut. Avend l’artist finì sia lavur, cumpara el davant la giuvnetta, bitta in daner d’argient en ses scussal, schend: «Per la sessiun!»

Cratschlond fugian las aucas ina ord l’auter. La giuvna guarda l’emprim tut grit sin l’ester, ma alura plain mirveglias sin il daner en il scussal.

«Quant veglia es ti?», dumonda il pictur. «15 onns», respunda la mattetta e guarda tant miaivlamain sin l’inquisitur che quel sa decida da cuntinuar ses examen.

El vegn bainspert a savair, tge povretta che la pitschna era e co ch’i gieva mal cun ella e cun tge pazienza ch’ella supportava sia sort, sco sch’ella avess merità quella.

Il pictur vegn vairamain vilà sin il Huber e sa decida da pledar cun il vegl e d’al far tractar meglier sia matta. Cun quai ch’el quintava da sa fermar in pèr dis en lezza cuntrada, sche vuleva el er prender albiert e dunsena en la chasa dal pur.

Tut a discurrind e ponderond aveva entant l’artist prendì ses maletg or da sut bratsch e mussà quel a la pastura.

La pitschna aveva strusch bittà in’egliada sin il dissegn ch’ella croda en la pli gronda alteraziun. Ses egls traglischavan, sco sch’ella avess vis il pli bel dal mund, ed alura ha ella giubilà: «Peter! Peter!»

«E ti tezza!», remartga il pictur. Ma ses agen purtret na pareva betg da far la medema impressiun sco quel da ses ami. «Qua sun jau pli bella ch’uschiglio», manegia Marionna e vegn alura tut trista.

«Na vul betg mussar a mai tia chasa?», dumonda uss il pictur.

«Pertge betg», respunda Marionna, stat si, va ordavant, ed en paucas minutas entran omadus en la chasa dal Huber.

Tina seseva gist sper la platta da fieu e mundava tartuffels. Strusch ha ella udì tge che l’ester veglia ch’ella va spert sin chombra a rugalar quella, da maniera ch’il pictur possia abitar lien. Marionna trametta ella giun uigl a pavlar ils portgs.

Da mezdi arriva er il Huber e Tina cloma il pictur a gentar. Vegnind l’artist giu en stiva, steva Huber en pe davant maisa e tegneva il chapè enta maun. El aveva gist fatg l’oraziun, ed Oscar – uschia aveva il pictur num – carteva tant pli da pudair lumiar il cor al vegl. Huber era gea, sco ch’i pareva, in um da religiun.

«Ma nua è la pitschna?», sa dumonda l’artist, vesend el mo trais plats sin maisa.

Tina aveva entant prendì plaz sper il bab e cumenzà a prender ora la schuppa. Il vegl tschiffa la cria da vin, emplenescha trais magiels e dat in al pictur cun ils pleds: «Viva! Sin Vossa sanadad!»

Il pictur fa printgas e simulond da tschertgar insatge dumonda el: «Huber, jau hai pensà che vus hajas duas figlias; ma nua è Marionna?»

«Giun uigl, sch’il signur n’ha nagut encunter», sburfla il Huber. «Ses plaz è tranter la biestga. Igl è quai adina stà uschia e vegn a restar, uscheditg che jau sun signur e patrun en chasa. Basta!»

E cun quels pleds metta el il magiel, or dal qual el aveva gist bavì, cun tala forza sin maisa ch’el sa fenda.

Oscar vul malgrà tut cuntinuar ses discurs; ma Tina passa ad el sut maisa vi sin in pe e dat d’encleger da taschair. I vegn sinaquai discurrì d’autras chaussas. Il pur dumonda il pictur da tuttas sorts, co che la cuntrada plaja ad el, tge puncts interessants ch’el haja vis e tge ch’i fetschian en la citad.

Essend finalmain varghentà il gentar, banduna Huber la stiva per ir tar sia lavur.

Tina sa metta giu sin la sutga dal bab, cloma Marionna e cumenza a cupidar.

Quella vegn, dosta curtaschaivlamain e quietamain giu da maisa e va alura giuadora.

