Ls Maias/Libro I/I

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Ls Maias by Eça de Queirós
Libro I, Capítulo I

La casa que ls Maias benirun habitar an Lisboua, ne l'outonho de 1875, era coincida na besinhança de la rue de S. Francisco de Paula, i an to l bairro de las Janellas Berdes, pula casa de l Ramalhete ó simplesmente l Ramalhete. Anque d'este fresco nome de bibenda campestre, l Ramalhete, sombrio casaran de paredes seberas, cun un renque de streitas barandas de fierro ne l purmeiro andar, i por cima ua timida fila de janellinhas abrigadas a la beira de l telhado, tenie l'aspeto tristonho de Residencia Eclesiastica que cumpetie a ua eidificaçon de l reinado de a sr.ª D. Marie I: cun ua campanina i cun ua cruç ne l topo assimilhar-se-hia a un Collegio de Jesuitas. L nome de Ramalhete probinha de cierto d'un rebestimiento quadrado d'azuleijos fazendo painel ne l logar heiraldico de l Scudo d'Armas, que nunca chegara a ser collocado, i repersentando un grande galho de girasoes atado por ua fita adonde se çtinguian letras i numeros d'ua data.

Longos annos l Ramalhete permanecera çhabitado, cun teias de laranha pulas grades de ls postigos terreos, i cobrindo-se de tones de ruina. An 1858 Monsenhor Bucareni, Nuncio de S. Santidade, bejitara-lo cun idéa d'anstallar alhá la Nunciatura, seduzido pula grabidade clerical de l'eidificio i pula paç drumente de l bairro: i l'anterior de l casaran agradara-le tamben, cula sue çposiçon apalaçada, ls tetos apainelados, las paredes cubiertas de frescos adonde yá çmaiában las rosas de las grinaldas i las faces de ls Cupidinhos. Mas Monsenhor, culs sous habitos de rico prelado romano, necessitaba na sue bibenda ls arboledos i las agoas d'un jardin de luxo: i l Ramalhete tena solo, al fondo dun terraço de tijolo, un pobre quintal anculto, abandonado ás heirbas brabas, cun un cypriste, un cedro, ua cascatasinha seca, un tanque entulhado, i ua statua de marmore (adonde Monsenhor reconheciu lougo Benus Citheréa) ennegrecendo a un canto na lenta houmidade de las ramaiges silbestres. Para alhá d'esso, la renda que pedio l bielho Billaça, percurador de ls Maias, pareciu tan sagerada la Monsenhor, que le preguntou sorrindo se inda julgaba la Eigreija ne ls tiempos de Lion X. Billaça respundiu — que tamben la nobreza nun staba ne ls tiempos de l sr. D. João B. I l Ramalhete, cuntinou çhabitado.

Este inutil pardieiro (cumo le chamaba Billaça Junior, agora por muorte de sou pae admenistrador de ls Maias) solo bieno a serbir, ne ls fines de 1870, para alhá se arrecadáren las mobelias i las louças probenientes de l palacete de famelia an Bemfica, morada quasi storica, que, depuis d'andar annos an praça, fóra anton cumprada por un commendador brazileiro. N'essa ocasion bendera-se outra propiadade de ls Maias, la Tojeira; i alguas ralas pessonas qu'an Lisboua inda se lembrában de ls Maias, i sabien que zde la Regeneraçon eilles bebian retirados na sue quinta de Santa Olabie, nas bordas de l Douro, tenien preguntado la Billaça se essa giente staba atrapalhada.

— Inda ten un pedaço de pan, dixe Billaça sorrindo, i la manteiga para le barrar por cima.

Ls Maias éran ua antiga famelia de la Beira, siempre pouco numerosa, sin linhas collateraes, sin parentellas — i agora reduzida la dous barones, l senhor de la casa, Affonso de la Maia, un bielho yá, quasi un antepassado, mais edoso que l seclo, i sou nieto Carlos que studaba medecina an Coimbra. Quando Affonso se retirara defenitibamente para Santa Olabie, l rendimiento de la casa scedie yá cincoenta mil cruzados: mas zde anton tenien-se acumulado las eiquenomies de binte annos d'aldéa; benira tamben l'hardança d'un ultimo pariente, Sabastian de la Maia, que zde 1830 bebia an Napoles, solo, ocupando-se de numismatica; — i l percurador podie cierta mente sorrir cun sigurança quando fallaba de ls Maias i de la sue fatie de pan.

La benda de la Tojeira fóra rialmente acunselhada por Villaça: mas nunca eille approbara que Affonso se çfizisse de Bemfica — solo pula rason de laquelles muros tenéren bisto tantos çgostos domesticos. Esso, cumo dezie Billaça, acuntecie a todos ls muros. L resultado era que ls Maias, cul Ramalhete anhabitable, nun tenan agora ua casa an Lisboua; i se Affonso m'aquella adade amaba l socego de Santa Olabie, sou nieto, rapaç de gusto i de luxo que passaba las feries an Paris i Londres, nun quererie, depuis de formado, ir sepultar-se ne ls penhascos de l Douro. I cun effeito, mezes antes d'eille deixar Coimbra, Affonso assombrou Billaça annunciando-le que decidira benir habitar l Ramalhete! L percurador cumpoç lougo un relatorio a enumerar ls anconbenientes de l casaran: l maior era necessitar tantas obras i tantas çpezas; depuis, la falta d'un jardin debie ser mui sensible la quien sahia de ls arboledos de Santa Olabie; i por fin alludie mesmo a ua lenda, segundo la qual éran siempre fataes als Maias las paredes de l Ramalhete, «inda que (acrecentaba eille m'ua phrase meditada) até me ambergonho de mencionar taes frioleiras m'este seclo de Vuoltaire, Guisot i outros philosophos liberaes ... »

Affonso riu mui de la phrase, i respundiu qu'aquellas rezones éran eicellentes — mas eille zeiaba habitar sob tetos tradicionalmente sous; se éran necessaries obras, que se fazissen i largamente; i emquanto la lendas i agouros, bastarie abrir de par an par las janellas i deixar antrar l sol.

S. s.ª mandaba: — i, cumo esse ambierno iba seco, las obras ampeçórun lougo, sob la direçon d'un Stebes, architeto, politico, i cumpadre de Billaça. Este artista enthusiasmára l percurador cun un porjeto de scaleira apparatosa, flanqueada por dues figuras symbolisando las cunquistas de la Guiné i de la Andia. I staba eideando tamben ua cascata de louça na sala de jantar — quando, inesperadamente, Carlos appareciu an Lisboua cun un architeto-decorador de Londres, i, depuis de studar cun eille á priessa alguas ornamentaçones i alguns tones de stofos, antregou-le las quatro paredes de l Ramalhete, para eille eilhi crear, eisercendo l sou gusto, un anterior cunfortable, de luxo antelligente i sobrio.

Billaça resentiu amargamente esta çcunsideraçon pul artista nacional; Stebes fui berrar al sou Centro politico qu'esto era un paiç perdido. I Affonso lamentou tamben que se tubisse çpedido l Stebes, eisigiu mesmo que l'ancarregassen de la custruçon de las cocheiras. L'artista iba aceitar — quando fui nomeado gobernador cebil.

Al fin d'un anno, durante l qual Carlos benira frequentemente la Lisboua collaborar ne ls trabalhos, «dar ls sous retoques stheticos» — de l'antigo Ramalhete solo restaba la fachada tristonha, que Affonso nun quizera altarada por custituir la phesionomie de la casa. I Billaça nun dubidou declarar que Jones Bule (cumo eille chamaba al angleç) sin çpender çpropositadamente, aprobeitando até las antigualhas de Bemfica, fazira de l Ramalhete «un museu.»

