Heidi po trair a niz quai ch'ella ha emprendì

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Heidi po trair a niz quai ch’ella ha emprendì  (1881) 
by Johanna Spyri


1.
Preparaziuns da viadi
[edit]

Il medi amiaivel ch’aveva ordinà che Heidi stoppia vegnir manada enavos en sia patria, gieva gist tras la via largia vers la chasa da signur Sesemann. Igl era ina damaun da settember sulegliva, uschè clera ed agreabla ch’ins avess stuì crair che tut ils umans s’allegrassan da quai. Ma il signur docter guardava giu sin la crappa alva sut ses pes, uschia ch’el na pudeva gnanc observar il tschiel blau sur ses chau. Sin sia fatscha sa mussava ina tristezza sco ch’ins n’aveva anc mai observà avant e ses chavels eran daventads bler pli grischs dapi la primavaira. Il docter aveva gì ina suletta figlia, cun la quala el aveva vivì dapi la mort da sia dunna en fitg stretga relaziun e la quala el aveva charezzà sur tut. Avant intgins mais al era la mattetta flurinta vegnida sdrappada davent tras la mort. Dapi lura na vesevan ins il signur docter mai pli propi allegher, sco che quai era avant quasi adina il cas.

Sin ses sclingir ha Sebastian avert cun gronda gentilezza la porta-chasa e dalunga fatg ils enclins d’in servitur devot, pertge ch’il signur docter n’era betg be il meglier ami dal patrun-chasa e da sia figlia, tras sia amiaivlezza aveva el er acquistà la simpatia da tuts en chasa.

«Tut en urden, Sebastian?», ha dumandà il signur docter cun vusch amiaivla, sco ch’el aveva per disa da far, ed è ì si per stgala, suandà da Sebastian ch’ha cuntinuà da far segns da respect, cumbain ch’il docter n’als pudeva atgnamain betg vesair, giond quel ordavant cun drizzà il dies vers Sebastian.

«Bun che ti vegns, docter», ha ditg signur Sesemann cur ch’el è entrà. «Nus stuain exnum anc discutar ina giada il viadi en Svizra; jau stoss udir da tai, sche ti insistas a tut pretsch sin tes parairi, er suenter ch’il stadi da sanadad da Klara è sa meglierà visiblamain.»

«Mes char Sesemann, tge duai jau be pensar da tai?», ha ditg l’arrivà, sa tschentond sper ses ami. «Jau giavischass propi che tia mamma fiss preschenta; cun quella sa lascha tractar tut cler e simpel e senza vegnir giud via. Cun tai na vegn jau mai a fin. Ti ma laschas vegnir oz per la terza giada, per che jau ta confermia il medem.»

«Gea, ti has raschun; la chaussa ta sto far vegnir malpazient; ma ti stos chapir, char ami» – e signur Sesemann ha mess supplitgant ses maun sin la spatla da quel –, «i ma va propi vess da refusar a l’uffant quai che jau al aveva empermess franc e segir e sin quai ch’el s’allegrava dapi mais, di e notg. Er quest ultim temp critic ha l’uffant supportà uschè pazientamain, adina cun la speranza ch’il viadi en Svizra s’approximeschia e ch’el possia visitar si’amia Heidi si d’alp; ed uss duess jau prender cun ina giada tut la speranza al bun uffant ch’è gia uschiglio privà da tantas chaussas – quai na m’è quasi betg pussaivel.»

«Sesemann, quai sto esser», ha ditg il docter en tun decis. E vesend a seser ses ami mit e contristà, ha el cuntinuà suenter in mument: «Pensa tuttina co che stattan las chaussas: Dapi onns n’ha Klara betg gì ina stad uschè nauscha sco l’ultima; da vulair far in viadi uschè lung na vegn betg en dumonda senza stuair temair las pli nauschas consequenzas. En pli ha gia cumenzà il settember; da quel temp poi esser bel en muntogna, ma i po er gia far vaira fraid. Ils dis n’èn betg pli lungs e Klara na pudess en mintga cas betg restar e pernottar là si; uschia avess ella gea apaina in pèr uras al di da passentar si d’alp. La gita da Ragaz Bogn fin là si dura pliras uras, pertge che si d’alp stuess ella senza dubi vegnir manada en ina purtantina. Ditg curt, Sesemann, quai n’è betg pussaivel!

Ma jau vi ir en cun tai e discurrer cun Klara; ella è ina mattetta raschunaivla; jau la vi communitgar mes plan. Il matg che vegn duai ella pudair ir l’emprim a Ragaz; là duai ella far ina cura pli lunga, fin ch’igl è chaud er en muntogna. Alura la pon ins purtar si da temp in temp, e questas gitas en muntogna la vegnan a far bain ed ella vegn a pudair giudair tut bler pli fitg che quai ch’i fiss uss il cas. Ti chapeschas er, Sesemann, che nus stuain observar la pli gronda cura, sche nus ans vulain anc mantegnair ina sbrinzla speranza areguard il meglierament dal stadi da sanadad da tes uffant.»

Signur Sesemann ch’aveva tadlà fin qua senza dir pled e cun l’expressiun da trista resignaziun, ha uss dumandà cun franchezza: «Docter, ma di avertamain, has ti propi anc speranza sin in meglierament?»

Il docter ha auzà las spatlas: «Pauca», ha el ditg sut vusch. «Ma ve, pensa in mument a mia situaziun, char ami! N’has ti betg in char uffant che ta brama e s’allegra da tes return a chasa, cur che ti es absent? Mai na stos ti turnar en ina chasa solitaria e ta metter sulet a maisa. E tes uffant stat er bain a chasa. Schebain ch’el sto renunziar a bleras chaussa che auters pon giudair, ha el da l’autra vart en blers reguards privilegis che blers auters n’han betg. Na, Sesemann, vus n’essas betg da deplorar; vus stais bain avunda uschia ensemen; pensa be a mia chasa solitaria!»

Signur Sesemann è stà si ed è ì cun gronds pass si e giu, sco ch’el aveva la disa da far sch’ina chaussa al occupava fermamain. Andetgamain è el sa fermà davant ses ami ed al ha pitgà sin la spatla: «Docter, jau hai in’idea; jau na ta poss betg vesair uschia; ti n’es betg pli il vegl. Ti stos ta distrair in pau, e sas co? Ti pudessas far il viadi e visitar l’uffant Heidi en num da nus tuts.»

Il docter è stà fitg surprais da questa proposta e vuleva sa dustar cunter quella, ma signur Sesemann n’al ha laschà nagin temp. El è stà uschè intgantà e satisfatg da ses patratg ch’el ha prendì l’ami per il bratsch ed al ha tratg vi en stanza da sia figlia. Il bun docter era per la malsauna adina ina visita bainvisa, pertge ch’el l’aveva adina tractà cun gronda amiaivlezza ed era mintga giada stà bun da la raquintar insatge legher e daletgaivel. Ella saveva bain avunda pertge che quai na gieva uss betg pli ed al avess vis uschè gugent cuntent ed allegher.

Ella al ha dalunga purschì il maun ed el è sa tschentà dasper ella. Signur Sesemann è medemamain vegnì pli datiers cun sia sutga e pigliond a Klara per il maun, ha el cumenzà a discurrer dal viadi en Svizra e co ch’el sez saja sa legrà sin quel. Davart il punct essenzial, che quel na possia betg avair lieu, n’ha el ditg nagut, pertge ch’el aveva in pau tema da las larmas ch’eran da spetgar. Alura è el dalunga entrà en l’autra idea ed ha rendì attenta Klara quant bain ch’i faschess a ses bun ami da pudair far quest viadi da recreaziun.

Las larmas èn propi sa mussads en ils egls blaus da Klara, malgrà ch’ella è sa dada tutta fadia da las supprimer, pertge ch’ella saveva, quant navidas ch’il bab la veseva a cridar. Ma igl era er dir da s’imaginar che l’entira chaussa dueva ir ad aua, era gea l’aspectativa da quest viadi tar Heidi stada durant tutta stad il sulet daletg e confiert en las uras lungas e solitarias ch’ella aveva passentà. Ma Klara n’era betg disada da martgadar; ella saveva bain avunda ch’il bab la refusava be quai che n’era betg per ses bun.

Ella ha traguttì las larmas ed ha surlaschà sasezza a la suletta speranza che la restava. Ella ha piglià il maun da ses bun ami ed ha stritgà quel supplitgond: «Navair, signur docter, Vus giais tar Heidi; ed alura vegnis Vus e ma raquintais tut, co ch’igl è là si e tge che Heidi e la nona e Peter e las chauras fan. Jau enconusch quai tut uschè bain! E Vus prendais er cun Vus quai che jau vi trametter a Heidi ed er insatge per la nona. Jau As rog, signur docter, faschai tuttina quai; jau vi entant gugent prender tut l’ieli da pesch che Vus ma prescrivais.»

Schebain quest’empermischun è stada decisiva è intschert, ma igl è bain da supponer, pertge ch’il docter ha ris e ditg: «Alura stoss jau bain ir, mia Klara, per che ti daventias bella radunda, sco che tes bab ed jau desiderain. E cura stoss jau partir? Has ti gia fixà il di?»

«Il pli gugent gia damaun a bun’ura, signur docter», ha replitgà Klara.

«Gea, ella ha raschun», ha remartgà qua il bab, «il sulegl splendura, il tschiel è blau; i n’è betg da perder temp; per mintga di sco quest èsi putgà da betg al pudair giudair en muntogna.»

Il signur docter ha surris: «I dovra pauc che ti ma fas reproschas che jau sun anc qua, Sesemann; i na ma resta pia nagut auter che da ma far davent.»

Ma Klara al ha tegnì enavos; avant ch’el partia, al ha ella stuì affidar tut sias cumissiuns per Heidi ed al recumandar anc bler ch’el haja da tegnair endament per pudair relatar silsuenter ad ella. La spediziun per Heidi al pudeva vegnir tramessa pir pli tard en chasa, pertge che la signurina Rottenmeier stueva anc gidar a pachetar tut, e quella fascheva gist ina da sias spassegiadas tras la citad, da las qualas ella n’aveva betg la disa da returnar uschè spert.

Il signur docter ha empermess da drizzar ora tut precisamain, da sa metter en viadi, sche betg la damaun baud, sche en mintga cas en il decurs dal proxim di, e da relatar suenter ses return exactamain davart tut quai ch’el vegnia a vesair ed ad experimentar.

Ils impiegads d’ina chasa han savens in agen dun da presentir quai che passa en chasa da lur patrun, ditg avant che quel ha l’occasiun d’als far communicaziuns en chaussa. Sebastian e Tinette stuevan avair quest dun en aut grad, pertge che gist cur ch’il signur docter è ì giu per stgala, accumpagnà da Sebastian, è entrada Tinette en stanza da Klara ch’aveva scalinà per ella.

«Ma purtai questa stgatla plaina da veschlas frestgas e lomas sco che nus las avain tar il café, Tinette», ha ditg Klara e mussà sin la stgatla ch’era gia pronta. Tinette ha tschiffà quest object per in chantun e laschà ballantschar cun spretsch vi da ses maun; giond or dad isch ha ella remartgà sdegnusamain: «I vegn bain a valair la paina!»

Cur che Sebastian ha gì avert cun la solita curtaschia la porta-chasa, ha el ditg cun in inclin: «Sch’il signur docter faschess il bain da drizzar or a la giunfrina er in salid da Sebastian.»

«Guarda qua, Sebastian», ha ditg il docter amiaivlamain, «Vus savais er gia che jau ma met en viadi?» Sebastian ha tschiffà in pau la tuss: «Jau sun – jau hai – jau na sai mez betg pli endretg – ah gea, uss ma regord jau: jau sun ì per casualitad tras la stiva da mangiar; qua hai jau udì il num da la giunfra, e sco ch’i va, in patratg cloma l’auter ed uschia – ed en questa moda...»

«Sa chapescha, sa chapescha», ha ris il signur docter, «e pli blers patratgs ch’ins ha, e dapli ch’ins vegn a savair. A revair, Sebastian; il salid vegn jau a drizzar or.»

Uss vuleva il signur docter gist ir or da porta, ma qua è el fruntà sin in auter impediment: il grond vent aveva impedì la signurina Rottenmeier da cuntinuar sia gita tras citad; ella era gist arrivada e vuleva entrar en da la porta averta. Il vent aveva scuflà talmain il schal alv en il qual ella era sa plegada ch’i pareva sco sch’ella avess tratg si las velas. Il signur docter è dalunga sa retratg. Ma vers quest signur aveva ella da l’entschatta ennà resguards spezials. Er ella è sa retratga cun gronda curtaschia ed in mument èn omadus stads airi faschond gests da respect e faschond plazza in a l’auter.

Uss però è sa fatga valair ina buffada talmain ferma che la signurina Rottenmeier è sgulada cun velas plainas vers il docter. El ha gist anc pudì guntgir, ma la dama è vegnida stuschada in toc enavant, uschia ch’ella ha stuì turnar enavos per salidar commensuradamain l’ami da la chasa. Quest eveniment impetuus l’aveva irrità in pau; ma il signur docter aveva in’atgna moda ch’ha calmà spert sia nauscha luna ed ha midà quella en serenitad. El l’ha fatg palais ses plans da viadi e l’ha supplitgà cun bella maniera da vulair pachetar en bain la spediziun per Heidi, sco che be ella saja en il cas da far. Alura è el s’absentà.

Klara aveva spetgà in cumbat cun la signurina Rottenmeier, avant che quella dettia il consentiment da spedir tut ils objects ch’ella aveva destinà per Heidi. Ma questa giada era ella sa sbagliada; la signurina Rottenmeier era fitg bain disposta. Dalunga ha ella fatg plazza sin maisa per rasar ora tut quai che Klara aveva purtà ensemen e pachetar l’entira spediziun davant ils egls da quella. Quai n’era betg ina pitschna lavur, pertge ch’i sa tractava da tuttas sorts chaussas.

L’emprim è vegnì pachetà il mantè cun la chapitscha che Klara aveva semtgà per Heidi, per che quella possia visitar durant l’enviern a bainplaschair la nona, e na stoppia betg spetgar fin ch’il non possia vegnir cun ella e la zuglia en in satg per ch’ella n’haja betg fraid. Alura è suandà in schal gross e chaud per la nona veglia, per ch’ella possia s’enzugliar en quel e na pateschia betg dal fraid, cur ch’il vent schuschuria uschè terriblamain enturn la chasetta. Sur quai en è vegnida la gronda stgatla cun las veschlas; quella era er destinada per la nona, per ch’ella possia mangiar tar il café qua e là er insatge auter che be paunins.

Uss è suandada ina gronda liongia; quella aveva Klara previs oriundamain per Peter, damai ch’el n’aveva mai survegnì insatge auter che chaschiel e paun; ma ella aveva midà idea, temend che Peter pudess dal daletg tragutter la liongia entira. Perquai vuleva ella dar quella a la mamma Brigitte, per ch’ella prendia l’emprim in bun toc per sasezza e la nona, e dettia il rest a Peter en pliras raziuns. Uss è anc vegnì vitiers in pachet tubac; quel era per il non che fimava uschè gugent sia pipa cur ch’el seseva la saira davant la chamona. Per finir èn suandads plirs satgetins e stgatlinas che Klara aveva rimnà ensemen cun daletg spezial e che cuntegnevan diversas surpraisas per Heidi, las qualas la vegnivan a far grond plaschair.

Finalmain era tut mess a lieu ed in grond fasch era pront per il viadi. La signurina Rottenmeier ha contemplà quel, approfundada en patratgs davart l’art da pachetar. Ed er Klara ha gì ses plaschair londervi da s’imaginar co che Heidi seglia en l’aria da la surpraisa e givlia d’allegria, cur che l’immens pachet la vegnia consegnà.

Uss è entrà Sebastian ed ha prendì cun schlantsch il fasch sin sia spatla per al spedir dalunga en chasa dal signur docter.


2.
Ina visita si d’alp
[edit]

L’aurora glischava sur las muntognas ed in vent frestg da la damaun schuschurava tras ils pigns e scurlattava vi e nà lur roma. Heidi è sa dasdada tras questa ramur che fascheva sin ella adina grond’impressiun e la tirava cun forza ora sut ils pigns. Ella è siglida si da ses letg ed ha apaina gì temp da sa vestgir; ma quai stueva esser, pertge che Heidi saveva uss bain avunda ch’ins stoppia adina avair in aspect net e pulit.

Uss è ella vegnida giu da stgala. Il letg dal tat era gia vid; ella è siglida ora en il liber. Davant porta steva il tat ed observava il tschiel en tuttas direcziuns, sco ch’el aveva per disa da far mintga di, per vesair co ch’il di sa fetschia.

Nivels cotschens giravan si ad aut ed il tschiel daventava adina pli blau, ed en fatscha fluiva aur pur sur las autezzas e la pastgira, pertge ch’il sulegl era gist cumparì suror la pizza.

«Oh tge bellezza! Oh tge bellezza! Bun di, non!», ha clamà Heidi.

«Èn tes egls er gia clers?», ha remartgà il tat, dond il maun a Heidi per la salidar en quest’ura da marvegl.

Uss è Heidi currida sut ils pigns e na pudeva quasi betg star en la pel dal daletg davart il schuschurim en la roma ondulanta, e tar mintga nova buffada dal vent e sburflim da las tschimas da las plantas givlava ella dal grond plaschair.

Entant era il non ì en stalla a mulscher l’Alvetta e l’Urset; alura las ha el nettegià e lavà per lur gita en muntogna e manà ora sin plazza. Vesend Heidi a sortir sias amias, è ella currida natiers ed ha piglià a tuttas duas enturn culiez e las ha salidà cordialmain. E quellas beschlavan allegramain e mintgina dad ellas vuleva mussar dapli affecziun per Heidi e sfruschava sia testa adina pli fitg cunter la spatla da la matta, uschia ch’ella vegniva quasi squitschada ensemen tranter quellas duas. Ma Heidi n’aveva nagina tema, e daventond l’Urset in pau memia impetuus, ha ella ditg: «Ma Urset, ti stauschas bunamain sco il grond Tirc», e dalunga ha l’Urset retratg sia testa ed ha mussà maniera, ed er l’Alvetta aveva gia auzà ses chau ad aut ed ha fatg in gest nobel, uschia ch’ins ha vis cler e bain ch’ella pensava per sai: «Nagin na ma duaja inculpar che jau ma cuntegnia sco il Tirc.» Pertge che l’Alvetta alva sco la naiv era anc in pau pli nobla che l’Urset brin.

Uss èn sa fatgs udir si dal bass ils ferms tschivels da Peter e bainbaud èn arrivadas tut las chauras cun sigls d’allegria, oravant il svelt Chardelin. Dalunga sa chattava Heidi entamez l’entir triep e vegniva stumplada vi e nà dals bainvegnis senza fin; ma ella s’ha fatg strada per cuntanscher l’Urblauna, la quala vegniva adina stuschada davent da las cumpognas pli fermas cur ch’ella empruvava da s’avischinar a Heidi.

Uss è er arrivà Peter ed ha anc dà in ultim ferm tschivel, per che las chauras giajan enavant vers la pastgira e ch’el survegnia plazza per discurrer in pèr pleds cun Heidi. Las chauras èn siglidas in pau ina ord l’autra, uschia ch’el ha pudì avanzar e sa postar davant Heidi: «Ti pudessas vegnir oz puspè ina giada cun mai», ha el manegià in pau da marmugn.

«Na, quai na va betg, Peter; mintga mument pon arrivar quels da Francfurt ed jau stoss alura esser a chasa.»

«Quai has ti gia ditg pliras giadas», ha tugnà Peter.

«Ma quai vala anc adina, e quai vegn a valair, fin ch’els arrivan», ha Heidi dà enavos. «U crajas ti che jau na stoppia betg esser a chasa, cur ch’i vegnan da Francfurt tar mai? Es ti da tal’idea, Peter?»

«Els pon vegnir tar l’aug», ha brunclà Peter.

Uss han ins udì nà da la chamona la vusch energica dal tat: «Pertge na va l’armada betg vinavant? È quai in manco dal cumandant u da las truppas?»

Dalunga è Peter sa vieut, ha schlantschà sia pertga tras l’aria che quella ha dà schlops e tut las chauras ch’enconuschevan quest tun, èn svelt sa fatgas davent e Peter las è suandà en gronda prescha si per la spunda.

Dapi che Heidi era puspè a chasa tar il tat, la vegniva qua e là endament insatge, dal qual ella n’aveva mai pensà pli baud. Mintga damaun fascheva ella uss cun gronda premura ses letg e stirava uschè ditg vi da quel, fin ch’el era en perfetg urden. En chamona gieva ella vi e nà, metteva mintga sutga a ses lieu e tut quai che giascheva u pendeva enturn qua u là rumiva ella dalunga en stgaffa. Alura gieva ella a prender in sdratsch, raiveva sin ina sutga e sfruschava uschè ditg il plat da la maisa, fin ch’el era net glischant. Cur ch’il tat entrava alura puspè, guardava el enturn tut cuntent, remartgond qua e là: «Tar nus èsi uss adina dumengia; Heidi n’è betg stada per nagut a l’ester.»

Er oz era Heidi dalunga sa messa a la lavur, suenter che Peter era partì e ch’il tat aveva ensulvì; ma ella na vegniva betg propi giu dal flatg. La damaun era oz uschè bella e mintga mument capitava puspè insatge ch’interrumpeva l’uffant en sia lavur. Uss è penetrà tras la fanestra averta in radi dal sulegl che pareva da clamar: «Ve ora, Heidi, ve ora.» Qua n’ha ella betg pli pudì restar là en ed è currida en il liber. Il sulegl aveva derasà ses radis enturn l’entira chamona e sin la pizza e lunsch lunsch giu vers la val, ed il terren là vers la spunda glischava sco aur ch’ella n’ha betg pudì far auter che da sa tschentar sin quel e guardar enturn.

Qua l’è cun ina giada vegnì endament che la sutga a trais chommas sa chattava anc amez la chamona e che la maisa n’era anc betg nettegiada suenter l’ensolver. Spert è ella puspè ida en chamona; ma betg per ditg, pertge che or en il liber schuschuravan ils pigns en tala moda che Heidi n’ha betg pudì resister ed ha puspè stuì ir or a sautar er ella in pau vi e nà cun la roma ch’undegiava en il vent. Il tat aveva entant da far diversas lavurs en cligna; da temp en temp sa metteva el sin isch ed observava Heidi cun fatscha rienta. El era gist puspè sa retratg, cur che Heidi ha clamà ad auta vusch: «Non! non! ve! ve!»

El è sortì svelt, quasi en tema pervi da l’uffant. Ma quel era currì vers la spunda, clamond d’in cuntin: «Els vegnan, els vegnan! Ed oravant vegn il signur docter!»

Heidi è currida encunter a ses vegl ami. Quel ha stendì or il maun per salidar e cur che Heidi al ha cuntanschì, ha ella tschiffà teneramain il bratsch stendì ed ha clamà plain plaschair: «Bun di, signur docter! Ed engrazia anc milli giadas!»

«Mes salids, Heidi! E pertge engrazias ti gia?», ha dumandà il docter rient.

«Che jau hai pudì turnar a chasa tar il non», al ha l’uffant explitgà.

Al docter èsi ì sco in traglisch da sulegl sur la fatscha. Quest bainvegni sin l’alp n’aveva el betg spetgà. Spussà da solitariadad aveva el ascendì tut pensiv la muntogna e n’aveva anc gnanc remartgà quant bel ch’igl era enturn enturn e ch’i daventava adina pli bel. El aveva pensà che Heidi n’al vegnia strusch pli ad enconuscher; el l’aveva vis uschè darar ed aveva insumma l’impressiun dad esser in che portia be dischillusiuns a la glieud e na saja qua gnanc bainvegnì, essend ch’el na manava betg cun sai ils amis spetgads. Enstagl glischavan a Heidi ils egls dal grond daletg, e cun segns da gronda renconuschientscha e simpatia tegneva ella anc adina ses bun ami per il bratsch.

Cun gronda tenerezza ha er il signur docter piglià l’uffant per il maun: «Ve, Heidi, ma maina tar tes tat e ma mussa, nua che ti es da chasa.»

Ma Heidi è anc stada airi ed ha guardà surpraisa giu per la costa: «Nua èn Klara e la nona?»

«Jau ta stoss communitgar insatge che ta vegn a far displaschair, sco ch’igl ha er fatg a mai», ha replitgà il docter. «Vesas, Heidi, jau vegn sulet. Klara aveva tschiffà fermamain dafraid e n’ha betg pli pudì viagiar, ed uschia è er la nona restada a chasa. Ma la primavaira, cur ch’ils dis èn puspè chauds e pli lungs, vegnan ellas en mintga cas.»

Heidi era fitg trista; ella na pudeva betg chapir che tut quai ch’ella aveva s’imaginà en ses intern, na dueva uss betg s’accumplir. Ina pezza è ella restada immovibla, sco confusa dal nunspetgà. Senza dir pled steva il signur docter davant ella ed enturn ed enturn era tut quiet; be si ad aut udiv’ins a schuschurar il vent tras ils pigns. Qua è cun ina giada vegnì endament a Heidi pertge ch’ella era currida giuadora e ch’il signur docter saja gea vegnì. Ella ha guardà sin el: en ses egls ch’eran er drizzads giu sin ella, sa mussava insatge uschè trist sco che quai n’era mai stà il cas, cur ch’il signur docter la guardava a Francfurt. Quai ha dà ina furada en il cor da Heidi; ella na pudeva betg avair ch’insatgi fiss trist ed il pli pauc da tuts il bun signur docter. Segiramain era el uschia, perquai che Klara e la nona n’avevan betg pudì vegnir cun el; ella ha svelt tschertgà in confiert ed ha er chattà in.

«Oh, i na va franc betg ditg, fin ch’i vegn primavaira; alura vegnan ellas gea segir», ha consolà Heidi, «tar nus na vai mai ditg ed alura pon ellas gea star qua bler pli ditg; quai vegn Klara ad avair anc pli gugent. Ed uss vulain nus ir si tar il non.» Maun en maun cun il bun ami è ella ida si tar la chamona. Heidi aveva tala premura da render il signur docter puspè allegher ch’ella ha tschertgà d’al persvader anc ina giada che si d’alp duria quai uschè pauc ditg fin ch’ils chauds dis da stad revegnian ch’ins na s’accorscha quasi betg, e qua tras è Heidi sezza vegnida talmain persvadida da ses confiert ch’ella ha clamà tut da buna luna vers il tat: «Ellas n’èn betg anc qua, ma i na va betg ditg fin ch’ellas vegnan er.»