Qua na po Oscar betg sa retegnair pli e cumenza a far reproschas a Tina ch’aveva mangià e bavì per trais persunas e fascheva gnanc amogna ina buccada paun a la sora. Quai na saja betg tractà uffant, ha el manegià tut vilà.

Tina respunda: Il pictur na chapeschia da quellas chaussas nagut. Marionna vegnia tegnida en chasa mo per misericordia. N’avess ella, Tina, betg ditg mintgatant in bun pled a favur da la pitschna, sche avess il bab gia daditg chatschà quella ord chasa. Dal rest haja il bab raschun, Marionna na saja nagut e na sappia far nagut ed haja, per dir ora tut, chaschunà la mort a la mamma.

Il pictur aveva bel da metter avant ed explitgar che la pitschna saja senza culpa, quai saja ina povretta che meritia commiseraziun. Tina cumenza a susdar e finalmain stat ella si e va en cuschina.

In mument suenter auda el in sblatsch ed in sbratg ed ha uss pudì sa persvader, tge fritg che si’admoniziun haja purtà.

En furia va el ora en il guaud e returna pir la notg a chasa.

Marionna n’aveva entant nagin’idea ch’in uman haja mirveglias da sia sort e sa sprovia da meglierar quella.

Las fridas aveva ella gia daditg emblidà e tuttina na saveva ella betg durmir; da tuttas sorts patratgs lavuravan en ella.

L’autra damaun leva ella fitg marvegl, vegn giun stiva, prenda la tavla ed in griffel che ses frar giuven aveva laschà enavos e chatscha sias aucas ora sin la pastgira, senza spetgar l’ensolver.

Il sulegl levava gist cler e bel, cur ch’il pictur ha bandunà ses letg e spassegiava, suenter avair bavì in cuppin latg d’ensolver, tschivlond e chantond ora sin il funs. El era da buna luna e pareva d’avair emblidà Marionna.

Tuttenina resta el fermà en in spinatsch e guardond giun plaun, chatta el in fazielet cotschen. El prenda si quel e cun guardar enturn per tschertgar la possessura, vesa el Marionna sesend sin in mut cun il culiez scuvert ed approfundada, sco ch’i pareva, en in studi.

«Quest fazielet appartegna a la pitschna», pensa el e va spert si vers ella. Quella tegneva il chau da ‹Peter› enta maun, studegiava quel e fascheva lingias sin la tavla.

‹Peter› observa sco emprim il pictur e cumenza a cratschlar. Marionna piglia tema, siglia si, vegn tut cotschna, zuppenta la tavla sut il scussal e sa volva tut vilada.

Oscar s’approximescha a la pitschna e porscha ad ella il fazielet ch’ella aveva pers, dumandond: «Tge fas qua? Fas quint?»

Marionna scurlatta il chau, segirond ch’ella na sappia ni scriver ni far quint. Ma ella haja empruvà da designar ‹Peter›, sco ch’il signur haja fatg ier; ma i na giaja betg. Schend quests pleds, prenda ella la tavla orasut il scussal e mussa sia lavur ad Oscar.

Strusch aveva il pictur bittà in’egliada sin la tavla ch’el dumonda plain smirvegl: «Tge, has ti dissegnà anc dapli?»

«Gea, en il sablun, ma be flurs e feglia per curturella», respunda Marionna. E schend quests pleds guardava ella tant da cor cun ses innocents egls nairs sin Oscar ch’igl era ad el sco sch’el avess ina revelaziun. Spert prenda el la tavla, tira in pèr lingias e finescha il purtret dal cot.

«Ah, mo quai ha mancà!», cloma Marionna cun egliada traglischanta. «Dieu As paja! Uss sai jau, co che jau hai da far – uss sai jau dissegnar Peter.»

«Gea franc», replica il pictur, «quai sas ti, e betg mo tes Peter, ma er tut ils animals sin terra. Quai ta poss jau segirar. – Ma di a mai sinceramain, na vulessas ti betg bandunar tia chasa paterna e vegnir cun mai en la citad tar mia mamma ad emprender là insatge en urden?»

«Oh gea, gugent!», respunda Marionna plain legrament.

