La paraula dals trais ovs

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
La paraula dals trais ovs
by Anton Filip Ganzoni


En l’Africa, nua che las palmas cun lur enorms tetgs da feglia porschan protecziun cunter ils radis ardents dal sulegl, seseva ina giada ina dunna veglia sut ina planta da tamarinda. Ella aveva sia pitschna biadia en bratsch. Ma quai n’era betg ina da quellas dunnas veglias sco che nus las vesain savens tar nus, anc bain en chomma, mabain ella era ina veglietta tut scrudada, la pel naira so in corv, ils chavels ritschads sco launina d’agnè. La membra tremblanta aveva ella zuglià en ina largia vesta da mangola. Er l’uffant ch’ella tegneva en bratsch era nair, gea, forsa anc pli nair ch’ella. Ma el laschava vesair duas lingias da dents alvs sco il latg e glischs sco perlas, e ses egliuns brins guardavan a moda uschè seriusa e raschunaivla si per la tatta ch’ins stueva be dalunga vulair bain a quest rambottel, uschè charina era ella!

La veglia aveva gist raquintà a la biadia insatge davart la dunna senza chau che l’uffant l’ha rugà uschè ferventamain da la raquintar quell’istorgia anc ina giada, e la buna tatta n’ha betg pudì far auter che da far il plaschair a la talunaunra.

«Qua, prenda questa crosa da cocos, chara figlia», ha ella ditg, «e ma porta l’emprim natiers ina buna aua da baiver; ma curra spert, sche vegns ti ad udir tant pli baud quai che ti bramas da savair.» Piccaninny – uschia aveva num la mattina – n’ha betg sa fatg dir duas giadas. Ella è currida vi tar ina funtauna che sburflava sutor las ragischs d’ina palma ed è bainbaud turnada cun la bavronda giavischada. La veglia ha dà in pèr buns siervs, ha charsina las vistas da la matta ed ha alura cumenzà a raquintar sco suonda:

Avant blers blers onns vivevan lunsch davent da qua, en l’Orient, là nua che las undas da la mar sa rumpan vi da grippa privlusa, duas soras en pasch e bun’armonia. Mintgina aveva ina figlia ed uschè ditg che las duas mammas vivevan, gieva la famiglia bel e bain d’accord. Ma qua è morta ina da las soras e l’autra ha stuì prender tar sai er l’auter uffant. Ella ha fatg quai navidas, pertge ch’ella era sezza fitg basegnusa. Ella tractava quest pover pitschen malamain, al fascheva far tuttas lavurs grevas ed era cun el nauscha ed aspra.

In di ha la povra orfna gì la disfortuna da rumper in buccal tras inattenziun, e sin quai è la dunna vegnida en ina tala ravgia ch’ella ha smanatschà a l’uffant che singluttava dad ir e betg vegnir pli avant ses egls, fin ch’el na saja betg en cas da la restituir in buccal dal tut egual al rut. La pitschna Piccaninny ha bandunà la chasa, cridond pitramain. – Nua dueva ella be chattar in buccal gist tuttina?

Qua è ella vegnida tar ina planta da bambus. Sut quella seseva ina dunna veglia, vestgida en cotschen e – senza chau! Quai l’ha tuttina parì plitost curius ed ella è sa fermada tut surpraisa a contemplar la veglia. Essend quella s’accurschida da quai, l’ha ella dumandà: «Ebain mia pitschna, pertge stas ti qua e ma fixeschas uschia? Vesas ti insatge spezial vi da mai?»

«Na na, mammetta», ha negà la pitschna cun vusch amiaivla, temend da l’offender. «Jau na savess betg tge.»

«Ti bun uffant», ha murmurà la dunna, «persuenter vegni ad ir bain cun tai.»

Betg lunsch davent da là era ina planta da cocos. Sut quella seseva puspè ina dunna veglia che n’aveva ni pli pauc ni dapli chau che l’emprima. E puspè la medema dumonda da la veglietta e la medema resposta da la pitschna Piccaninny ch’ha er plaschì a questa dunna zunt bain.

Cuntinuond ses viadi, gia stancla e lassa da fom e said, ha la mattetta vis ina terza dunna sut ina planta da mahagoni, la quala purtava per fortuna sin sias spatlas in chau, sche er in pauc bel. Piccaninny è sa fermada e l’ha fatg ses meglier inclin.

«Co vai, mammetta?»

«Bain, jau t’engraziel, mia pitschna; ma tge ta manca, ti paras d’esser trista?»

«Mammetta, jau hai in pau fom», ha declerà la matta.

«Ma bain, cunter quai vegni bain a dar in remedi. Vesas ti là vi quella chamona? En là vegns ti a chattar en in pitschen furnel in bun ris; al prenda e mangia da gust! Ma sche ti vesas là d’enturn in giat nair, sche guarda bain da betg manchentar d’al dar in pau da quest ris!»

L’uffant n’ha betg fatg dir duas giadas. El è currì il pli spert pussaivel vers la chamona, ed il giat n’ha betg mancà da sa preschentar ed ha survegnì sia purziun. Pir suenter è er la matta sa servida da bun cor ed ha pacifitgà la fom che la turmentava. Apaina finì ses past, è entrada la dunna veglia. Ella l’ha envidà dad ir en il giagliner e da prender or trais ovs. Ella l’ha a medem temp admonì da betg tscherner da quels ovs che tschantschan, da gnanc tutgar quels; e sch’il giat avess er dad esser tranter il pulom, sche da gea betg far attenziun da quel!