Per il tat n’era il signur docter nagin ester; l’uffant aveva raquintà tant dad el. Il vegl ha purschì a ses giast il maun ed al ha beneventà cordialmain. Alura èn ils dus umens sa tschentads sin il banc davant la chamona ed er per Heidi è vegnì fatg plazza ed il signur docter l’ha fatg in segn da sa tschentar dasper el. Uss ha el cumenzà a raquintar co ch’il signur Sesemann al haja animà da far il viadi e co ch’el sez haja chattà quai inditgà, na sa sentind dapi intgin temp betg pli uschè robust e si da chau. A Heidi ha el scutinà en l’ureglia ch’igl arrivia bainbaud anc insatge da Francfurt che la vegnia a far in bler pli grond plaschair ch’il vegl docter. Heidi na pudeva betg s’imaginar tge che quai pudess esser ed era plain mirveglias.

Il tat ha animà il signur docter d’anc passentar ils bels dis d’atun si d’alp u d’almain vegnir si mintga bel di, pertge ch’el na pudeva betg al envidar da star si d’alp, n’avend betg avunda plazza per al dar alloschi. El ha però cusseglià al docter da betg returnar a Ragaz, mabain da prender ina chombra en il Dörfli ch’el chattia en l’ustaria dal lieu bain simpla, ma tut en bun urden. Uschia pudess il signur docter vegnir mintga damaun si d’alp, quai ch’al faschess segiramain dal bain, ed el pudess er gugent accumpagnar il signur docter sin divers puncts pli elevads en muntogna, nua ch’igl al plaschess senz’auter. Questa proposta ha plaschì a quel ed ins ha decidì da far en questa moda.

Entant eri vegnì mezdi; il vent era sa remess gia daditg ed ils pigns eran daventads tut quiets. L’aria era anc miaivla ed agreabla per quest’autezza e manava in’empernaivla frestgezza enturn il banc en plain sulegl.

Uss è l’Alpöhi stà si ed è ì en chamona, è però dalunga turnà cun la maisa ch’el ha tschentà davant il banc: «Heidi, uss pos manar natiers quai ch’ans serva per il past. Il signur sto prender sco ch’igl è; la cuschina è simpla, ma tant pli animanta è la stanza da mangiar.»

«Quai crai er jau», ha replitgà il signur docter, dond in sguard sin la val illuminada dal sulegl, «jau accept l’invit; si qua sto quai gustar.»

Heidi è currida vi e nà sco ina mustaila ed ha purtà natiers tut quai ch’ella ha pudì chattar en stgaffa; pertge che quai la fascheva in grond plaschair da pudair servir al signur docter. Il tat ha entant preparà la spaisa ed è vegnì ora cun ina cria plain latg buglì e cun il chaschiel brassà che glischava sco aur. Alura ha el taglià giu bellas flettas satiglias da la charn cotschna ch’el aveva setgentà si qua en l’aria pura. Al signur docter ha il gentar gustà uschè bain sco mai durant l’entir onn.

«Gea, gea! Nossa Klara sto propi vegnir nà qua», ha el ditg, «qua vegn ella a sa revegnir, e sch’ella mangia in temp a la lunga sco jau oz, vegn ella bella radunda, sco ch’ella n’è mai stada en sia vita.»

Uss è vegnì in um si da la val cun ina gronda balla si dies. Arrivà tar la chamona, ha el bittà sia chargia per terra ed ha respirà in pèr lungas tratgas d’aria frestga da muntogna.

«Ah, qua arriva quai ch’è vegnì cun mai da Francfurt», ha ditg il signur docter, stond si e trend cun sai Heidi per avrir il pachetun. Suenter avair allontanà l’emprima cuverta ha el ditg: «Uss cuntinuescha suletta e prenda or tezza tes stgazis.»

Heidi ha fatg quai ed ha contemplà cun egliuns la quantitad da raubas ch’è vegnida a la glisch. E cur ch’il signur docter ha prendì davent il viertgel da la gronda stgatla ed ha ditg a Heidi: «Guarda be tge che la nona survegn tar il café!», ha ella givlà dal plaschair: «Oh! Oh! Uss po er la nona mangiar ina giada bellas veschlas», siglind enturn la stgatla. Ella vuleva dalunga pachetar en tut a manar giu tar la nona. Ma il tat ha ditg ch’els vegnian ad accumpagnar vers saira il signur docter e possian alura prender las chaussas cun els.

Uss ha Heidi er chattà il satget cun tubac ed al ha dalunga surdà al non. Quai al ha tuttavia plaschì; el ha emplenì sia pipa, ed ils dus umens han discurrì ensemen da tuttas sorts, tschentads sin il banc e buffond gronds nivels da fim vers il tschiel serain, entant che Heidi curriva vi e nà d’in da ses stgazis a l’auter. Cun ina giada è ella puspè s’approximada al banc, è sa pustada davant il giast ed ha ditg cun tutta datschertadad: «Na, i na m’ha betg fatg pli grond plaschair ch’il vegl signur docter.»

Ils dus umens han surris ed il signur docter ha ditg ch’el n’avess mai cret quai.

Cur ch’il sulegl era per tramuntar davos la pizza, è il giast stà si per ir vers il Dörfli a tschertgar là quartier. Il tat ha prendì la stgatla cun las veschlas, la gronda liongia ed il schal sut ses bratsch, il signur docter ha dà il maun a Heidi, ed uschia èn els ids giu tar la chasetta da Peter. Qua ha Heidi stuì prender cumià; ella vuleva spetgar en tar la nona, fin ch’il tat la vegnia a prender e quel vuleva accumpagnar il giast fin en il Dörfli. Cur ch’il signur docter ha dà il maun a Heidi per dir adia, ha ella dumandà: «Vulais Vus forsa vegnir damaun cun mai cun las chauras?», pertge che per ella era quai il pli bel ch’ella enconuscheva.

«D’accord, Heidi», ha quel respundì, «nus giain damaun ensemen.»

Uss èn ils umens ids vinavant e Heidi è entrada tar la nona. L’emprim ha ella manà cun sai la gronda stgatla cun las veschlas; alura è ella danovamain sortida a prender la liongia, pertge ch’il tat aveva deponì tut davant porta. E la finala è ella anc ida per il schal. Ella ha mess tut uschè datiers da la nona sco pussaivel, per ch’ella possia tutgar tut e vegnia a savair tge ch’i saja. Il schal l’ha ella mess sin la schanuglia.

«Quai vegn tut da Francfurt, da Klara e da sia nona», ha ella declerà a la nona stupefatga ed a Brigitte ch’era stada uschè perplexa da la surpraisa ch’ella aveva surlaschà a Heidi suletta da purtar en la greva chargia e veseva uss rasà or tut davant ses egls.

«Navaira, nona, che ti has grond plaschair da las veschlas? Guarda be co ch’ellas èn lomas!», ha Heidi clamà ad in clamar.

La nona ha confermà: «Gea, gea, Heidi; ma quai è propi buna glieud!» Alura ha ella puspè laschà glischnar il maun sur il schal chaud e lom ed ha ditg: «Quest qua è grondius per l’enviern fraid! Quel è uschè excellent che jau n’avess mai cret da vegnir en possess d’in tal.»

Heidi da sia vart è stada fitg surstada che la nona pudeva avair anc pli grond plaschair vi dal schal grisch che vi da las veschlas. Brigitte steva anc adina sper l’immensa liongia e la contemplava quasi cun admiraziun. En si’entira vita n’aveva ella mai vis ina liongia da talas dimensiuns; e quella dueva tutgar ad ella ed ella la pudeva snizzar. Quai la pareva incredibel. Ella ha dà dal chau ed ha ditg en in dilemma: «Ins vegn tuttina a stuair dumandar l’aug co che quai saja manegià.»

Ma Heidi ha ditg senza nagin dubi: «Quai è per mangiar e betg per auter.»

Uss è entrà Peter tut a stgarpitschond: «L’Alpöhi vegn suenter mai. Heidi duaja –», pli lunsch n’è el betg vegnì. Si’egliada era crudada sin maisa, nua che sa chattava la liongia, e quest aspect al aveva impressiunà talmain ch’el ha pers la favella. Ma Heidi aveva gia chapì da tge ch’i sa tractia ed ha dà il maun a la nona. L’Alpöhi na passava betg pli speravi la chasetta senza entrar in mument e salidar la nona ed ella s’allegrava er adina, udind ses pass; pertge ch’el aveva mintga giada in pled d’encuraschament per ella. Ma uss eri gia tard per Heidi ch’era mintga damaun al liber cun il spluntar dal sulegl. Il tat ha perquai clamà: «L’uffant dovra ses sien», ed ha be giavischà en da porta ina buna notg a la nona. Alura ha el prendì Heidi per il maun, e sut il tschiel sbrinzlant da stailas èn els ids si vers lur chamonetta paschaivla.


3.
Ina remuneraziun
[edit]

La proxima damaun è il signur docter ì dal Dörfli si d’alp en cumpagnia da Peter e sias chauras. Il signur amiaivel ha empruvà in pèr giadas d’enfilar in discurs cun il chavrer, ma quai n’al è betg reussì; sin il pli ch’el obtegneva sco resposta sin sias tentativas in singul curt pled. Peter n’aveva betg per disa da sunar la brunsina gronda. Uschia è marschada l’entira cumpagnia taciturna fin si d’alp nua che Heidi spetgava gia cun sias duas chauras, tuttas trais visclas ed allegras sco la splendur dal sulegl da marvegl sin las autezzas.

«Vegns er?», ha dumandà Peter, pertge che sco dumonda u sco invit exprimiva el mintga di quest pensament.

«Sa chapescha, sch’il docter vegn cun nus», ha respundì Heidi.

Peter ha dà ina sguerschada da la vart sin il docter.

Uss è s’approximà il tat cun il satget da la marenda en maun. L’emprim ha el salidà il signur cun tut respect; alura ha el mess enturn a Peter il satget. Quel era pli grev che per il solit, pertge che l’aug aveva mess tiers in bel toc da la charn cotschna; el aveva pensà per sai ch’i vegnia forsa a plaschair al signur là si en quella pastgira verda, e ch’el prendia alura gugent ina buccada cun ils uffants. Peter ha fatg ina bucca da rir che tanscheva bunamain d’in’ureglia a l’autra, pertge ch’el sminava ch’i saja zuppà insatge extraordinari en il satget.

Alura èn els sa mess en viadi si per la spunda. Heidi era circumdada da sias chauras; mintgina vuleva esser datiers dad ella e l’ina stumplava l’autra adina in pau da la vart. Uschia è ella vegnida chatschada in’entira pezza amez l’entir triep. Ma tuttenina è ella sa fermada ed ha ditg admonind: «Vus stuais ir uss brav oravant e betg pli turnar adina enavos, stumplond e chatschond; jau vi ir uss in pau cun il signur docter.» Alura ha ella pitga bufatgamain sin il dies a l’Urblauna che sa tegneva adina il pli datiers ad ella, l’admonind spezialmain d’obedir.

Sa deliberond dal triep, è ella sinaquai chaminada sper il signur docter ch’ha dalunga prendì ses maun ed al ha tegnì ferm. El n’ha betg pli duvrà sa sfadiar sco avant per metter ad ir in discurs; Heidi ha cumenzà dalunga ed aveva d’al raquintar tant da las chauras cun lur ideas da chau dir, da las flurs sin l’aut, da la grippa e dals utschels, uschia ch’il temp è passà senza ch’ins s’accorschia e ch’els èn arrivads tut nunspetgadamain sin la pastgira. Giond da la spunda si, aveva Peter bittà repetidamain sguerschadas sin il signur docter ch’al avessan pudì far tema; ma quel na las ha per fortuna betg observà.

Arrivads là si, ha Heidi manà ses bun ami al pli bel lieu, nua ch’ella aveva per disa da sa tschentar e guardar enturn. Ella ha fatg sco il solit ed er il signur docter è dalunga sa platgà dasper Heidi sin il terren sulegliv. Enturn ed enturn glischava il di atunil sur las autezzas e la vasta val verda. Da las alps pli bassas sa fascheva udir dapertut il scalinar da las scossas, uschè amiaivel e plaschaivel sco sche quel vuless annunziar lunsch enturn la pasch. Sin ils immens vadretgs da l’autra vart brigliavan vi e nà ils radis surdorads dal sulegl, ed il Falknis stendeva cun solita maiestad sia pizza grippusa ad aut vers il tschiel blau stgir. Il vent da la damaun suflava lev e dultsch sur l’alp e muventava be plaunet las ultimas genzianas blauas ch’eran anc restadas da l’ornament da stad e ninavan anc cun plaschair lur chaus en quella bella splendur chauda dal sulegl. En l’autezza girava l’utschè da rapina en vasts artgs; ma oz na cratschlava el betg – cun las alas avertas sa laschava el purtar cumadaivlamain tras il blau.

Heidi guardava baud qua, baud là. Las flurs ondulantas, il tschiel blau, la splendur rienta dal sulegl, l’utschè che sgulava tras l’aria, tut era uschè bel! Ils egls da Heidi traglischavan dal plaschair. Uss ha ella guardà sin ses ami, per vesair sche quel scuvria propi er tut il bel. Il signur docter aveva fin qua guardà enturn taciturn e pensiv. Inscuntrond uss ils egls da l’uffant che glischavan dal daletg, ha el ditg: «Gea, Heidi, i pudess propi esser bel qua; ma tge crais, sch’ins manass si qua in cor attristà, co pudess el s’allegrar da tuttas questas bellezzas?»

«Oh, oh!», ha exclamà Heidi allegramain, «qua n’han ins mai il cor trist, be a Francfurt.»

Il signur docter ha surris in pau; ma quai è passà vi spert. Alura ha el puspè remartgà: «E sch’ins vegniss e purtass cun sai si qua tut la tristezza da Francfurt, savessas ti, Heidi, anc in remedi ch’al pudess gidar?»

«Ins sto be confidar tut al char Segner, cur ch’ins na sa betg pli tge far», ha ditg Heidi en plaina confidenza.

«Gea, quai è tuttavia in bun patratg, uffant», ha remartgà il signur docter, «ma sche quai ch’al renda uschè trist e sventirà deriva dad el sez, tge pon ins dir alura al char Segner?»

Heidi ha stuì ponderar tge che fiss da far en in tal cas; ma ella aveva tutta confidenza ch’ins possia obtegnair agid dal char Segner per mintga tristezza. Ella ha tschertgà ina resposta or da sias atgnas experientschas: «Alura ston ins spetgar», ha ella ditg suenter in mument cun franchezza, «ed adina pensar: uss sa il char Segner gia tge daletg che vegn a suandar l’auter: ins sto be anc spetgar in mument e betg currer davent; alura sa sviluppa tut en ina moda ch’ins vesa bain ch’il Segner aveva adina be bunas intenziuns. Ma betg avend pudì constatar quai pli baud e sa surlaschond d’in cuntin a la gronda tristezza, pens’ins ch’i restia adina uschia.»

«Quai è ina bella cretta; quella stos ti mantegnair, Heidi», ha ditg il docter. Ina pezza ha el guardà senza dir pled sin las immensas muntognas grippusas e sin la val verda, illuminada dal sulegl, alura ha el puspè ditg: «Sas, Heidi, i pudess esser ch’i sesa qua in ch’ha ina gronda sumbriva sur ils egls, uschia ch’el na pudess betg percepir il bel ch’al circumdescha; alura pudess il cor daventar qua bain anc pli trist, dublamain trist, nua che tut pudess esser uschè bel. Pos ti t’imaginar quai?»

Uss ha Heidi tschiffà in trist sentiment en ses cor allegher. La gronda sumbriva en ils egls l’ha regurdà a la nona che na pudeva mai pli vesair ni il cler sulegl, ni tuttas bellezzas si qua. Quai era ina dolur en il cor da Heidi che sa dasdava adina da nov, cur ch’il trist fatg la vegniva puspè endament. Ella ha taschì ina pezza; pertge che la tristezza era crudada amez la cuntentezza. Alura ha ella ditg en tun serius: «Gea, quai chapesch jau bain. Ma jau sai insatge: Alura ston ins preleger las chanzuns da la nona. Quellas fan in pau cler e savens uschè cler ch’ins daventa tut allegher; quai ha ditg la nona.»

«Tge chanzuns, Heidi?», ha dumandà il signur docter.

«Jau sai be quella dal sulegl e dal bel iert ed anc quell’autra cun ils vers che plaschan tant bain a la nona, pertge che quels stoss jau adina preleger trais giadas», ha respundì Heidi.

«Sche ma di ina giada quests vers; jau als udiss uschè gugent.» Ed il signur docter è sa drizzà si per udir attentamain.

Heidi ha mess ensemen ils maunins ed ha anc reflectà in mument: «Duai jau cumenzar là, nua che la nona di ch’il cor s’emplainia puspè cun speranza?»

Il medi ha dà dal chau.

Uss ha Heidi recità cun tutta premura:

 

«El, el, saja tes radi,

El è in prinzi sabi.

E vegn tut a manar,

Che ti pos be surstar;

Cur ch’el, sco quai ch’i descha,

La lescha accumplescha.

Cun maun miraculus,

Stenschenta l’anguschus.

 

E pari ch’el s’absenta,

E ses confiert zuppenta;

Ch’el sbittia tes quitads,

Starments, difficultads;

Da quai nagut s’empatschia

Be a chantun tai chatschia –

Per accumplir si’ovra,

Tut tia forza dovra.

 

Tant pli a smirvegliar,

Ti vegns, ed el ludar,

Auzond el tai siadora,

A nunspetgad’aurora.

Tes cor el liberescha,

E tut il grev stulescha,

Sche ti al nausch resistas,

Fidaivl’a Dieu existas.»


Heidi ha taschì andetgamain. Ella n’era betg segira sch’il signur docter taidlia cun attenziun. El aveva mess il maun sur ses egls e seseva là senza sa mover. Ella ha pensà ch’el saja forsa sa durmentà in pau; cur ch’el saja puspè sa dasdà e veglia udir anc dapli versins, la vegnia el bain a dir.

Uss era tut quiet. Il signur docter na scheva nagut, ma el na durmiva tuttina betg. El era en patratgs en in temp daditg passà: Qua steva el sco mattin dasper la sutga da sia chara mamma; quella aveva mess il bratsch enturn ses culiez ed al recitava gist quella chanzun ch’el ha udì uss da Heidi e ch’el n’aveva uschè daditg betg pli udì. Uss ha el puspè udì la vusch da sia mamma ed ha vis ses buns egls, fixads cun tanta bainvulientscha sin el, e cur ch’ils pleds da la chanzun èn stads finids, ha el udì la vusch amiaivla a dir ad el anc auters pleds. Quels stueva el udir gugent ed als suandar lontan en ses patratgs, pertge ch’el è restà anc ditg uschia, la fatscha cuverta cun ses mauns, en silenzi e senza sa mover.

Cur ch’el è finalmain sa drizzà si, ha el observà co che Heidi al guardava cun stupefacziun. El ha prendì il maun da la matta en ses agen: «Heidi, tia chanzun è stada bella», ha el ditg e sia vusch tunava pli cuntenta che quai ch’ella aveva tunà fin qua. «Nus vulain puspè vegnir si qua, alura ma dis quella anc ina giada.»

Durant tut quest temp aveva Peter gì da far avunda da zuppentar sia gronda ravgia. Dapi blers dis n’era Heidi betg pli stada sin la pastgira ed uss ch’ella era finalmain puspè vegnida cun el ina giada, seseva il vegl signur adina sper ella e Peter na pudeva insumma gnanc s’avischinar a Heidi. Quai al fascheva grond displaschair. El è sa pustà en ina tscherta distanza davos il signur che n’aveva nagin presentiment da quai, ha fatg pugn e schlantschà quel tras l’aria cun gest da smanatscha, ed in pau pli tard ha el fatg dus pugns e pli ditg che Heidi steva dasper il signur, pli ferm che Peter fascheva ses pugns e pli ferm e pli resolutamain ch’el als schlantschava tras l’aria davos il dies dal smanatschà.

Il sulegl era entant arrivà al punct, nua ch’el sa chattava mintgamai, cur ch’igl era uras da gentar; quel enconuscheva Peter precisamain. Cun ina giada ha el sbragì nà cun tutta forza: «Uss èsi da mangiar!»

Heidi è stada si e vuleva purtar natiers il satg per ch’il signur docter possia marendar al lieu nua ch’el sa chattava. Ma el ha ditg ch’el n’haja nagina fom e veglia be baiver in magiel latg; e suenter veglia el anc girar in zichel per l’alp enturn e muntar in pau pli ad aut. Qua ha Heidi manegià ch’ella n’haja er nagina fom e veglia medemamain be baiver latg ed accumpagnar silsuenter il signur docter si tar la gronda crappa cuverta da mistgel, nua ch’il Chardelin fiss ina giada bunamain siglì surengiu e nua che creschan las ervinas aromaticas. Ella è ida vi tar Peter ed al ha declerà tut ed ha ditg ch’el stoppia mulscher da l’Alvetta in cup latg per il signur docter ed in segund per ella sezza.

Peter l’ha fixà l’emprim fitg surstà ed ha alura dumandà: «Tgi survegn quai ch’è en il satg?»

«Quai pos ti avair, ma avant ans stos ti dar il latg e quai svelt», è stada la resposta.

Uschè speditiv n’era Peter anc mai stà en sia vita, pertge ch’el veseva adina il satget avant sai e na saveva anc betg tge che sa chattia tut en quel che tutgia uss ad el sulet. Apaina ch’ils auters dus èn sa mess a baiver cun tutta commoditad lur latg, ha Peter avert il satget e dà in tgit lien. Vesend il bel toc charn, ha el dà sigls dal plaschair ed ha anc dà in ulteriur tgit per sa persvader che quai saja propi vair. Alura ha el chatschà il maun en il satget per prender ora la rauba tant desiderada; ma andetgamain ha el retratg il maun, sco sch’el na dastgass betg sa servir. Igl era vegnì endament ad el co ch’el era sa pustà davos il signur ed aveva mussà ils pugns cunter quel, ed uss al regalava il medem signur ses entir gentar. Peter s’enriclava da ses agir, pertge ch’el aveva il sentiment sco sche quel al impediss da prender il bel regal e d’al giudair. Andetgamain è el siglì en pè ed è currì sin il lieu, nua ch’el era sa pustà. Qua ha el stendì ora omadus mauns averts en l’aria sco segn ch’ils pugns n’hajan betg pli da valair ed è restà ina pezza senza sa mover, fin ch’el ha gì il sentiment che la chaussa saja expiada. Alura è el returnà en gronds sigls tar il satget e siond sia buna conscienza puspè restabilida, ha el pudì morder cun grond gust en ses gentar delicat sco darar.

Il signur docter e Heidi eran girads lunsch enturn ed avevan discurrì da tuttas sorts. Uss però è el stà da l’avis ch’i saja per el uras da returnar ed ha pensà che l’uffant veglia franc anc star gugent in pau tar sias chauras. Ma da quai na vuleva Heidi betg savair novas; pertge ch’il signur docter avess alura stuì ir sul sulet giu per l’entir’alp. Fin tar la chamona dal tat al vuleva ella en mintga cas accumpagnar ed anc in toc pli lunsch. Ella gieva adina maun en maun cun ses bun ami, e sin via aveva ella anc adina d’al raquintar insatge e d’al mussar tut ils lieus, nua che las chauras pasculavan il pli gugent e nua che sa chattavan da stad ils pli blers ranunchels cun lur mellen glischant e las tschentorellas cotschnas ed anc autras sorts da flurs. Ella enconuscheva mintga num, perquai ch’il tat l’aveva mussà tuts durant la stad. Ma finalmain ha il signur docter insistì ch’ella returnia. Ella ha prendì cumià ed el è ì giu per la costa, sa vulvend però qua e là anc ina giada. Alura ha el observà co che Heidi steva anc adina en il medem lieu, al guardond suenter e salidond cun il maun. Uschia aveva mintgamai fatg si’atgna figlia, cur ch’el s’absentava da chasa. –

Igl eran dis d’atun clers e suleglivs. Mintga damaun vegniva il signur docter si d’alp ed alura sa mettevan els dalunga en viadi per far in’excursiun. Savens è el ì cun l’Alpöhi si aut en las muntognas grippusas, nua che ondulavan ils vegls pigns e nua che l’utschè grond stueva avair ses gnieu, pertge che adina puspè schuschuravi e cratschlavi be pauc sur las testas dals dus umens. Il signur docter aveva in grond plaschair da conversar cun ses cumpogn da viadi e sursteva adina pli fitg co che l’aug enconuscheva tut las plantinas da l’entir conturn da si’alp e saveva er, pertge che quellas sajan bunas, e quantas chaussas bunas e custaivlas ch’el era bun da scuvrir dapertut si là; per exempel en ils aviezs plain rascha ed en ils pigns stgirs cun las guglias odurantas, en il mistgel tschurriclà che chatschava tranter las veglias ragischs dals pigns ed en tut las finas plantinas e flurettas modestas che pruivan fin il pli sisum sin il terren alpin.

Gist uschè precis enconuscheva il vegl er la natira e la vita da tut ils animals là si, dals gronds e dals pitschens, ed el saveva raquintar al signur docter episodas divertentas davart la moda da viver dals abitants da las sfessas en la grippa, da las taunas sutterranas e da las tschimas da las plantas.

Al signur docter passava il temp sin questas gitas ch’el na saveva betg co, e savens cur ch’el deva la saira cordialmain il maun a l’aug per prender cumià, stueva el turnar a dir: «Char ami, da Vus na vom jau mai davent senz’avair emprendì puspè insatge nov.»

Blers dis però, e per ordinari ils pli bels, desiderava il signur docter da far excursiuns cun Heidi. Alura sesevan els savens sin quel mut verd, nua ch’els eran sa tschentads l’emprim di, e Heidi stueva puspè recitar ses versins e raquintar al signur docter tut quai ch’ella saveva. Er Peter seseva alura savens davos els; ma el era uss daventà tut prus e na fascheva betg pli pugns.

Uschia è ì a fin il bel mais da settember. Qua è vegnì ina damaun il signur docter e na pareva betg uschè allegher sco per il solit. El ha ditg che quai saja ses ultim di, ch’el stoppia returnar a Francfurt. Quai al fetschia gronda paina, pertge ch’el haja piglià affecziun per l’alp. A l’Alpöhi ha questa nova fatg displaschair, pertge ch’el era sa trategnì fitg gugent cun il signur docter, e Heidi era sa disada talmain da vesair di per di ses bun ami ch’ella na pudeva betg chapir che quai dueva prender ina fin andetga. Ella al ha guardà tut stupefatga; ma quai era effectivamain uschia. Il signur docter ha prendì cumià dal tat ed ha dumandà, sche Heidi al possia anc accumpagnar in toc. Ella è ida cun el maun en maun giu per la costa, ma na pudeva anc adina betg chapir endretg ch’el giaja uss davent.

Suenter in temp è il signur docter sa fermà ed ha ditg che Heidi al haja uss accumpagnà ditg avunda e stoppia turnar. El ha stritgà cun ses maun plain affecziun ils chavels ritschads da l’uffant ed ha ditg: «Uss stoss jau ir davent, Heidi; be sche jau pudess ta prender cun mai a Francfurt e tegnair tar mai!»

