L'ami fidaivel

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
L’ami fidaivel  (1888) 
by Oscar Wilde


Ina damaun ha il vegl ratun da l’aua chatschà il chau or da sia fora. El aveva egliets glischants, in barbis marv e grisch e sia cua era sco in lung toc da cautschuc nair.

Las andas nudavan sin il lajet e vesevan ora sco ina rotscha utschels canarins mellens. Lur mamma ch’era bella alva ed aveva chommas tut cotschnas empruvava d’als mussar da far il posachau en l’aua.

«Vus na vegnis mai ad appartegnair a l’auta societad, sche vus n’essas betg buns da far il posachau», repetiva ella adina puspè ed als mussava co ch’i saja da far. Ma las andas na guardavan gnanc. Ellas eran uschè giuvnas ch’ellas gnanc savevan tge avantatgs ch’i portia d’appartegnair a l’auta societad.

«Tge uffants malobedaivels!», ha clamà il vegl ratun da l’aua. «Els avessan propi merità da vegnir najentads.»

«Tuttavia betg», ha ditg la mamma-anda. «L’emprim pass è il pli grev e geniturs na pon betg avair pazienza avunda.»

«Fafanoias!», ha ditg il ratun da l’aua. «Jau n’enconusch nagins sentiments da geniturs e na sun betg in animal da famiglia. Jau na sun mai stà maridà ed i na ma vegn gnanc endament da far quai. L’amur, quai po bain esser bel e bun, ma l’amicizia vala en mintga cas dapli. Jau n’enconusch pelvaira nagut pli nobel e pli stgars en il mund ch’ina amicizia fidaivla.»

«E tge, mes bun, è per Vus in’amicizia fidaivla?», ha dumandà in pitgalain verd che seseva en vischinanza sin ses prà ed aveva udì la conversaziun.

«Quai savess jau er gugent», ha ditg l’anda, è nudada da l’autra vart dal lajet ed ha fatg il posachau per dar in bun exempel a ses uffants.

«Tuppa dumonda!», ha clamà il ratun da l’aua. «In ami fidaivel, quel ma sto simplamain esser fidaivel.»

«E tge al purschessas persuenter?», ha ditg il pitschen utschè, è siglì sin in romet da colur d’argient ed ha sbattì las alas.

«Jau n’As chapesch betg», ha respundì il ratun da l’aua.

«Jau As vi raquintar in’istorgia davart quai», ha ditg il pitgalain verd.

«Tracta l’istorgia da mai?», ha dumandà il ratun da l’aua. «Sch’ella tracta da mai vi jau tadlar, pertge che jau hai fitg gugent romans.»

«Ella sa lascha applitgar sin Vus», ha ditg il pitgalain verd. Ed el è sgulà giuadora, è sa platgà a la riva ed ha raquintà l’‹Istorgia da l’ami fidaivel›.

«Igl era ina giada in brav umenet cun num Gion.»

«Era insatge spezial vi dad el?», ha dumandà il ratun da l’aua.

«Na», ha ditg il pitgalain verd. «Jau na crai betg ch’insatge era spezial vi dad el, danor ses bun cor e sia legra fatscha radunda. El viveva tut persul en ina pitschna chasetta e lavurava mintga di en ses curtin. En l’entir conturn na devi betg in iert ch’era uschè bel sco il ses. Neglas creschivan qua e levcoias e tastgettas e ranunchels. Qua devi rosas melnas e damascenas, cavazzolas e violas alvas e purpuras, columbinas e cardaminas, maioran e basilias, primulas e gilgias, narcissas e groffels flurivan e savuravan sco quai ch’ils mais vegnivan e ch’ina flur prendeva a l’autra il plaz, uschia ch’i deva adina insatge bel da guardar ed insatge empernaivel da savurar.

Gion pitschen aveva ina massa amis; ma il pli fidaivel dad els era Giachen grond, il muliner. Gea, il ritg muliner era uschè attaschà a Gion pitschen ch’el na passava mai sper l’iert da quel ora senza sa stender sur la saiv e cleger per sai in grond matg u in pugn plain ervas dultschas u emplenir las tastgas cun palogas e tschareschas cur che la puma era madira.