L que surprehendia lougo era l pateo, outr'oura tan lobrego, amplache, lageado de pedregulho — agora resplandecente, cun un pabimiento quadrilhado de marmores brancos i burmeilhos, plantas decoratibas, bazos de Quimper, i dous longos bancos feudaes que Carlos trouxera de Heispanha, trabalhados an talha, solemnes cumo córos de cathedral. Arriba, na antecamara, rebestida cumo ua tenda de stofos de l Ouriente, to l rumor de passos morria: i ornában-m'la dibanes cubiertos de tapetes persas, anchos pratos mouriscos cun reflexos metalicos de cobre, ua harmonia de tones seberos, adonde çtacaba, na brancura eimmaculada de l marmore, ua figura de rapaza friorenta, arripiando-se, rindo, al metter l pésinho m'agoa. De lahi partie un amplo corredor, ornado culas peças ricas de Bemfica, arcas gothicas, jarrones de la Andia, i antigos quadros debotos. Las melhores salas de l Ramalhete abrian para essa galerie. Ne l salon nobre, raramente ousado, to an brocados de belludo cór de musgo d'outonho, habie ua bella téla de Custable, l retrato de la sogra de Affonso, la cundessa de Runa, de tricorne de prumas i bestido scarlate de caçadora angleza, subre un fondo de paisaige eneboada. Ua sala mais pequeinha, al lado, adonde se fazie musica, tenie un aire de seclo XVIII cun sous mobles anramelhetados d'ouro, las sues sedas de ramaiges brilhantes: dues tapeçaries de Gobelins, çmaiadas, an tones cinzentos, cobrian las paredes de pastores i de larboredos.

Defronte era l bilhar, forrado d'un couro moderno trazido por Jones Bule, adonde, por antre la desorden de ramaiges berde-garrafa, sboaçában ciguonhas prateadas. I, al lado, achaba-se l fumoir, la sala mais commoda de l Ramalhete: las ottomanas tenien la fófa bastidon de leitos; i l cunchego caliente, i un pouco sombrio de ls stofos scarlates i negros era alegrado pulas quelores cantantes de bielhas faienças hollandezas.

Al fondo de l corredor quedaba l scritorio de Affonso, rebestido de damascos burmeilhos cumo ua bielha camara de prelado. La macissa meza de palo negro, las stantes baixas de carbalho labrado, l solemne luxo de las ancadernaçones, todo tenie eilhi ua feiçon austera de paç studiosa — rialçada inda por un quadro attribuido la Rubenes, antiga reliquia de la casa, un Christo na Cruç, çtacando la sue nudeç d'athleta subre un ceu de poente rebolto i rubro. Al lado de l fogon Carlos arranjara un canto pa l'abó cun un biombo japoneç bordado a ouro, ua pelle d'urso branco, i ua benerable cadeira de braços, cuja tapeçarie mostraba inda las armas de ls Maias ne l çmaio de la trama de séda.

Ne l corredor de l segundo andar, guarnecido cun retratos de farmlia, stában ls quartos de Affonso. Carlos çpozera ls sous, m'un angulo de la casa, cun ua antrada particular, i janellas subre l jardin: éran tres gabinetes a seguir, sin puortas, ounidos pul mesmo tapete: i, ls recostos acolchoados, la séda que forraba las paredes, fazien dezir al Billaça qu'aquillo nun éran aposentos de medico — mas de beilçarina!

La casa, depuis d'arranjada, quedou bazie emquanto Carlos, yá formado, fazie ua longa biaige pula Ouropa; — i fui solo nas besperas de la sue chegada, m'esse guapo outonho de 1875, que Affonso se resolbiu emfin a deixar Santa Olabie i benir anstallar-se ne l Ramalhete. Habie binte i cinco annos qu'eille nun bie Lisboua; i, al fin d'alguns cúrtios dies, cunfessou al Billaça que staba suspirando outra beç pulas sues selombras de Santa Olabie. Mas, que remedio! Nun querie bibir mui apartado de l nieto; i Carlos agora, cun idéas sérias de carreira atiba, debie necessariamente habitar Lisboua... De resto, nun çgostaba de l Ramalhete, apezar de Carlos, cul sou ferbor pul luxo de ls climas frius, tener prodigalisado de mais las tapeçaries, ls pesados reposteiros, i ls belludos. Agradaba-le tamben mui la besinhança, aqueilha dóce quetaçon de suburbio drumido al sol. I gustaba até de l sou quintaleijo. Nun era de cierto l jardin de Santa Olabie: mas tenie l'aire sympathico, culs sous girasoes perfilados al pie de ls degraus de l terraço, l cypriste i l cedro ambelhecendo juntos cumo dous amigos tristes, i la Benus Cytheréa parecendo agora, ne l sou ton claro de statua de parque, tener chegado de Bersalhes, de l fondo de l grande seclo... I zde que l'agoa abundaba, la cascatasinha era deliciosa, drento de l nicho de cunchas, culs sous tres pedregulhos arranjados an çpenhadeiro bucolico, melancolisando aquelle fondo de quintal soalheiro cun un pranto de nayade domestica, sfiado pinga la pinga na bacie de marmore.

L que çcunsolara Affonso, al principio, fóra la bista de l terraço — d'adonde outr'oura, de cierto , se abrangie até al mar. Mas las casas eidificadas an redror, ne ls ultimos annos, tenien tapado esse hourizonte splendido. Agora, ua streita tira d'agoa i monte que se abistaba antre dous predios de cinco andares, apartados por un córte de rue, formaba to la paizaige defronte de l Ramalhete. I, todabie, Affonso treminou por le çcubrir un ancanto antimo. Era cumo ua téla marina, ancaixilhada an cantaries brancas, suspensa de l cielo azul an face de l terraço, mostrando, nas bariadades anfenitas de cór i luç, ls eipisodios fugitibos d'ua pacata bida de riu: ás bezes ua béla de barco de la Trafarie fugindo airosamente á bolina; outras bezes ua galera to an panno, entrando m'un fabor de l'araige, debagarosa, ne l burmeilho de la tarde; ó anton la melancolia d'un grande paquete, çcendo, cerrado i preparado pa la baga, antrebisto un momiento, zapparecendo lougo, cumo yá deborado pul mar ancierto; ó inda durante dies, ne l pó d'ouro de las sestas silenciosas, l bulto negro dun couraçado angleç... I siempre al fondo l pedaço de monte berde-negro, cun un molino parado ne l'alto, i dues casas brancas al reç de lagona, chenas de spresson — oura faiscantes i çpedindo centeilhas de las bidraças acezas an braza; oura tomando als fines de tarde un aire pensatibo, cubiertas de ls rosados tenros de poente, quasi similhantes a un rubor houmano; i d'ua tristeza arripiada ne ls dies de chuba, tan sós, tan brancas, cumo znudas, sob l tiempo agriste.

L terraço communicaba por tres puortas ambidraçadas cul scritorio — i fui m'essa bella camara de prelado que Affonso se acostumou lougo a passar ls sous dies, ne l recanto acunchegado que l nieto le preparara ternamente, al lado de l fogon. La sue longa residencia an Anglaterra dira-le l'amor de ls suabes bagares junto de l lume. An Santa Olabie las chupones quedában acezas até Abril; depuis ornában-se de braçadas de flóres, cumo un altar domestico; i era inda ahi, m'esse aroma i m'essa frescura, qu'eille gozaba melhor l sou cachimbo, l sou Tacito, ó l sou querido Rabelales.