In mument pli tard vegn Oscar tar il bab e supplitgescha quel da surlaschar ad el la mattetta. Il bab aveva pauc mirveglias, tge ch’il pictur saja, sch’el saja in brav um ni betg, ed anc pli pauc interessavi el, tge che daventia or da ses uffant. El e Tina eran snuaivel leds da vegnir libers dal rustg ch’aveva chaschunà la mort a la mamma.

L’autra damaun banduna Marionna la chasa paterna. Nagin cumià, gnanc in tutgar maun, gnanc in «Sta cun Dieu» ni «Dieu pertgiria» ha accumpagnà il pauper orfen or en l’ester.

Ma Marionna sesa giu sin in crap sin ils cunfins dal vitg e bragia grossas larmas. Alura guarda ella anc ina giada enavos sin il vitg. «Dieu as benedeschia e pertgiria!», di ella, «adia Peter!» Lura suonda ella il pictur ch’aveva empermess d’avair quità per ses avegnir.


III.
[edit]

En l’academia dals picturs da la chapitala era dapi insaquants dis exponì in maletg che fascheva gronda sensaziun e radunava ina gronda fulla d’aspectaturs.

Ina matta che frequentava dapi dus onns la scola era l’artista. Tut ch’enconuscheva la charina giuvna cun ils chavels brins ed egls nairs sco cotgel. Ma nagin na saveva dapli dad ella, auter che quai ch’ella saja la figlia adoptiva da la mamma dal pictur Oscar, en la chasa dal qual la matta sa chattava dapi trais onns.

Ses serviturs da scola e ses conscolars la numnavan Onna Maria. Cun ella sezza n’aveva nagin ristgà da manar in discurs. Onna Maria era curtaschaivla cun tuts, ma fitg retratga. Tut tgeuamain vegniva la matta en scola, sa metteva senza dir in pled en ses plaz, e gist uschè tgeuamain bandunava ella quel per turnar a chasa.

Dapi quel di che sia lavur è stada exponida, na sa laschava Onna Maria betg vesair pli: ella aveva anguscha da l’applaus che sia lavur chattava ed era daventada tut spuretga. Ma quest applaus era er general; perfin ils pli nauschs critichers na savevan strusch far auter che da ludar ed admirar. La cumissiun aveva fixà per il maletg il pretsch da duamilli francs, e gist l’auter di da l’exposiziun aveva in prinzi cumprà quel.

Quel di ch’in servient da l’academia è vegnì tramess en l’abitaziun dad Onna Maria cun ils daners per il maletg, seseva la giuvna pictura sper la fanestra da sia chombra e legeva ina brev ch’ella bagnava cun chaudas larmas.

Qua s’avra l’isch ed ina signura cun ina tschaira maiestusa e buntadaivla entra e metta il bratsch enturn culiez ad Onna Maria. «Tge has, mes uffant?», dumonda la mamma dad Oscar – igl era numnadamain quella –, «ha la nauscha glieud puspè tribulà tai?»

«I han mess il bab en chasa pauperila», singlutta Onna Maria. «I han chatschà il pauper bab tschorv ord chasa sia, ed uss sto el giudair il paun da la vischnanca.»

«Il chasti dal Segner», replica la signura seriusamain, «el n’ha betg merità meglier per il mal ch’el ha fatg endirar tai.»

«O na, chara mamma», roga la matta, «el è tuttina mes bab.»

«Ti has raschun; ti es in bun uffant», respunda la dama e dat a la giuvna in bitsch sin il frunt. «Ma tgi t’ha tramess quella trista nova?»

«Tgi auter ch’il bun e venerabel plevon», respunda la matta. «El persul sa nua che jau sun e na dastga dir ora quai a nagin, gnanc al bab betg.»

«Quai è endretg», remartga la signura, «Oscar ha giavischà quai ed ad el stos ti obedir, el vul gea mo tes bun.»

«Ma il bab mora entant en la miseria d’encreschadetgna. Pensai, mamma, el è tschorv, in murdieu, ed jau che viv en l’abundanza stoss laschar ir el a la malura, senza pudair gidar el. Quai è crudaivel, quai ma rumpa il cor.» Onna Maria pareva vairamain da murir da la dolur.

«Tascha, mes uffant!», consolescha la signura, «cun il temp vegn tut meglier. Qua has ti entant ina brev per tia consolaziun e qua anc in’autra.» Cun quels pleds metta ella duas brevs davant la matta sin maisa. Quella prenda spert ina.