Ma i pareva che tut quels ovs savessan discurrer, pertge che apaina che Piccaninny è arrivada en il giagliner, hai cumenzà a sbragir da tuttas varts: «Prenda mai, prenda mai!» Ma ella è sa tegnida vi dal cumond ch’ella aveva retschet ed ha tschernì – schebain ch’ils ovs che tschantschavan eran tranter ils pli gronds e bels – trais pitschens, da nagin’apparientscha. Quels na savevan dir gnanc in pled a lur favur.

La veglia ha alura prendì cumià da ses pitschen giast, al schend: «Turna uss a chasa senza tema, ma betg emblidar da rumper in ov sut mintgina da las trais plantas nua che ti has chattà oz en damaun las dunnas veglias!»

Piccaninny ch’aveva fatg obedientscha als auters cumonds, n’ha betg mancà da suandar er quest ultim. E guarda qua: or da l’emprim ov è vegnì in buccal gist sco quel che l’era rut, or dal segund ina vasta plantaziun da zutger ed or dal terz ina bella charrotscha cun chavals da gronda valur. En quella è la matta turnada tar si’onda, l’ha restituì il buccal e raquintà tut precis co che quella dunna veglia, vestgida en cotschen, haja fatg dad ella ina ritga giuvna. Alura è ella ida en charrotscha a prender possess da sia plantaziun da zutger.

L’onda è bunamain schluppada da la scuidanza ed è sa resolvida da trametter dalunga er si’atgna figlia a tschertgar ina tala fortuna. Questa è partida ed ha bainbaud chattà l’emprima veglia senza chau ch’ha er fatg ad ella la medema dumonda sco a sia cusrina. Ma enstagl da la dar la medema resposta sco la cusrina, ha ella beffegià: «Tge che jau ves? Jau ves ina trida veglia senza chau!»

Quests pleds n’èn sa chapescha betg stads adattads per svegliar la bainvulientscha da la dunna. Senza basegn tiravan els endament sia menda. Uschia ha ella ditg en in tun smanatschant: «Ti es in nausch uffant, e perquai vegni ad ir mal cun tai!»

Tar la proxima palma n’ha la matta fatg nagut meglier e dà a la povra veglia las medemas respostas sdegnusas. E cur ch’ella è vegnida tar la planta da mahagoni, nua che seseva la dunna cun chau e vestgida cun cotschen, sche ha ella ditg a quella fraidamain «Bun di!» Tuttina ha er ella survegnì la lubientscha da mangiar il ris, mo che er ella, sco sia cusrina, avess stuì dar ina purziun al giat nair. Ma ella n’ha gnanc semtgà quai e cur ch’il giat è s’approximà a la padella, ha el survegnì in pèr bastunadas enstagl da ris. Il pauper animal ha stuì sa far davent cun il venter vid.

A la dunna veglia però ha ella sincerà d’al avair laschà magliar tant sco che quel haja vulì. Quella ha fatg finta da crair ed ha tramess la matta en il giagliner. Ma cumbain ch’er ella era vegnida admonida da betg prender ni tutgar ils ovs che tschantschan, sche ha ella, enstagl d’obedir, tschernì ord spir stinanza quels ovs ch’eran ils pli gronds bagliaffuns. Ella n’ha betg pli ristgà da vegnir sut ils egls da la veglia. Be a la mitta ha ella bandunà la chamona per turnar a chasa.

Per strada l’han dalunga tentà las mirveglias ed avant ch’ella è arrivada tar la planta da mahagoni, ha ella rut in ov per guardar tge ch’el cuntegnia. Per sia gronda surpraisa e malcuntentezza era quel vid. Ma quai n’è gnanc stà il mender. Bainbaud avess ella giavischà ch’er il segund fiss stà vid! Pertge che avend bittà quel per terra e rut, sche tge è cumparì? – Ina serpuna melna, snuaivlamain gronda ch’è sa rudlada en e sa ruschnada cunter ella, dond latiers tarments tschivels e stendend or la lieunga!

La matta è fugida il pli spert pussaivel, ma ella è sa stgarpitschada, è dada giu ed ha rut uschia il terz ov. Or da quel è siglida ina dunna veglia senza chau e l’ha ditg: «Sche ti fissas stada tuttina amiaivla ed onesta sco tia cusrina, sche avessas er ti survegnì la medema paja, ma sco che las chaussas stattan uss, sche pos ti anc dir ch’i saja ì bain cun tai, sche ti salvas tia pel e pos purtar a chasa – las crosas dals ovs ruts!

Sinaquai è la veglia siglida cun adestrezza mirvegliusa sin la serp melna – a la quala eran creschidas en il fratemp in pèr alas da dragun – ed è sgulada uschè spert sco in vent da tampesta vers la mar vischina e n’è mai pli vegnida vesida.


Indicaziuns bibliograficas[edit]

Transposiziun da la versiun putera cumparida en: Chasa Paterna nr. 81, 1963.


Licenza[edit]

Public domain
This work is in the public domain in countries where the copyright term is the author's life plus 70 years or less. See Copyright.


Transposiziun:[edit]

I, the copyright holder of this work, hereby release it into the public domain. This applies worldwide.
In case this is not legally possible:
I grant anyone the right to use this work for any purpose, without any conditions, unless such conditions are required by law.

Public domainPublic domainfalsefalse