Davant ils egls da Heidi è sa preschentà cun ina giada l’entira citad da Francfurt, las numerusas chasas, las vias crappusas ed er la signurina Rottenmeier e Tinette, ed ella ha respundì in pau esitant: «Jau preferiss che Vus returnassas tar nus.»

«Ma gea, quai vegn ad esser meglier. Sche sta bain, Heidi», ha ditg amiaivlamain il signur docter e l’ha purschì il maun. Er ella al ha purschì il maun e guardà ad el en fatscha. Ils buns egls ch’eran drizzads sin ella èn s’emplenids cun aua. Il signur docter è uss spert sa vieut ed è ì giu per la costa.

Heidi è restada là senza sa mover. Ils egls plain affecziun e l’aua ch’ella aveva observà en quels, la squitschavan il cor. Andetgamain ha ella cumenzà a bragir ad auta vusch ed al è currida suenter, clamond cun tutta forza: «Signur docter! Signur docter!»

El è sa vieut ed è sa fermà.

Uss era ella arrivada tar el. Las larmas la culavan giu per las vistas, durant ch’ella ha ditg tut a singluttond:

«Jau vi ir dalunga cun Vus a Francfurt e restar tar Vus, uschè ditg sco che Vus vulais; jau stoss be dir quai svelt al non.»

Il signur docter ha charsinà quietond l’uffant agità.

«Na, mia chara Heidi», ha el ditg en in tun amiaivel, «betg uss en quest mument; ti stos anc restar sut ils pigns; ti pudessas puspè vegnir malsauna. Ma taidla, jau ta vi dumandar insatge: Sche jau sun ina giada malsaun e persul, vuls ti alura vegnir tar mai e restar tar mai? Poss jau sperar ch’insatgi s’occupia alura da mai e m’haja gugent?»

«Gea, gea, alura vi jau vegnir per franc anc il medem di, ed jau hai Vus quasi uschè gugent sco il non», ha segirà Heidi, anc adina singluttond.

Il signur docter l’ha uss anc dà ina giada il maun ed ha alura cuntinuà svelt ses viadi. Heidi però n’è betg sa muventada ed ha salidà d’in cuntin cun il maun, fin ch’ella ha pudì vesair be pli in punctin dal signur che partiva en prescha. Cur che quel è sa vieut per l’ultima giada ed ha guardà vers Heidi e l’alp sulegliva, ha el ditg si per sasez: «Qua si stattan ins bain; là pon corp ed olma puspè daventar sauns e s’allegrar da la vita.»


4.
L’enviern en il Dörfli
[edit]

Enturn la tegia d’alp era la naiv uschè auta che las fanestras parevan da sa chattar al plaun terren; pertge ch’il rest da la tegia na pudev’ins betg vesair ed er la porta d’entrada era svanida dal tuttafatg. Sche l’Alpöhi fiss anc stà si là, avess el stuì far quai, al qual Peter stueva sa deditgar mintga di, damai ch’igl aveva per il solit puspè navì sur notg: Mintga damaun stueva el uss siglir or da la fanestra-stiva e n’eri betg fitg fraid, uschia che tut era schelà sur notg, crudava el uschè profund en la naiv ch’el stueva dar da mauns e da pes per sa lavurar or da quella. La mamma al deva alura la scua gronda or da fanestra e cun quella sa fascheva Peter via fin tar l’isch-chasa. Qua al spetgava alura ina gronda lavur; el stueva chavar davent tut la naiv per che quella, sch’ella era anc loma, na crodia betg en cuschina cur che l’isch vegniva avert, ubain ch’ins ristgava che quella schelia ed era alura mirà en dal tuttafatg, pertge che tras quest grip da glatsch na pudev’ins betg penetrar e tras la pitschna fanestra pudeva be Peter sa schluitar. Per quel manava alura il temp da schelar cun sai baininqual commoditad. Stueva el ir en il vitg, avriva el be la fanestra, sa schluitava tras e sa chattava al plaunterren sin naiv da samada. Alura al tanscheva la mamma la pitschna schlitta tras la fanestra, e Peter aveva be da seser sin quella e pudeva ir a val nua e co ch’el vuleva; pertge che l’entira alp furmava enturn enturn ina gronda via da scursalar.

L’aug n’è betg restà d’enviern si d’alp; el aveva tegnì pled. Apaina che l’emprima naiv era crudada, aveva el serrà la chamona e la stalla ed era ì cun Heidi e las duas chauras en il Dörfli. Là sa chattavan en vischinanza da la baselgia e da la chasa-pravenda gronds e vasts mirs; quels avevan tutgà pli baud tar ina gronda chasa signurila, quai ch’ins pudeva constatar en plirs lieus, schebain che l’edifizi era ì per buna part en muschna.

Qua aveva abità ina giada in guerrier curaschus; quel era ì en servetsch spagnol, aveva prestà acziuns valurusas e s’acquistà grondas ritgezzas. Turnà a chasa, aveva el fabritgà da ses butin ina stupenta chasa, en la quella el vuleva abitar. Ma i n’ha betg durà ditg ch’el n’ha betg pli supportà la lungurella en quest vitget quiet, pertge ch’el aveva vivì memia ditg là or en il mund tumultus. El è puspè ì davent e n’è mai pli turnà. Suenter onns ed onns, cur ch’ins era segir ch’el saja mort, ha surpiglià in parent giu la val la chasa; ma quella era gia en decadenza, ed il nov proprietari na la vuleva betg reparar. Povra glieud, ch’aveva da pajar be in pitschen fit, ha silsuenter abità en quella e sch’in toc da l’edifizi crudava en muschna, laschavan ins star quel.

Dapi lura eran puspè passads blers onns. Gia cur che l’aug era vegnì natiers cun ses mattet Tobias, era el ì ad abitar en questa chasa mez en ruina. Dapi lura era ella per il solit restada vida, pertge ch’ins na pudeva betg pli abitar là, sch’ins n’era betg bun d’impedir in pau l’ulteriura decadenza cun sigillar e refar foras e sfessas che sa furmavan adina da nov. L’enviern là si en il Dörfli era lung e fraid. Il vent buffava da tuttas varts tras las stanzas da la chasa, uschia che las glischs sa stizzavan e che la povra glieud tremblava dal fraid. Ma l’aug saveva sa gidar. Apaina decis da passentar l’enviern en il Dörfli, aveva el puspè surpiglià la chasa ed era durant l’atun savens vegnì giu a far las preparativas necessaris. Vers la mesadad dal mais d’october era el alura vegnì ad abitar qua cun Heidi.

S’avischinond da davos a la chasa, entrav’ins en in spazi avert; qua era d’ina vart crudada ensemen l’entira paraid e da l’autra vart ina buna part da quella. Sur quella sa chattava anc ina fanestra ad arvieut; ma la lastra mancava dapi daditg e feglia-crap sa rampignava enturn quella e siador fin al palantschieu sura ch’era per part anc intact. Quel era munì cun in bel arvieut ed ins pudeva constatar che quai era stà la chapella. Senza porta arrivav’ins fin en ina gronda sala; sin il palantschieu da quella sa chattavan anc qua e là bellas plattas da crap tranter las qualas l’erva creschiva spessamain. Er qua eran ils mirs per part crudads ensemen, i mancava er in toc dal palantschieu sura e sch’in pèr colonnas massivas n’avessan betg purtà las restanzas da quel, avess ins stuì temair che quel crodia d’in mument sin l’auter sin las testas da quels che sa chattavan suten. Qua aveva l’aug construì ina zona e cuvert il terren cun strom per las chauras.

Da qua passav’ins tras da tuttas sorts corridors mez averts, en ils quals guardava baud il tschiel, baud la prada e la via. Ma entasum, nua che la ferma porta da ruver era anc a ses lieu, arrivav’ins en ina gronda e vasta stanza anc bain mantegnida. Las quatter paraids cun tavladiras da lain stgir eran anc intactas ed en in chantun steva ina gronda pigna che tanscheva quasi fin si sut il palantschieu sura ed era decorada cun gronds dissegns blaus. Qua vesev’ins clutgers auts, circumdads da grondas plantas, e sut las plantas gieva in chatschader cun ses chauns. Alura in lai quiet sper ruvers sumbrivants ed in pestgader steva a la riva e tegneva sia lantscha lunsch viadora en l’aua. Enturn l’entira pigna tanscheva in banc, uschia ch’ins pudeva gist seser là e studegiar ils maletgs.

A Heidi hai plaschì qua dalunga. Apaina arrivada cun il tat en la stiva, è ella ida tar la pigna, è sa tschentada sin il banc ed ha cumenzà a contemplar ils maletgs. Ma ruschnond sin il banc fin davos pigna, ha ella observà insatge nov ch’ha attratg tut si’attenziun: En il spazi vaira grond tranter la pigna e la paraid eran messas ensemen quatter aissas sco per tegnair en salv maila. Ma là n’era nagina maila; là era indubitablamain il letg da Heidi tal e qual sco si d’alp: in mantun fain cun sisur il lenziel ed il satg sco cuverta. Heidi ha givlà dal plaschair: «Oh non, quest qua è mia chombra, o tge bel! Ma nua stos ti durmir?»

«Tia chombra sto esser sper la pigna, per che ti n’hajas betg fraid», ha ditg il tat, «la mia pos ti er vesair.»

Tras la gronda stiva è Heidi currida suenter al tat ch’ha avert da l’autra vart in isch che manava en ina pitschna stanza, nua ch’il tat aveva drizzà en ses letg. Alura vegniva però puspè in isch. Heidi al ha spert avert ed è stada airi tut surstada, pertge che qua sa preschentava ina spezia da cuschina, uschè gronda sco ch’ella n’aveva tut sia vita anc mai vis. Qua aveva il tat gia prestà blera lavur ed igl al restava anc bler da far; pertge che da tuttas varts eran foras e sfessas en ils mirs, nua ch’il vent buffava en, cumbain che bleras eran gia enguttadas cun aissas, uschia ch’i fascheva l’impressiun sco sch’i fissan construidas enturn enturn stgaffas da lain en il mir. Er la gronda veglia porta era il tat stà bun da rugalar cun filfier e guttas, uschia ch’ins la pudeva serrar, e quai era necessari, pertge che da qua davent fruntav’ins sin mirs en muschna, nua ch’era creschì bostgam spess e sa trategnevan rotschas da baus e luschards.

A Heidi plascheva la nova abitaziun, ed il di suenter, cur che Peter è vegnì ad inspectar tut, aveva ella gia perscrutà mintga chantunet uschè bain ch’ella sa sentiva da chasa ed ha pudì manar Peter dapertut enturn. El n’ha er gì nagin ruaus, fin ch’el ha gì contemplà a fund tut las chaussas remartgablas che la nov’abitaziun cuntegneva.

Heidi durmiva a moda excellenta en ses chantun davos la pigna; ma la damaun crajeva ella adina da sa dasdar si d’alp e da stuair avrir dalunga la porta per vesair sch’ils pigns na schuschurian betg pervi da la gronda naiv che giascheva sin els e squitschava a bass lur roma. Uschia stueva ella guardar l’emprim mintga damaun ditg vi e nà, fin ch’ella sa regurdava puspè, nua ch’ella era; e mintga giada resentiva ella in tschert squitsch sin il cor, cur ch’ella veseva ch’ella n’era betg a chasa si d’alp. Ma cur ch’ella udiva a discurrer qua or il tat cun l’Alvetta e l’Urset ed a beschlar allegramain las chauras, sco sch’ellas avessan vulì dir: «Fa che ti vegnias insacura, Heidi» – alura aveva ella tuttina il sentiment dad esser a chasa e sigliva svelt or da letg ed il pli svelt pussaivel vin stalla da las chauras. Ma il quart di ha Heidi ditg plain quità: «Oz stoss jau propi ir tar la nona; ella na po betg star uschè ditg suletta.»

Il tat n’è però betg stà d’accord: «Oz betg e damaun er betg anc. Si d’alp giascha la naiv pli aut che la bratscha stendida ed i naiva adina vinavant, uschia che schizunt il ferm Peter na vegn strusch atras. Ina pitschna sco ti fiss dalunga cuverta da naiv e betg pli da chattar. Spetga anc in pau, fin ch’i schela, alura pos ti spassegiar siador a samada.

Il stuair spetgar ha l’emprim rendì Heidi in pau malcuntenta. Ma ils dis eran emplenids talmain cun lavur ch’els passavan in suenter l’auter senza ch’ella s’accurschess.

Mintga damaun e mintga suentermezdi gieva Heidi uss a scola ed emprendeva diligentamain tut quai ch’i deva d’emprender. Peter però na veseva ella quasi mai en scola, pertge ch’el vegniva be darar. Il magister era in um miaivel ch’aveva be qua e là per disa da dir: «I ma para che Peter na saja puspè betg preschent. La scola al faschess bain; ma igl è crudada blera naiv là si ed el na vegn probabel betg ad esser bun da sa far via.» Ma vers saira, cur che la scola era a fin, vegniva Peter per ordinari tras e gieva a far visita a Heidi.

Suenter intgins dis è puspè sa mussà il sulegl ed ha bittà ses radis sur la cuverta alva; ma gia fitg baud è el tramuntà davos las muntognas, sco sch’el n’avess per lunschor betg tant plaschair da guardar enturn sco da stad, cur che tut verdegiava e fluriva. Ma la saira levava la glina cun ses chau radund e glischant e splendurava l’entira notg sur ils vasts champs da naiv, e la damaun brigliava l’entira muntogna da sisum fin giudim sco in cristal.

Cur che Peter è siglì or da fanestra, sco ch’el fascheva mintga di, n’è el betg sfundrà sco spetgà en la naiv; el è fruntà sin fund dir e glisch ed è ruschnà in bun toc giu per la spunda sco ina schlitta senza manischunz. Tut stupefatg è el finalmain puspè sa mess en pè ed ha pitgà energicamain cun ils pes sin la cuverta da naiv per sa persvader che quai ch’al era gist capità saja propi pussaivel. E pelvaira: El pudeva zappar e pitgar nua ch’el vuleva, sche vegniva el strusch da far liber in toc glatsch – l’entir’alp era schelada a fier. Quai è stà a Peter pli che endretg; el saveva che quest stadi era necessari, per che Heidi possia puspè vegnir si ina giada. Spert è el turnà enavos, ha bavì sur chau ora ses latg che la mamma aveva gist mess sin maisa, ha mess in toc paun en giaglioffa ed ha ditg en prescha: «Jau stoss ir a scola.»

«Gea, va be, ed emprenda er endretg», ha consentì la mamma.

Peter è sa struztgà or da fanestra – pertge che dad ir or dad isch impediva il mantun da naiv schelà a fier –, è sa mess sin sia scarsola ed è quasi sgulà giu per la muntogna.

Quai gieva sco il chametg, ed arrivà tar il Dörfli, nua ch’i gieva gist vinavant a val vers Maiavilla, ha Peter laschà a la scarsola sia cursa, pertge che da vulair franar qua fiss be stà pussaivel cun sfurzar la schlitta e sasez. Uschia ha el cuntinuà la cursa fin giu en la planira, nua che la scarsola è sa fermada da sezza. Alura è el stà si ed ha guardà enturn. La forza da la cursa al aveva manà in toc sur Maiavilla or. Uss ha el ponderà ch’el vegniss memia tard a scola, avend quella cumenzà daditg ennà e duvrond el quasi in’ura per ir ensi. Uschia pudeva el sa laschar tut il temp per il return. Quai ha el er fatg ed è puspè arrivà en il Dörfli gist cur che Heidi era returnada da scola ed era sa messa a maisa cun il tat. Peter è entrà, ed avend el questa giada da communitgar insatge spezial, al giascheva quai il pli sisum ed è gist mitschà cun passar sur la sava.

«Uss è’la!», ha Peter ditg ed à sa fermà amez la stiva.

«Tgi? Tge? General? Quest qua tuna vaira guerresc», ha ditg l’aug.

«La naiv», ha rapportà Peter.

«Oh! Oh! Uss poss jau ir si tar nona», ha givlà Heidi ch’aveva dalunga chapì la moda da s’exprimer da Peter.

«Ma pertge n’es betg vegnì a scola? Ti avessas gea pudì scursalar senza fadias», ha ella cuntinuà en tun da reproscha; pertge che Heidi na chattava betg en urden da restar davent cur ch’ins pudeva ir a scola.

«Jau sun ì memia lunsch cun la scarsola ed era memia tard», ha replitgà Peter.

«Quai numnel jau in desertur», ha ditg l’aug, «e persunas che fan quai, piglian ins per las ureglias, audas?»

Peter ha stratg tut tementà vi da sia chapitscha, pertge che da nagina persuna sin il mund n’aveva el tant respect sco da l’Alpöhi.

«Ed in cumandant sco ti stuess sa turpegiar dublamain da desertar», ha cuntinuà l’aug. «Tge crajas, sche tias chauras giessan ina giada enturn ina qua ed ina là e na vulessan betg pli ta suandar ed er betg far quai che fiss per lur bun, tge faschessas ti lura?»

«Jau duvrass la pertga», ha respundì Peter.

«E sch’in mat sa cumportass sc’ina chaura chapriziusa e survegniss schlops, tge schessas ti?»

«Quai ha el merità», è stada la resposta.

«Ebain, uss sas ti, general da las chauras: sche ti passas anc ina giada cun tia scarsola sur la scola ora d’in temp, nua che ti avessas dad esser en quella, sche ve alura tar mai e retschaiva quai che ti meritas.»

Uss ha Peter encletg il connex dal discurs e ch’el saja manegià cun il mat che sa fetschia davent sco ina chaura chapriziusa. El era tut perplex da questa cumparegliaziun ed ha guardà in pau tementà per ils chantuns, sch’i na saja betg da scuvrir insatge, sco ch’el duvrava en tals cas per las chauras.

Ma l’aug ha be ditg, l’animond: «Ve uss a maisa e mangia cun nus e suenter va Heidi cun tai. La saira l’accumpognas ti puspè a chasa e pos tschanar cun nus.»

Questa midada nunspetgada da las chaussas è stada a Peter zunt bainvisa; sia fatscha è sa schlargiada da tuttas varts dal daletg. El ha dalunga fatg per cumond ed è sa tschentà dasper Heidi. Quella era però gia sadulada e na pudeva pli tragutter nagut dal plaschair da pudair ir si tar la nona. Ella ha stumplà il grond tartuffel ed il chaschiel brassà ch’eran anc sin ses plat vers Peter che da l’autra vart aveva survegnì da l’aug in plat plain. Ma el n’è betg sa starmentà d’attatgar il grond mantun. Heidi ha piglià or da la stgaffa ses mantè da Klara; plajada en quel, cun la chapitscha sur il chau, pudeva ella senz’auter far ses viadi.

Ella è sa messa en pe dasper Peter ed apaina che quel aveva traguttì l’ultim baccun, ha ella ditg: «Uss ve!» Els èn sa mess sin via e Heidi aveva da raquintar a Peter fitg bler da l’Alvetta e da l’Urset, che quellas na vulevan l’emprim magliar nagut en lur nova stalla, laschavan pender la testa tuttadi e na sa faschevan betg udir; ch’ella haja dumandà il tat, pertge che quellas sa cuntegnian uschia e ch’el haja respundì ch’ellas sa sentian sco ella a Francfurt, n’essend ellas mai stadas davent da l’alp durant lur vita. E Heidi ha anc agiuntà: «Ti stuessas be vesair ina giada co che quai è, Peter.»

Els eran quasi arrivads sisum senza che Peter avess ditg in pled, ed i pareva sco sch’el fiss fermamain preoccupà, uschia ch’el na pudeva gnanc tadlar endretg sco per il solit. Arrivads tar la chasetta, è Peter sa fermà ed ha ditg in pau da nauscha luna: «Alura vom jau anc pli gugent a scola che da survegnir da l’aug quai ch’el m’ha mess en vista.»

Heidi è stada dal medem avis ed ha sustegnì ferventamain Peter en ses propiest. Qua en en stiva sa chattava la mamma suletta, occupada cun cuntschadiras. Ella ha ditg che la nona stoppia star quests dis en letg, essend per ella memia fraid e na sa sentind ella er uschiglio betg bain. Quai è stà per Heidi insatge nov; uschiglio seseva la nona adina a sia plazza en il chantun. Ella è ida svelt tar ella en chombra. La nona giascheva en ses letg stretg cun la cuverta satiglia, plegada en dal tuttafatg en ses schal grisch.

«Dieu saja ludà!», ha ella ditg, apaina ch’ella ha udì ad entrar Heidi. Gia durant l’entir atun aveva ella tegnì zuppà en ses cor ina tema che la persequitava anc adina, surtut sche Heidi n’era betg vegnida sperasvi in tschert temp. Peter aveva numnadamain relatà ch’in signur da Francfurt saja arrivà e giaja adina cun els sin pastgira e veglia adina discurrer cun Heidi, ed ella era fermamain persvasa che quel signur saja vegnì a prender Heidi puspè cun sai. Schebain che quel era silsuenter partì sulet, vegniva ella tuttina savens turmentada dal patratg ch’i pudess vegnir in incumbensà da Francfurt per prender davent la matta. Heidi è siglida vi tar il letg da la malsauna e l’ha dumandà inquietada: «Es ti fitg malsauna, nona?»

«Na, na, mes uffant», l’ha quietà la veglia, stritgond Heidi plain affecziun, «il fraid m’è be penetrà in pau en la membra.»

«Ta remettas ti dalunga, cur ch’i fa puspè pli chaud?», ha dumandà Heidi vinavant.

«Gea, gea, sche Dieu vul anc pli baud, per che jau possia puspè ma metter vi da mia roda da filar; jau crajeva da pudair empruvar gia oz, ma damaun vegn quai bain puspè ad ir», ha ditg la nona plain speranza; pertge ch’ella era tuttavia s’accurschida che Heidi era irritada. Ses pleds han quietà la mattetta ch’aveva tschiffà gronda tema, pertge che malsauna en letg n’aveva ella anc mai vis la nona. Ella l’ha guardà in pau surpraisa ed ha alura ditg: «A Francfurt mett’ins enturn il schal per ir a spass. Has ti forsa pensà, nona, ch’ins al stoppia metter enturn d’ir a letg?»

«Sas, Heidi», ha ella respundì, «jau ma met enturn il schal en letg per betg avair fraid. Jau sun uschè leda d’avair quel; be la cuverta è in pau satiglia.»

«Ma nona», ha Heidi puspè cumenzà, «tar tes chau vai engiu, nua ch’igl avess dad ir ensi; uschia na sto betg esser fatg il letg.»

«Jau sai bain, uffant, ed jau sent quai er», e la nona ha empruvà d’obtegnair ina meglra plazza sin il plimatsch ch’era sut ses chau sc’in’aissa satiglia. «Vesas, il plimatsch n’era mai propi gross ed uss hai jau pusà tants onns sin quel ch’el è daventà tut plat.»

«Oh, be sche jau avess dumandà Klara a Francfurt da pudair prender cun mai mes letg», ha ditg Heidi, «là avevi trais plimatschs gronds e gross, in sin l’auter, che jau na pudeva gnanc durmir e glischnava adina giu da quels e lura stueva jau puspè ir ensi, perquai ch’ins sto durmir là uschia. Savessas ti durmir uschia, nona?»

«Sa chapescha, quai tegna chaud ed ins po trair uschè bain flad, sch’ins ha il chau pusà ad aut», ha ditg la nona, auzond in pau il chau cun fadia, sco sch’ella tschertgass ina plazza pli auta. «Ma nus na vulain betg pli discurrer da quai; jau hai d’engraziar a Dieu per bleras chaussas che auters vegls e malsauns n’han betg; gia il bun paunin che jau survegn regularmain e quest schal bel e chaud e tias visitas, Heidi. Ma vuls ti preleger er oz insatge?»

Heidi è ida a prender il vegl cudesch da chanzuns ed ha tschertgà ina chanzun suenter l’autra ed aveva sezza grond plaschair d’udir puspè suenter uschè blers dis ils bels versins. La nona steva cun ils mauns ensemen e sin sia fatscha, ch’aveva gì l’emprim in’expressiun contristada, è uss sa mussà in surrir da legrezza, sco sch’ella fiss vegnida tschiffada d’ina gronda ventira.

Heidi ha cun ina giada fatg ina pausa.

«Nona, es ti gia daventada sauna?», ha ella dumandà.

«Jau stun bainet, Heidi, quai ma fa propi bain. Finescha anc quella chanzun.»

L’uffant ha cuntinuà a leger sia chanzun, fin ch’ella è arrivada tar ils ultims versins:

 

«E vegn il stgir mai a surprender,

Tant pli scleresch’il spiert,

Sin l’ultim viadi poss ma render,

Cun infinit confiert.»


Quels ha la nona repetì pliras giadas e da sia fatscha resplendeva uss in’expressiun allegraivla. Er Heidi era da cor cuntenta. L’entir di sulegliv da ses return a chasa l’è vegnì endament ed ella ha exclamà cun tut daletg:

«Nona, jau sai co ch’ins sa senta, cur ch’ins viagia vers chasa.» La nona n’ha dà nagina resposta; ma ella aveva chapì quels pleds, e l’expressiun da beadientscha ch’aveva fatg tant bain a Heidi è restada sin sia fatscha.

Suenter in mument ha ditg Heidi: «Uss cumenzi a far notg; jau stoss ir a chasa. Ma jau sun uschè cuntenta che ti stas uss puspè bain.»

La nona ha prendì il maun da l’uffant en ses agen ed ha ditg: «Gea, jau sun puspè cuntenta, er sche jau stoss anc restar en letg. Tgi che n’ha betg fatg tras sez, n’ha nagin’idea co ch’ins sa senta, cur ch’ins giascha dis e dis en letg, è adina sulet, n’auda nagin pled d’autras persunas e na po vesair nagut, gnanc in radi da sulegl. Alura survegn ins grevs pensaments ch’ins crai magari ch’i na vegnia mai pli di e ch’ins na possia betg pli. Ma sch’ins auda alura puspè ils pleds che ti m’has prelegì, sche èsi sco sch’ina glisch s’auzass da quai en il cor, da la quala ins po danovamain sa legrar.»

Uss ha la nona laschà ir il maun da Heidi che l’ha giavischà ina buna notg ed è svelt sa fatga davent en cumpagnia da Peter, pertge ch’entant eri vegnì notg. Ma dadora splendurava la glina vi dal tschiel e scleriva la cuverta alva da naiv ch’i pareva da puspè vulair vegnir di. Peter ha drizzà sia scarsola, è sesì sin quella, Heidi davos el, e sco dus utschels en l’aria èn els sgulads giu per la spunda.