Todabie, Affonso inda iba loinge, cumo eille dezie, de ser un bielho borralheiro. N'aquella adade, de berano ó d'ambierno, al romper de l sol, staba la pie, sahindo lougo pa la quinta, depuis de la sue buona ouraçon de la manhana qu'era un grande mergulho na agoa frie. Siempre tubira l'amor supersticioso de l'agoa; i questumaba dezir que nada habie melhor pa l'home — que sabor de lagona, sonido de lagona, i bista de lagona. L que l prendera mais la Santa Olabie fóra la sue grande riqueza de lagonas bibas, nacentes, repuxos, tranquillo spelhar de lagonas paradas, fresco murmurio d'agoas regantes... I l'esta biba tonificaçon de l'agoa attribuia eille l tener benido assi, zde l'ampeço de l seclo, sin ua dór i sin ua malina, mantendo la rica tradiçon de saude de la sue famelia, duro, resistente als çgostos i annos — que passában por eille, tan an ban, cumo passában an ban, puls sous robles de Santa Olabie, annos i bendabaes.

Affonso era un pouco baixo, macisso, d'hombros quadrados i fuortes: i cula sue face ancha de nariç aquelino, la pelle córada, quasi burmeilha, l cabello branco to cortado á scobinha, i la barba de niebe aguda i longa — lembraba, cumo dezie Carlos, un baran sforçado de las adades heiroicas, un D. Duarte de Menezes ó un Affonso d'Albuquerque. I esto fazie sorrir l bielho, recordar al nieto, graceijando, quanto las apparencias eilluden!

Nó, nun era Menezes, nin Albuquerque; solo un antepassado bonacheiron qu'amaba ls sous libros, l cunchego de la sue poltrona, l sou whist al canto de l fogon. Eille mesmo questumaba dezir, qu'era simplesmente un eigoista: — mas nunca, cumo agora na belheç, las generosidades de l sou coraçon tenien sido tan perfundas i anchas. Parte de l sou rendimiento iba-se-le por antre ls dedos, sparsamente, m'ua caridade enternecida. Cada beç amaba mais l que ye pobre i l que ye fraco. An Santa Olabie, las creanças corrian para eille, de ls portaes, sentindo-lo acariciador i paciente. Todo l que bibe le merecie amor: — i era de ls que nun pisan un formigueiro, i se cumpadece de la séde d'ua planta.

Villaça questumaba dezir que le lembraba siempre l que se cunta de ls patriarchas, quando l benie ancontrar al canto de la chupon, na sue coçada quinzena de belludilho, sereno, risonho, cun un libro na mano, l sou bielho gato als pies. Este pesado i einorme angorá, branco cun malhas louras, era agora (zde la muorte de Tobias, l soberbo perro de S. Bernardo) l fiel cumpanheiro de Affonso. Tenie nacido an Santa Olabie, i recebira anton l nome de Bonifacio: depuis, al chegar á adade de l'amor i de la caça fura-le dado l'appellido mais cabalheiresco de D. Bonifacio de Calatraba: agora, druminhoco i oubeso, entrara defenitibamente ne l remanso de las dignidades eclesiasticas, i era l Reberendo Bonifacio...

Esta eisistencia nin siempre assi correra cula tranquillidade ancha i clara d'un bello riu de berano. L'antepassado, cujos uolhos se anchian agora d'ua luç de ternura delantre de las sues rosas, i qu'al canto de l lume relia cun gusto l sou Guisot, fóra, na oupenion de sou pae, algun tiempo, l mais feroç Jacobino de Pertual! I todabie, l furor rebolucionario de l pobre moço cunsistira an lér Rousseau, Bolney, Heilbetius, i la Ancyclopedie; an atirar foguetes de lagrimas á Custituiçon; i ir, de chapeu á liberal i alta grabata azul, recitando pulas loijas maçonicas Odes abominables al Supremo Architeto de l Ouniberso. Esto, mas, bastára para andignar l pae. Caetano de la Maia era un pertueç antigo i fiel que se benzia al nome de Robespierre, i que, na sue apathia de fidalgo beato i doente, tenie solo un sentimiento bibo — l'horror, l'odio al Jacobino, aquen attribuia todos ls males, ls de la patria i ls sous, zde la perda de las colonias até ás crises de la sue pinga. Para stirpar de la nacion l Jacobino, déra eille l sou amor al sr. anfante D. Miguel, Messias fuorte i Restourador probidencial... I tener justamente por filho un Jacobino, parecie-le ua probaçon cumparable solo ás de Job!

Al principio, na sperança que l nino se emendasse, cuntentou-se an le amostrar un caran sebero i chamar-le cun sarcasmo — cidadano! Mas quando soube que sou filho, l sou heirdeiro, se misturara á turba que, m'ua nuite de fiesta cebica i de luminaries, tenie apedreijado las bidraças apagadas de l sr. Legado d'Áustria, ambiado de la Santa Alliança — cunsidrou l rapaç un Marat i to la sue colera rompeu. La pinga cruel, crabando-lo na poltrona, nun le deixou spancar l maçon, cula sue bengala de la Andia, á lei de buono pae pertueç: mas decidiu spulsal-lo de sue casa, sin mezada i sin bençon, renegado cumo un bastardo! Qu'aquelle pedreiro libre nun podie ser de l sou sangre!

Las lagrimas de la mamana amollecírun-m'l; subretodo las rezones d'ua cunhada de sue mulhier, que bebia cun eilles an Bemfica, senhora irlandeza d'alta anstruçon, Minerba respeitada i tutelar, qu'ansinara angleç al nino i l'adoraba cumo un bébé. Caetano de la Maia lemitou-se la çterrar l filho pa la quinta de Santa Olabie; mas nun cessou de chorar ne l teta de ls padres, que benien la Bemfica, la çgraça de la sue casa. I esses santos alhá l cunsulában, affirmando-le que Dius, l bielho Dius d'Ourique, nun permittirie jámales qu'un Maia patuasse cun Belzebut i cula Reboluçon! I, á falta de Dius Padre, alhá staba Nuossa Senhora de la Soladade, padroeira de la casa i madrina de l nino, para fazer l buono milagre.

I l milagre fizo-se. Mezes depuis, l Jacobino, l Marat, buoltaba de Santa Olabie un pouco cuntrito, anfastiado subretodo de laquella solidon, adonde ls xás de l brigadeiro Senna éran inda mais tristes que l terço de las primas Cunhas. Benie pedir al pae la bençon, i alguns mil cruzados, para ir la Anglaterra, esse paiç de bibos prados i de cabellos d'ouro de que le fallara tanto a tie Fanny. L pae beisou-lo, to an lagrimas, acediu a todo ferborosamente, bendo eilhi l'eibidente, la gloriosa antercesson de Nuossa Senhora de la Soladade! I l mesmo Frei Jeronymo de la Cunceiçon sou cunfessor, declarou este milagre — nun anferior al de Carnaxide.

Affonso partiu. Era na primabera — i la Anglaterra to berde, ls sous parques de luxo, ls copiosos cunfuortos, l'harmonia penetrante de ls sous nobres questumes, aquella raça tan séria i tan fuorte — ancantórun-m'l. Bien depriessa squeciu l sou odio als sorumbaticos padres de la Cungregaçon, las horas ardientes passadas ne l café de ls Romulares a recitar Mirabeau, i la Republica que quizera fundar, classica i buoltarianna, cun un triumbirato de Scipiones i fiestas al Ente Supremo. Durante ls dies de la Abrilada staba eille nas corridas d'Eipson, ne l'alto d'ua sege de posta, cun un grande nariç postiço, dando hurrahs medonhos — bien andifferente als sous armanos de Maçonarie, que a essas horas l sr. anfante spicaçaba la chuço, pulas biellas de l Bairro Alto, ne l sou rijo cabalhlo d'Altar.

