La krizi ekonomiala
| La krizi ekonomiala (2012) by |
| Posta Mundi nº 15 |
Hodie, yaro 2012, nulu dubas ke existas severa krizo ekonomiala en la mondo. Nature, la dextristi kulpas pri la krizo la sinistristi, e la sinistristi la dextristi. En la krizi ekonomiala previa, anke la dextristi kulpis la sinistristi, ed en la kriziekonomiala futura, la sinistristi kulpos sendubite la dextristi; e tale cetere.
Tre klare, la sektismo o partisismo ne helpas ni por komprenar (e solvar) la krizi ekonomiala. La problemo esas acensar de la anekdoto efemera aden ampla perspektivo.
Ma, kun ampla perspektivo, la komprenuro e la solvuro de la periodala krizi ekonomiala esas teorie facila. Tam teorie facila kam desfacila praktike!
Omna animalo, do anke la homo, havas ekologiala limiti ed ekologiala equilibri che sua denseso demografiala e che sua strukturo sociala kom speco biologiala. Kande la animalo studiata havas equilibro demografiala e sociala, olua speco, generale, ne sufras povreso. Yen: ol ne sufras famino, konjestiono demografiala, nek troa frigoro o troa kaloro pro manko da apta vivo-spaco ed apta vivo-truo (domo). Kande un animalo havas abundanta alimento, spaco e domo, ol esas richa. Kom alimento, la biologisti inkluzas la aero pura e la aquo pura.
Atena, tre sa aj de ni o (e bata el ma) 18Singla speco ex animali povas bezonar altra specifa produkti o kondicioni biologiala; exemple, la merluchi bezonas la aquo saloza ex la maro por natar e respirar, aquo saloza qua esus veneno por la cervi, qui ne povas natar, nek povas respirar o drinkar aquo saloza. La cervi bezonas aero ne kontaminita por respirar, marchar o kurar ed aquo dolca (ne saloza) por drinkar.
Anke la homo bezonas specifa produkti e kondicioni por vivar. Precipue, ol bezonas la kulturo e la instrumento fundamentala de la kulturo: la linguo. La homo esas animalo qua, sempre animalo!, tamen havas un traito propra ne tre komuna kun la altra animali: ke la homo reflektas o meditas pri la senco lasta de sua relati kun la altra homi, pri la naturo lasta de la mondo ube ol vivas, pri la relato inter sua anmo e sua korpo, e pri sua felico. Do la homo bezonas la produkti e kondicioni por parolar (o skribar): paco relativa, sen militi; lernado orala de adminime un linguo o dialekto; produkti, sistemi ed institucuri por konservar e propagar la linguo kun olua kulturo, kom libri, skoli (sive lerneyi, sive sistemi da doktrino), laboratorii ciencala, e tale pluse.
Kande la homo havas abundante ica produkti e kondicioni, kande la homo havas abundante sua alimento, sua aero, sua aquo, sua spaco ube vivar, sua kaverni o domi e sua kulturo, ol esas richa.
Evidente, do, la motivo fundamentala de la povreso esas la desequilibro. E la problemo, hodie, esas ke nia religii, nia politiki (yen, ideologii politikala) e nia ekonomii bazesas che la desequilibro. La equilibro destruktus nia religii, nia politiki e nia ekonomii. La produkti da nia kulturo, nun, esas mem veneno por ni kom speco biologiala!
La tasko maxim desfacila, ma necesa nun!, esas reduktar e riequilibrar; yen la vera voyo por ke ni omna esez richa.
Por ne esar tro abstrakta, me donos exemplo pri ica esayo ipsa. Me bezonis linguo por redaktar, do me elektis linguo facila, irga-loke skribebla e lektebla, qua ne implikas longa e kustoza voyaji a nacioni stranjera por lernar olu, ma qua esas linguo internaciona. Che mea komputero, me skribis per olda ma tre utila softwaro*, olim kustoza tamen abandonita e gratuita hodie, qua nur bezonas kelka adapturi por la moderna komputeri, adapturi sen kusto ekonomiala ma poke komplikata. Mea softwaro skribas, formatigas la texto e konservas periode mea esayo, mem se mea komputero paneus.
Yen, do, suceso ekonomiala e kulturala por me ipsa, ma probable un dizastro ekonomiala e sociala se milioni da komputero-uzanti e da linguo-lernanti imitos me, ka ne?