Pli tard, cur che Heidi giascheva en ses bel letg da fain davos la pigna, l’è puspè vegnida endament la nona, co ch’ella era plazzada mal cun il chau, ed ella ha er stuì pensar a tut quai ch’ella aveva ditg ed a la glisch ch’ils pleds prelegids l’envidavan en il cor. Ed ella ha pensà che la nona sa sentiss mintga di in mument bain, sch’ella be pudess udir mintga di ils pleds. Ma ella saveva ch’i pudevan passar ina u schizunt duas emnas, fin ch’ella possia puspè ir si tar ella. Quai la pareva uschè trist ch’ella ha studegià e studegià tge ch’ella pudess be far che la nona vegnia ad udir mintga di quests pleds benedids. Cun ina giada ha ella chattà in med latiers, e dal plaschair na pudeva ella prest betg spetgar la damaun per realisar si’idea. Ma alura è Heidi puspè sesida sidretg en ses letg, pertge che cun ponderar uschè profund n’aveva ella gea betg anc tramess si’uraziun si tar il char Dieu, e quai na vuleva ella en mintga cas mai pli emblidar

Suenter avair urà cun tutta devoziun per sai e per il non e la nona, è ella crudada enavos en ses fain lom ed ha durmì stagn e bain, enfin ch’igl ha fatg di.


5.
L’enviern cuntinuescha anc
[edit]

L’auter di è Peter arrivà precis a dretg temp a scola. Il gentar aveva el prendì cun sai en ses satg, pertge che arrivadas las uras vegniva fatg uschia: Cur ch’ils uffants dal Dörfli gievan a chasa da mezdi, sa tschentavan ils singuls scolars ch’abitavan lontan sin las maisas da la classa, pusavan fermamain ils pes cunter ils bancs da scola e rasavan or sin lur schanuglias il da mangiar ch’els avevan prendì cun sai per gentar. Fin l’ina avevan els temp; alura cumenzava la scola puspè. Aveva Peter passentà in tal di da scola, alura gieva el a la fin vi tar l’aug a visitar Heidi.

Cur ch’el è entrà oz, suenter che la scola era finida, en la gronda stiva da l’aug, al è currì encunter Heidi ch’al aveva spetgà: «Peter, jau sai insatge», ha ella clamà allegramain.

«Sche di», ha el dà enavos.

«Uss stos ti emprender a leger.»

«Quai hai jau gia fatg.»

«Gea, gea, Peter, ma uschia na manegel jau betg», è uss sa stgaudada Heidi; «ti stos emprender uschia che ti sas silsuenter er leger.»

«Quai na sai jau betg.»

«Quai na ta crai pli nagin ed jau er betg», ha ditg Heidi energicamain. «La nona a Francfurt saveva bain che quai na saja betg vair ed ella m’ha ditg da betg crair quai.»

Peter era tut stut da questa novitad.

«Jau ta vi mussar da leger, jau sai en tge moda», ha Heidi cuntinuà. «Ti stos uss emprender quai ed alura stos ti preleger mintga di ina u duas chanzuns a la nona.»

«Quai na sa lascha betg far», ha marmugnà Peter.

Questa resistenza obstinada cunter ina chaussa ch’era buna ed endretg e che steva tant a cor a Heidi, l’ha agità fermamain. Cun egls fulminants è ella sa pustada davant il mat ed al ha smanatschà: «Alura ta vi jau bain dir tge che vegn a suandar, sche ti na vuls mai emprender insatge: Tia mamma ha gia ditg duas giadas che ti avessas er dad ir a Francfurt per emprender bleras chaussas ed jau sai bain, nua ch’ils mats van là a scola; giond en charrotscha, m’ha Klara mussà quella chasa terriblamain gronda. Ma là na van els betg be da mats, mabain er sco umens creschids; quai hai jau vis mezza. E lura na stos ti betg crair ch’i saja là be in magister, sco tar nus, ed in uschè bun. Là entra ensemen in’entira cumpagnia da magisters e tuts vestgids en nair, sco sch’els giessan en baselgia, ed els han chapels nairs uschè auts sin il chau» – e Heidi ha demonstrà cun ils mauns l’autezza dals chapels.

A Peter è ida ina sgarschur giu per il dies.

«E lura stos ti entrar là, amez tut quests signurs», ha Heidi cuntinuà cun fervenza, «e cur che ti vegns en roda, na sa ti gnanc leger e fas perfin sbagls cun bustabar. Qua pos ti alura guardar co che quels signurs fan beffas da tai e quai è pir che tar Tinette e ti stuessas be savair co che quai è, sche quella fa beffas.»

«Sche vi jau pia», ha ditg Peter, mez suspirond e mez marmugnond.

Heidi è dalunga sa calmada. «Quai è endretg, alura vulain nus gist cumenzar.» Cun quai ha ella stratg Peter vi da la maisa ed ha purtà natiers ils utensils necessaris.

En il grond pachet da Klara avevi er gì in cudeschet che plascheva bain a Heidi, e gia ier notg l’era vegnì endament ch’ella pudess duvrar quel per l’instrucziun cun Peter. Pertge che quai era in cudeschet da l’abc cun versins.

Uss èn tuts dus sa mess a maisa, ils chaus enclinads sur il cudeschet, ed han cumenzà l’ura d’instrucziun.

Peter ha stuì bustabar l’emprim versin ed alura puspè ed anc ina giada, pertge che Heidi vuleva che quai giaja schuber e current.

La finala ha ella ditg: «I na va anc adina betg, ma jau ta vi uss preleger ina giada l’entir versin; sche ti sas co ch’i sto esser, èsi alura pli simpel per tai da rabagliar ensemen ils bustabs.» E Heidi ha legì:

 

«Sche l’A B C ti sas be mal,

Stos ir davant il tribunal.»


«Jau na vom betg», ha ditg Peter stinadamain.

«Nua?», ha dumandà Heidi.

«Davant dretgira», è stada la resposta.

«Sche fa che ti sappias finalmain ils trais bustabs, alura na stos ti gea betg ir», al ha ella incità.

Uss ha Peter cumenzà da nov e repetì cun perseveranza ils trais bustabs, e quai fin che Heidi ha ditg:

«Uss sas ti quests trais.»

Avend però remartgà tge effect ch’il versin aveva gì sin Peter, vuleva ella gist anc preparar in pau la via per las lecziuns che duevan suandar.

«Spetga, jau ta vi uss anc preleger ils auters versins», ha ella cuntinuà, «alura vesas ti tge che vegn anc tut.»

Ed ella ha cumenzà a leger cler ed enclegentaivel:

 

«D E F G – sche bain quai tuna,

Ta spargna tutta disfortuna.

 

Tut emblidà has H I K,

La catastrofa è gia qua.

 

Sas ti L M be balbegiar,

In dad in rap ti stos pajar.

 

N O P Q emprenda bain,

U vuls far tut danovamain?

 

R S T scriver cun las cridas,

Quai spargna al scolar las fridas.»


Qua ha Heidi smess, pertge che Peter era daventà uschè quiet ch’ella ha stuì guardar tge che quel fetschia. Tut las smanatschas ed anguschas zuppadas al avevan strapatschà talmain ch’el na muveva gnanc in member e fixava Heidi plain tema.

Quai ha muventà en ses cor la cumpassiun ed ella al ha quietà:

«Ti na stos avair nagina tema, Peter; ve ti be mintga saira tar mai e sche ti emprendas adina sco oz, vegns ti bainprest ad enconuscher tut ils bustabs e lura na capita l’auter gea betg. Ma ti stos vegnir uss mintga di, betg sco che ti vas a scola, er sch’i naiva, quai na ta fa gea nagut.»

Peter ha empermess da far quai, pertge che l’impressiun starmentusa al aveva rendì dumesti ed obedient. Uss è el sa mess sin via vers chasa. –

Peter ha suandà punctualmain las directivas da Heidi e mintga saira vegnivan emprendids ils proxims bustabs e prendì a cor il versin.

Savens seseva er il tat en stiva e tadlava ils exercizis, fimond patgificamain sia pipa. Qua e là tremblavan ils chantunets da sia bucca, sco sch’el stuess supprimer in surrir.

Suenter il grond strapatsch vegniva Peter envidà per il solit da restar a tschaina, quai ch’al indemnisava dalunga la tema ch’el aveva stuì supportar pervi dal versin dad oz.

Uschia èn passads ils dis d’enviern. Peter è cumparì regularmain ed ha fatg buns progress cun ses bustabs.

Cun ils versins ha el però gì da sbatter di per di. Ins era uss arrivà tar l’U. Cur che Heidi ha legì il versin:

 

«Tgi che U V na sa betg dir,

Vegn là nua ch’el na vul betg ir.»


Qua ha Peter marmugnà: «Gea, sche jau giess!» Ma el ha tuttina emprendì cun premura, uschia sco sch’el avess tuttina l’impressiun ch’insatgi al pudess tschiffar nunspetgadamain per il culiez e manar là nua ch’el na giess betg gugent.

L’autra saira ha Heidi legì:

 

«Na sas il W betg bustabar,

La pertga sto uss suandar.»


Qua ha Peter guardà vi e ditg beffegiond: «I n’ha nagina!»

«Gea, gea, ma sas tge ch’il non ha en la chascha?», ha dumandà Heidi. «In fist, bunamain uschè gross sco mes bratsch, e sch’ins prenda ora quel, alura pon ins be dir: ‹Il fist qua sto uss suandar!›»

Peter enconuscheva il bastun da coller. Immediat è el stà davantgiu sur ses W ed ha empruvà da tschiffar quel.

L’auter di hai gì num:

 

«Tgi che legia l’X apaina,

Va a letg oz senza tschaina.»


Qua ha Peter guardà examinant vers la stgaffa nua che sa chattavan il paun ed il chaschiel ed ha ditg en tun vilà: «Jau n’hai gea gnanc ditg che jau veglia emblidar il X.»

«Igl è bun sche ti na vuls betg emblidar quel; en quest cas pudain nus gist anc emprender in», ha proponì Heidi, «alura ta resta damaun be pli in sulet bustab.»

Peter n’è betg stà d’accord. Ma gia ha Heidi legì:

 

«Sche l’ipsilon be mal dumognas,

Meritas beffas, rir e giomias.»


Qua èn cumparids davant ils egls da Peter tut ils signurs a Francfurt cun ils auts chapels nairs sin chau e lur egliadas plain beffas. Dalunga è el sa bittà sin l’ipsilon e n’al ha betg laschà liber fin ch’el ha pudì serrar ils egls e saveva tuttina anc co che quel vesia or.

L’auter di è Peter gia arrivà tar Heidi in pau si da chau, siond ch’igl era be pli d’emprender in sulet bustab. E prelegend Heidi dalunga il versin:

 

«Als Hottentots visita fa,

Tgi che il Z ha emblidà.»


qua ha Peter beffegià: «Gea, sche nagin uman na sa nua che quels èn!»

«Bain, bain, Peter, quai sa il non tuttavia», ha Heidi segirà, «spetga be, jau al vi svelt dumandar nua che quels èn, el è be ì vi tar il signur reverenda.» E gia è Heidi siglida si e vuleva ir dad isch ora.

«Spetga», ha Peter sbragì uss plain tema, pertge che gia ha el vis en si’imaginaziun a vegnir l’Alpöhi cun il signur reverenda e co che quels dus al tschiffan dalunga per al spedir tar ils Hottentots, pertge ch’el n’aveva gea propi betg pli savì co ch’il Z haja num. Ses sbratg d’anguscha ha fatg star airi Heidi.

«Tge has ti pomai?», ha ella dumandà surstada.

«Nagut! Ve enavos! Jau vi emprender», ha Peter ditg cun interrupziuns. Ma Heidi fiss uss sezza vegnida gugent a savair nua che sajan ils Hottentots e vuleva tuttavia dumandar il non. Peter però l’ha clamà suenter a moda uschè desperada ch’ella ha dà suenter ed è returnada. Ma uss ha er el stuì far insatge persuenter. Betg be il Z è vegnì repetì uschè bleras giadas che quel stueva restar fixà per adina en sia memoria, mabain Heidi ha gist anc cumenzà a sillabar, e quella saira ha Peter emprendì uschè bler ch’el ha fatg in vaira sigl enavant. Uschia ha quai cuntinuà di per di. –

La naiv era puspè daventada loma e durant plirs dis è crudada nova giu da tschiel, uschia che Heidi n’ha betg pudì ir si tar la nona var trais emnas a la lunga. Tant pli gronda fadia ha ella sa dà cun Peter, per ch’el la possia remplazzar cun preleger las chanzuns. Ed uschia è Peter returnà ina saira a chasa da Heidi, è entrà en stiva ed ha ditg: «Jau sai uss!»

«Tge sas ti, Peter?», ha dumandà la mamma plain spetgas.

«Leger», ha el respundì.

«Ma è quai pussaivel! Has ti udì, nona?», ha clamà Brigitte.

La nona aveva udì ed ha er ella stuì sa smirvegliar fitg co che quai duess esser stà pussaivel.

«Jau stoss uss preleger ina chanzun, Heidi m’ha ditg quai», ha Peter cuntinuà. La mamma è ida svelt per il cudesch e la nona s’allegrava fitg, n’avend dapi intgin temp udì pli nagins da quels buns pleds. Peter è sesi a maisa ed ha cumenzà a leger. Sia mamma seseva dasper el e tadlava cun grond’attenziun, exprimind suenter mintga vers si’admiraziun: «Tgi avess be cret quai!»

Er la nona suandava attentamain in versin suenter l’auter, senza però dir in pled.

Il di suenter quest eveniment aveva lieu en scola per casualitad in exercizi da lectura. Cur che Peter è vegnì en roda, ha ditg il magister: «Peter, ston ins laschar or tai, sco adina, u vuls ti puspè empruvar ina giada – jau na vi betg dir da leger, jau vi dir d’empruvar da balbegiar enturn vi d’ina lingia?» Peter ha cumenzà e leger trais lingias senza sa fermar.

Il magister ha mess d’ina vart ses cudesch. Cun stupefacziun mitta ha el guardà sin Peter, sco sch’el n’avess mai vis insatge uschia. Finalmain ha el ditg: «Peter, cun tai è capità in miracul! Malgrà mia gronda pazienza e premura n’eras ti betg abel da tschiffar endretg gnanc il bustabar. Ed uss che jau aveva – navidas avunda – renunzià da ma sfadiar pli ditg cun tai, ma vegns ti ed has emprendì betg be da bustabar, mabain da leger en urden e bain chapibel. Co pon be anc daventar ozendi tals miraculs, Peter?»

«Da Heidi», ha quel respundì.

Fitg surprais ha il magister guardà sin Heidi che seseva innocenta en ses banc, uschia che nagut na deva en egl vi dad ella. El ha cuntinuà: «Jau hai en general constatà ina midada vi da tai, Peter. Entant che ti mancavas pli baud savens l’entir’emna en scola, gea pliras emnas ina suenter l’autra, n’es ti stà l’ultim temp gnanc in sulet di absent. Tge ha bain mess ad ir en tai questa midada fortunada?»

«L’aug», è stada la resposta.

Cun smirvegl ha il magister da Peter guardà sin Heidi e da questa puspè enavos sin Peter.

«Nus vulain far anc in’emprova», ha el ditg precautamain. Peter ha anc stuì cumprovar ina giada sias enconuschientschas vi da trais lingias. E propi: el aveva emprendì da leger.

Apaina finida la scola, è il magister spert ì tar il signur reverenda per al communitgar quai ch’era succedì, ed en tge moda benefizienta che l’aug e Heidi opereschian en vischnanca.

A chasa prelegeva Peter mintga saira ina chanzun; tant enavant fascheva el per cumond a Heidi; ma dapli na sa prestava el betg e la nona sa cuntentava da quai. La mamma Brigitte sa smirvegliava anc adina di per di che Peter aveva fatg tal progress, e qua e là, cur che la prelecziun era finida e Peter era en letg, stueva ella remartgar a la nona: «Jau na ma poss betg allegrar avunda che Peter ha emprendì uschè bain a leger; uss na san ins mai tge che po anc daventar dad el.»

E la nona ha respundì ina giada: «Gea, quai è bun per el ch’el ha emprendì insatge; ma jau fiss bain cuntenta, sch’il char Segner ans tramettess bainbaud la primavaira, per che Heidi possia puspè vegnir si; i ma para, sco sch’ella prelegess tut autras chanzuns. I manca qua e là insatge en quels versins, cur che Peter prelegia; ed jau stoss lura ir a tschertgar quai ed alura na poss jau betg suandar cun ils patratgs, uschia ch’i na ma fa betg la medem’impressiun en il cor sco cur che Heidi ma prelegia ils pleds.»

Quai derivava però da quai che Peter predegiava in pau tenor sia commoditad. Sch’in pled era memia lung u al chaschunava tschertas difficultads, al laschava el simplamain davent, pensond che la nona na vegnia betg a metter pais sin in pèr pleds, essend ch’i suandavan anc blers auters. Uschia capitavi che las chanzuns na cuntegnevan quasi nagins substantivs, cur che Peter las prelegeva. –


6.
Ils amis lontans sa fan sentir
[edit]

Il matg era arrivà. Da tut las autezzas currivan a val auals da primavaira. Il chaud sulegl aveva verdegià las alps; l’ultima naiv era sparida e las emprimas flurettas cun lur eglins clers tgittavan gia or da l’erva frestga, dasdadas dals radis rinforzants dal sulegl. Si ad aut schuschurava il vent da primavaira tras ils pigns ed als scurlattava giu las veglias guglias, per ch’ils scherms giuvens d’in verd cler possian decorar en tutta pumpa las plantas. En l’aria blauenta batteva l’utschè da rapina puspè sias alas, ed enturn la tegia d’alp tutgava la splendur dal sulegl chaudamain il terrain e sientava ils ultims lieus umids, uschia ch’ins pudeva puspè seser nua ch’ins vuleva.

Heidi era puspè si d’alp. Ella sigliva d’in chantun a l’auter e na saveva betg, nua ch’igl era il pli bel. Baud tadlava ella co ch’il vent schuschurava misteriusamain giu da la grippa, adina pli datiers e pli ferm, squassond cun forza ils pigns e parend da givlar dal grond daletg. Ed er Heidi stueva givlar e vegniva buffada vi e nà sco in fegl. Baud curriva ella puspè sin la plazza sulegliva davant la chamona e sa metteva sin il tschispet per scuvrir en l’erva curta quantas flurettas che vulevan s’avrir u eran gia avertas. Schaumas da mustgins e baus sautavan e ruschnavan enturn s’allegrond dal sulegl, e Heidi è s’allegrada cun els ed ha respirà en lungas tratgas la savur da primavaira che sortiva da la terra, dasdada a nova vita. Ella aveva il sentiment ch’i na saja anc mai stà uschè bel si d’alp e tut ils animalets parevan da sentir sco ella, pertge ch’igl era sco sch’els sumsumassan e chantassan in tranter l’auter:

«Si d’alp! Si d’alp! Si d’alp!»

Nà da la cligna davos la chamona udiv’ins qua e là a pitgar e resgiar cun tutta premura, e Heidi tadlava gugent quests tuns agreabels ch’ella enconuscheva bain e che tutgavan tar la vita si d’alp. Las mirveglias l’han stimulà dad ir a vesair tge ch’il tat traffitgava. Davant la porta da la cligna sa chattava gia ina sutga bell’e finida e vi d’ina segunda lavurava il tat cun maun versà.

«Oh, jau sai tge che quai dat», ha exclamà Heidi cun legria; «da quai avain nus propi basegn, cur ch’ellas arrivan da Francfurt. Ina è per la tatta e l’autra che ti fas uss è per Klara; ma i stuess esser anc ina, u na crais betg, non, che la signurina Rottenmeier vegnia er cun ellas?»

«Quai na sai jau betg», ha ditg il tat, «ma igl è en mintga cas inditgà d’avair pront ina sutga, per cas ch’ella vegniss er.»

Heidi ha contemplà pensivamain las sutgas da lain senza spunda, ponderond, co che la signurina Rottenmeier ed ina tala sutga giessan a prà. Suenter ina pezza ha ella ditg, scurlattond tut sceptica il chau: «Jau na crai betg ch’ella sa tschentia sin ina tala.»

«Alura l’envidain nus da sa platgar sin il canapé cun la bella surtratga verda da tschispet», ha replitgà il tat quietamain.

Entant cha Heidi ponderava anc, nua che sa chattia il bel canapé cun la surtratga verda da tschispet, è sa fatg udir andetgamain in tschivlar e clamar e sventular il fist, e Heidi ha savì immediat da tge ch’i sa tractia. Spert è ella sa fatga davent ed è bainbaud stada circumdada da las chauras che la currivan encunter. Er a quellas parevi da plaschair da nar d’esser puspè si d’alp, pertge ch’ellas faschevan gronds sigls e berglavan vivamain, e Heidi è vegnida stumplada vi e nà, damai che mintgina vuleva esser il pli datiers dad ella per mussar si’allegria. Ma Peter ha scurrentà tuttas, las inas a dretga, las autras a sanestra, pertge ch’el aveva da purtar ina nova a Heidi. Arrivà daspera, l’ha el tegnì vi ina brev.

«Qua!», ha el ditg, surlaschond l’ulteriura explicaziun da la chaussa a Heidi. Quella è stada fitg surstada.

«Has ti survegnì sin pastgira ina brev per mai?», ha ella dumandà tut perplexa.

«Na», è stada la resposta.

«Ma danunder l’has pia prendì, Peter?»

«Or dal satget da la marenda.»

Tant enavant era quai gist. Ier saira al aveva surdà l’emploià da posta dal Dörfli la brev per Heidi. Peter l’aveva mess en ses satget vid, e la damaun era vegnì mess lien er ses chaschiel e ses toc paun. L’aug e Heidi aveva el bain vis, cur ch’el era vegnì a prender las chauras; ma pir da mezdi, cur ch’el aveva finì il paun ed il chaschiel ed aveva anc vulì prender or dal satget las mieulas, al era puspè vegnida enta maun la brev.

Heidi ha legì attentamain l’adressa ed è alura currida svelt tar il tat, al mussond da da lunsch plain plaschair la brev: «Da Francfurt! Da Klara! La duai jau dalunga preleger, non?»

Quai è stà endretg al tat ed er Peter è s’avischinà per tadlar. El è sa pustà cun il dies fermamain cunter la pitga da l’isch per avair meglier sustegn e pudair suandar uschia pli bain la prelecziun da la brev che tunava sco suonda:

 

«Chara Heidi!

Nus avain gia pachetà tut ed en dus u trais dis vulain nus partir, cur che bab va er davent, ma betg cun nus; el sto ir l’emprim a Paris. Mintga di vegn il signur docter e cloma gia sin porta: ‹Davent! davent! – Si d’alp!› El na po strusch pli spetgar fin che nus partin. Ti stuessas savair, quant gugent ch’el sez è stà si d’alp! Durant l’entir enviern è el vegnì quasi mintga di tar nus; alura scheva el adina ch’el vegnia tar mai, ch’el ma stoppia puspè raquintar! Sinaquai seseva el giu sper mai e raquintava da tut ils dis ch’el aveva passentà cun tai e cun il non si d’alp, da las muntognas, da las flurs, da la quietezza uschè ad aut sur tut ils vitgs e vias e da l’aria frestga, grondiusa, schend savens: Là si ston tut ils umans daventar puspè sauns. El è er sez daventà tut in auter che quai ch’el era stà avant durant in temp; el vesa puspè or allegher e cuntent. Oh, co che jau m’allegrel da vesair tut quai e dad esser cun tai si d’alp e d’emprender ad enconuscher er Peter e sias chauras!

L’emprim stoss jau far circa sis emnas ina cura a Ragaz, quai ha prescrit il signur docter; e suenter duessan nus abitar en il Dörfli e da bels dis duai jau vegnir manada si d’alp en mia sutga e restar l’entir di tar tai. La tatta vegn cun nus e resta tar mai; ella s’allegra er da vegnir si tar tai. Ma pensa be, la signurina Rottenmeier na vul betg vegnir cun nus. Quasi mintga di di la tatta ina giada: ‹Co vesi or cun il viadi en Svizra, stimada Rottenmeier? N’As schenai betg, sche Vus avais veglia d’As participar.› Ma ella engrazia adina cun tutta gentilezza e di da betg vulair esser immodesta. Ma jau sai bain tge ch’ella pensa: Sebastian ha fatg suenter ses return ina descripziun uschè sgarschaivla da l’alp: co che la terribla grippa guardia giu da l’aut, ch’ins saja dapertut en privel da crudar en grondas sfessas e chavorgias, ch’i giaja ensi uschè stip ch’ins ristgia tar mintga pass da crudar enavos si dies e che bain chauras, ma betg umans possian sa rampignar si là senza privel da la vita. Ella è sa starmentada fitg da questa descripziun, e dapi lura n’è ella betg pli entusiasmada sco pli baud per in viadi en Svizra. Er Tinette è tementada e na vul betg vegnir cun nus. Uschia vegnin nus sulettas, tatta ed jau; be Sebastian ans sto accumpagnar fin a Ragaz; alura po el ir puspè a chasa.

Jau na poss strusch spetgar, fin che jau poss vegnir tar tai.

Stà bain, chara Heidi! La tatta ta fa salidar milli giadas.

Ti’amia fidaivla

Klara.»


Cur che Peter ha gì udì quests pleds, è el siglì davent da la pitga da l’isch ed ha battì cun sia pertga uschè ravgentà e senza resguard a dretga ed a sanestra che las chauras èn sa spaventadas e siglidas giu per la spunda en sigls uschè gronds sco be darar. Peter las è suandà en gronda cursa, schlantschond sia pertga en l’aria, sco sch’el avess da sa defender d’in inimi invisibel. Quest inimi ch’al aveva irrità talmain, era la visita da Francfurt ch’era vegnida messa en vista.

Heidi però era plain fortuna ed allegria, e l’auter di stueva ella exnum visitar la nona per la raquintar tut, tgi che vegnia uss da Francfurt e surtut er tgi che na vegnia betg. Quai stueva bain esser da grond’impurtanza per la nona, pertge ch’ella enconuscheva tut las persunas uschè precisamain e s’interessava per tut quai che succediva en la vita da Heidi. Baud il suentermezdi da l’auter di è Heidi sa messa sin via. Uss pudeva ella danovamain far sias visitas tut suletta, pertge ch’il sulegl splendurava puspè e restava ditg vi dal tschiel, e sin il terren sitg gievi grondius dad ir giu per las spundas, entant ch’il legher vent da matg filava suenter e chatschava Heidi anc in pau pli spert a val.

La nona n’era betg pli en letg. Ella seseva puspè en ses chantunet e filava. Sin sia fatscha sa mussava però in’expressiun sco sch’ella fiss occupada cun grevs patratgs. Quai era uschia dapi ier saira e durant l’entira notg l’avevan persequità quests pensaments e na l’avevan betg laschà durmir. Peter era vegnì a chasa cun sia gronda ravgia ed ella aveva pudì concluder da sias remartgas curtas e plitost confusas ch’in’entira cumpagnia da Francfurt vegnia a vegnir siador tar la tegia d’alp. Tge che dueva capitar silsuenter, na saveva el betg, ma la nona ha fatg sias ulteriuras ponderaziuns lasura e quellas l’han fatg tema e l’han prendì la sien.