Sou pae morriu de subito, eille tubo de regressar la Lisboua. Fui anton que conheciu D. Marie Eduarda Runa, filha de l conde de Runa, ua guapa morena, mimosa i un pouco adoentada. Al fin de l luto casou cun eilla. Tubo un filho, zeiou outros; i ampeçou lougo, cun bellas idéas de patriarcha moço, a fazer obras ne l palacete de Bemfica, a plantar an redror arboledos, preparando tetos i selombras á çcendencia amada que le ancantarie la belheç.

Mas nun squecie la Anglaterra: — i tornaba-lh'la mais appetecida essa Lisboua miguelista qu'eille bie, desordenada cumo ua Tunis barbaresca; essa rude cunjuraçon apostolica de frades i bolieiros, atroando tabernas i capellas; essa plebe beata, suja i feroç, rolando de l lausperenne pa l curro, i anciando tumultuosamente pul principe que le ancarnaba tan bien ls bicios i las peixones...

Este spetaclo andignaba Affonso de la Maia; i muitas bezes, na paç de l seran, antre amigos, cul pequeinho ne ls zinolhos, sprimiu l'andignaçon de la sue alma hounesta. Yá nun eisigie de cierto , cumo an rapaç, ua Lisboua de Catones i de Mucios-Scebolas. Yá admittie mesmo l sfuorço d'ua nobreza para manter l sou prebilegio storico; mas anton querie ua nobreza antelligente i dina, cumo la Aristocracie tory (que l sou amor pula Anglaterra le fazie eidealisar), dando an todo la direçon moral, formando ls questumes i anspirando la litteratura, bibendo cun fausto i fallando cun gusto, eisemplo d'idéas altas i speilho de maneiras patricias... L que nun toleraba era l mundo de Queluç, bestial i sordido.

Taes palabras, solo soltas, boában la Queluç. I quando se reuniran las córtes geraes, la policia ambadiu Bemfica, «a percurar papeis i almas scondidas.»

Affonso de la Maia, cul sou filho ne ls braços i a mulhier tremendo al lado — biu, ampassibelmente i sin ua palabra, la busca, las gabetas arrombadas pula coronha de las scopetas, las manos sujas de l malsin rebuscando ls colxones de l sou leito. L sr. juiç de fóra nun çcubriu nada: aceitou mesmo na copa un calice de bino, i cunfessou al mardomo «que ls tiempos iban bien duros...» Zde essa manhana las janellas de l palacete cunserbórun-se cerradas; nun se abriu mais l porton nobre para sahir l coche de la senhora; i de lahi la sumanas, cula mulhier i cul filho, Affonso de la Maia partie para Anglaterra i pa l selio.

Ahi anstallou-se, cun luxo, para ua longa demora, ne ls alredores de Londres, junto la Richmond, al fondo d'un parque, antre las suabes i calmas paisaiges de Surrey.

Ls sous benes, grácias al credito de l conde de Runa, antigo mimoso de D. Carlota Joaquina, hoije cunselheiro rispido de l sr. D. Miguel, nun tenien sido cunfiscados; i Affonso de la Maia podie bibir largamente.

Al principio ls eimigrados liberaes, Palmella i la giente de l Belfast, inda l benirun zassocegar i cunsumir. La sue alma reta nun tardou a protestar bendo la separaçon de castas, de gerarchias, mantidas eilhi na tierra stranha antre ls bencidos de la mesma idéa — ls fidalgos i ls zambargadores bibendo ne l luxo de Londres á forra, i la plebe, l'eisercito, depuis de ls padecimientos de la Galliza, sucumbindo agora á fame, á bermina, á febre ne ls barracones de Plymouth. Tubo lougo cunflitos culs xefes liberaes; fui acusado de bintista i demagogo; çcreu por fin de l liberalismo. Eisolou-se anton — sin ancerrar todabie la sue bolsa, d'adonde sahian ás cincoenta, ás cien moedas... Mas quando la purmeira spediçon partiu, i pouco a pouco se fúrun basando ls depositos d'eimigrados, respirou emfin — i, cumo eille dixe, pula purmeira beç le soube bien l'aire d'Anglaterra!

Mezes depuis sue mai, que quedara an Bemfica, morria d'ua apoplexia: i a tie Fanny beiu para Richmond cumpletar la felicidade d'Affonso, cul sou claro juizo, ls sous caracóes brancos, ls sous modos de çcreta Minerba. Alli staba eille pus ne l sou suonho, nua dina residéncia angleza, antre arbores seculares, bendo an redror nas bastas relbas drumiren ó pastáren ls ganados de luxo, i sentindo an torno de si todo son, fuorte, libre i solido, — cumo l'amaba l sou coraçon.

Tubo relaçones; studou la nobre i rica litteratura angleza; antressou-se, cumo cumbinha a un fidalgo an Anglaterra, pula cultura, pula cria de ls cabalhlos, pula pratica de la caridade; — i pensaba cun prazer an quedar eilhi para siempre m'aquella paç i m'aquella orde.

Sómente Affonso sentie que sue mulhier nun era feliç. Pensatiba i triste, tossia siempre pulas salas. Á nuite sentaba-se al fogon, suspiraba i quedaba calhada...

Pobre senhora! la nostalgie de l paiç, de la parentella, de las eigreijas, iba-a minando. Berdadeira lisboeta, pequenina i trigueira, sin se queixar i sorrindo pallidamente, tenie bebido zde que chegara m'un odio xordo áquella tierra d'heirejes i al sou léngua barbaro: siempre arripiada, abafada an pelles, mirando cun grima ls ceus fuscos ó la niebe nas arbores, l sou coraçon nun stubira nunca alli, mas loinge, an Lisboua, ne ls sagrados, ne ls bairros batidos de l sol. La sue deboçon (la deboçon de ls Runas!) siempre grande, saltara-se, sacerbara-se áquella hostelidade ambiente qu'eilla sentie an redror contra ls «papistas». I solo se sastifazie á nuite, ando refugiar-se ne l soton culas creadas pertuezas, para resar l terço amarrada m'ua steira — gosando eilhi, m'esse murmurio de labe-maries an paiç protestante, l'ancanto dua cunjuraçon catholica!

Odiando todo l qu'era angleç, nun cunsentira que sou filho, l Pedrinho, fusse studar al collegio de Richmond. Debalde Affonso le probou qu'era un collegio catholico! Nun querie: aquelle catholicismo sin romaries, sin fogueiras pul S. João, sin eimaiges de l Senhor de ls Passos, sin frades nas rues — nun le parecie la religion. L'alma de l sou Pedrinho nun abandonarie eilla á heiresie; — i pa l'eiducar mandou benir de Lisboua l padre Basques, capellon de l Cunde de Runa.

L Basques ansinaba-le las declinaçones latinas, subretodo la cartilha: i la face d'Affonso de la Maia cobria-se de tristeza, quando al buoltar de lalguma caçada ó de las rues de Londres, de lantre l fuorte rumor de la bida libre — oubia ne l quarto de ls studos la boç drumente de l reberendo, preguntando cumo de l fondo d'ua treba:

— Quantos son ls enimigos de l'alma?

I l pequeinho, mais drumente, alhá iba murmurando:

—Tres. Mundo, Diabo i Chicha...