‹Vairs amis duain avair tut communablamain›, scheva el mintgamai e Gion pitschen deva il chau e surrieva ed era fitg losch d’avair in ami cun patratgs uschè nobels. Mintgatant manegiavan ils vischins bain ch’i saja curius ch’il ritg muliner na regalia betg er ina giada insatge a Gion pitschen – el ch’aveva plunà en ses mulin tschient satgs farina ed aveva sis vatgas da latg ed ina gronda muntanera nursas. Ma Gion na rumpeva mai il chau sur da quai e nagut n’al fascheva pli grond plaschair che da tadlar il muliner a raquintar davart il sacrifizi da la vaira amicizia.

Uschia lavurava Gion pitschen l’entir temp en ses curtin. La primavaira, la stad e l’atun era el fitg cuntent, ma cur che l’enviern arrivava ed el n’aveva ni fritgs ni flurs da purtar sin il martgà, lura suffriva el vaira ferm dal fraid e da la fom ed el stueva savens ir a letg senza avair mangià insatge auter ch’in pau paira tosta u intginas nuschs diras. L’enviern era el er fitg sulet, pertge che da quel temp na vegniva il muliner mai tar el.

‹I na fa nagin senn da visitar Gion pitschen uschè ditg sco ch’igl ha naiv›, scheva il muliner mintgamai a sia dunna; ‹cur che umans han quitads, èsi il meglier da surlaschar els a sasez e da betg mulestar els cun visitas. Quai è almain mi’idea da l’amicizia ed jau sai che jau hai raschun. Perquai vi jau pli gugent spetgar fin ch’igl è primavaira ed al visitar lura. Cun questa chaschun ma po el gist regalar in chanaster plain primulas e quai al vegn a far cuntent.›

‹Ti t’occupas propi fitg dad auters›, ha ditg la mulinera, entant ch’ella seseva en sia sutga cumadaivla davant il fieu da chamin; ‹propi, ti t’occupas immens fitg. Igl è in daletg d’udir tai a discurrer davart l’amicizia. Jau sun persvasa che gnanc il plevon fiss bun da dir surlonder chaussas uschè bellas sco ti, cumbain ch’el abitescha en ina chasa da trais auzadas e porta in rintg dad aur vi dal det pitschen.›

‹Ma na pudessan nus betg laschar vegnir ina giada Gion pitschen tar nus?›, ha dumandà il pli giuven dals muliners. ‹Sch’il pover Gion è en miseria, al vi jau dar la mesadad da mia schuppa da fava ed al mussar mes cunigls alvs.›

‹Tge tup mattatsch che ti es!›, ha clamà il muliner. ‹Jau na sai propi betg, pertge che jau ta tramet a scola. Ti paras d’emprender là nagut. Na chapeschas ti betg che Gion pitschen, sch’el vegniss tar nus, vesess il fieu chaud, nossa spaisa e la cria cun vin cotschen e ch’el pudess lura vegnir scuidus? E la scuidanza è insatge fitg nausch e lavaga il caracter. Jau na vegn mai a vertir ch’ins lavaghia a Gion il caracter. Jau sun ses meglier ami e vegn adina a proteger el e guardar ch’el na vegnia betg manà en empruvament. Ultra da quai ma dumandass Gion, sch’el vegniss nà qua, forsa d’al emprestar in satg farina e quai na pudess jau betg far. Farina è ina chaussa ed amicizia in’autra ed ins na duess betg scumbigliar quellas duas. Ils dus pleds vegnan bustabads fitg different e muntan er insatge tut auter. Quai sa bain mintgin.›

‹Quant bel che ti discurras›, ha ditg la mulinera ed ha derschì en a sasezza in grond magiel biera chauda; ‹jau sun gia plain sien, igl è gist sco en baselgia.›

‹Glieud che agescha bain datti blera›, ha respundì il muliner, ‹ma be fitg paucs discurran bain. Da quai resulta ch’il discurrer è lunschor la greva da questas duas chaussas ed er la pli nobla.› Schend quai ha el guardà sever sur la maisa vi sin ses pitschen figl. Quel laschava pender il chau da la vargugna, è vegnì cotschen sc’ina frosla ed ha cumenzà a cridar grossas larmas ch’al culavan giu en il té. Ma el era anc fitg pitschen ed uschia n’al dastg ins betg prender quai en mal.»