«Oscar!», giubilescha la giuvna, ed in bel burnì encotschniva sia fatscha.

«Gea, gea, dad Oscar», ri la signura, «la brev vegn, sco che ti vesas, da Roma, ed en paucs dis vegn el sez a chasa; el è stà davent ditg avunda, prest dus onns.»

Avend la matta legì las lingias da ses ami, entant che sia fatscha era tut clerifitgada da legria, prenda ella indifferentamain l’autra brev ch’era vegnida tramessa da l’academia ed en la quala i vegniva notifitgà ad ella che ses maletg saja vegnì vendì per 2000 francs, ils quals ella possia retrair da la banca. «Mamma, quai è memia bler ventira, duamilli francs n’hai jau betg merità!» Onna Maria era alva sco la mort.

Il stimà lectur vegn gia daditg ad avair renconuschì en Onna Maria, nossa pictura, la Marionna. La pitschna era vegnida surdada avant trais onns dad Oscar, in giuven e talentà pictur, a sia mamma. Quella dunna possedeva ina gronda facultad. Oscar, ses sulet figl, gudagnava gia ses paun ed uschia ha ella pudì prender si la paupra pitschna per laschar gidar en ses tegnairchasa.

Ma Oscar intenziunava insatge meglier cun la giuvnetta, en la quala el carteva d’avair discuvert in talent aparti. El sa deva tutta pussaivla bregia d’instruir Marionna, mussond ad ella da leger, scriver e far quint e dond ad ella ina buna e fundada instrucziun en il dissegn. La giuvna studegiava cun tschaffen e diligenza, chapiva spert, e prest quintava e chapiva ella meglier che ses mussader e designava bunamain uschè bain sco el.

La signura fascheva dasperas emprender ella las lavurs da chasa, ed en quella moda è Marionna daventada ina matta gist uschè bain educada sco in’autra ch’aveva magari frequentà in pensiunat.

Cun la creschientscha na gievi però betg uschè spert vinavant. Marionna è ditg restada pitschna e zaclina e vegniva tegnida per in uffant da 12–13 onns.

In onn suenter ha Oscar survegnì in stipendi per far in viadi a Roma. Cun cordial cumià ha el bandunà la chasa materna e la pitschna.

Entant aveva la vaiva gì quità da l’uffant, sco sche quel fiss stà ses agen. Ella pajava per ella in capabel mussader en l’art da malegiar, ed in onn suenter la partenza dal figl ha Marionna cumenzà a frequentar l’academia. Cun tge success ans è enconuschent.

Oscar survegniva da la mamma regularmain novas davart il cumportament ed ils progress da sia clienta. Ma d’ina chaussa na scriveva ella nagut. Marionna n’era numnadamain gia daditg betg pli il rustg dal Huber, ma plitost ina bella e bain creschida giuvna cun in caracter ch’ins na pudeva betg s’imaginar pli amabel. Ella era la poppa da l’egl da la signura, sia luschezza e speranza per il futur.


IV.
[edit]

Il di che Oscar dueva returnar è arrivà. Ins ha fatg tut il pussaivel per al retschaiver bain. Las duas dunnas han lavà e schubregià las stanzas e decorà quellas cun matgs e ghirlandas. Ultra da quai han ellas en reserva in entir mantun da marmeladas, pudings, biscutins e zutgerims da mintga qualitad; en pli cots e giaglinas brassadas ed en suler in pèr buttiglias schampagn en ina sadella cun glatsch.

La vaiva ha tratg en oz ses meglier vestgì. La fantschella, la Lisa veglia, ha mess si ses pli alv scussal, e perfin Caro, il chaun da chasa, porta in cularin nov en onur dal figl. Onna Maria è vestgida a moda simpla e porta la crusch d’argient che Oscar aveva dà ad ella avant che ir a Roma.

Contemplond la giuvna, dumonda la vaiva: «Navaira, Marionna, ti ma laschas la precedenza tar il salid e stas in zic davos l’isch, cura che Oscar vegn?»

«O gea, mamma», respunda la giuvna, «l’emprim plaz tutga gea a la mamma.»