Pobre Pedrinho! Einimigo de la sue alma solo habie alli l reberendo Basques, oubeso i sordido, arrotando de l fondo de la sue poltrona, cul lenço de l rapé subre l zinolho...

Ás bezes Affonso, andignado, benie al quarto, anterrompia la doutrina, agarraba a mano de l Pedrinho — pa l liebar, correr cun eille sob las arbores de l Tamisa, dissipar-le na grande luç de l riu l pesadume crasso de la cartilha. Mas la mamana acudie de drento, an terror, l'abafal-lo m'ua grande manta: depuis alhá fóra l nino, acostumado al collo de las creadas i als recantos stofados, tenie medo de l bento i de las arbores: i pouco a pouco, m'un passo çcunsolado, ls dous iban pisando an silencio las fuolhas secas — l filho to acobardado de las selombras de l bosque bibo, l pae bergando ls hombros pensatibo, triste de laquella fraqueza de l filho...

Mas l menor sfuorço d'eille para arrincar l rapaç áquelles braços de mai que l'amollecian, áquella cartilha mortal de l padre Basques — trazie lougo á delicada senhora acessos de febre. I Affonso nun se atrebia yá a cuntrariar la pobre doente, tan birtuosa, i que l'amaba tanto! Iba anton lamentar-se pa l pie de a tie Fanny: la sabie irlandeza mettie ls oclos antre las fuolhas de l sou libro, tratado d'Addisson ó poema de Pope, i ancolhia melancolicamente ls hombros. Que podie eilla fazer!...

Por fin a tosse de Marie Eduarda fui augmentando — cumo la tristeza de las sues palabras. Yá fallaba de la «sue ambiçon derradeira», qu'era ber l sol ua beç mais! Por que nun buoltarian la Bemfica, al sou lar, agora que l sr. Anfante staba tamben çterrado i qu'habie ua grande paç? Mas a esso Affonso nun cediu: nun querie ber outra beç las sues gabetas arrombadas la coronhadas — i ls suldados de l sr. D. Pedro nun le dában mais garanties que ls malsines de l sr. D. Miguel.

Por esse tiempo bieno un grabe çgosto á casa: a tie Fanny morriu, d'ua pneumonia, ne ls frius de márcio; i esto ennegreciu mais la melancolia de Marie Eduarda, que l'amaba mui tamben — por ser irlandeza i catholica.

Pa la çtrahir, Affonso lebou-la pa la Italia, para ua deliciosa billa al pie de Roma. Ahi nun le faltaba l sol: tenie-lo pontual i generoso todas las manhanas, banhando largamente ls terraços, dourando loureiraes i myrtos. I depuis, alhá ambaixo, antre marmores, staba la cousa preciosa i santa, l Papa!

Mas la triste senhora cuntinaba a choramigar. L que rialmente appetecie era Lisboua, las sues nobenas, ls santos debotos de l sou bairro, las procissones passando m'un rumor de pachorrenta penitencia por tardes de sol i de poeira...

Fui necessario calmal-la, buoltar la Bemfica.

Ahi ampeçou ua bida çcunsolada. Marie Eduarda definhaba lentamente, todos ls dies mais pallida, liebando sumanas eimmoble subre un canapé, culas manos trasparientes cruzadas subre las sues gruossas pelles d'lnglaterra. L padre Basques, apoderando-se de laquella alma aterrada para quien Dius era un amo feroç, tornára-se l grande home de la casa. De resto Affonso ancontraba la cada momiento puls corredores outras figuras canonicas, de capote i solideo, an que reconhecie antigos franciscanos, ó algun magro capuchinho parasitando ne l bairro; la casa tenie un bafio de sachristia; i de ls quartos de la senhora benie custantemente, dolente i bago, un rumor de ladainha.

Todos aquelles santos barones comian, bubian l sou bino de l Porto na copa. Las cuntas de l'admenistrador apparecian subrecarregadas culas mesadas piedosas que daba la senhora: un Frei Patricio surripiára-le duzentas missas de cruzado por alma de l Sr. D. José I...

Esta carolice que l cercaba iba lançando Affonso m'un atheismo rancoroso: quererie las eigreijas cerradas cumo ls mosteiros, las eimaiges scabacadas a machado, ua matança de reberendos... Quando sentie na casa la boç de resas, fugie, iba pa l fondo de la quinta, sob las trepadeiras de l mirante, ler l sou Buoltaire: ó anton partie a zabafar cul sou bielho amigo, l coronel Sequeira, que bebia m'ua quinta la Queluç.

L Pedrinho inda assi staba quasi un home. Quedara pequenino i nerboso cumo Marie Eduarda, tenendo pouco de la raça, de la fuorça de ls Maias; la sue guapa face obal d'un trigueiro calido, dous uolhos marabilhosos i eirresistibles, promtos siempre a humedecer-se, fazien-m'l'assemelhar a un bello arabe. Zambolbera-se lentamente, sin curjidades, andifferente a brinquedos, a animaes, a flores, a libros. Nanhun zeio fuorte parecera jámales bibrar m'aquella alma meia drumida i passiba: solo ás bezes dezie que gustarie mui de buoltar pa la Italia. Tomára birra al Padre Basques, mas nun ousaba desobedecer-le. Era an todo un fraco; i esse abatimiento cuntino de to l sou ser resolbia-se la spácios an crises de melancolia negra, que l trazian dies i dies mudo, murcho, amarello, culas olheiras atiradeiras i yá bielho. L sou unico sentimiento bibo, antenso, até ahi, fóra la peixon pula mai.

Affonso quizera-lo mandar para Coimbra. Mas, á idéa de se apartar de l sou Pedro, la pobre senhora cahira de zinolhos deante d'Affonso, balbuciando i tremendo: i eille, naturalmente, alhá cediu delantre essas manos supplicantes, essas lagrimas que cahian quatro a quatro pula pobre face de cera. L nino cuntinou an Bemfica dando ls sous lentos passeios a cabalhlo, de creado de farda atraç, ampeçando yá a ir buber la sue genebra als botequines de Lisboua... Depuis fui çpontando m'aquella ourganisaçon ua grande tendencia amorosa: als dezenobe annos tubo l sou bastardosinho.

Affonso de la Maia cunsulaba-se pensando que, anque tan çgraçados mimos, nun faltában al rapaç culidades: era mui sperto, son, i, cumo todos ls Maias, baliente: nun habie mui qu'eille solo, cun un chicote, çpersara na strada tres saloios de barapau que le tenien chamado palmito.

Quando la mai morriu, m'ua agonia terrible de debota, debatendo-se dies ne ls grimas de l'anfierno, Pedro tubo na sue dór ls arrebatamientos d'ua loucura. Fazira la promessa hysterica, se eilla scapasse, de drumir durante un anno subre las lageas de l pateo: i liebado l caixon, sahidos ls padres, cahio m'ua angustia soturna, oubtusa, sin lagrimas, de que nun querie eimergir, stirado de bruços subre la cama m'ua oustinaçon de penitente. Muitos mezes inda nun l deixou ua tristeza baga: i Affonso de la Maia yá se zesperaba de ber aquelle rapaç, sou filho i sou heirdeiro, sahir todos ls dies a passos de monge, lugubre ne l sou luto pesado, para ir bejitar la sepultura de la mamana...

Esta dór sagerada i morbida cessou por fin; i sucediu-le, quasi sin trasiçon, un periodo de bida dissipada i turbulenta, stroenice banal, an que Pedro, liebado por un romantismo torpe, percuraba affogar an lupanares i botequines las suidades de la mamana. Mas essa shuberancia anciosa que se zamcadeara tan subitamente, tan tumultuosamente, na sue natureza zequelibrada, gastou-se depriessa tamben.