«È l’istorgia a fin?», ha dumandà il ratun da l’aua.

«Tuttavia betg», ha respundì il pitgalain verd, «quai è pir stà l’entschatta.»

«Lura essas Vus fitg antiquà», ha ditg il ratun da l’aua. «Mintga bun autur da romans cumenza oz cun la finiziun, lascha alura suandar il cumenzament e serra cun la part d’amez. Quai è la metoda moderna. Da curt hai jau udì in criticher a referir minuziusamain davart quella, giond a spass enturn il lajet cun in um giuven. El ha discurrì en lung ed en lartg ed jau sun ferm persvas ch’el aveva raschun, pertge ch’el aveva egliers blaus e chau blut e mintga giada che l’um giuven fascheva ina remartga, sche respundeva el be: ‹Bua!› Ma raquintai vinavant. Il muliner ma plascha fitg bain. Jau mez sun ina persuna cun ina fina demananza, uschia che nus avain ina massa tratgs communabels.»

«Pia», ha cuntinuà il pitgalain verd, siglind in pèr giadas d’ina chomma a l’autra, «cur che l’enviern è stà a fin e las primulas han cumenzà a mussar lur stailettas fustgas, ha il muliner ditg a sia dunna ch’el veglia ir giu ina giada tar Gion pitschen a dar in’egliada.

‹Tge bun cor che ti has›, ha clamà la dunna, ‹ti pensas adina als auters. E n’emblida betg da prender cun tai il grond chanaster per las flurs.›

Pia ha il muliner fermà las alas dal mulin da vent cun ina ferma chadaina da fier ed è ì da la collina giuadora cun il chanaster sut bratsch.

‹Bun di, Gion pitschen›, ha ditg il muliner.

‹Bun di›, ha ditg Gion sa pusond sin sia pala e riend sur l’entira fatscha.

‹E co has passentà l’enviern?›, ha dumandà il muliner.

‹Ah›, ha ditg Gion, ‹igl è propi memia buntadaivel da tai, da ma dumandar suenter quai. Per dir la vardad èsi stà vaira criv. Ma uss è arrivada la primavaira ed jau sun led e cuntent: tut mias flurs chatschan.›

‹Quant savens avain nus discurrì da tai›, ha ditg il muliner, ‹gugent avess jau savì co ch’i giaja cun tai.›

‹Quai è char da Vus›, ha ditg Gion, ‹jau aveva gia tema che Vus m’hajas emblidà.›

‹Tge dis ti qua, Gion?›, ha ditg il muliner. ‹L’amicizia n’emblida mai. Quai la renda pir uschè bella; ma jau tem che ti n’hajas nagina chapientscha per la poesia da la vita. Dal reminent: tias primulas vesan ora grondius!›

‹Gea, ellas èn propi bellas›, ha ditg Gion, ‹ed igl è ina gronda fortuna per mai che jau hai tantas. Jau vi ir cun ellas sin il martgà e las vender a la figlia dal burgamester; cun ils daners poss jau puspè retrair mes char.›

‹Puspè retrair tes char? Ti al vegns bain betg ad avair vendì? Quai fiss gea propi memia tup!›

‹Gea, sas›, ha ditg Gion, ‹jau sun stà sfurzà da far quai. L’enviern gievi uschè mal cun mai che jau aveva propi nagin rentsch per paun pli. Pia hai jau vendì l’emprim ils nufs d’argient da mes tschop da la dumengia, alura mia chadaina d’argient, silsuenter mia pipa lunga e per finir il char. Ma uss poss jau puspè cumprar enavos tut.›