Uss è siglida nauaden Heidi, è ida directamain tar la nona, è sa tschentada sin sia sutga ch’era adina pronta e l’ha raquintà cun tal ardiment tut quai ch’ella saveva ch’ella sezza vegniva adina pli entusiasmada. Ma andetgamain è ella sa fermada amez la frasa ed ha dumandà plain quitads: «Tge ta manca, nona, na t’allegras gnanc in zic da tut quai?»

«Bain, bain, Heidi, jau m’allegrel per tai, essend che ti has tant plaschair da quai», ha respundì la nona ed è sa stentada da far ina tschera almain in pau allegra.

«Ma nona, jau ves bain avunda che ti has tema. Crajas ti forsa che la signurina Rottenmeier vegnia er?», ha dumandà Heidi, sezza in pau tementada.

«Na, na! Igl è nagut, igl è nagut», l’ha quietà la nona. «Ma dà tes maun, Heidi, che jau sentia per propi che ti es anc qua. I vegn ad esser il meglier per tai, er sche jau na vegn strusch a pudair surviver quai.»

«Jau na vi betg savair novas da quest meglier, sche ti n’al pos betg surviver, nona», ha Heidi ditg uschè decididamain ch’igl è cun ina giada sa dasdada en ses intern ina nova preoccupaziun. Ella stueva gea supponer che la glieud da Francfurt vegnia per prender cun els Heidi, pertge che uss ch’ella era puspè uschè sauna na pudevi gea betg esser auter che quai ch’els la veglian puspè avair. Quai era la gronda tema da la nona. Ma uss ha ella realisà ch’ella na dastgava betg laschar sentir quella Heidi, pertge che lezza aveva gea uschè bler cumpassiun cun ella ed uschia avess ella forsa pudì sa dustar e betg vulair ir e quai na dastgava betg esser. Ella ha tschertgà in sustegn, ma betg ditg, pertge ch’ella enconuscheva in sulet.

«Jau sai insatge, Heidi», ha ella ditg, «che ma fa bain e che ma maina puspè sin buns patratgs. Ma prelegia la chanzun nua ch’igl ha num gia a l’entschatta: ‹Dieu tut maina›.»

Heidi era uss uschè versada en il vegl cudesch da chanzuns ch’ella ha immediat chattà quai che la nona desiderava, ed ella ha legì cler e dad aut:

 

«Dieu tut maina,

Ed ordaina,

Quai ch’è salutaivel.

En las undas,

Furibundas,

Rest’a tai fidaivel!»


«Gea, gea, precis quai èsi che jau hai stuì udir», ha ditg la nona levgiada e l’expressiun da tristezza è svanida or da sia fatscha. Heidi l’ha guardà pensiv, alura ha ella ditg: «Navaira, nona, ‹salutaivel› vul dir cur che tut meglierescha, uschia ch’ins sa senta puspè bain dal tut?»

«Gea, gea, uschia vegni ad esser», ha la nona dà dal chau, «e perquai che Dieu vul far quai, pon ins gea er esser segir ch’i vegn bun, n’emporta betg co ch’i vegn. Legia anc ina giada, Heidi, sinaquai ch’i ans restia en la memoria e nus n’emblidian betg puspè.»

Heidi ha gist anc legì ina giada ses vers ed alura anc in pèr giadas, pertge che questa segirezza la plascheva er fitg bain.

Arrivond uschia la saira e chaminond Heidi puspè da la muntogna siador, èn sa mussadas vi dal tschiel ina staila suenter l’autra e quellas brigliavan e glischavan giu sin ella, sco sch’ellas vulessan mintgina augmentar la grond’allegria che regiva en ses cor. Adina puspè stueva ella star airi e guardar siador, e cuchegiond ellas giuadora enturn enturn cun adina pli gronda glischur, ha ella stuì clamar ad auta vusch: «Gea, Dieu maina tut ad ina buna fin e tgi che sa quai, po avair tanta allegria e tutta segirezza!» E las stailettas han tuttas sbrinzlà e traglischà ed accumpagnà Heidi cun lur egliadas fin ch’ella è arrivada tar la tegia, nua che seseva il tat che guardava er el si tar las stailas, pertge che uschè miraculusamain n’avevan ellas daditg betg pli glischà.

Betg mo las notgs, er ils dis dal mais da matg eran auters e serains sco dapi blers onns betg pli, e savens contemplava il tat la damaun cun smirvegl co ch’il sulegl muntava cun la medema pumpa vi dal tschiel blau sco quai ch’el era tramuntà la saira avant, ed el ha stuì dir e turnar a dir: «Quai è in onn benedì da sulegl che dat a l’erva ina forza speziala. Fa attenziun, manader, che tes sigliders na daventian betg memia sfarfatgs dal bun pavel!»

Alura smanava Peter cun ardiment sia pertga en l’aria e sin sia fatscha steva scrit fitg cler la resposta: «A quellas vi jau mussar!»

Uschia è passà il bel mais da matg ed igl è arrivà il zercladur cun ses sulegl anc pli chaud e cun ses dis uschè lungs ed uschè clers che tut las flurs en muntogna èn sa dasdadas, uschia ch’ellas glischavan e sbrinzlavan dapertut enturn ed emplenivan l’aria cun lur dultscha savur. Er quest mais gieva gia prest a fin, cur che Heidi è sortida ina damaun da la chamona, nua ch’ella aveva gia terminà sias lavurs da marvegl. Ella vuleva currer svelt in mument ora sut ils pigns e sa render alura in pau plinensi per ir a guardar sche la chaglia da la flur da millirentschs saja gia s’averta, pertge che las flurettas da quella eran spezialmain bellas en la glischur dal sulegl. Ma currind ella enturn tegia, ha ella dà andetgamain in grond sbratg, uschia ch’il tat è vegnì dalunga or da la cligna; pertge che quai era insatge insolit.

«Non! Non!», ha ella clamà sco or da senn, «Ve qua! Ve qua! Guarda! Guarda!»

Sin quest clom è il tat vegnì natiers e si’egliada è suandada il bratsch stendì da l’uffant agità.

Da l’alp siador vegniva ina processiun, sco ch’ins na l’aveva mai vis fin qua. L’emprim vegnivan dus umens cun ina purtantina averta, sin la quala sa chattava ina giuvnetta, plajada en bleras tailas. Sinaquai trottava in chaval, sin il qual seseva ina signura da bella preschientscha che guardava vivamain da tuttas varts e sa trategneva cun il giuven conductur che gieva a pè dasper ella. Alura suandava, stumplà d’in giuvenot, il charrin da la malsauna, pertge che quella vegniva transportada si per la costa stipa a moda pli segira en la purtantina. Sco ultim vegniva in purtader cun uschè bleras cuvertas, schals e pellitschas sin sia catla che quellas tanschevan lunsch suror ses chau.

«Quai èn ellas! Quai èn ellas!», ha exclamà Heidi ed ha dà sigls en l’aria dal plaschair. Ed igl era propi uschia. La caravana è s’avischinada adina dapli e finalmain eran ellas arrivadas. Ils purtaders han mess la purtantina a terra ed ils dus uffants han salidà in l’auter cun immens’allegria. Uss era er la tatta arrivada sisum ed è descendida da ses chaval. Heidi è currida vi tar ella e l’ha salidà cun gronda tenerezza. Alura è la tatta sa vieuta vers l’Alpöhi ch’era s’avischinà per la dar il bainvegni. Els èn sa salidads senza far grondas ceremonias, pertge che omadus savevan tant in da l’auter sco sch’els fissan s’enconuschids dapi daditg.

Suenter il curt bainvegni ha la tatta ditg cun vivacitad: «Mes char aug, tge bella residenza signurila che Vus possedais! Tgi avess pudì s’imaginar quai! Blers retgs As pudessan envilgiar. – E co che mia Heidi vesa or! Sco ina margarittina en plaina flur!», ha ella cuntinuà, trend tar sai l’uffant ed al stritgond las vistas frestgas. «Tge bellezza impressiunanta enturn ed enturn! Tge dis ti, Klara, mes char uffant?»

Klara guardava enturn tut intgantada; insatge uschia n’aveva ella mai vis e gnanc s’imaginà.

«Oh tge bellezza, oh tge bellezza!», ha ella exclamà repetidamain. «Uschia na m’hai jau betg imaginà quai. Oh tatta, qua vuless jau star!»

L’aug aveva entant preparà la sutga cun rodas cun diversas tailas ch’el aveva prendì da la catla. Uss è el s’avischinà a la purtantina.

«La figlina stat pli bain en sia sutga cun rodas usitada che en questa purtantina dira», ha el ditg, n’ha però betg spetgà ch’insatgi gidia, mabain ha sez auzà cun ses bratsch ferm la malsauna or da la purtantina e l’ha mess cun tutta tgira sin la sutga cun rodas loma. Alura ha el mess tailas sin la schanuglia e l’ha plajà en premurusamain ils pes, sco sch’el n’avess l’entira vita fatg nagut auter che tgirar umans cun membra malsauna. La tatta al ha observà cun grond smirvegl.

«Mes char aug», ha ella remartgà, «sche jau savess, nua che Vus avais emprendì a tgirar malsauns, tramettess jau anc oz là tut las tgirunzas che jau enconusch, per ch’ellas s’acquistian ina tala abilitad. Co è quai pussaivel?»

L’aug ha surris in pau. «I dependa dapli da l’empruvar che dal studegiar», ha el respundì, ma sin sia fatscha è sa mussà, malgrà ses surrir, in tratg da tristezza. Davant ses egls è sa preschentà or da temps daditg passads la fatscha suffrinta d’in um ch’era mess en tala moda en in giaschaditsch da malsauns ed era talmain struptgà ch’el na pudeva betg pli mover sia membra. Quai era stà ses chapitani ch’el aveva chattà blessà en Sicilia suenter la battaglia sanguinusa e ch’el aveva purtà davent e che vuleva silsuenter be el enturn sai sco tgirunz e n’al aveva betg laschà ir davent, fin che sias grevas suffrientschas eran idas a fin. L’aug veseva puspè ses malsaun davant sai; el aveva l’impressiun ch’i saja uss sia chaussa da tgirar la matta malsauna e da la procurar tut ils levgiaments ch’el enconuscheva uschè bain.

Il tschiel blau stgir sa stendeva senza nivels sur la tegia e sur ils gronds pigns e lunsch sur l’auta grippa che s’auzava en in tun grisch glischant. Klara na pudeva betg guardar avunda; ella era tut intgantada da tut quai ch’ella veseva.

«Oh Heidi, be sche jau pudess girar cun tai enturn la chamona e sut ils pigns!», ha ella clamà cun brama. «Pudess jau be contemplar cun tai tut quai che jau enconusch daditg ennà e n’hai tuttina mai vis!»

Uss ha Heidi fatg in grond sforz e propi, igl è reussì da rudlar la sutga cun rodas sur il tschispet sitg fin vi sut ils pigns nua ch’ella è sa fermada. Insatge sumegliant n’aveva Klara mai vis sco quests pigns maiestus cun lur roma lunga e largia fin giu sin la terra. Er la tatta, ch’era suandada ils uffants, era plain smirvegl. Ella na saveva betg tge ch’era il pli bel vi da questas plantas veglias, lur tschimas spessas ondulantas en l’aria blauenta ubain lur bists gulivs e massivs che raquintavan cun lur tarmenta roma dals blers blers onns ch’els stevan gia qua sin l’autezza e guardavan giu sin la val, nua ch’ils umans cumparevan e sparivan e sa midava adina tut, entant ch’els eran adina restads ils medems.

Entant aveva Heidi stumplà la sutga cun rodas avant la stalla da las chauras ed aveva avert il pitschen isch, per che Klara possia vesair tut endretg. Per entant na devi qua però betg bler da vesair, essend ils abitants da quella betg a chasa. Cun displaschair ha ditg Klara: «Oh tatta, be sche jau pudess anc spetgar l’Alvetta e l’Urset e tut las autras chauras e Peter! Quels na poss jau gea mai vesair, sche nus stuain adina partir uschè baud, sco che ti has ditg; quai è propi donn!»

«Char uffant, uss vulain nus ans allegrar da tut quai ch’è qua, e na vulain betg pensar a quai che pudess anc mancar», ha replitgà la tatta suandond la sutga che vegniva uss puspè stuschada vinavant.

«Oh tge bellas flurs!», ha Klara puspè exclamà, «entiras chaglias plain bellas flurs cotschnas e tut quellas bellas brunsinas blauas! Oh be sche jau pudess ir a las cleger.»

Heidi è dalunga currida vi e l’ha purtà in grond matg flurs.

«Ma quai n’è anc nagut, Klara», ha ella ditg, mettend las flurs sin sias schanuglias. «Sche ti vegns ina giada cun nus sin la pastgira, alura vegns ti pir a far egls! Sin in flatg hai bleras bleras chaglias cun flurs da millirentschs ed anc bler dapli brunsinas blauas che qua e tantas milli da las cleras, melnas ch’igl è sco sche spir aur traglischass per terra. Il non numna quellas egls-sulegl ed alura hai anc las brinas, sas, quellas cun ils chaus radunds, quellas savuran uschè bain e là èsi magnific. Sch’ins sa platga là, na pon ins prest betg pli star si, uschè bel è quai!»

Ils egls da Heidi traglischavan dal desideri da vesair puspè quai ch’ella descriveva gist, e Klara era tut intgantada, e da ses egls blaus e prus resplendeva il grond desideri da Heidi.

«Oh tatta, vegn jau bain a pudair arrivar fin là si? Crajas che quai saja pussaivel?», ha ella dumandà plain desideri. «Oh be che er jau pudess chaminar, Heidi, ed ir cun tai dapertut per l’alp enturn!»

«Jau ta vi gugent stumplar», l’ha quietà Heidi, e per cumprovar, quant facil che quai sa laschia far, ha ella stuschà cun tutta forza il charrin che quel fiss bunamain rudlà giu per la costa. Ma la tatta sa chattava daspera ed al ha fermà a dretg temp.

Durant la visita sut ils pigns n’era il tat betg restà laschent. Sper il banc davant la chamona stevan uss la maisa e las sutgas ch’i duvrava e tut era gia pront per pudair giudair qua il bun gentar che vegniva preparà en chamona en il pariel e vi d’ina gronda furtgetta, pustada sur il fieu. I n’ha betg durà ditg, ch’il tat ha purtà tut sin maisa e che l’entira cumpagnia seseva allegramain vi dal gentar.

La tatta era tut intgantada da la stupenta sala da mangiar, da la quala davent ins pudeva guardar uschè lunsch giu en la val e sur tut la pizza vi sin il tschiel blau. In ventin plaschaivel purscheva rinfrestg agreabel e schuschurava tras ils pigns uschè grazius, sco sch’el fiss vegnì empustà aposta sco orchester da maisa.

«Insatge uschia n’hai jau anc mai giudì; quai è ina vaira pumpa!», ha clamà la tatta ad in clamar. «Ma tge ves jau, mia Klara», ha ella agiuntà uss tut stutta, «ti t’es gia fatga vi dal segund toc chaschiel luà?»

E propi sa chattava gia il segund toc chaschiel che glischava sco aur sin la fletta-paun da Klara.

«Oh, quai gusta uschè excellent, tatta, meglier che tut las tratgas a Ragaz», ha ella sincerà e mors cun grond appetit en la spaisa gustusa.

«Be vinavant! be vinavant!», ha ditg plaschaivlamain l’Alpöhi. «Quai è il vent da la muntogna che gida, cur che la cuschina è plitost manglusa.»

Uschia è passà il gentar agreablamain. La tatta e l’Alpöhi sa chapivan fitg bain e lur conversaziun è daventada adina pli animada. Els eran dal medem avis areguard bleras dumondas che concernan ils umans e las chaussas sco er l’andament dal mund, uschia ch’igl era sco sch’els fissan stads dad onns ennà en relaziun amicabla. Il temp è passà be memia spert, e cun ina giada ha guardà la tatta vers saira ed ha ditg: «Nus stuain prest ans preparar, Klara. Il sulegl è gia vaira avanzà; ils umens vegnan bainbaud a returnar cun il chaval e la purtantina.»

Ma sin la fatscha allegra da Klara è sa mussà in tratg da tristezza ed ella ha rugà instantamain: «Oh be anc ina u duas uras, tatta! Nus n’avain gea gnanc anc vis la chamona, il letg da Heidi e l’entir indriz. Oh be ch’il di avess anc diesch uras!»

«Quai n’è betg pli pussaivel», ha remartgà la tatta, ma la chamona vuleva er ella anc guardar. Ins è pia dalunga stà si da maisa ed il tat ha stumplà cun maun segir il charin vers la porta. Ma qua na gievi betg pli vinavant; il charrin era bler memia lartg per passar tras il rom da l’isch. L’aug n’ha betg studegià ditg; el ha auzà Klara or dal charrin e l’ha purtà en chamona sin sia bratscha.

La tatta è ida vi e nà, inspectond l’entir indriz ed aveva grond plaschair vi da l’entira economia ch’era bain en urden e netta. «Tes letg è bain si là, u betg Heidi?», ha ella dumandà ed è ida francamain si per la stgaletta sin charpenna. «Oh co che quai savura bain; quai sto esser ina chombra da durmir fitg sauna.» E la tatta è ida vi tar la fora da la paraid ed ha guardà or da quella, e gia eran cumparids er l’aug cun Klara en bratsch e Heidi che vegniva siglind nauasi. Tuts stevan enturn il letg da fain da Heidi bain preparà e la tatta al contemplava, respirond da temp en temp en lungas tratgas l’aroma dal fain frestg. Klara era tut intgantada dal letg da Heidi.

«Oh Heidi, co che ti stas qua famus! Dal letg davent vesas gist il tschiel ed has in’uschè buna savur enturn tai ed audas a schuschurar qua or ils pigns. Ina chombra da durmir uschè allegra e daletgaivla n’hai jau mai vis!»

L’aug è uss sa vieut vers la tatta: «Jau avess in’idea, sche la signura tatta ma vuless crair e na fiss betg cunter quella. Jau pens che la mattetta pudess sa rinforzar, sche nus la tegnessan in pau si qua. Ins ha manà cun sai tants schals e cuvertas che jau pudess far in fitg bun letg londeror ed areguard la tgira da la mattetta n’avess la signura da sa far nagins pensaments, da quella m’occup jau.»

Klara e Heidi han givlà ensemen sco dus utschels mess en libertad, e sur la fatscha da la tatta è passà sco in straglisch da sulegl.

«Mes char aug, Vus essas in um benedì!», ha ella ditg uss. «Gist pensava jau per mamezza ch’ina dimora si qua pudess fortifitgar l’uffant pli che tut l’auter; ma la tgira, il quità, la malcommoditad per il patrun-chasa! E Vus proponis quai, sco sche quai na fiss nagut. Jau As stoss engraziar da cor, mes char aug.» E la tatta ha scurlattà cun ardiment il maun a l’aug e quel ad ella cun tschera rienta.

Dalunga ha l’aug prendì enta maun la chaussa. El ha puspè purtà Klara en il charrin davant la tegia, suandà da Heidi che na pudeva prest betg star en l’atgna pel da daletg. Alura ha el prendì tut ils schals e las cuvertas sin bratsch ed ha ditg cun in surrir plaschaivel: «Igl è bun che la signura tatta era sa provedida sco per ina campagna d’enviern; quai pudain nus uss tut duvrar.»

«Mes char aug», ha respundì la tatta, «precauziun è ina bella virtid e preserva da bleras incunvegnientschas. Sch’ins po far in viadi sur vossas muntognas senza vent e burasca, ston ins esser engraziaivel e quai vulain nus esser, e mes provediment è tuttina duvrabel; en quest reguard essan nus dal medem avis.»

Conversond en questa moda, eran tuts dus ids sin charpenna ed avevan cumenzà a metter tut ils schals in suenter l’auter sin il letg, uschia che quel ha survegnì l’aspect d’ina pitschna fortezza.

«Uss duess in unic stumbel empruvar da furar tras, sch’el po», ha ditg la tatta, anc smatgond en tut ina giada, ma il mir lom era uschè nunpenetrabel che propi nagin n’ha pli furà tras. Turnads giu tar ils uffants, han els chattà quels cun fatschas glischantas dal daletg, discutond quai ch’els vulevan interprender da la damaun fin la saira, uschè ditg sco che Klara pudeva restar si d’alp. Ma quant ditg dueva quai esser? Questa dumonda han ellas dalunga tschentà a la tatta. Quella ha ditg ch’il tat sappia quai il meglier e ch’i duajan sa drizzar ad el. S’avischinond quel gist, al hani immediat dumandà, ed el ha manegià che quatter emnas stuessan bastar per pudair constatar, sche l’aria alpina fetschia ses duair vers la figlina. Uss è l’allegria dals uffants anc daventada pli gronda, pertge che la vista da pudair restar uschè ditg ensemen surpassava lur aspectativas.

Si dal bass vesevan ins uss a vegnir ils umens da la purtantina e quel cun ses chaval. Ils ins han dalunga pudì turnar.

Cur che la tatta era per sa metter sin ses chaval, ha ditg Klara tut allegramain: «Oh tatta, quai n’è betg in cumià, er sche ti vas davent, pertge che qua e là vegns ti a vegnir si tar nus a far ina visita per guardar tge che nus pigliain a maun; alura vegn quai ad esser uschè daletgaivel, u betg, Heidi?»

Heidi che crudava oz d’in daletg en l’auter, ha be pudì dar ina resposta affirmativa cun dar in sigl ad aut da l’allegria.

Uss è la tatta muntada sin il chaval da sauma e l’aug ha piglià las mastrinas ed ha manà il chaval cun maun segir giu per la costa stipa. Quai n’ha gidà nagut che la tatta al ha intimà repetidamain da betg l’accumpagnar uschè lunsch; l’aug ha declerà ch’el la veglia manar fin giu en il Dörfli, siond l’alp fitg stippa e la chavaltgada betg senza privel.

En quel vitget solitari na vuleva la tatta betg restar, essend ella uss suletta, mabain returnar a Ragaz e far da là davent qua e là ses viadi si d’alp.

Anc avant che l’aug è stà da return, è arrivà Peter cun sias chauras. Cur che quellas èn s’accurschidas nua che Heidi sa chattava, èn tuttas curridas en sia direcziun; en in dus trais eran Klara en ses charrin ensemen cun Heidi amez la scossa, ed ina chaura stumplava l’autra per esser il pli damanaivel da Heidi e Klara; e Heidi ha dalunga ditg a Klara co ch’ellas hajan num e preschentà mintgina.

Uschia èsi vegnì che Klara ha fatg en curt temp l’enconuschientscha desiderada daditg ennà da la pitschna Urblauna, dal daletgaivel Chardelin, da las schubras chauras dal tat, da tuttas, tuttas, perfin dal grond Tirc. Peter però steva entant da la vart e bittava sguards smanatschants sin l’allegra matta estra.

Cur ch’ils dus uffants al han clamà amiaivlamain: «Buna notg, Peter!», n’ha el gnanc dà resposta, mabain ha battì cun sia pertga uschè furiusamain en l’aria, sco sch’el l’avess vulì stgarpar en tocs. Alura è el sa fatg davent ed il triep al è currì suenter.

Tiers tut las bellezzas che Klara aveva gia giudì oz si d’alp, è uss anc vegnida la finiziun. Cur ch’ella sa chattava sin charpenna en il letg grond e lom e che Heidi era er raivida sin quel, ha ella guardà tras la fora radunda vers las stailas, e tut intgantada ha ella clamà: «Oh guarda, Heidi, igl è sco sche nus giessan sin in char aut directamain en tschiel!»

«Gea, e sas pertge cha las stailas èn uschè plain plaschair ed ans tschegnan cun ils egls?», ha dumandà Heidi.

«Na, quai na sai jau betg; tge crajas ti?», ha Klara dumandà enavos.

«Perquai ch’ellas vesan là si en tschiel co ch’il char Segner ha drizzà en tut uschè bain per ils umans ch’els n’han d’avair nagina tema e pon esser tut segirs ch’el maina tut ad ina buna fin. Quai fa ad ellas in tal plaschair; guarda co ch’ellas ans tschegnan che nus duessan medemamain esser da bun anim! Ma sas, Klara, nus na dastgain er betg emblidar da far uraziun; nus stuain rugar endretg il char Segner ch’el veglia s’occupar er da nus, sch’el ha drizzà en tut uschè bain, per che nus sajan er adina uschè segiras e n’hajan da temair nagut.»

Mintgin dals uffants è sa drizzà si ed ha ditg si’uraziun da la notg. Alura è Heidi sa messa sin ses bratsch radund ed è sa durmentada. Ma Klara è anc restada ditg alerta, pertge ch’insatge uschè admirabel sco questa chombra da durmir sut la splendur da las stailas n’aveva ella si’entira vita anc mai vis. Insumma aveva ella pli baud strusch pudì contemplar las stailas, pertge ch’ella n’era mai stada da notg ord chasa e dadens vegnivan ils sumbrivals gross tratgs vi ditg avant che las stailas sa mussavan. Sch’ella serrava ils egls, als stueva ella oramai dalunga puspè avrir per guardar sche quellas duas grondas stailas glischantas cuchegian anc adina en da fanestra e tschegnian uschè miraculusamain sco che Heidi aveva ditg. Quai era anc adina il cas e Klara na pudeva betg survegnir avunda da quest sbrinzlar e glischar, fin ch’ils egls èn finalmain sa serrads da sez e ch’ella guardava be anc en il siemi sin las duas grondas stailas splendurantas.


7.
Co ch’i cuntinuescha si d’alp
[edit]

Il sulegl era gist cumparì davos la grippa e bittava ses radis d’aur sur la chamona e sur l’entira val. L’Alpöhi aveva, sco ch’el aveva per disa da far mintga damaun, guardà cun devoziun co che la tschajerina sin las autezzas e giu en la val sa schliava e co che l’entir pajais sortiva da la sumbriva tranter di e notg e sa dasdava a nova vita.

Adina pli clers daventavan er ils nivels da la damaun, fin ch’il sulegl è uss sortì dal tuttafatg ed ha derasà sia splendur sur grippa, guauds e collinas.

Uss è l’aug turnà en sia chamona ed è ì si per la stgala. Klara aveva gist avert ils egls e guardava tut stupefatga sin ils radis clers dal sulegl che penetravan tras la fora radunda e siglivan e traglischavan sin ses letg. Ella na saveva betg chapir quai ch’ella veseva e nua ch’ella era. Ma uss ha ella vis Heidi che durmiva anc dasper ella ed er la vusch amiaivla da l’aug è sa fatga udir: «Durmì bain? Betg stancla?» Klara al ha segirà ch’ella na saja betg stancla ed ina giada stada durmentada, haja ella durmì tutta notg senza sa dasdar. Quai ha plaschì al tat ed el ha dalunga cumenzà a guardar per Klara, faschond quai uschè bain e cun tanta chapientscha, sco sche quai fiss sia vocaziun da tgirar uffants malsauns e d’als procurar tut las commoditads pussaivlas.