Al fin d'un anno de çturbios ne l Marrare, de façanhas nas speras de touros, de cabalhlos sfalfados, de pateadas an S. Carlos, ampeçórun a reapparecer las antigas crises de melancolia nerbosa; buoltában esses dies taciturnos, longos cumo zertos, passados an casa a boceijar pulas salas, ó sob algua arbore de la quinta to stirado de bruços, cumo çpenhado m'un fondo d'amargura. N'esses periodos tornaba-se tamben deboto: lia Bidas de Santos, bejitaba l Lausperenne: éran d'esses bruscos abatimientos de lalma qu'outr'oura liebában ls fracos als mosteiros.

Esto penalisaba Affonso de la Maia: preferie saber qu'eille recolhera de Lisboua, de madrugada, shausto i bebedo, — de l que bel-lo, de ripanço ambaixo de l braço, cun un aire bielho, marchando pa la Eigreija de Bemfica.

I habie agora ua idéa que, la sou pesar, ás bezes l torturaba: çcubrira la grande parecença de Pedro cun un abó de sue mulhier, un Runa, de quien eisistia un retrato an Bemfica: este home straordinario, cun que na casa se mettie medo ás creanças,enlouquecera — i julgando-se Judas anforcara-se m'ua figueira...

Mas un die, scessos i crises findórun. Pedro de la Maia amaba! Era un amor á Romiu, benido de repente m'ua troca de mirares fatal i çlumbradora, ua d'essas peixones qu'assaltan ua eisistencia, l'assolan cumo un furacon, arrincando la buntade, la rason, ls respeitos houmanos i ampurrando-los de roldon als abysmos.

N'ua tarde, stando ne l Marrare, bira parar defronte, á puorta de Mme. Liebaillant, ua caleche azul adonde benie un bielho de chapéo branco, i ua senhora loira, ambrulhada nun chale de Cashmira.

L bielho, baixote i reforçado, de barba mui grisalha talhada por baixo de l queixo, ua face tisnada de lantigo ambarcadiço i l'aire góche, çceu to costielhado al trintanario cumo se un rheumatismo l tolhisse, antrou arrastrando la pierna l portal de la modista; i eilla buoltando de bagar la cabeça olhou un momiento l Marrare.

Sob las rosinhas qu'ornában l sou chapeu negro ls cabellos louros, d'un ouro fulbo, ondeában de lebe subre a tiesta cúrtie i classica: ls uolhos marabilhosos eilluminában-m'a to; la friaige fazie-le mais pallida la carnaçon de marmore: i cul sou perfil grabe de statua, l modelado nobre de ls hombros i de ls braços que l chale cingie — pareciu la Pedro m'ses anstantes algua cousa d'eimmortal i superior á tierra.

Nun la conhecie. Mas un rapaç alto, macilento, de bigotes negros, bestido de negro, que fumaba costielhado á outra hombreira, m'ua pose de tedio — bendo l biolento antresse de Pedro, l mirar aceso i perturbado cun que seguia la caleche trotando Chiado arriba, beiu tomar-le l braço, murmurou-le junto á face, na sue boç gruossa i lenta:

— Quieres que te diga l nome, miu Pedro? L nome, las ouriges, las datas i ls feitos principaes? I pagas al tou amigo Alencar, al tou sequioso Alencar, ua garrafa de Xampanhe?

Beiu l Xampanhe. I l Alencar, depuis de passar ls dedos magros puls anneis de la cabelleira i pulas puntas de l bigote, ampeçou, to recostado i dando un puchon als punhos:

— Por ua dourada tarde d'outomno...

— André, gritou Pedro al creado, martellando l marmore de la mesa, retira l Xampanhe!

L Alencar bradou, eimitando l'ator Eipiphanio:

— L qué! Sin saciar l'abideç de miu labio?...

Pus bien, l Xampanhe quedarie: mas l'amigo Alencar, squecendo qu'era l poeta de las Bozes d'Aurora, splicarie aquella giente de la caleche azul m'ua lenguaige christana i pratica!...

— Ahi bae, miu Pedro, ahi bae!

Habie dous annos, justamente quando Pedro perdera la mamana, aquelle bielho, l papá Monforte, ua manhana rompera subitamente pulas rues i pula sociadade de Lisboua m'aquella mesma caleche cun essa bella filha al sou lado. Ninguen ls conhecie. Tenien alugado la Arroios un purmeiro andar ne l palacete de ls Bargas; i la rapaza principiou a apparecer an S. Carlos, fazendo ua ampresson — ua ampresson de causar aneurismas, dezie l Alencar! Quando eilla atrabessaba l salon ls hombros bergában-se ne l çlumbramiento d'auréola que benie de laquella magnifica creatura, arrastrando cun un passo de Deusa la sue cauda de córte, siempre decotada cumo an nuites de gala, i anque solteira resplandecente de joias. L papá nunca le daba l braço: seguia atraç, entalado m'ua grande grabata branca de mardomo, parecendo mais tisnado i mais ambarcadiço na claridade loira que sahia de la filha, ancolhido i quasi grimado, trazendo nas manos l'oclo, l libretto, un saco de bonbones, l leque i l sou propio guardachuba. Mas era ne l camarote, quando la luç cahia subre l sou collo eburneo i las sues tranças d'ouro, qu'eilla oufferecie berdadeiramente l'ancarnaçon d'un eideal de la Renacença, un modelo de Ticiano... Eille, Alencar, na purmeira nuite an que la bira, sclamara, mostrando-la l'eilla i ás outras, ás trigueirotas de l'assignatura:

— Rapazes! ye cumo un ducado d'ouro nuobo antre bielhos patacos de l tiempo de l Sr. D. João BI!

L Magalhanes, esse torpe pirata, pozera l dezido m'un folhetin de l Pertueç. Mas l dezido era d'eille, Alencar!

Ls rapazes, naturalmente, ampeçórun lougo a rondar l palacete de Arroios. Mas nunca m'aquella casa se abria ua janella. Ls criados anterrogados dezírun solo que la nina se chamaba Marie, i que l senhor se chamaba Manoel. Emfin ua creada, amaciada cun seis pintos, soltou mais: l'home era taciturno, tremia deante de la filha, i drumia m'ua réde; la senhora, essa, bebia m'un niu de sedas to azul-ferréte, i passaba l sou die a ler nobellas. Esto nun podie sastifazer la soffreguidon de Lisboua. Fizo-se ua debassa methodica, habil, paciente... Eille, Alencar, pertencera á debassa.

I soubiran-se horrores. L papá Monforte era de ls Açores: mui moço, ua facada m'ua rixa, un cadaber a ua squina tenien-m'l fuorçado a fugir a bordo d'un brigue amaricano. Tiempos depuis un cierto Silba, percurador de la casa de Tabeira, que l conhecera ne ls Açores, stando na Habana a estudar la cultura de l tabaco que ls Tabeiras querien amplantar nas Ilhas ancontrára alhá l Monforte (que berdadeiramente se chamaba Fuorte) rondando pul caes, de chinellas de sparto, á percura d'ambarque pa la Nuoba-Orleanes. Eiqui habie ua treba na storia de l Monforte. Parece que serbira algun tiempo de feitor m'ua plantaçon de la Birgenia... Emfin, quando reappareciu á face de ls céos commandaba l brigue Nuoba Guapa, i liebaba cargas de negros pa l Brazil, pa la Habana i pa la Nuoba Orleanes.