‹Gion›, ha ditg il muliner, ‹jau ta vi dar mes char. El n’è bain betg pli en il meglier stadi, ina vart al manca dal tuttafatg e cun ils radis da la roda n’è insatge er betg en urden; ma jau al vi tuttina dar a tai. Jau sai che quai è fitg generus da mai ed ina massa glieud vegnan a pensar che jau saja nar d’al regalar, ma jau na sun betg sco ils auters. Tenor mes avis è la generusadad la quintessenza da l’amicizia ed ultra da quai m’hai jau cumprà in nov char. Pia ta quietescha e sajas da buna luna – jau ta regal mes char.›

‹Quai è propi generus da tai›, ha ditg Gion pitschen e sia legra fatscha radunda traglischava dal plaschair. ‹Jau al poss gea puspè reparar, pertge che jau hai ina grond’aissa en chasa.›

‹In’aissa?›, ha ditg il muliner. ‹Pensa be, quella dovr jau gist per il tetg da mes clavà. Quel ha ina gronda fora ed il graun vegn tut bletsch, sche jau na la staup betg. Bun che ti discurras gist da quai! Igl è bain remartgabel, co ch’ina bun’ovra suonda adina a l’autra. Jau ta dun mes char ed uss ma das ti ti’aissa. Bain cler ch’il char vala dapli che l’aissa, ma vaira amicizia na guarda betg sin quai. Fa il bun e ma porta gist l’aissa, pertge che jau vi anc laschar far oz la lavur vi dal clavà.›

‹Sa chapescha›, ha ditg Gion pitschen, è currì en la remisa ed ha purtà natiers l’aissa.

‹I n’è betg gist ina fitg gronda aissa›, ha constatà il muliner la contemplond, ‹ed jau tem ch’i na ta vegnia betg a restar bler per reparar il char cur che jau hai finì da reparar cuntut il tetg dal clavà. Ma quai n’è natiralmain betg mia culpa. E damai che jau t’hai uss regalà mes char, ma vegns ti segiramain er a vulair dar persuenter in pèr flurs. Qua è il chanaster ed al fa bel plain.›

‹Plain dal tut?›, ha ditg Gion pitschen in pau inquietà, pertge che quai era propi in fitg grond chanaster ed el saveva ch’i n’al vegnian a restar naginas flurs per il martgà, sch’el al fetschia plain dal tut; gist uss ch’el sa legrava talmain sin ses nufs d’argient...

‹I n’è bain betg da memia›, ha respundì il muliner, ‹sche jau ta dumond per in pèr flurs suenter che jau t’hai regalà mes char. Forsa sbagl jau, ma jau pens che vaira amicizia saja libra da tut interess persunal.›

‹Ma mes char ami, mes meglier ami›, ha clamà Gion pitschen, ‹tut las flurs da mes iert stattan a tia disposiziun. D’esser en la mongia dretga tar tai ma munta bler dapli che mes nufs d’argient, quai sas ti bain›, ed el è currì ed ha clegì tut sias bellas primulas ed ha emplenì cun ellas il chanaster dal muliner.

‹Adia, Gion pitschen›, ha ditg il muliner ed è ì cun l’aissa sin il givè ed il chanaster enta maun da la collina siadora.

‹Adia›, ha ditg Gion pitschen ed ha cumenzà a chavar da buna luna, pertge ch’el sa legrava sin il char.

L’auter di era el gist londervi da fermar chagliamorta sur l’isch ch’el ha udì a clamar il muliner nà da la via. Immediat è el siglì giu da la stgala ed ha guardà sur la saiv.

Là steva il muliner cun in grond satg farina si dies.

‹Char Gion pitschen›, ha el ditg, ‹avessas ti la buntad da ma purtar quest satg farina sin il martgà?›

‹Jau stun uschè mal›, ha ditg Gion pitschen, ‹ma jau hai oz propi bler da far. Jau stoss fermar tut mias plantas che raivan e bagnar tur mias flurs ed anc applanir il pastget.›

‹Sch’ins pensa che jau ta vi regalar mes char›, ha ditg il muliner, ‹ma pari in pau malcurtaschaivel da vulair dir da na.›

‹Na di betg da quai›, ha clamà Gion pitschen, ‹jau na vuless mai pli mai valair sco malcurtaschaivel.› Ed el ha prendì sia chapitscha ed è sa mess sin via cun il grev satg si dies.