Heidi aveva uss er avert ils egls ed ha observà cun surpraisa co ch’il tat ha prendì Klara, ch’era gia vestgida, sin ses bratsch e l’ha purtà davent. Qua stueva er ella esser da la partida. Svelt è ella sa pinada, è ida giu da stgala e davant porta ed ha guardà cun grond smirvegl tge ch’il tat fascheva uss puspè. La saira avant, cur ch’ils uffants eran gia en letg, aveva el ponderà nua metter sut tetg la sutga cun rodas. L’isch da la chamona era bler memia graschel, qua na pudeva quella betg passar. Qua al è vegnida ina bun’idea: el ha stratg davent pliras aissas da la cligna, fin che l’entrada era largia avunda per il charrin, ha alura stumplà quel en cligna e serrà puspè l’avertura cun las aissas, senza però las enguttar. Heidi è gist arrivada suenter ch’il tat aveva mess lien Klara en il charrin, prendì davent las aissas e la stumplava uss or da la cligna en il sulegl da la damaun. El ha tschentà quel amez la plazza ed è ì vers la stalla da las chauras. Svelt è Heidi ida uss tar Klara.

Il vent da la damaun suflava enturn las fatschas dals dus uffants ed ina savur aromatica da pign empleniva l’aria clera. Klara respirava profundamain, e pusada enavos en ses charrin sa sentiva ella uschè bain sco mai fin qua.

Mai en sia vita n’aveva ella respirà l’aria frestga da la damaun en libra natira ed uss suflava l’aria alpina uschè refrestgentond enturn ella che mintga fladada era in giudiment. Ed en pli la benedida splendur dal sulegl che n’era si qua betg memia ferm e trametteva ses radis cun in chaudin amabel giu sin ses mauns e sin il tschispet sut ses pes. Ch’i pudess esser uschia en muntogna n’avess Klara mai cret.

«Oh Heidi, be sche jau pudess restar adina si qua tar tai!», ha ella ditg uss, sa vulvend da gust vi e nà en ses char per pudair profitar da tuttas varts da l’aria e dal sulegl.

«Uss vesas ti ch’igl è sco che jau t’aveva ditg», ha remartgà Heidi cun satisfacziun, «ch’igl è il pli bel sin il mund tar il non si d’alp.» Quel è gist sortì da la stalla ed è vegnì nà tar ils uffants. El ha purtà duas cuppas plainas latg, stgimant ed alv sco la naiv, purschend ina a Klara e l’autra a Heidi.

«Quai vegn a far bain a la figlina», ha el ditg, tschegnond a Klara, «quai è latg frestg da l’Alvetta che ta vegn a rinforzar. Prenda be! Viva!» Klara n’aveva anc mai bavì latg-chaura ed ha l’emprim savurà londervi. Ma vesend cun tge quaida che Heidi baveva ses latg senza esitar in mument, ha er Klara bavì da gust, fin che la cuppa è stada vida, ed il latg la pareva uschè dultsch e vigurus, sco sch’el cuntegness zutger e chanella.

«Damaun prendain nus dus», ha ditg il tat ch’aveva constatà cun plaschair co che Klara aveva suandà l’exempel da Heidi.

Uss è cumparì Peter cun ses triep, e durant che Heidi è vegnida tratga amez la scossa tras ils bainvegnis da tuttas varts, ha l’aug prendì Peter da la vart, per che quel chapeschia quai ch’el al aveva da communitgar, pertge che las chauras berglavan ina pli ferm che l’autra dal daletg d’avair Heidi en lur cumpagnia.

«Taidla e fa attenziun!», ha ditg il tat. «Dad oz davent laschas ti far l’Alvetta ses chau. Ella sa nua che creschan las pli finas ervas; sch’ella vul ir pli ad aut, sche vas ti suenter, a las autras fa quai gea er be dal bain, e sch’ella vul ir pli ad aut che quai che ti vas uschiglio cun ellas, sche vas ti suenter e na la tegnas betg enavos, has udì! I na fa nagin donn, sche ti has da rampignar in pau, ti vas nua ch’ella vul; en quel reguard è ella pli furbra che ti ed ella sto avair be pli la meglra vivonda, per ch’ella dettia in latg exquisit. – Pertge guardas uss da la vart, sco sche ti vulessas tragutter insatgi? Nagin na ta vegn ad esser en via. Ed uss fa e va e pensa londervi!»

Peter era endisà da far per cumond a l’aug. El è dalunga sa mess en viadi; ins pudeva però observar ch’el aveva anc insatge per il chau, pertge ch’el guardava l’entir temp enavos e vulveva ils egls. Las chauras al èn suandadas ed han anc stratg Heidi in toc cun ellas. Quai è be stà endretg a Peter: «Ti stos er vegnir cun», ha el uss clamà smanatschond en la scossa, «ti stos vegnir cun sche jau hai dad ir suenter a l’Alvetta.»

«Na, jau na poss betg», ha replitgà Heidi, «ed jau na vegn uss ditg ditg betg a pudair vegnir, uschè ditg sco che Klara è qua tar mai. Ma ina giada giain nus si tuts ensemen; il non ans ha empermess quai.»

Cun quests pleds era Heidi sa deliberada da las chauras ed era currida enavos tar Klara. Peter ha sinaquai fatg cun omadus pugns ina tala smanatscha cunter la sutga cun rodas che las chauras èn curridas da la vart: ma el las è dalunga currì suenter in grond tschancun senza sa fermar, fin ch’el n’era betg pli da vesair; pertge ch’el aveva tema che l’aug al haja observà e preferiva da betg vegnir a savair tge impressiun cha ses pugns hajan fatg sin lez.

Klara e Heidi avevan prendì avant per oz tantas chaussas ch’ellas na savevan betg nua cumenzar. Heidi ha proponì da scriver l’emprim la brev a la tatta; quella avevan ellas mess ad ella en vista e per mintga di in’autra. La tatta n’era tuttina betg dal tuttafatg segira ch’i plaschia a la lunga a Klara qua si e sche quai sa cunfetschia cun sia sanadad, e perquai l’avevan ils dus uffants stuì empermetter da la scriver mintga di ina brev e da la far a savair tut quai che curia e passia. Uschia saveva la tatta er, cur che sia visita fiss inditgada e pudeva restar entant senza quitads qua giu.

«Stuain nus ir en chamona per scriver?», ha dumandà Klara che vuleva bain er ella dar rapport a la tatta; ma ella sa sentiva uschè bain or en il liber ch’ella na vuleva betg ir davent.

Ma Heidi ha savì s’inschignar. Ella è ida svelt en chamona per ses utensils da scola e la sutga a trais pes, ha mess ses cudesch da leger e ses quadern da scriver sin bratsch da Klara, per ch’ella possia scriver sin quels, ed è sa tschentada sezza sin la sutga sper il banc, ed omaduas han cumenzà a raquintar a la tatta. Ma suenter mintga frasa che Klara aveva scrit, metteva ella il rispli d’ina vart e guardava enturn. Igl era er propi memia bel. Il vent n’era betg pli uschè frestg; el suflava be dultschamain enturn sia fatscha, e qua vi tranter ils pigns scutinava el levet. A l’aria clera sautavan e sumsumavan ils pitschens, leghers mustgins e dapertut enturn sin la cultira sulegliva regnava grond silenzi. A moda imposanta e calma guardava la pizza grippusa giu da l’aut e l’entira vasta val sa chattava en ina pasch silenziusa. Be qua e là sa fascheva udir il givel d’in pastur che rebatteva da la grippa.

L’avantmezdi è stà passà be memia svelt per ils uffants, e gia è cumparì il tat cun la cuppa fimanta, pertge ch’el era da l’avis da laschar la malsauna al liber uschè ditg ch’in radi da sulegl sa chattava anc al firmament. Uschia han ins puspè, sco il di avant, gentà cun plaschair davant la chamona. Suenter ha Heidi stumplà il charrin cun Klara vi sut ils pigns, pertge ch’ellas avevan decis da passentar il suentermezdi en lur bella sumbriva e da sa raquintar vicendaivlamain tut quai ch’era daventà dapi la partenza da Heidi da Francfurt. Schebain che tut era passà là sco per il solit, sche ha Klara tuttina gì da rapportar da tuttas sorts particularitads da las persunas che vivevan en chasa Sesemann e las qualas eran a Heidi bain enconuschentas.

Uschia sesevan ils uffants in sper l’auter sut ils vegls pigns, e pli ferventamain ch’ellas raquintavan e pli ch’ils utschels sin la roma tschivlavan, sco sch’els avessan plaschair da lur tschantscha e vulessan er els esser da la partida. Senza s’accorscher eri vegnì saira, e gia è arrivada plain canera l’armada da chauras, suandada da lur manader cun il frunt plain faudas e la tschera grittentada.

«Buna notg, Peter!», ha clamà Heidi, vesend ch’el n’aveva betg en il senn da sa fermar.

«Buna notg, Peter!», ha clamà er Klara amiaivlamain.

Ma el n’ha betg respundì il salid ed ha chatschà vinavant las chauras tut a sburflond.

Cur che Klara ha vis co ch’il tat ha manà la schubra Alvetta en stalla per la mulscher, ha ella tschiffà tala quaida dal latg aromatic, ch’ella na pudeva quasi betg spetgar, fin ch’il tat turnia cun quel. Ella era sezza surpraisa da quest fatg.

«Ma quai è propi curius, Heidi», ha ella ditg, «uschè lunsch sco che jau ma regord, hai jau be mangià per forza e tut ma gustava sco ieli da pesch e savens hai jau pensà per mai: Be sche jau na stuess betg mangiar! Ed uss na poss jau strusch spetgar, fin ch’il non ma porta il latg.»

«Gea, jau sai bain co che quai è», ha consentì Heidi, pensond als dis da Francfurt, nua ch’ella na pudeva prest tragutter pli nagut. Klara percunter na saveva betg sa declerar quai. Ma ella n’aveva fin qua er mai passentà in entir di a l’aria frestga, sco oz, ed anc main a l’aria da muntogna tant fortifitganta.

Cur ch’il tat è arrivà cun las cuppinas, ha Klara piglià engraziond la sia, l’ha svidà en lungs tratgs ed è stada a fin questa giada avant che Heidi.

«Poss jau anc avair in pau?», ha ella dumandà, dond la cuppina al tat.

El ha dà dal chau, ha piglià er la cuppina da Heidi ed è turnà en chamona. Cur ch’el è returnà, aveva mintga cuppina si in gross viertgel, ma betg in sco usità. Il tat aveva fatg il suentermezdi ina gita vi tar l’acla verda, en la tegia d’alp, nua ch’i vegniva fatg il paintg dultsch, d’in mellen cler. Da là aveva el prendì cun sai in bel burlin radund. Sin duas bravas flettas-paun aveva el uss stritgà si ina bella purziun paintg; quellas aveva el pinà per ils uffants sco tschaina. Tuttas duas han dà talas morsas en questas flettas gustusas, ch’il tat è sa fermà e las ha contemplà cun plaschair.

Cur che Klara vuleva pli tard puspè admirar da ses letg anora las stailas glischantas, èsi ì cun ella tuttina sco cun Heidi dasper ella: ils egls èn dalunga sa serrads ed in sien stagn e saun, sco ch’ella n’aveva mai enconuschì, è vegnì sur dad ella.

En questa moda agreabla è er passà il proxim di ed anc in ed alura è arrivada ina gronda surpraisa per ils uffants. Dus ferms purtaders èn vegnids si per la costa; mintgin purtava si dies in letg cumplet, tuts dus fatgs si en letgeras, tuts dus cun ina cuverta alva, resch novs. Ils umens avevan er da consegnar ina brev da la tatta. En quella steva scrit che quests dus letgs sajan destinads per Klara e Heidi, ch’il letg da fain haja da vegnir mess ord diever e che Heidi stoppia da qua d’envi adina durmir en in dretg letg; ch’in letg haja da vegnir transportà d’enviern giu en il Dörfli e che l’auter haja da restar si d’alp, per che Klara al chattia adina, cur ch’ella returnia. En pli ha la tatta ludà ils uffants pervi da lur lungas brevs ed als ha intimà da cuntinuar uschia di per di, per ch’ella saja infurmada da tut quai che succedia, sco sch’ella fiss er qua si.

Il tat ha disfatg il letg da fain, ha bittà il fain sin il grond mantun ed ha mess davent las cuvertas. Cun agid dals umens ha el transportà ils letgs sin charpenna ed als ha mess in encunter l’auter, per ch’ins possia contemplar dad omadus plimatschs davent la vista tras la fora radunda, pertge ch’el enconuscheva il plaschair dals uffants vi da la splendur da la damaun e da la saira, la quala entrava là.

En il fratemp sa trategneva la tatta giu Ragaz Bogn ed era fitg cuntenta da las bunas novas che la pervegnivan mintga di giu da l’alp.

Il plaschair vi da la nova vita è s’augmentà tar Klara di per di ed ella na saveva betg raquintar avunda da la buntad e da la gronda tgira dal tat e quant allegra e da buna cumpagnia che Heidi era adina, anc dapli che a Francfurt, e ch’ella stoppia mintga damaun cun sa dasdar pensar sco emprim: «Dieu saja ludà che jau sun anc si d’alp!»

Questas bunas novas legravan la tatta adina puspè da nov. Sut talas circumstanzas ha ella spustà sia visita si d’alp, siond la chavaltgada si per la costa stipa ed enavos per ella in pau stentusa.

Il tat stueva avair in interess spezial per l’uffant affidà a sia tgira; pertge ch’i na passava nagin di, senza ch’el n’avess betg puspè s’imaginà insatge nov per al rinforzar. El fascheva uss mintga suentermezdi gitas pli lungas si en la grippa, adina pli ad aut, e mintga giada manava el cun sai in fasch che savurava gia da lunsch da neglas e timian e cur che las chauras turnavan la saira a chasa, cumenzavan tuttas a berglar ed a siglir e vulevan ir en stalla, nua che sa chattava il fasch, pertge ch’ellas enconuschevan questa savur. Ma l’aug aveva serrà bain l’isch, pertge ch’el na sa rampignava betg per la grippa enturn a tschertgar quellas ervinas raras per las laschar magliar dal triep da chauras. Las ervinas eran tuttas destinadas per l’Alvetta, per che quella dettia latg adina pli fortifitgant. Ins pudeva er constatar co che questa tgira speziala la fascheva bain; pertge ch’ella tegneva il chau adina pli viv ad aut ed aveva egls tut glischants.

Uschia era arrivada gia la terz’emna dapi che Klara era si d’alp. Dapi intgins dis aveva il tat ditg mintga giada, cur ch’el la purtava la damaun giu da la charpenna en ses charrin: «Na vul la figlina betg empruvar da star en pe?» Klara aveva bain empruvà d’al far quest plaschair, ma ella scheva adina: «Oh, quai fa mal!», e sa tegneva fermamain vi dal tat; ma el la laschava empruvar mintga di in pau pli ditg.

In’uschè bella stad n’avevi dapi onns betg pli dà si d’alp. Mintga di splendurava il sulegl vi dal tschiel serain e tut las flurettas avrivan lur chalischs il pli fitg pussaivel per al giudair endretg, e la saira colurava el cotschen la pizza ed ils champs da naiv e tramuntava en ina mar flammegianta.

Da quai raquintava Heidi adina puspè a si’amia Klara, pertge che be davent da la pastgira là si pudev’ins observar tut pir da dretg e dal lieu sisum, a la costa, ha ella raquintà cun spezial ardiment, co ch’igl ha là grondas quantitads da ranunchels che sbrinzlan sco dad aur e massadas flurs-brunsina blauas ch’ins ha il sentiment ch’il pastg saja daventà là blau, e daspera entirs puschels da flurettas a spia che savuran uschè bain ch’ins sto simplamain seser giun plaun tranter ellas e na vuless il pli gugent insumma betg pli ir davent.

Gist uss, sesend sut ils pigns, aveva Heidi raquintà danovamain da las flurs si là e dal sulegl da la saira e da la grippa traglischanta ed ella ha resentì in tal desideri dad ir puspè ina giada si ad aut ch’ella è spert stada si ed è ida tar il tat che sa chattava en cligna vi dal banc da splanar.

«Oh non», ha ella gia clamà da lunsch, «vegns ti damaun cun nus sin la pastgira? Uss èsi là si uschè bel!»

«D’accord», ha ditg il tat, «ma per la paja sto Klara puspè empruvar ina giada questa saira da star en pè.»

Giubilond è Heidi ida cun la nova tar Klara, e quella ha empermess da vulair empruvar da star en pè tantas giadas sco ch’il tat giavischia; pertge ch’ella sa legrava terriblamain da pudair ir sin la bella pastgira da las chauras. Heidi era uschè plain allegria ch’ella ha clamà Peter, apaina ch’ella al ha vis a turnar vers saira:

«Peter! Peter! damaun giain er nus cun tai e restain l’entir di qua si.»

Sco resposta ha Peter gnugnà sco in urs irrità ed ha dà ina ferma battida cun sia pertga cunter il Chardelin innocent che chaminava dasper el. Ma il Chardelin alert aveva observà a temp quest moviment da Peter ed ha fatg in sigl da la vart, uschia cha la battida è ida en il vid.

Klara e Heidi èn sa messas la saira tut agitadas en lur bels letgs ed eran plain aspectativas per il proxim di, uschia ch’ellas èn sa decididas da restar dasdadas tutta notg e da baterlar fin ch’ellas possian puspè star si. Apaina però enta letg, è finida tut la conversaziun; Klara ha vis en il siemi in vast champ blau da millieras brunsinas, e Heidi udiva a cratschlar l’utschè da rapina giu da l’aut: «Vegni! Vegni! Vegni!»


8.
I capita ina chaussa nunspetgada
[edit]

L’autra damaun a bun’ura è l’aug sortì da la chamona ed ha guardà enturn co ch’il di sa fetschia.

Sin la pizza sa mussava in cler cotschnent ed endorà; in vent frestg cumenzava a mover la roma dals pigns; il sulegl steva per levar.

Il vegl è sa fermà ina pezza ed ha contemplà cun devoziun co che las collinas verdas cumenzavan a glischar enturn la pizza e co che las sumbrivas stgiras sparivan or dal funs da la val ed entrava er là ina clerezza cotschnenta, fin che tut brigliava en la splendur da la damaun. Il sulegl era levà.

Uss ha l’aug prendì la sutga cun rodas or da la cligna, ha fatg pront tut per il viadi e l’ha tschentà davant la chamona. Alura è el ì a far a savair als uffants cun tge bellezza che la damaun saja s’annunziada ed ad als manar al liber.

Peter vegniva gist da sutensi. Sias chauras na currivan betg sco il solit en tutta confidenza dasper e davos el si per la costa; ellas siglivan scurrentadas vi e nà, siond che Peter batteva senza nagin motiv da tuttas varts sco in furibund, e nua ch’el tutgava na fascheva quai betg bain. Peter era arrivà a la culminaziun da sia ravgia ed agitaziun; dapi emnas n’aveva el betg pli gì Heidi en cumpagnia, sco ch’el era disà. La damaun, cur ch’el vegniva si da la val, steva il charrin cun la malsauna al liber e Heidi aveva be egls per quella. E la saira tar ses return sa chattava il charrin cun l’estra sut ils pigns e Heidi era puspè be fatschentada cun quella. L’entira stad n’era ella anc mai vegnida sin la pastgira ed oz vuleva ella far quai; ma ensemen cun l’amia e ses charrin, a la quala ella vuleva sa deditgar tuttadi. Quai preveseva Peter bain avunda, e quai al irritava extremamain.

Uss ha el observà il charrin che steva là sin sias rodas sco in inimi ch’al aveva fatg dal mal e che vuleva anc cuntinuar oz en questa moda. Peter ha guardà enturn – tut era quiet; nagin na sa fascheva vesair. Sco in selvadi è el sa precipità cunter il charrin ed al ha bittà cun tala vehemenza cunter la spunda ch’el è sgulà davent ed è sparì en in mument.

Uss è Peter ì svelt si per la costa, sco sch’el avess survegnì alas, ed è sa fermà pir davant ina gronda chaglia da muras, davos la quala el è sa zuppà. El na vuleva betg vegnir vis da l’aug, vuleva però tuttina observar co ch’i giess a finir cun il charrin. Nà dal murer aveva el ina buna survista. Mez zuppà pudeva el guardar giu sin l’alp, e cumpareva l’aug, pudeva el dalunga sa zuppar. Qua ha el vis co che ses inimi rudlava precipitadamain a val. Uss è el sa cupitgà, anc ina giada ed anc ina giada, alura ha el dà in grond sigl, è crudà cun tutta forza per terra, e turnond a cupitgar è el rudlà vinavant vers sia ruina. Baud d’ina vart, baud da l’autra sgulavan singulas parts da quel en l’aria, ils pes, la spunda ed ils plimatschs.

Peter ha resentì in uschè grond plaschair da quest aspect ch’el ha stuì siglir cun omaduas chommas en l’aria; el ha ris dad aut, ha zappà cun ils pes, è siglì en rudè ed è puspè returnà en il medem lieu per guardar a val. Ina nova risada, novs sigls en l’aria; Peter era tut or dal moni dal plaschair da vesair ad ir a frusta ses inimi. Pertge ch’el veseva a vegnir be pli bunas chaussas: l’estra stueva oramai partir, betg avend pli in auter med da sa mover; Heidi era puspè suletta e vegniva cun el sin la pastgira, e la saira e la damaun cur ch’el arrivava era ella adina preschenta e tut era puspè en bun urden. Ma Peter n’ha betg considerà co ch’i va sch’ins ha fatg insatge nausch e tge consequenzas che quai vegn ad avair.

Heidi è vegnida or da chamona ed è ida vers la cligna, ed il tat l’è suandà cun Klara en bratsch. L’isch da la cligna era avert e las aissas daspera eran messas da la vart, uschia che la glisch pudeva entrar fin en la pli davos’entgarna. Heidi ha guardà vi e nà, è currida enturn il chantun, è puspè vegnida enavos; il grond smirvegl la steva scrit en fatscha. Uss è il tat s’approximà: «Tge èsi pomai? Has ti stumplà davent il charrin, Heidi?»

«Jau al tschertg dapertut, non, e ti has ditg ch’el saja dasper l’isch da la cligna», ha ditg Heidi, laschond anc adina ir vi e nà ils egls sin tuttas varts. Il vent era daventà en il fratemp pli ferm; gist uss buffava el cunter l’isch da la cligna ed ha bittà quel cun in sfratg cunter la paraid.

«Non, il vent ha fatg quai», ha clamà Heidi, e ses egls han sbrinzlà da questa scuverta. «Oh, sch’il charrin è rudlà giu fin en il Dörfli, al survegnin nus memia tard e na pudain betg ir davent.»

«Sch’el è rudlà giu là, na vegn el insumma betg pli enavos; alura è el en milli tocs», ha ditg il tat, giond da la vart per guardar giu. «Ma quai è tuttina ì curius», ha el agiuntà, contemplond la distanza che la sutga ha l’emprim gì da far enturn il chantun da la tegia.

«Oh tge putgà! Uss na pudain nus betg ir davent e probablamain mai», ha lamentà Klara; «franc stoss jau ir uss a chasa, sche jau n’hai pli nagin charrin. Oh tge putgà! Tge putgà!»

Ma Heidi ha guardà en tutta confidenza sin il tat ed ha ditg: «Navaira, non, ti vegns bain da far insatge, per ch’i na giaja betg sco che Klara manegia, e ch’ella n’haja betg dad ir cun ina giada a chasa?»

«Uss giain nus l’emprim sin la pastgira, sco che nus avevan planisà; alura vesain nus tge che suonda», ha ditg il tat. Ils uffants han giubilà dal plaschair.

Il tat è puspè ì en chamona, ha prendì cun sai ina buna part dals schals e cuvertas, als ha rasà ora sin la plazza la pli sulegliva dasper la chamona ed ha tschentà Klara sisur. Alura ha el purtà per ils uffants lur latg d’ensolver ed ha laschà l’Alvetta e l’Urset or da stalla.

Sa pertge che quel na vegn betg anc siador da qua giu, ha l’aug pensà, n’avend betg anc udì il tschivel da Peter. Alura ha el prendì Klara en in bratsch ed ils schals en l’auter ed ha ditg: «Uss vulain nus ans metter en viadi! Las chauras vegnan cun nus.»

Quai ha plaschì a Heidi. Cun in bratsch enturn il culiez da l’Alvetta e l’auter enturn quel da l’Urset è ella suandada il tat, e las chauras han gì grond plaschair da pudair ir puspè ina giada cun Heidi ed han bunamain smatgà ensemen quella da spir tenerezza.

Arrivads sin la pastgira, han els cun ina giada observà qua e là gruppas da chauras che pasculavan patgificamain ed amez sa chattava Peter, stendì per terra.

«La proxima giada ta vi jau sdisar da passar sperasvi, tamberl! Tge ha quai da muntar?», ha clamà l’aug.

Peter ha dà in sigl ad aut, udind la vusch bain enconuschenta. «Nagin n’era anc si», ha el respundì.

«Has ti vis insatge dal charrin?», ha dumandà l’aug.

«Da tge charrin?», ha replitgà Peter da nauscha luna.

L’aug n’ha ditg pli nagut. El ha rasà or ils schals sin la costa sulegliva, ha mess Klara sisur e l’ha dumandà, sch’i la saja cumadaivel uschia.

«Uschè cumadaivel sco en il charrin», ha ella respundì engraziond, «ed jau ma chat qua sin la pli bella plazza. Oh, qua èsi uschè bel, Heidi, uschè bel!», ha ella exclamà, guardond da tuttas varts.

Il tat è sa preparà per turnar enavos. El ha ditg ch’ellas duajan star patgific, e cur ch’i saja temp, duaja Heidi prender il gentar or dal satget ch’el aveva mess en la sumbriva. Peter las duaja dar vitiers latg en abundanza, ma che Heidi duaja far attenziun ch’el prendia quel da l’Alvetta. Vers saira saja el puspè da return. Uss vuleva el ir a guardar co ch’i stettia cun il charrin.

Il tschiel era blau stgir e gnanc in nivel n’era da vesair. Sin ils gronds champs da naiv da l’autra vart glischavi sco millieras stailinas dad aur e d’argient. La pizza grischenta steva auta e ferma en ses plaz e guardava seriusamain giu sin la val. Il grond utschè sgulava vi e nà tras il blau, e sur las autezzas suflava il vent da muntogna, rinfrestgond enturn ed enturn l’alp sulegliva. Ils uffants avevan in giudiment sublim. Da temp en temp s’avischinava ina chaura e sa bittava giu dasper ellas; il pli savens vegniva l’Urblauna amuraivla e metteva ses dies cunter Heidi e na fiss probablamain betg pli ida davent, sch’in’autra da la scossa na l’avess betg stgatschà. Uschia ha Klara emprendì a conuscher ina chaura suenter l’autra, e quai uschè bain ch’ella na pudeva betg tegnair ina per l’autra, avend mintgina sia testa speziala e si’atgna maniera.