Scapara als cruzeiros anglezes, arrincára ua fertuna de la pelle de l'africano, i agora rico, home de bien, propiatario, iba oubir la Corelli la S. Carlos. Todabie esta terrible chronica, cumo dezie l Alencar, ouscura i mal probada, claudicaba eiqui i para alhá...

— I la filha? preguntou Pedro, que l scuitara, serio i pallido.

Mas esso nun l sabie l'amigo Alencar. Adonde l'arranjara assi tan loira i bella? Quien fóra la mamana? Adonde staba? Quien l'ansinara a ambrulhar-se cun aquelle géstio rial ne l sou chale de Cashmira?...

— Esso, miu Pedro, son

mysterios que jámales poude Lisboua
astuta debassar i solo Dius sabe!

An to l causo quando Lisboua çcubriu aquella legenda de sangre i negros, l'enthusiasmo pula Monforte calmou. Que diabo! Juno tenie sangre d'assassino, la beltà de l Ticiano era filha de negreiro! Las senhoras, deliciando-se an billipendiar ua mulhier tan loira, tan guapa i cun tantas joias, chamórun-le lougo la negreira! Quando eilla apparecie agora ne l theatro, D. Marie de la Gama affetaba sconder la face detraç de l leque, porque le parecie ber na rapaza (subretodo quando eilla usaba ls sous bellos rubis) l sangre de las facadas que dira l papázinho! I tenien-m'a calumniado abominabelmente. Assi, depuis de passáren an Lisboua l purmeiro ambierno, ls Monfortes sumiran-se: pus dixe-se lougo, cun furor, que stában arruinados, que la policia perseguia l bielho, mil perbersidades... L'eicellente Monforte, que soffre de rheumatismos articulares, achaba-se tranquillamente, ricamente, tomando las aguas de ls Piryneus... Fura alhá que l Mello ls conhecera...

— Ah! l Mello conhece-los? sclamou Pedro.

— Si, miu Pedro, l Mello ls conhece.

Pedro de lahi a un momiento deixou l Marrare; i m'essa nuite, antes de recolher, anque de la chuba frie i miuda, andou rondando ua hora, cula eimaginaçon to acesa, l palacete de ls Bargas apagado i mudo. Depuis, de lahi la dues sumanas l Alencar, entrando an S. Carlos al fin de l purmeiro ato de l Barbeiro, quedou assombrado al ber Pedro de la Maia anstallado na frisa de la Monforte, á frente, al lado de Marie, cun ua camelia scarlate na çamarra — eigual ás d'un galho pousado ne l rebordo de belludo.

Nunca Marie Monforte apparecera mais bella: tenie ua d'essas toilettes scessibas i theatraes qu'ouffendian Lisboua, i fazien dezir ás senhoras qu'eilla se bestia «cumo ua comica». Staba de seda cór de trigo, cun dues rosas amarellas i ua spiga nas tranças, oupalas subre l collo i ne ls braços; i estes tones de ceara madura batida de l sol, fundindo-se cul ouro de ls cabellos, eilluminando-le la carnaçon eburnea, banhando las sues fórmas de statua, dában-le l'esplendor d'ua Ceres. Al fondo antrebian-se ls grandes bigotes louros de l Mello, que cumbersaba de pie cul papá Monforte — scondido cumo siempre ne l canto negro de la frisa.

L Alencar fui ouserbar «l causo» de l camarote de ls Gamas. Pedro boltára á sue cadeira, i de braços cruzados cuntemplaba Marie. Eilla cunserbou algun tiempo la sue attitude de Deusa ansensible; mas, depuis, ne l duetto de Rosina i Lindor, dues bezes ls sous uolhos azues i perfundos se fixórun m'eille, grabemente i mui tiempo. L Alencar, correu al Marrare, de braços al aire, a berrar la nobidade.

Nun tardou de resto a fallar-se an to la Lisboua de la peixon de Pedro de la Maia pula negreira. Eille tamben namorou-la publicamente, á antiga, plantado a ua squina, defronte de l palacete de ls Bargas, culs uolhos crabados na janella d'eilla, eimmoble i pallido d'stasi.

Screbia-le todos ls dies dues cartas an seis fuolhas de papel — poemas desordenados qu'iba cumponer pa l Marrare: i ninguen alhá eignoraba l çtino de laquellas paginas de linhas ancruzadas que se acumulában deante d'eille subre l taboleiro de la genebra. Se algun amigo benie á puorta de l café preguntar por Pedro de la Maia, ls criados yá respundian mui naturalmente:

— L sr. D. Pedro? Stá a screbir á nina.

I eille mesmo, se l'amigo se acercaba, stendia-le a mano, sclamaba radiante, cul sou bello i franco sorriso:

— Spera ahi un cacho, rapaç, stou a screbir á Marie!

Ls bielhos amigos de Affonso de la Maia que benien fazer l sou whist la Bemfica, subretodo l Billaça, l'admenistrador de ls Maias, mui zeloso de la dignidade de la casa, nun tardórun an le trazer la nuoba de laquelles amores de l Pedrinho. Affonso yá ls suspeitaba: bie todos ls dies un criado de la quinta partir cun un grande galho de las melhores camelias de l jardin; todas las manhanas cedo ancontraba ne l corredor l scudeiro, dirigindo-se al quarto de l nino, a cheirar regaladamente l perfume d'un ambeloppe cun sinete de lacre dourado; — i nun le zagradaba qu'un sentimiento qualquiera, houmano i fuorte, le fusse arrincando l filho á stroenice bulhenta, al jogo, ás melancolias sin rason an que reapparecie l negro ripanço...

Mas eignoraba l nome, l'eisistencia sequiera de ls Monfortes; i las particularidades que ls amigos le rebelórun, aquella facada ne ls Açores, l chicote de feitor na Birgenia, l brigue Nuoba Guapa, to la senistra legenda de l bielho cuntrariou mui Affonso de la Maia.

Ua nuite que l coronel Sequeira, á mesa de l whist, cuntaba que bira Marie Monforte i Pedro passeando a cabalhlo, «ambos mui bien i mui çtingués», Affonso, depuis d'un silencio, dixe cun un aire anfastiado:

— Emfin, todos ls rapazes ten las sues amantes... Ls questumes son assi, la bida ye assi, i serie absurdo querer reprimir taes cousas. Mas essa mulhier, cun un pae d'esses, mesmo para amante acho mala.

L Billaça suspendiu l baralhar de las cartas, i ageitando ls oclos d'ouro sclamou cun spanto:

— Amante! Mas la rapaza ye solteira, miu senhor, ye ua nina hounesta!...

Affonso de la Maia anchia l sou cachimbo; las manos ampeçórun a tembrar-le; i buoltando-se pa l'admenistrador, m'ua boç que tremia un pouco tamben:

— L Billaça de cierto nun suppone que miu filho querga casar cun essa creatura...

L'outro emmudeciu. I fui l Sequeira que murmurou:

—Esso nó, stá claro que nó...

I l jogo cuntinou algun tiempo an silencio.

Mas Affonso de la Maia principiou a andar çcuntente. Passában-se sumanas que Pedro nun jantaba an Bemfica. De manhana, se l bie, era un momiento, quando eille çcia al almuorço, yá cun ua luba calçada, apressado i radiante, gritando para drento se staba sellado l cabalhlo; depuis, mesmo de pie, bubia un bucho de xá, preguntaba a correr «se l papá querie algua cousa», daba un geito al bigote deante de l grande speilho de Beneza subre l fogon, i alhá partie, enlebado. Outras bezes to l die nun sahia de l quarto: la tarde çcia, acendian-se las luzes; até que l pae, anquieto, subia, iba ancontral-lo stirado subre l leito, cula cabeça anterrada ne ls braços.