Qua aud’ins canera davant chasa, ina charrotscha sa ferma. «Oscar!», cloman unanimamain pliras vuschs – e la signura, la Lisa e Caro curran uschè spert sco ch’i pon dal suler ora encunter ad el; sulettamain Marionna resta enavos. Il sang pareva d’esser enquaglià en sias avainas, udind ella co che Oscar salida charinamain la mamma e la fantschella e dumonda suenter ella.

Uss muntan tuts quatter ils stgalims – Oscar betg zic pli dabot che las duas veglias – ed entrond en stiva tira la vaiva la figlietta or davos l’isch e preschenta quella al figl che steva qua sco tutgà dal tun.

Onna Maria, las larmas en ils egls, vuleva bitschar il maun a ses benefactur.

«Tge fas qua?», cloman a medem temp mamma e figl – ed Oscar stenda il maun a la matta. Il figl aveva sulettamain egls, ma betg pleds per sia pitschna clienta.

«Mamma, tge has ti fatg or da quella matta!», di el davos maisa, cura che Onna Maria era ida giuadora per las buttiglias.

«Ina brit, sche mes figl na fa betg fallar mai il quint», respunda la vaiva.

«Mamma, ti es adina stada mes bun anghel.»

La saira da quel di sesan en il curtin davos la chasa dad Oscar trais ventiraivels umans. Oscar raquintava da ses viadis, Marionna era tut sa persa e la mamma sezza guardava tut loscha e plaina da charezza sin il ventiraivel pèr sper ella.

«Sas ti, Marionna, che jau hai visità sin mes return tes vitg patern?», di uss il pictur. «Tes bab è daventà tschorv e sa chatta dapi in pèr emnas en chasa pauperila. La sora Tina ha maridà ses marus che bastuna ella mintga di; ma ella tschertga consolaziun en il vinars. Il bab hani – in pau cun malizia, in pau cun la forza – chatschà davent da chasa, ed uss vai cun la Tina sco ch’ella ha merità.

Quellas novitads hai jau udì tuttas dal plevon, e quel m’ha ditg ch’el saja savens en correspundenza cun sia figliola, la Marionna, e quella scrivia ad el brevs plainas da tristezza e desideri suenter la veglia patria. È quai vair, Onna Maria?»

«Jau na giavisch betg da bandunar il lieu ch’è daventà mia segunda patria», respunda la matta, «ma jau vuless gidar mes bab.»

«Ti has in bun cor», di Oscar. «Jau vi trametter ina part da quests daners che jau hai gudagnà al bab, per al surlevgiar tant sco pussaivel en sia trista situaziun.» Cun plaschair guardava il giuven sin Marionna e struclava il maun a la mamma. Quella saveva precis pertge.

Dus dis pli tard sa retegna ina charrotscha davant la chasa dal plevon dal vitg, nua che Marionna era naschida. Quella, Oscar e sia mamma han prendì albiert tar il plevon.

Il venerabel signur plevon è sa smirveglià betg pauc da quella visita nunspetgada. «E quella dunschella qua è la Marionna dal Huber, mia figliola! Schia, schia!», ha el manegià, na saveva betg tge dir ni nua star ed era in’urella tut confus. Marionna bitscha entant il maun al bun vegl e dumonda nua ch’il bab saja.

«Il Huber sa chatta en curtin», respunda il spiritual, «el vegn mintga di tar mai a baiver café e sesa alura en curtin sut il vegl tigl. Cun el vai pulit, meglier che dal temp nua ch’el era sut commando da la Tina. Ina signura en la citad ha quità dad el e trametta daners, da maniera ch’el ha avunda per ses basegns.» Marionna vegn tut cotschna. Tut saveva uss tgi che la benefactura era.

En curtin sut il tigl seseva entant il Huber, guardava cun ses paupers egls stizzads a dretg ora, sco sch’el vesess insatge, e fimava tubac. Qua passan il plevon e la vaiva ord chasa e s’approximeschan al vegl.

«Huber!», cloma il spiritual, «ina signura estra da la citad vuless discurrer cun Vus.»