Quellas èn er daventadas uschè confidenzialas envers Klara ch’ellas vegnivan fitg datiers dad ella e sfruschavan lur chau vi da sias spatlas, quai ch’è adina stà il segn da lur simpatia ed affecziun.

Uschia eran passadas pliras uras. Qua èsi vegnì endament a Heidi da vulair ir ina giada sin quella plazza, nua che sa chattavan tantas bellas flurs, per vesair sche tuttas flureschian e sajan er uschè bellas sco l’onn passà. Cun Klara pudev’ins ir fin là pir cur ch’il tat era da return, ed a quell’ura avevan las flurs forsa gia serrà lur egls. Il desideri è creschì tar Heidi pli e pli, ed ella n’ha betg pli pudì resister a quel.

In pau esitond ha ella dumandà Klara: «Ti na ma prendas betg en mal, sche jau m’absent in mument e ta lasch suletta? Jau vuless gugent vesair, co che las flurs vesan or. Ma spetga –», a Heidi era vegnida ina bun’idea; ella è currida da la vart, ha stratg or in pèr puschels d’ervinas verdas, ha piglià l’Urblauna enturn culiez che l’era dalunga currida encunter e l’ha manà tar Klara.

«Uss n’es ti tuttina betg suletta», ha ditg Heidi, mettend l’Urblauna a sia plazza dasper Klara, quai che l’animalet s’ha laschà plaschair senz’auter. Alura ha Heidi bittà ils puschels d’erva sin la schanuglia da Klara, e quella ha ditg tut cuntent che Heidi duaja uss pir ir davent ed admirar las flurettas; ch’ella restia gugent suletta cun la chaurina, quai n’aveva ella gea anc mai fatg. Heidi è sa fatga davent, e Klara ha cumenzà a porscher in fegl suenter l’auter a l’Urblauna. E quella è daventada uschè confidenziala ch’ella è sa pusada cunter sia nov’amia ed ha maglià tut plaunin la feglia or dal maun da quella. Ins veseva bain co che quai la plascheva da pudair giaschair uschè nundisturbadamain en buna protecziun; pertge che qua or tranter il triep aveva ella adina da suffrir da las persecuziuns da las chauras grondas e fermas. Per Klara eri in daletg da seser tut suletta en muntogna, be en cumpagnia d’ina chaurina che la guardava cun egls supplitgants.

In grond desideri è sa fatg valair en ella, numnadamain quel dad esser er ina giada si’atgna patruna e da pudair gidar insatgi auter e da betg stuair sa laschar gidar adina dad auters. E pensaments tut insolits la preoccupavan ed il desideri da viver en questa bella splendur dal sulegl e d’interprender insatge che faschess plaschair ad auters, sco quai ch’ella rendeva uss cuntenta l’Urblauna. Ina gronda allegria è penetrada en ses cor, sco sche tut quai ch’ella saveva ed enconuscheva pudess esser bler pli bel e tut auter che fin qua, ed ella era d’uschè buna luna ch’ella ha stuì pigliar enturn culiez a la chaurina ed ha exclamà: «Oh Urblauna, quant bel èsi si qua! Be sche jau pudess restar adina tar vus!»

Heidi era entant arrivada sin il lieu da las flurs. Ella ha givlà d’allegria: l’entira plazza era sco in tarpun endorà. Quai eran ils ranunchels glischants. Puschels spess da flurs-brunsina ondulavan sur quellas vi, ed ina savur deliziusa sa derasava sur la spunda sulegliva sco sche fissan vegnids spons ils pli custaivels balsams. Questa bun’odur derivava però da las pitschnas brinas flurettas a spia che sa stendevan qua e là modestamain tranter ils egls-sulegl. Heidi steva là e guardava ed ha respirà en lungas tratgas il dultsch aroma. Cun ina giada è ella però sa vieuta ed è currida enavos tar Klara en grond’agitaziun.

«Oh, ti stos propi vegnir», ha ella clamà gia da lunsch, «ellas èn uschè bellas e tut è uschè stupent e la saira n’è quai forsa betg pli uschia. Jau ta poss forsa purtar, na crais betg?»

Klara ha guardà tut surstada sin Heidi ed ha dà dal chau: «Na, na, tge crajas, Heidi; ti es pli pitschna che jau. Oh be sche jau pudess chaminar.»

Uss ha Heidi guardà enturn, sco sch’ella tschertgass insatge; insatge nov l’era vegnì endament. In pau plinensi, nua che Peter era giaschì avant per terra, seseva el uss e guardava giuador sin las mattas. Uschia era el sesì gia uras a la lunga, sco sch’el na savess betg chapir quai che succediva. El aveva mess en malura il charrin inimi per che tut giaja a fin e che l’estra na possia betg pli sa mover, e be curt temp suenter è quella cumparida si qua e seseva sper Heidi. Quai na pudeva betg esser; ma tuttina era quai il cas, sco ch’el pudeva constatar mintga giada ch’el guardava vi.

Uss ha Heidi guardà si tar el:

«Ve giu, Peter!»

«Jau na vegn betg», è stada sia curta resposta.

«Ti stos; ve, jau na poss betg far quai suletta; ti ma stos gidar, ve spert!», ha ella insistì.

«Jau na vegn betg», ha el turnà a dir.

Uss è Heidi currida si per la costa encunter a Peter ed al ha clamà cun egls flammegiants: «Peter, sche ti na vegns betg dalunga, sche ta fatsch jau insatge che ti na vegns segiramain betg ad avair gugent; quai pos ti crair!»

Quests pleds han dà a Peter ina furada en il cor ed ina gronda tema al è vegnida. El aveva fatg insatge dal mal che nagin na dastgava vegnir a savair. Fin uss aveva el gì plaschair da quai; ma Heidi discurriva uss, sco sch’ella savess gia tut; e quai ch’ella saveva, raquintava ella segiramain al tat e da quel aveva Peter in grond respect, pli che da mintg’autra persuna. Sche quel vegniss a savair tge ch’era capità cun il charrin! A Peter sa serrava la gula da la tema. El è stà si ed è ì encunter a Heidi.

«Jau vegn, ma alura na fas ti betg quai», ha el ditg, daventà andetgamain uschè obedaivel da la tema che Heidi ha cumenzà ad avair cumpassiun.

«Na, na, quai na fatsch jau uss franc betg», al ha ella quietà, «ve be cun mai; i n’è nagut da temair quai che ti has da far.»

Arrivads tar Klara, ha Heidi instruì che d’ina vart haja Peter e da l’autra vart ella sezza da prender Klara sut bratsch per l’auzar si. Quai è ì detg bain, ma uss vegniva la part pli difficultusa: Klara na pudeva betg star en pe, co la duev’ins pia tegnair dretg si e la manar enavant? Heidi era memia pitschna per la porscher cun ses bratsch ina posa.

«Ti ma stos uss pigliar enturn culiez, stagn – uschia! E Peter stos ti prender per il bratsch e ta pusar ferm sin quel, alura ta pudain nus purtar.»

Ma Peter n’aveva anc mai dà ad insatgi il bratsch. Klara ha bain brancà quel, ma Peter al laschava pender giu sco in bastun.

«Uschia na fan ins betg quai, Peter», ha ditg Heidi. «Ti stos furmar cun il bratsch in rintg e Klara sto ir cun il ses tras quel, alura sto ella sa pusar ferm e ti na dastgas betg ceder, sche nus vulain vegnir bain vinavant.»

Uschia èsi vegnì fatg, ma quai na vuleva betg anc ir. Klara n’era betg uschè ligera e la periglia era memia ineguala en la grondezza; d’ina vart gievi ensi e da l’autra engiu; quai deva pauca segirezza da pudair sa pusar.

Klara ha empruvà pliras giadas da star sin ses agens pes, als retirava però adina bainspert.

«Zappa ina giada endretg cun ils pes per terra», ha proponì Heidi, «alura ta vegn quai segir a far silsuenter main mal.»

«Crajas?», ha dumandà Klara esitant. Ella ha però fatg per cumond ed ha dà ina ferma zappada sin il terren cun in e suenter cun l’auter pe, sa lamentond però in pau. Alura ha ella puspè auzà in pe e mess giu quel pli fin.

«Oh, quai ha gia fatg bler main mal», ha ella ditg tut cuntenta.

«Emprova anc ina giada», l’ha encuraschà Heidi.

Klara ha fatg e repetì quai pliras giadas, e cun ina giada ha ella sbragì: «I va, Heidi! Oh, i va! Guarda! Jau sai far pass, in suenter l’auter.»

Uss ha Heidi givlà, e quai anc bler pli fitg.

«Ma è quai pussaivel! Sas ti far tezza pass? Sas ti uss ir? Oh be ch’il non vegniss! Uss sas ti ir suletta, Klara, uss sas ti ir!», ha ella clamà ad in clamar cun grond daletg.

Klara sa tegneva bain ferm da tuttas duas varts, ma cun mintga pass vegniva ella in pau pli segira, quai sentivan tuts trais. Heidi vegniva bunamain balurda da l’allegria.

«Oh, uss pudain nus ascender ensemen mintga di sin la pastgira ed ir enturn sin l’alp nua che nus vulain», ha ella exclamà, «e ti sas uss chaminar per ti’entira vita sco jau e na stos betg pli vegnir stumplada en il charrin e daventas dal tuttafatg sauna. Oh, quai è il pli grond plaschair che nus pudain avair!»

Klara ha consentì da tut cor. Segiramain na pudeva ella betg s’imaginar ina pli gronda fortuna sin il mund che quella da daventar er ella ina giada sauna e da pudair ir enturn sco ils auters umans e da betg esser liada tristamain tuttadi vi dal charrin da malsauns.

I n’era betg lunsch fin tar la plazza cun las flurs. Là vesev’ins gia a glischar ils ranunchels en il sulegl. Uss eran ellas arrivadas tar ils emprims puschels da las flurs-brunsina blauas, nua ch’il terren sclerì dal sulegl carmalava tranteren.

«Na pudain nus betg ans tschentar qua?», ha dumandà Klara.

Quai è stà fitg endretg a Heidi ed ellas èn sa tschentadas amez las flurs; Klara per l’emprima giada sin il terren sitg e chaud da la muntogna, quai che l’ha plaschì grondamain. Ed enturn enturn paradavan las flurs-brunsina blauas, ils ranunchels glischants e las tschentorellas cotschnas, e sur tut la dultscha savur da las flurettas a spia brinas, las brunellas savurusas.

Quai era vairamain sublim!

Er Heidi sper ella era da l’avis ch’i na saja anc mai stà uschè bel si qua ed ella na saveva betg, pertge ch’ella aveva ina tal’allegria en ses cor ch’ella avess pudì givlar d’in cuntin. Ma cun ina giada l’è puspè vegnì endament che Klara era daventada sauna; ultra da tuttas bellezzas enturn ed enturn era quai anc il pli grond plaschair. Klara è daventada tut quieta dal plaschair davart tut quai ch’ella veseva, e da sias immensas aspectativas per l’avegnir. La gronda ventira n’aveva quasi betg plazza en ses cor e la splendur dal sulegl e la savur da las flurs l’han emplenì cun ina tala allegria ch’ella ha taschì dal tuttafatg.

Er Peter giascheva senza sa mover e senza dir pled amez il grond champ da flurs; el era sa durmentà.

Dultschamain suflava il vent davos la grippa proteginta e suravi la bostgaglia. Da temp en temp stueva Heidi star si ed ir d’in lieu a l’auter per contemplar adina novas bellezzas e respirar novas savurs da la gronda ritgezza da flurs. Pertge ch’i deva adina in lieu nua ch’igl era anc pli bel, las flurs anc pli spessas, la savur anc pli ferma, damai ch’il vent suflava quella vi e nà; e dapertut stueva ella puspè seser per terra.

Uschia èn passadas las uras.

Il sulegl aveva daditg surpassà il zenit, cur ch’in triep chauras è s’avischinà a la plazza da las flurs.

I n’era quai betg lur pastgira, ellas na vegnivan mai manadas vi là, pertge ch’i na las plascheva betg da pascular en las flurs. Ellas avevan plitost l’aspect d’ina delegaziun cun il Chardelin a la testa. Las chauras gievan senza dubi en tschertga da lur cumpognas ch’eran stadas uschè ditg absentas. Cur ch’il Chardelin ha vis las trais sparidas amez il champ da flurs, ha el berglà fermamain e l’entir chor ha suandà ses exempel, e cuntinuond a berglar èn tuttas curridas natiers. Uss è Peter sa dasdà. Ma el ha stuì sa sfruschar fermamain ils egls. Pertge ch’el aveva siemia che la sutga cun rodas sa chattia puspè davant la chamona, intacta e munida cun bels plimatschs cotschens, e sa dasdond aveva el anc vis las guttas endoradas enturn ils plimatschs che glischavan en il cler sulegl. Ma cun ina giada ha el constatà che quai eran be stadas las flurettas melnas che glischavan per terra. Uss è Peter puspè vegnì turmentà da la tema ch’el aveva pers dal tuttafatg, vesend il charrin tut intact. Pertge che er sche Heidi aveva empermess da na far nagut, aveva Peter tema cha la chaussa vegnia tuttina scuverta. Uschia è el sa laschà duvrar obedaivlamain sco guid ed ha fatg tut precisamain sco che Heidi ha giavischà.

Cur che tuts eran puspè arrivads sin la pastgira, è Heidi ida spert per il satget da la marenda bain emplenì per ademplir si’empermischun; pertge che sin il cuntegn da quel sa referivan sias smanatschas. Ella aveva bain vis la damaun, quantas bunas chaussas ch’il tat aveva mess en il satget, e cun plaschair aveva ella previs ch’ina buna part da quellas vegnia a tutgar a Peter. Ma cur ch’el era sa mussà uschè stinà, al vuleva ella dar da chapir ch’el na survegnia nagut, quai che Peter aveva però interpretà autramain. Uss ha Heidi prendì toc per toc or dal satget ed ha fatg trais mantunets, ils quals èn daventads uschè gronds ch’ella ha ditg a sasezza: «Alura survegn el anc tut quai ch’è da memia per nus.»

Davant mintgin ha ella mess ses mantunet e cun il ses è ella sa tschentada dasper Klara. Suenter ils gronds strapatschs han tuts trais sa laschà gustar il bun gentar.

Ed igl è daventà sco che Heidi aveva previs: cur ch’ellas duas eran dal tuttafatg saduladas, è anc restà uschè bler che Peter ha survegnì anc ina giada in mantun uschè grond sco l’emprim. El ha mangià si tut, taciturn e cun perseveranza, e suenter er las mieulas; ma el n’ha betg fatg quai cun la solita satisfacziun. Ad el steva insatge sin il stumi ch’al turmentava ed al prendeva il giudiment da mintga baccun.

Ils uffants avevan gentà uschè tard ch’els han gia vis pauc pli tard ad ascender il tat da la spunda si per als manar engiu. Heidi al è currì encunter; ella al stueva raquintar sco emprima quai ch’era capità. Ma ella era uschè agitada ch’ella chattava strusch ils pleds per al far la communicaziun uschè allegraivla. Quel l’ha però chapì dalunga, e sia fatscha ha cumenzà a traglischar dal grond plaschair. El è ì pli spert, ed arrivà tar Klara ha el ditg riend amiaivlamain: «Schia, avain nus pia ristgà? Uss avain nus er gudagnà!»

Alura ha el auzà Klara si dal terren, l’ha piglià enturn cun ses bratsch sanester ed ha stendì ora ses bratsch dretg sco posa ferma per ses maun, e Klara è marschada cun il ferm sustegn anc pli segira e curaschusa che avant.

Heidi gieva siglind e givlond daspera ed il tat guardava, sco sch’igl al fiss succedì ina gronda fortuna.

Cun ina giada ha el però prendì Klara sin ses bratsch ed ha ditg: «Nus na vulain betg exagerar; ed igl è er uras dad ir vers chasa.» – Ed el è dalunga sa mess sin via vers la chamona; pertge ch’el saveva ch’ins aveva fatg oz sforzs suffizients e che Klara aveva da basegn da repaus. –

Cur che Peter è returnà la saira tard cun sias chauras en il Dörfli, ha el vis blera glieud a star ensemen ed a stumplar in l’auter in pau da la vart per pudair observar meglier quai che sa chattava amez per terra. Quai stueva Peter er vesair; el è sa fatg vitiers ed è sa stumplà tranteren.

E tge ha el vis?

Sin il pastg era la part d’amez da la sutga cun rodas ed in toc da la spunda che pendeva anc londervi. Il pulstrà cotschen e las guttas glischantas devan anc perditga, quant magnific che quel stueva esser sa preschentà cur ch’el era anc entir.

«Jau era preschent, cur ch’i al han purtà si», ha ditg il pasterner che steva dasper Peter, «quel aveva ina valur d’almain 500 francs, quai scumet jau cun mintgin. Jau hai be mirveglias co che quai è capità.»

«Il vent al ha buffà giu; quai ha ditg l’aug sez», ha remartgà Barbel che na pudeva betg admirar avunda il plimatsch cotschen.

«Igl è bun che nagin auter n’ha fatg quai», ha ditg il pasterner; «a quel giessi pauc bain a maun. Cur ch’il signur da Francfurt auda da quai, vegn el bain a far examinar co che quai è succedì. Jau sun be cuntent da betg esser stà pli dapi dus onns si d’alp; il suspect po crudar sin mintgin ch’è vegnì observà da quel temp qua si.»

Igl èn anc sa fatgas udir bleras autras opiniuns; ma Peter aveva udì avunda. El è sa fatg davent tut bufatg or da la fulla ed è alura currì cun tutta forza si per la costa, sco sch’insatgi al vegniss suenter per al tschiffar. Ils pleds dal pasterner al avevan fatg ina sgarschaivla tema. El saveva uss che d’in mument a l’auter pudeva arrivar in policist da Francfurt per examinar la chaussa. Ed alura pudeva bain vegnir a la glisch ch’el era il malfactur, ed el vegniva tschiffà e manà davent en praschun a Francfurt. Questas aspectativas al faschevan bunamain star ils chavels a dretg si.

Tut disturbà è el arrivà a chasa. El na reagiva sin naginas dumondas e na pudeva betg mangiar ses tartuffels; il pli baud pussaivel è el ì en ses letg ed ha suspirà.

«Peter ha puspè mangià memia blera fegliascha; el ha sin il stumi ch’el sto plirar uschia», ha ditg Brigitte, sia mamma.

«Ti al stos dar in pau dapli paun sin via; al dà damaun anc in zic dal mes», ha ditg la nona cun misericordia. –

Cur ch’ils uffants han guardà questa saira da lur letgs ora sin la splendur da las stailas, ha Heidi ditg: «N’has betg stuì pensar tuttadi quant bun che quai è che Dieu n’ans exauda betg, er sche nus al supplitgain instantamain per insatge, sch’el ha en vista insatge anc meglier?»

«Pertge dis ti quai gist uss, Heidi?», ha dumandà Klara.

«Perquai che jau aveva urà a Francfurt uschè ferventamain da pudair turnar dalunga a chasa e che jau crajeva ch’il char Segner na m’haja betg udì, betg pudend jau far quai. Ma sas, sche jau fiss partida quella giada, na fissas ti mai vegnida nà qua e na fissas er betg guarida si d’alp.»

Klara è daventada tut pensiva. «Ma Heidi», ha ella remartgà suenter ina pezza, «alura n’avessan nus d’urar per nagut, avend il char Segner adina insatge meglier en senn che quai che nus savain e rugain.»

«Ma Klara, crajas ti che quai sa fetschia be uschia?», ha replitgà Heidi energicamain. «Mintga di ston ins urar avant il char Segner, pertge ch’el sto udir che nus n’avain betg emblidà che nus survegnin tut dad el. E sche nus vulain emblidar il char Segner, emblida el er nus; quai ha ditg la tatta. Ma sas, sche nus na survegnin betg quai che nus avessan gugent, na dastgain nus betg pensar ch’il char Segner n’ans haja betg udì e chalar dal tuttafatg dad urar, mabain nus stuain en tal cas urar uschia: ‹Uss sai jau bain, char Segner, che ti has insatge meglier en senn cun mai ed jau vi esser cuntenta che ti vegns a manar tut en bain.›»

«Co es ti vegnida a savair tut quai, Heidi?», ha dumandà Klara.

«La tatta m’ha declerà quai e suenter èsi er capità uschia ed alura hai jau savì. Ma Klara», ha Heidi cuntinuà, «oz stuain nus exnum anc engraziar da cor al char Segner ch’el ans ha procurà la gronda fortuna che ti pos uss chaminar.»

«Pelvaira, Heidi, ti has raschun ed jau sun cuntenta che ti ma regordas londervi; da la grond’allegria avess jau bunamain emblidà quai.»

Uss han ils uffants urà ed engrazià mintgin en sia moda al char Segner per il prezius dun ch’el aveva regalà a Klara ch’era stada uschè ditg malsauna.

L’autra damaun ha il tat manegià ch’ins pudess scriver a la tatta, sch’ella na veglia betg vegnir ina giada si d’alp per vesair insatge nov. Ma ils uffants han gì in’autra idea; els vulevan far a la tatta ina gronda surpraisa. L’emprim dueva Klara emprender anc pli bain da chaminar, per ch’ella possia far ina pitschna gita suletta, be pusada sin Heidi. Ma da tut quai na dueva la tatta savair nagut. Alura è il tat vegnì dumandà quant ditg che quai duria anc ed el ha respundì: «Apaina otg dis.» Uschia è la tatta vegnida envidada en lur proxima brev da vegnir circa suenter tant temp si d’alp, senza però agiunscher in pled davart la gronda novitad.

Ils dis ch’èn suandads èn stads ils pli bels cha Klara ha passentà si d’alp. Mintga damaun sa dasdava ella cun il viv presentiment en ses cor: «Jau sun sauna! Jau sun sauna! Jau na stoss betg pli seser en la sutga cun rodas, jau poss ir enturn sezza sco ils auters umans!»

Alura èn suandads ils exercizis da chaminar e mintga di gievi pli tgunsch e meglier ed uschia han las gitas pudì vegnir prolungadas successivamain. Il moviment ha provocà in tal appetit ch’il tat stueva far las flettas mintga di pli grondas e ch’el aveva tut ses daletg da vesair co che quellas sparivan. El metteva uss er adina gist in’entira cria cun latg stgimant sin maisa ed empleniva ina cuppina suenter l’autra. En questa moda è s’approximada la fin d’emna, e tras quai il di che dueva manar siador la tatta!


9.
I vegn prendì cumià, ma sperond da sa revair
[edit]

La tatta aveva anc scrit ina brev il di avant sia visita, per ch’ins sappia là si precis ch’ella vegnia. Questa brev ha Peter manà l’autra damaun marvegl cun sai, cur ch’el è ì cun sias chauras sin la pastgira. Gia era il tat sortì da la chamona cun ils uffants ed er l’Alvetta e l’Urset eran al liber e bittavan allegramain vi e nà lur chaus en l’aria frestga da la damaun, durant ch’ils uffants las stritgavan e las giavischavan in bun viadi amunt. Cun plaschair guardava il tat baud sin las fatschas frestgas dals uffants, baud sin sias chauras schubras e traglischantas. Sto esser ch’el era cuntent cun omadus, pertge ch’el fascheva bucca da rir.

Uss è er arrivà Peter. Cur ch’el ha vis la cumpagnietta, è el s’approximà plaunet, ha surdà a l’aug la brev ed è alura spert sa fatg davent, sco sch’ins al avess spaventà, e guardond enavos cun disfidanza, sche nagin n’al vegnia suenter. Alura ha el fatg in sigl ed è currì amunt.

«Non», ha ditg Heidi ch’aveva observà quai, «pertge sa cumporta Peter uss adina sco il Tirc, cur che quel s’accorscha da la pertga; alura sbassa el il chau, al squassa vi e nà e sa fa andetgamain davent cun gronds segls.»

«Forsa s’accorscha Peter er d’ina pertga ch’el meritass», ha respundì il tat.

Be la mesadad dal traject ha Peter fatg uschè spert; cur ch’ins n’al pudeva betg pli observar, ha el midà ses cumportament. El è sa fermà ed ha guardà enturn timidamain; andetgamain ha el dà in segl en l’aria, sco sch’insatgi al avess tschiffà per la tatona. Or da mintga chaglia al parevi uss ch’igl al sigliss a dies in policist da Francfurt. Pli ditg che quest stadi durava e pli timid ch’el vegniva, na pudend giudair pli nagin mument da quietezza.

Uss ha Heidi stuì nettegiar en chamona, per che la tatta chattia tut en bun urden tar ses arriv.

Klara aveva mintgamai grond gust da vesair Heidi uschè fatschentada e l’observava cun interess. Uschia èn las uras da la damaun passadas svelt e bainprest è tut stà semtgà per retschaiver la visita. Ils uffants èn sinaquai sa tschentads sin il banc davant la chamona, spetgond cun impazienza quai che dueva daventar.

Er il tat è uss puspè vegnì tar els; el aveva fatg ina gita ed era returnà cun in grond puschel genzianas blau stgiras che glischavan uschè stupentamain en il sulegl da la damaun ch’ils uffants han givlà dal plaschair. Il tat las ha purtà en la chamona. Mintgatant steva Heidi si dal banc per guardar sche la caravana da la tatta na sa mussia betg anc.

E lura l’han ins finalmain vis a sa mover siador, precis sco che Heidi aveva spetgà. Oravant gieva il guid, alura suandava il chaval alv cun la tatta en sella ed a la fin in purtader cun ina brava chargia, pertge che senza provisiuns na gieva la tatta oramai betg ad alp. La caravana è s’approximada pli e pli. Uss eran els arrivads sisum; la tatta ha observà ils uffants giu da ses chaval.

«Tge ha quai da muntar? Tge ves jau, mia Klara? Ti n’es betg en tes charrin? Co è quai pussaivel?», ha ella clamà plain starment ed è descendida svelt. Ma anc avant ch’ella saja arrivada tar ils uffants ha ella bittà ils mauns ensemen e clamà en grond’agitaziun: «Mia Klara, es ti quai u betg? Ti has las vistas cotschnas e radundas. Char uffant, jau na t’enconusch betg pli!» La tatta vuleva uss ir svelt vers Klara. Ma tut nunspetgadamain è Heidi ruschnada giu dal banc, Klara è sa pusada vi da sia spatla e davent èn sa fatgas las duas mattettas – sco sch’i fiss per ellas la pli normala chaussa dal mund da far ina pitschna spassegiada. La tatta è sa fermada andetgamain, l’emprim da la tema, crajend che Heidi fetschia insatge nunditg.

Ma tge ha ella vis davant sai: Sidretg e francamain gieva Klara dasper Heidi! Uss èn ellas turnadas enavos, omaduas cun fatschas traglischantas e cun vistas cotschnas.

La tatta las è currida encunter. Riend e cridond ha ella embratschà sia Klara, alura Heidi, alura puspè Klara. Dal grond plaschair aveva ella pers ils pleds.