— Que tenes tu? — preguntaba-le.

— Anchaqueca, — respundia m'un ton xordo i rouco.

I Affonso çcia andignado, bendo an to aquella angustia cobarde algua carta que nun benira, ó talbeç ua rosa oufferecida que nun fóra posta ne ls cabellos...

Depuis, por bezes, antre dous robbers ó cumbersando an buolta de la bandeija de l xá, ls sous amigos tenien ouserbaçones que l'anquietában, partindo de laquelles homes qu'habitában Lisboua, le conhecian ls rumores — emquanto eille passaba alli, ambierno i berano, antre ls sous libros i las sues rosas. Era l'eicellente Sequeira que preguntaba porque nun fazerie Pedro ua biaige longa, para se anstruir, á Allemanha, al Ouriente? Ó l bielho Luiç Runa, l primo d'Affonso, que, a proposito de cousas andifferentes, rompia lamentando ls tiempos an que l Antendente de la policia podie libremente spulsar de Lisboua las pessonas amportunas... Eibidentemente alludian á Monforte, eibidentemente julgában-m'la peligrosa.

Ne l berano, Pedro partiu para Cintra; Affonso soube que ls Monfortes tenien alhá alugado ua casa. Dies depuis l Billaça appareciu an Bemfica, mui preocupado: na bespera Pedro bejitara-lo ne l cartorio, pedira-le anformaçones subre las sues propiadades, subre l meio de liebantar denheiro. Eille alhá le dezira qu'an setembre, chegando á sue maioridade, tenie la legitima de la mamana...

— Mas nun gustei d'esto, miu senhor, nun gustei d'esto...

— I porque, Billaça? L rapaç quererá denheiro, quererá dar persentes á creatura... L'amor ye un luxo caro, Billaça.

— Dius querga que seia esso, miu senhor, Dius l'ouça!

I aquella cunfiança tan nobre de Affonso de la Maia ne l'ourgulho patricio, ne ls brios de raça de sou filho, chegaba a tranquillisar Billaça.

De lahi a dies, Affonso de la Maia biu emfin Marie Monforte. Tenie jantado na quinta de l Sequeira al pie de Queluç, i tomában ambos l sou café ne l mirante, quando antrou pul camino streito que seguia l muro la caleche azul culs cabalhlos cubiertos de redes. Marie, abrigada sob ua sombrinha scarlate, trazie un bestido cór de rosa cuja ruoda, to an folhos, quasi cobria ls zinolhos de Pedro sentado al sou lado: las fitas de l sou chapéo, apertadas m'un grande laço que le anchia l peito, éran tamben cór de rosa: i la sue face, grabe i pura cumo un marmore griego, apparecie rialmente adorable, eilluminada puls uolhos d'un azul sombrio, antre aquelles tones rosados. Ne l'assento defronte, quasi to tomado por cartones de modista, ancolhia-se l Monforte, de grande chapéo panamá, calça de ganga, l mantelete de la filha ne l braço, l guarda sol antre ls zinolhos. Iban callados, nun biran l mirante; i, ne l camino berde i fresco, la caleche passou cun balanços lentos, sob ls galhos que roçában la sombrinha de Marie. L Sequeira quedara cula chabena de café junto als labios, d'uolho sgazeado, murmurando:

— Caramba! Ye guapa!

Affonso nun respundiu: miraba cabisbaixo aquella sombrinha scarlate, qu'agora se anclinaba subre Pedro, quasi l scondia, parecie ambolble-lo to — cumo ua ancha mancha de sangre alastrando la caleche sob l berde triste de las ramas.

L'outonho passou, chegou l'ambierno, frigidissimo. Ua manhana, Pedro antrou na librarie adonde l pae staba lendo junto al fogon; recebiu-le la bençon, passou un momiento ls uolhos por un jornal abierto, i buoltando-se bruscamente para eille:

— Miu pae, — dixe, sforçando-se por ser claro i decidido — bengo pedir-le licença para casar cun ua senhora que se chama Marie Monforte.

Affonso pousou l libro abierto subre ls zinolhos, i m'ua boç grabe i lenta:

— Nun me tenies fallado d'esso... Creio que ye la filha d'un assassino, d'un negreiro, la quien chaman tamben la negreira...

— Miu pae!

Affonso argueu-se delantre d'eille, rigido i inexorable cumo l'ancarnaçon mesma de l'honra domestica.

— Que tenes a dezir-me mais? Fazes-me corar de bergonha.

Pedro, mais branco que l lenço que tenie na mano, sclamou to a tembrar, quasi an soluços:

— Pus póde star cierto , miu pae, qu'hei de casar! Sahiu, atirando furiosamente cula puorta. Ne l corredor gritou pul scudeiro, mui alto para que l pae oubisse, i dou-le orde para liebar las sues malas al hotel de la Ouropa.

Dous dies depuis Billaça antrou an Bemfica, culas lagrimas ne ls uolhos, cuntando que l nino casára m'essa madrugada — i segundo le dezira l Sergio, percurador de l Monforte, iba partir cula noiba pa la Italia.

Affonso de la Maia sentára-se m'esse anstante á mesa de l'almuorço, posta al pie de l fogon: al centro, un galho sfolhaba-se m'un baso de l Japon, á chamma fuorte de la lenha: i junto al talher de Pedro staba l numero de la Grinalda, jornal de bersos qu'eille questumaba recebir... Affonso oubiu l percurador, grabe i mudo, cuntinando la çdobrar lentamente l sou guardanapo.

— Yá almuorçou, Billaça?

L percurador, assombrado de laquella serenidade, balbuciou:

— Yá almocei, miu senhor...

Anton Affonso, apuntando pa l talher de Pedro, dixe al scudeiro:

— Póde tirar de lalli esse talher, Teixeira. De laqui por delantre ha solo un talher á mesa... Sente-se, Billaça, sente-se.

L Teixeira, inda nuobo na casa, liebantou cun andifferença l talher de l nino. Billaça sentára-se. Todo an redror era correto i calmo cumo nas outras manhanas an qu'almuorçara an Bemfica. Ls passos de l scudeiro nun fazien ruido ne l tapete fofo; l lume estalaba alegremente, ponendo retoques d'ouro nas pratas polidas; l sol çcreto que brilhaba fóra ne l'azul d'ambierno fazie scintillar crystaes de geada nas ramas secas; i á janella l papagaio, mui patuléa i eiducado por Pedro, rosnaba anjurias als Cabraes.

Por fin Affonso argueu-se; stubo mirando abstrahidamente la quinta, ls pabones ne l terrasso; depuis al sahir de la sala tomou l braço de Billaça, apoiou-se m'eille cun fuorça, cumo se le tubisse chegado la purmeira tremura de la belheç, i ne l sou abandono sentisse alli ua amisade sigura. Seguiran l corredor, callados. Na librarie Affonso fui ocupar la sue poltrona al pie de la janella, ampeçou a anchir de bagar l sou cachimbo. Billaça, de cabeça baixa, passeaba al cumprido de las altas stantes, nas puntas de ls pies, cumo ne l quarto d'un doente. Un bando de pardaes beiu gralhar un momiento ne ls galhos d'ua alta arbore que roçaba la baranda. Depuis houbo un silencio, i Affonso de la Maia dixe:

— Anton, Billaça, l Saldanha alhá fui demittido de l Paço?...

L'outro respundiu, baga i machinalmente:

— Ye berdade, miu senhor, ye berdade...

I nun se fallou mais de Pedro de la Maia.