I fascheva fitg chaud quel di ed il stradun era ina pulvra; ed anc avant che Gion aveva cuntanschì il sisavel crap da miglia era el gia uschè stanchel ch’el ha stuì seser e sa ruassar. Ma curt suenter ha el cuntinuà ses viadi cun novas forzas ed ha finalmain cuntanschì il martgà.

Suenter avair spetgà lung temp, è el vegni da vender il satg farina per in bun pretsch. Sinaquai è el returnà immediat a chasa, pertge ch’el temeva bandits, per cas ch’el fiss arrivà memia tard viaden la notg.

‹Quai è bain stà in stentus di›, ha el ditg a sasez cur ch’el è ì a durmir. ‹Ma jau sun cuntent, da betg avair snegà al muliner sia dumonda, pertge ch’el è mes meglier ami e la finala ma dat el ses char.›

L’autra damaun marvegl è il muliner vegnì per ils daners. Ma Gion pitschen era uschè stanchel ch’el era anc en letg.

‹Ti es bain in smarschun!›, ha ditg il muliner. ‹Per la paja che jau ta vi dar mes char, pudessas ti tuttavia esser in pau pli lavurus. Marschadetgna è in grond putgà ed jau na vertesch betg che mes amis èn marschs e lass. Ti na ma dastgas betg prender en mal mi’avertadad ed jau na vegniss mai e pli mai sin l’idea da discurrer uschia sche jau na fiss betg tes ami. Ma tge senn avess in’amicizia sch’ins na pudess betg dir sinceramain in a l’auter ses parairi. Curtaschaivladads e plaschentinas po mintgin dir, ma in vair ami di adina chaussas malempernaivlas e na s’empatscha betg sch’el fa mal a l’auter cun quai. E sch’el è propi in vair ami, alura fa el gugent mal, perquai ch’el sa ch’el fa uschia dal bun.›

‹Ah, perduna›, ha ditg Gion pitschen fruschond ils egls e prendend la chapitscha da notg giu dal chau, ‹ma jau era uschè stanchel che jau hai pensà d’anc star in mument en letg e da tadlar a chantar ils utschels. Sas, jau lavur adina meglier, sche jau hai udì a chantar ils utschels.›

‹Quai aud jau gugent›, ha ditg il muliner ed ha pitgà a Gion pitschen giu per il dies, ‹pertge che jau vi che ti vegnias immediat suenter t’esser vestgì si tar il mulin a reparar il tetg dal clavà.›

Il pover Gion pitschen avess propi stuì lavurar en ses iert, pertge che sias flurs eran gia dapi dus dis senz’aua; da l’autra vart na vuleva el er betg dir na al muliner ch’al era in uschè bun ami.

‹Ta paressi malamiaivel, sche jau ta schess che jau haja da far?›, ha el dumandà tut schenadamain.

‹Sas›, ha ditg il muliner, ‹jau pens ch’i na saja betg dumandà da memia, sch’ins pensa che jau ta vi regalar mes char. Ma sa chapescha, sche ti na vuls betg, vom jau mez a far la lavur.›

‹Na, gliez en nagin cas!›, ha ditg Gion pitschen, è siglì or da letg, è sa vestgì ed è ì cun il muliner.

Là ha el lavurà tuttadi e suenter la rendida dal sulegl è il muliner vegnì a guardar.

‹Has ti gia reparà la fora en il tetg, Gion pitschen?›, ha el clamà tut dultschin.

‹La lavur è fatga›, ha respundì Gion pitschen ed è descendì da la stgala.

‹Pelvaira›, ha ditg il muliner, ‹nagina lavur n’è uschè edifitganta sco quella ch’ins fa per auters.›

‹Igl è propi in grond privilegi da dastgar tadlar co che ti discurras›, ha respundì Gion pitschen, ‹propi in grond daletg. Jau tem be che jau na vegnia mai ad avair uschè bels pensaments sco ti.›

‹Quai vegn schon a vegnir›, ha ditg il muliner, ‹ti ta stos be dar fadia. Uss enconuschas ti be la vart pratica da l’amicizia, ma ti vegns er a prender a conuscher sia vart teoretica.›

‹Manegias ti propi?›, ha dumandà Gion pitschen.