«Cun mai?», dumonda plain smirvegl il vegliurd, «tgi ha er pomai da discurrer cun mai, il pauper murdieu!» Ma uss vegn endament insatge al tschorv e cun vusch tremblanta marmugna el: «Quai è forsa la buntadaivla signura da la citad ch’ha gì commiseraziun cun mai en mia miseria e m’ha tramess daners.»

«Na», respunda riend la vaiva, «quella na sun jau betg, schegea che jau enconusch vossa benefactura. Jau vegn per cumissiun d’in da voss uffants.»

«Jau n’hai nagins uffants pli!», sbragia il vegliurd, «tuts han bandunà mai, èn ids en terras estras e probablamain morts. E quella che jau aveva il pli gugent m’ha chatschà ord chasa.»

«Quants uffants avais gì?», cuntinuescha la vaiva.

«Sis», respunda il vegl, «ed anc in rambottel che na valeva nagut, il qual la glieud dal vitg numnava il rustg dal Huber.»

«E quest uffant che na valeva nagut, tge èsi daventà or da quel?»

«Jau na sai betg», confessa sinceramain il tschorv, «jau al hai dà davent, sco ch’ins dat davent ina chaussa senza valur, e tuttina fiss quai forsa stà in bun uffant e plitost mia ventira che sventira, sco ch’il plevon di. Tschorv sun jau vegnì senza Marionna ed in murdieu medemamain. Uss è la mattatscha forsa gia morta, ni va insanua per las vischnancas enturn a rugar. Da ses bab ha ella en scadin cas pauc mirveglias e cloma mo aviras; el è stà memia criv cun ella.»

«Na, quai n’ha ella mai fatg», di Marionna cun las larmas giu per la vista, sa bitta giu en schanuglias davant il bab e bitscha a quel ils mauns.

«Tgi è quai pomai?», dumonda tut tementà il tschorv e sa sprova da sa deliberar dals mauns ch’al tegnevan ferm.

«Quai è Marionna», di cun ferma vusch il plevon. «Quai è quella paupra e sbittada creatira, da la quala Vus avais adina cartì ch’ella na valia e na saja nagut e ch’ha tuttina pli bler valur che tuts voss sis uffants ensemen.»

«Marionna?», balbegia il vegl, «e quella savess esser uschè curtaschaivla cun mai?»

«Ella sa anc dapli», dat la vaiva tranteren. «La matta ha emprendì insatge, ed ella è quella buntadaivla benefactura ch’ha dapi il davos temp gì quità da Vus.»

Il Huber è stà ditg tut confus, na saveva betg chapir, co che la pitschna pudess avair affecziun per el ch’aveva tractà ella uschè crivamain. Ma finalmain han ils charins e curtaschaivels pleds da Marionna persvas el, ed ina pasch e cuntentientscha vairamain celestiala ha prendì plaz en ses cor.

Marionna ed Oscar han anc vulì persvader il vegl da vegnir cun els en la citad; ma il Huber n’ha betg vulì savair da quai. Il plevon ha empermess al vegliurd ina chombretta en la chasa-pravenda. Qua ha il Huber vulì passentar ses davos dis.

Marionna e sia cumpagnia èn anc restads in’emna entira en il vitg. Huber era tut beà, discurriva e rieva ed aveva emblidà tut il passà.

Oscar ed il plevon avevan entant anc gì endament insatge, ed il davos di durant messa ha il venerabel spiritual ensinà en Marionna ed Oscar.

Cun la benedicziun dal plevon e dal bab èn l’artist e l’artista returnads en la citad. Marionna ed Oscar han anc ditg fatg admirar il mund lur maletgs. Anc ozendi pon ins vesair lur lavurs en las pli renumadas collecziuns.

Tegna en onur bab e mamma, e ti vegns ad esser ventiraivel.


Indicaziuns bibliograficas[edit]

Transposiziun da la versiun sursilvana cumparida en: Il Patriot 1875, nrs. 1–9.


Licenza[edit]

Public domain
This work is in the public domain in countries where the copyright term is the author's life plus 70 years or less. See Copyright.


Transposiziun:[edit]

I, the copyright holder of this work, hereby release it into the public domain. This applies worldwide.

In case this is not legally possible:
I grant anyone the right to use this work for any purpose, without any conditions, unless such conditions are required by law.