‹Senza dubi›, ha respundì il muliner; ‹ma uss che ti has reparà il tetg, fas ti meglier dad ir a chasa a ta revegnir, pertge che damaun vi jau che ti chatschias las nursas sin la muntogna.›

Il pover Gion pitschen n’ha betg ristgà da dir in pled e l’autra damaun ha il muliner manà natiers sias nursas e Gion è sa mess sin via cun ellas vers la muntogna. L’entir di ha el duvrà per ir e turnar, e vegnind a chasa era el uschè stanchel ch’el è sa durmentà sin sia sutga ed è pir puspè sa sveglià da bel cler di.

‹Quant bel che jau vegn ad avair oz en mes iert›, ha el ditg ed è immediat sa mess a la lavur.

Ma el n’è mai vegnì da s’occupar da sias flurs; pertge che adina vegniva ses ami, il muliner, tar el, al trametteva a far cumissiuns extendidas u al duvrava en ses mulin. Magari era Gion pitschen tut contristà pervi da quai e temeva che sias flurs pudessan pensar ch’el las haja emblidà dal tuttafatg. Ma alura sa consolava el pensond ch’il muliner saja ses meglier ami e ch’el al veglia gea er dar in char.

Uschia lavurava Gion pitschen per il muliner e quel al scheva da tuttas bellas chaussas davart l’amicizia che Gion nudava tut en in cudeschet da notizias e legeva la notg, pertge ch’el era in scolar fitg intelligent.

Ina saira seseva Gion pitschen sper pigna ch’igl ha tuttenina spluntà dad aut vi da l’isch. Igl era ina notg burascusa ed il vent furiava enturn chasa, uschia che Gion ha l’emprim pensà ch’i saja il stemprà. Ma alura ha el udì a pitgar ina segunda giada ed ina terza e pli dad aut che l’emprima. ‹Quai vegn ad esser in pover viandant›, ha pensà Gion pitschen ed è ì tar l’isch.

Qua steva il muliner cun ina laterna en in maun e cun in grond fist en l’auter.

‹Char Gion pitschen›, ha ditg il muliner, ‹jau sun en in grond embrugl. Mes pitschen mattatsch è crudà da la stgala ed è sa fatg mal ed jau stoss ir per il medi. Ma quel abita uschè lunsch davent e la notg è uschè selvadia che jau sun vegnì sin l’idea ch’i saja atgnamain meglier sche ti vas enstagl da mai. Ti sas, jau ta regal il char e perquai èsi atgnamain be en urden che ti ma fas er ina giada in servetsch.›

‹Sa chapescha›, ha ditg Gion pitschen, ‹igl è per mai in’onur che ti t’es drizzà a mai; jau ma met immediat sin via. Ma ti ma stos dar tia laterna, jau tem che jau dettia uschiglio en in foss.›

‹Jau stun propi mal›, ha ditg il muliner, ‹ma igl è mia laterna nova ed i fiss in grond donn per mai, sch’insatge giess en paglia.›

‹Quai na fa nagut, lura vom jau senza laterna›, ha ditg Gion pitschen, ha prendì il mantè da pelegna e la chapitscha da launa ed è ì.

Igl era in stemprà orribel. La notg era uschè naira che Gion pitschen na veseva strusch il maun davant ils egls ed il vent suflava uschè ferm ch’el na pudeva strusch sa tegnair en pe. Ma el ha cuntinuà valurusamain ses viadi e suenter trais uras è el arrivà tar la chasa dal medi ed ha spluntà vi da l’isch

‹Tgi è là?›, ha clamà il medi ed ha chatschà il chau or da la fanestra da la chombra.

‹Gion pitschen, signur docter.›

‹E tge vuls ti?›

‹Il pitschen dal muliner è crudà da la stgala ed è sa fatg mal, ed il muliner As lascha dumandar da gist vegnir cun mai.›

‹Bun›, ha ditg il medi, ha laschà metter sut il chaval, purtar ils stivals auts e la laterna ed è sa mess en viadi vers il mulin, entant che Gion pitschen curriva suenter ad el.

Ma il stemprà vegniva adina pir ed ì pluveva sco da dar cun sadellas; Gion pitschen na veseva betg pli nua ch’el chaminava e n’era betg pli bun da tegnair pass cun il chaval. La finala è el vegnì dal tuttafatg giud via ed è fruntà en ina palì ch’era fitg privlusa, perquai ch’igl aveva grondas foras e Gion pitschen è sfundrà e najà.

L’auter di han pasturs da chauras chattà sia bara sin l’aua e l’han manà en la chasetta d’ortulan. L’entira regiun ha prendì part da la sepultura da Gion pitschen, pertge che tuts al avevan enconuschì ed il muliner era la persuna en cordoli principala. ‹Damai che jau era ses meglier ami›, ha ditg il muliner, ‹èsi be en urden che jau survegn il meglier plaz›, ed uschia è el ì a la testa dal til da bara, vestgì en in lung mantè nair e fruschond trasor ils egls cun in grond fazielet.

‹Che Gion pitschen n’è betg pli, è segiramain in grond donn per tuts›, ha ditg il fravi cur che la sepultura era a fin e tuts che sesevan ensemen en l’ustaria cun vin e petta.

‹Per mai èsi en mintga cas ina gronda sperdita›, ha ditg il muliner. ‹Jau al aveva gia sco regalà mes char ed uss na sai jau betg tge far cuntut. A chasa m’è quel fitg enta pes ed en in stadi che jau na survegn nagut persuenter, sche jau al vend. Jau vegn en mintga cas a ma pertgirar en avegnir da vulair regalar insatge. Ins ha be da patir da si’atgna generusadad.›»

«E lura?», ha ditg il ratun da l’aua suenter in lung paus.

«Quai è stà la fin», ha ditg il pitgalain verd.

«E co èsi ì a finir cun il muliner?», ha dumandà il ratun da l’aua.

«Quai na sai jau propi betg», ha respundì l’utschè, «ed ì m’è er gist tuttina.»

«Da quai ves’ins che Vus n’avais gnanc zic cumpassiun en Voss caracter», ha respundì il ratun da l’aua.

«Jau hai l’impressiun che Vus n’hajas betg propi chapì la morala da l’istorgia», ha remartgà il pitgalain verd.

«La... tge?», ha cridà il ratun da l’aua.

«La morala.»

«Vulais Vus dir cun quai che l’istorgia haja ina morala?»

«Sa chapescha», ha ditg il pitgalain verd.

«Quai m’avessas Vus stuì dir pli baud», ha ditg il ratun da l’aua plain gritta. «Sche Vus m’avessas ditg quai da l’entschatta davent, alura n’avess jau gnanc tadlà; jau avess ditg: ‹Bua!›, sco il criticher, quai che jau poss dal reminent er anc dir uss.»

Pia ha el clamà en ils pli auts tuns: «Bua!», ha dà in stausch a sia cua ed è svanì en sia fora.

«As è il ratun da l’aua simpatic?», ha dumandà l’anda ch’è nudada natiers in pèr minutas pli tard. «El ha segiramain ina massa bunas qualitads. Ma quai che pertutga mai – jau hai in sentiment da mamma e na poss mai guardar sin in mat vegl senza ch’i ma vegnan las larmas.»

«Jau crai bunamain che jau al haja unfisà», ha respundì il pitgalain verd; «jau al hai numnadamain raquintà in’istorgia cun ina morala.»

«Ah, quai è adina ina chaussa fitg ristgada», ha ditg l’anda.

Ed jau sun dal tuttafatg da ses avis.


Indicaziuns bibliograficas[edit]

Oscar Wilde. The Devoted Friend. Cuntegnì en: The Happy Prince and Other Tales. Londra 1888.


Licenza[edit]

Public domain
This work is in the public domain in countries where the copyright term is the author's life plus 70 years or less. See Copyright.


Translaziun:[edit]

I, the copyright holder of this work, hereby release it into the public domain. This applies worldwide.

In case this is not legally possible:
I grant anyone the right to use this work for any purpose, without any conditions, unless such conditions are required by law.