Cun ina giada è si’egliada crudada sin il tat che steva sper il banc e guardava cun fatscha rienta vers ellas trais. Ella ha mess il bratsch da Klara en il ses ed è ida cun ella vers il banc, plain daletg ch’ella pudeva propi ir libramain cun la matta fin là. Alura ha ella laschà liber Klara ed ha tschiffà ils dus mauns dal vegl.

«Mes char aug! Mes char aug! Quant grà avain nus da savair a Vus! Quai è Voss’ovra! Quai è Voss quità e Vossa tgira –»

«E da la splendur dal sulegl da noss Dieu e da l’aria alpina!», ha cumplettà il tat tut a riend.

«Gea, e segiramain er dal bun e bel latg da l’Alvetta», ha clamà Klara da sia vart; «tatta, ti stuessas be savair co che jau poss uss baiver latg chaura e quant bun che quel è!»

«Gea, quai ves jau vi da tias vistas, mia Klara», ha ditg la tatta surriend. «Na, ins na t’enconuscha propi betg pli; radunda e bratga es ti daventada, sco che jau n’avess mai cret; e co che ti es creschida, Klara! Ma è quai propi pussaivel? Jau na ta poss betg contemplar avunda! Ma uss sto dalunga vegnir telegrafà a mes figl a Paris, el sto vegnir immediat. Jau n’al di betg il motiv; quai vegn ad esser il pli grond plaschair da sia vita. Mes char aug, co faschain nus quai? Vus avais bain gia tramess davent ils umens?»

«Quels èn gia partids», ha respundì il vegl, «ma sche la signura tatta ha prescha, faschain nus ir giu il chavrer; quel ha temp.»

La tatta ha insistì da spedir dalunga ina depescha a ses figl, pertge che questa gronda fortuna n’al dueva vegnir tegnida enavos gnanc in di.

L’aug è ì in pau da la vart ed ha dà in tschivel uschè ferm tras la detta cha quel ha rebattì aut siador da la grippa, uschè lunsch davent aveva el sveglià l’eco. I n’è betg ì ditg che Peter è currì giuador; quest tschivel enconuscheva el bain avunda. El era tut sblatg, crajend che l’aug al clomia davant il derschader. Ma enstagl al è be vegnì surdà in palpiri, sin il qual la tatta aveva entant scrit, e l’aug al ha instruì da purtar quel dalunga giu en il Dörfli, d’al consegnar al biro da posta e da dir ch’il pajament vegnia l’aug a far pli tard, pertge che tantas chaussas enina na pudev’ins betg delegar a Peter.

Peter è partì cun il palpiri en maun, levgià puspè per questa giada, n’avend l’aug betg tschivlà per al far vegnir davant il tribunal e n’essend arrivà nagin policist.

Finalmain èn tuts sa tschentads enturn la maisa davant la chamona ed uss ha stuì vegnir relatà a la tatta da l’entschatta ennà co che tut era sa fatg. Co ch’il tat aveva l’emprim empruvà mintga di da far star in pau en pe Klara e da la laschar far in pèr pass, co ch’era arrivà il di dal viadi sin la pastgira e co ch’il vent aveva buffà davent il charrin. Co che Klara ha per spira brama da pudair vesair las flurs fatg ils emprims pass e co ch’ina chaussa è uschia suandada l’autra. Ma igl ha durà vaira ditg, fin ch’ils uffants èn vegnids a fin cun lur raquint; pertge che la tatta als interrumpeva mintgatant tras cloms da smirvegl, da laud e d’engraziament ed adina puspè ha ella exclamà: «Ma è quai propi pussaivel! N’è quai betg in siemi? Essan nus tuts alerts e sesain davant la chamona, ed è la mattetta dasper mai cun la fatscha radunda e frestga propi mia Klara ch’era sblatga ed indeblida?»

E Klara e Heidi han adina da nov gì in grond plaschair che la surpraisa las era reussida uschè bain e che quella cuntinuava a far effect sin la tatta.

Signur Sesemann aveva entant terminà ses affars a Paris ed aveva er el l’intenziun da far ina surpraisa. Senza scriver in pled a sia mamma, è el sa mess ina dumengia a bun’ura en la viafier ed è viagià senz’interrupziun fin Basilea, danunder ch’el è partì la proxima damaun a bun’ura, pertge ch’el era vegnì tschiffà d’in grond desideri da revair puspè ina giada sia figlina, da la quala el era uss gia stà separà l’entira stad. A Ragaz Bogn è el arrivà in pèr uras suenter la partenza da sia mamma.

La nova ch’ella saja gist oz sa messa en viadi si d’alp, al è gist stada d’engrà. Dalunga è el sa mess en ina charrotscha ed è sa rendì a Maiavilla. Udind ch’ins possia ir en charrotscha fin tar il Dörfli, ha el fatg quai, pensond che la gita a pe da l’alp si al vegnia anc ad esser lunga avunda.

Ed el n’è betg sa sbaglià: la via stipa si d’alp al ha propi parì vaira lunga e fadiusa. Anc adina na vuleva sa mussar nagina chamona ed el saveva bain ch’el stoppia arrivar l’emprim tar la chasetta dal chavrer, avend udì savens la descripziun da questa via.

Dapertut vesev’ins passidas da peduns e savens gievan quests trutgs en tuttas direcziuns. Signur Sesemann è vegnì malsegir sch’el saja propi sin la dretga via, ubain sche l’alp sa chattia forsa d’in’autra vart da l’alp. El ha guardà enturn, sch’i na fiss betg da scuvrir insatgi per s’infurmar davart la via. Ma enturn ed enturn regiva quietezza, i n’era ni da vesair ni d’udir insatge. Be il vent da muntogna ramurava qua e là tras l’aria ed al cler sulegl schuschuravan ils mustgins ed in utschè tschivlava qua e là sin in laresch solitari. Signur Sesemann è sa fermà in mument ed ha sa laschà rinfrestgar in pau il frunt dal vent alpin.

Uss è vegnì insatgi giu per ina gionda; quai era Peter cun la depescha en maun. El na gieva betg per la senda, sin la quala sa chattava gist signur Sesemann, mabain guliv giu per la costa. Cur ch’el è stà datiers avunda, al ha signur Sesemann fatg segn da vegnir nà tar el. Peter è s’approximà timidamain e targlinond aposta, faschond finta da pudair avanzar be cun in pe endretg e stuend trair suenter l’auter.

«Ve be nà, giuvenot!», al ha intimà signur Sesemann.

«Uss ma di sche jau sun qua sin la dretga via per arrivar a la chamona, nua ch’abita l’um vegl cun la mattetta Heidi, tar la quala è en visita glieud da Francfurt?»

In tun surd da gronda tema è stada la resposta, e Peter è sa fatg davent en tala prescha ch’el è crudà cun il chau ordavant giu per la taissa spunda ed è, cunter veglia, rudlà davent en cupitgarolas, adina pli lunsch, sumegliant al charrin, be ch’el n’è per fortuna betg ì en tocs sco che quai è stà il cas tar quel pover vehichel.

Be la depescha è vegnida zappitschada malamain ed è sgulada davent en zinslas.

«Tge glieud timida», s’ha ditg signur Sesemann, crajend che l’apparair d’in ester haja fatg ina tal’impressiun sin il simpel abitant da muntogna.

Suenter avair observà anc ina pezza il terribel viadi a val da Peter, ha signur Sesemann cuntinuà ses viadi.

Malgrà tuts sforzs n’èsi betg reussì a Peter da fitgar pe; uschia è el rudlà vinavant precipitadamain giu per la costa. Ma quai n’era per il mument gnanc il pir; pli terribla era l’anguscha da savair ch’il policist da Francfurt era uss effectivamain arrivà! Pertge ch’el na pudeva betg dubitar che l’ester ch’aveva dumandà suenter la glieud da Francfurt tar l’aug, saja quel. – Uss, avant l’ultima spunda stippa sur il Dörfli, è Peter vegnì bittà cunter ina chaglia vi da la quala el ha pudì sa tegnair. In mument è el anc restà per terra ed ha ponderà tge che saja da far.

«Schia, schia, puspè in!», ha ditg ina vusch datiers da Peter. «E tgi survegn damaun là si in stumpel ch’el vegn giu per la costa sco in satg tartuffels cusì malamain?»

Quai era il pasterner che fascheva beffas. Per tschiffar in pau aria frestga aveva el bandunà ses lavuratori chaud ed aveva uschia pudì observar ruassaivlamain co che Peter era vegnì giu per la costa, quasi sco l’auter di il charrin.

Peter è svelt stà en pe. Ina nova tema aveva prendì possess dad el. Uss saveva il pasterner gia ch’il charrin aveva survegnì in stumpel. Senza guardar enavos ina suletta giada, è Peter currì ensi. Il pli gugent fiss el ì a chasa e fiss sa mess en letg, per che nagin n’al possia chattar; pertge che là sa sentiva el il pli segir. Ma el aveva gea anc qua si las chauras e l’aug al aveva admonì da turnar bainbaud per che la scossa na saja betg memia ditg suletta. Da l’aug aveva el però il pli grond respect da tuts e n’avess mai ristgà da betg al far per cumond. Peter ha suspirà dad aut ed è ì plaunet enavant; i n’al restava nagut auter che dad ir puspè ensi. Ma la tema e las numerusas squassadas ch’el aveva gist gì da supportar n’eran betg restadas senza effect. Zoppegiond e suspirond gieva el si per la spunda.

Pauc suenter ch’el aveva inscuntrà Peter, è signur Sesemann arrivà tar la chasetta dal chavrer ed uss saveva el ch’el saja sin la dretga via. Cun bun curaschi è el ì vinavant ed ha finalmain vis davant sai ses lieu da destinaziun: si là steva la tegia d’alp e sur quella vi ballantschavan las stgiras tschimas dals vegls pigns. Cun nov anim ha signur Sesemann prendì l’ultima ascensiun sut ils pes – bainbaud pudeva el far a ses uffant la surpraisa.

Ma ins al aveva gia observà davent da la chamona ed era londervi da preparar per el insatge ch’el n’avess mai sminà. Cur ch’el era gist per far ils ultims pass vers la chamona, al èn vegnidas encunter nà da quella duas persunas: ina matta gronda, cun chavels blond clers e fatscha cotschnenta che sa pusava sin la pitschna Heidi, ils egls da la quala glischavan dal daletg. Signur Sesemann è sa fermà tut stupefatg, vesend a s’approximar las duas mattettas. Andetgamain al èn culadas grossas larmas or dals egls. Tge regurdientschas ch’èn sa dasdadas en ses pez! Co che la matta blonda cun las massellas encotschnidas sumegliava precisamain la mamma da Klara! Signur Sesemann na saveva betg sch’el saja alert u sch’el siemia.

«Bab, na m’enconuschas betg pli?», al ha clamà Klara cun fatscha che glischava dal daletg. «Sun jau ma midada uschè fitg?»

Signur Sesemann è sa precipità vers sia figlina e l’ha serrà en sia bratscha.

«Gea, ti es ta midada! È quai pussaivel? È quai realitad?»

Ed il bab, led sco in’olma, ha fatg in pèr pass enavos per s’atschertar che l’appariziun amabla na svaneschia betg puspè davant ses egls.

Uss è er s’approximada la tatta che na pudeva betg spetgar pli ditg da pudair contemplar la fatscha fortunada da ses figl: «Tge dis ti, mes char figl? La surpraisa che ti ans has fatg, è bella; ma quella ch’ins ha procurà a tai, è bain anc pli bella, u betg?» Ella ha salidà cordialmain ses figl ed al ha ditg: «Ma uss, mes char, vulain nus ir a salidar l’aug ch’è noss pli grond benefactur.»

«Gugent, ed er nossa pitschna Heidi stoss jau salidar», ha ditg signur Sesemann, dond a questa il maun. «Adina sauna e si da chau si d’alp? Ma la dumonda è inutila; nagina cresta-cot na po flurir pli bain. Quai ma fa propi grond plaschair, mes char uffant, quai ma fa propi grond plaschair!»

Er Heidi ha guardà cun grond’allegria sin l’amiaivel signur Sesemann. Quant bun ch’el era adina stà cun ella! Ed il fatg ch’el ha pudì retschaiver ina tala ventira qua si d’alp, ha fatg batter pli dad aut il cor da Heidi dal plaschair.

Uss ha la tatta manà il figl tar l’aug. Ils dus umens èn sa dads cordialmain ils mauns e signur Sesemann ha cumenzà ad exprimer sia profunda engraziaivladad e ses immens smirvegl davart ils miraculus succedids cun la malsauna. Entant è la tatta, ch’aveva gia discussiunà quai, ida in pau da la vart per contemplar ils vegls pigns.

Ma qua l’ha puspè spetgà insatge nov: Entamez tranter la bostga, nua che la lunga roma aveva anc laschà liber ina plazzetta, era pustà in grond puschel genzianas d’in blau stgir admirabel ed uschè frestgas e glischantas, sco sch’ellas fissan gist creschidas en quest lieu. Plain admiraziun ha la tatta mess ensemen ils mauns.

«Tge delizius! Tge pumpus! Tge bel aspect!», ha ella exclamà repetidamain. «Heidi, mes char uffant, ve nà! M’has ti procurà quest grond plaschair? Quai è propi stupent!»

Ils uffants èn arrivads dalunga.

«Na, na, segir betg!», ha ditg Heidi, «ma jau sai bain tgi ch’ha fatg quai.»

«Uschia èsi là si sin la pastgira ed anc pli bel», ha Klara agiuntà. «Ma engiavina, tgi che t’ha purtà gia oz a bun’ura giu da la pastgira questas flurs?» E schend quai rieva Klara uschè cuntenta che la tatta ha pensà in mument che l’uffant saja gia stà sez sin l’autezza. Ma quai n’era betg bain pussaivel.

Uss è sa fatg udir ina pitschna canera davos ils pigns; quella derivava da Peter ch’era entant arrivà si qua. Constatond però tgi che sa chattava tar l’aug davant la chamona, aveva el fatg ina gronda storta e vuleva sa far zuppadamain davent davos ils pigns. Ma la tatta al aveva observà ed igl è vegnì ad ella in nov pensament. Forsa che Peter aveva manà las flurs cun sai e vuleva uss sa far davent ord spir timiditad e modestadad. Na, quai na dastgava betg succeder; el stueva tuttina avair ina pitschna recumpensa.

«Ve nà, mes mat, ve nà senza tema!», ha clamà la tatta d’auta vusch, chatschond in pau il chau tranter ils bists.

Peter è sa fermà tut perplex da la tema. El na pudeva betg pli far resistenza suenter tut quai ch’el aveva passentà. El resentiva be ina chaussa: «Uss va tut a fin!» Ils chavels al stevan dretg si e sblatg e sfigurà da la gronda tema è el vegnì nauadora davos ils pigns.

«Ve nà senza tema», al ha animà la tatta. «Uss ma di be, mes mat, has ti fatg quai?»

Peter n’ha betg avert ils egls e n’ha betg vis vers tge ch’il det da la tatta mussava. El aveva observà che l’aug steva sin il chantun da la chamona e che ses egls grischs eran drizzads penetrantamain vers el. E sper l’aug sa chattava il pli terribel che Peter pudeva s’imaginar, il policist da Francfurt. Tremblond sc’in fegl en il vent, ha el be rabaglià or in sun, igl era in «gea».

«Ma pertge tremblas, faschond questa confessiun?», ha ditg la tatta.

«Perquai – ch’el è – en tocs e ch’ins n’al po betg pli reparar», èsi vegnì singluttond or da la bucca da Peter e sia schanuglia aveva anc talmain la tremblitga ch’el na pudeva prest betg pli ster en pè. La tatta è ida vi tar la chamona.

«Ma mes char aug, n’è Peter betg tar ses saun giudizi?», ha ella dumandà plain cumpassiun.

«Na, na, quai n’èsi betg», è stada la resposta. «Il mat è be stà il vent ch’ha buffà davent il charrin, ed uss spetga el ses chasti bain merità.»

Quai na pudeva la tatta prest betg crair; Peter na la pareva betg d’esser uschè nausch e maltratg; ed uschiglio n’avess el segir er gì nagin motiv da metter en malura la sutga cun rodas. Ma per il tat era la confessiun da Peter be stada la confermaziun dal suspect ch’el aveva gì, apaina ch’il fatg era succedì. El aveva er observà las egliadas ravgiusas che Peter aveva bittà da l’entschatta ennà sin Klara ed auters segns d’irritaziun davart las visitas si d’alp. El aveva pendì in patratg vi da l’auter, ed uschia aveva el chattà or precisamain co che tut era sa splegà. El ha explitgà l’entir svilup da las chaussas a la tatta ed a Klara. Ma cur ch’el ha gì finì, ha la tatta ditg cun gronda vivacitad: «Na, mes char aug, nus na vulain betg chastiar dapli il pover mat. Ins sto esser gist. Qua vegn glieud da Francfurt ed al prenda davent emnas a la lunga Heidi, sia suletta ed agreabla cumpagnia, ed el sto star dis en e dis or tut sulet. Na, ins sto propi esser gist; la gritta al ha surprais ed incità a la vendetga ch’è bain stada stupida; ma er nus daventain stupids, cur ch’il fel ans va suror!»

Cun quai è la tatta ida tar Peter che steva adina anc qua tremblond.

Ella è sesida sin il banc sut ils pigns ed ha ditg amiaivlamain: «Ve nà uss, mes mat, jau t’hai da dir insatge. Chala da tremblar e ma taidla: Ti has stumplà il charrin giu per la costa per al metter en malura. Quai è stà ina trida e nauscha acziun; quai savevas ti precis e che ti meritassas per quai in chasti, sas ti er bain avunda. E per che ti na retschaivias betg quel, has ti stuì ta sfadiar per che nagin na vegnia a savair tge che ti has fatg. Ma guarda: tgi che fa insatge dal mal e pensa che nagin na sappia novas da quai, fa adina in quint fauss. Il char Segner vesa ed auda tut e dalunga ch’el s’accorscha ch’in uman vul zuppentar si’acziun detestabla, dasda el en quel il svegliarin ch’el ha plantà en el gia tar la naschientscha e che po durmir en ses zuppà, fin che l’uman fa entiert. Ed il svegliarin ha ina guglia e fora adina il malfactur cun quella, uschia ch’el n’ha pli betg in sulet mument ruaus. Er cun sia vusch mudregia el il turmentà, al scutinond: ‹Uss vegn tut a la glisch! Uss vegnani a ta chastiar!› Uschia sto el viver adina en tema e sgarschur e n’ha pli nagin plaschair. N’has betg er ti fatg tras insatge sumegliant?»

Peter ha dà tut contristà dal chau; ma sco in che sa da tge ch’i vegn discurrì, pertge che precis uschia eri stà.

«Ed anc en in auter punct has ti fallà il quint», ha cuntinuà la tatta, «guarda co ch’il mal che ti has commess, è ì a finir bain per quels che ti vulevas donnegiar! N’avend Klara nagin charrin pli, sin il qual ins l’avess pudì manar enturn, ed avend ella in grond desideri da pudair vesair las bellas flurs, ha ella fatg sforzs insolits dad ir suletta, ed uschia ha ella emprendì a chaminar pli e pli bain. E sch’ella resta qua, po ella ir a la fin mintga di sin la pastgira, bler pli savens che quai ch’i fiss stà pussaivel en sia sutga cun rodas. Vesas, Peter? Uschia po il char Segner tuttavia prender en ses maun il mal ch’in uman aveva en il senn da commetter e far insatge bun londeror per quel ch’ins vuleva donnegiar, ed il malfactur n’ha a la fin dals quints nagut auter che ses agen donn. Has er chapì tut endretg, Peter? Sche tegna quai bain endament e mintga giada che ti has quaida da far dal mal, sche pensa al svegliarin zuppà cun la guglia e la vusch dischagreabla. Vuls ti far quai?»

«Gea, quai vi jau», ha respundì Peter, anc fitg deprimì, pertge ch’el na saveva anc betg co che l’entira fatschenta giaja a finir, essend ch’il policist era anc adina tar l’aug.

«Sche bun pia e cun quai è la chaussa reglada», ha ditg la tatta. «Uss duais ti però er anc avair ina memoria da quels da Francfurt che ta fa plaschair. Sche di, mes mat, has ti er gia giavischà insatge che ti avessas gugent? Tge è quai stà? Tge avessas il pli gugent?»

Uss ha Peter auzà il chau e guardà cun egls gronds sin la tatta. El spetgava anc adina ch’i vegnia a dar schlops ed uss dueva el cun ina giada pudair giavischar tge ch’el vuleva. Quai al ha fatg vegnir tut confus.

«Gea, gea, jau manegel quai serius», ha repetì la tatta, «ti stos avair da la glieud da Francfurt insatge che ta fa plaschair, sco segn ch’els na pensan betg pli al mal che ti als has fatg. Chapeschas uss, mes mat?»

Peter ha chapì plaunet ch’el n’aveva betg pli da temair in chasti e che la buna dunna che seseva davant el, al aveva salvà da las griflas dal policist! Uss è el sa sentì infinitamain levgià, sco sch’ina muntogna ch’al squitschava fiss crudada davent dad el. Ma uss saveva el er ch’i saja meglier da confessar immediat tut quai ch’ins ha sbaglià e cun ina giada ha el ditg: «Il palpiri hai jau er pers.»

La tatta ha l’emprim stuì studegiar suenter in pau; ma alura ha ella chapì ed ha ditg amiaivlamain: «Quai è bun che ti dis quai! Ins sto confessar dalunga quai che n’è betg endretg, alura vegn tut puspè en urden. Ed uss ma di, tge avessas ti gugent?»

Peter pudeva uss giavischar tge ch’el be vuleva. El è vegnì tut sturn. La fiera da Maiavilla al è cumparida en tutta splendur davant ils egls, cun tut las bellas chaussas ch’el aveva savens admirà uras a la lunga ed aveva adina resguardà sco nuncuntanschiblas per el. Pertge che ses possess n’aveva mai surpassà in da tschintg e tut quests objects giavinants custavan adina il dubel. Qua eran ils bels tschivlots cotschens ch’el avess pudì duvrar uschè bain per ir cun sias chauras, alura ils cuntels cun moni radund, cun ils quals ins pudeva tagliar giu uschè bain pertgas.

Peter ha ponderà e turnà a ponderar a tgenin da quests dus objects ch’el duaja dar la preferenza, ma el n’ha simplamain betg pudì sa decider. Qua al è finalmain vegnì in bun patratg ch’al ha lubiva da spetgar cun la decisiun fin la proxima fiera.

«In da diesch», ha el finalmain respundì en tun decidì.

La tatta ha surris.

«Quai n’è betg exagerà. Sche ve nà!» Ella ha prendì or da sia bursa in tschincun ed ha anc mess duas munaidas da diesch raps sin quel.

«Nus vulain gist far quint», ha ella cuntinuà; «jau t’explitgesch co che quai è manegià: Qua has ti gist tantas munaidas da diesch raps, sco quai ch’i dat emnas en in entir onn. Uschia pos ti duvrar mintga dumengia in da diesch raps durant tut l’onn.»

«Durant tut mia vita?», ha Peter, en sia surpraisa, dumandà tut innocentamain.

Da quai ha la tatta stuì rir uschè fitg ch’ils dus umens han interrut lur discurs per udir questa conversaziun.

La tatta rieva anc adina.

«Quai duais ti avair, mes mat; – quai dat in punct spezial en mes testament – audas, mes figl? –, e suenter va quel vi en tes; pia: A Peter, il chavrer, ina munaida da diesch mintg’emna, uschè ditg ch’el è en vita.»

Signur Sesemann ha confermà quai, dond dal chau e riend er el.

Peter ha anc fixà ina giada il regal en ses maun, per sa segirar ch’i na sa tractia betg d’in siemi. Alura ha el ditg: «Dieu saja engrazià!»

Ed en gronds sigls è el sa fatg davent; ma questa giada è el restà en pe, pertge ch’el na vegniva betg pli chatschà da la tema, mabain d’in’allegria, sco ch’el n’aveva mai resentì en tut sia vita. Tutta tema era sparida e mintg’emna aveva el da spetgar in da diesch raps, per vita duranta. –

Cur che l’entira cumpagnia ha gì finì da gentar davant la chamona ed è anc restada là en conversaziun, ha Klara piglià il maun dal bab che traglischava dal plaschair mintga giada ch’el l’observava, ed ha ditg cun ina vivacitad sco ch’ins na l’aveva mai enconuschì vi da la Klara spussada: «Oh bab, sche ti savessas tge ch’il tat ha tut fatg per mai! Tantas chaussas dis en e dis or ch’ins na po gnanc raquintar; ma jau na vegn mai ad emblidar quai durant tut mia vita. Ed adina pens jau: mo sche jau pudess er far insatge per il char tat, u al regalar insatge ch’al faschess grond plaschair, e sch’i fiss er be mez tant plaschair sco ch’el ha fatg a mai.»

«Quai è er mes grond giavisch, char uffant», ha ditg il bab; «jau studegel gia tut il temp en tge moda che nus pudessan ans mussar commensuradamain renconuschaivels envers il benefactur.»

Signur Sesemann è uss stà si ed è ì vi tar l’aug che seseva sper la tatta ed era sa conversà fitg bain cun ella. Signur Sesemann ha prendì ses maun ed ha ditg fitg amiaivlamain: «Mes char ami, ans laschai discurrer ensemen in pèr pleds. Vus vegnis a chapir sche jau di che jau n’haja dad onns ennà enconuschì nagina dretga allegria pli. Tge ma muntavan tut mes bains e possess, cur che jau contemplava mes pover uffant che jau na pudeva betg render cun quai saun e fortunà? Cun agid da noss char Segner en tschiel avais Vus rendì saun mes uffant e regalà qua tras a mai ed ad el ina nova vita. Ma schai pia, cun tge As poss jau cumprovar mia reconuschientscha? Remunerar dal tuttafatg na poss jau mai quai che Vus avais prestà per nus; ma quai che jau poss, met jau a Vossa disposiziun. Ma schai avertamain, mes ami, tge poss jau far?»

L’aug aveva tadlà quietamain e contemplà il bab fortunà cun in surrir cuntent.

«Signur Sesemann ma vegn bain a crair, sche jau di che er jau haja mes grond plaschair davart questa guariziun ch’ha gì lieu sin noss alp; mia fadia m’è bain remunerada qua tras», ha l’aug ditg en sia moda franca. «Per l’offerta bainmanegiada engraziel jau, signur Sesemann, ma jau n’hai basegn da nagut; uschè ditg sco che jau viv, hai jau il necessari per mai e per l’uffant. Ma in giavisch avess jau; sche quel ma pudess vegnir accumplì, n’avess jau per questa vita pli nagins quitads.»

«Sche schai be, mes char ami, schai be!», al ha intimà signur Sesemann.

«Jau sun vegl», ha cuntinuà l’aug, «e na poss betg pli restar ditg qua. Cur che jau vom davent, na poss jau laschar enavos nagut a l’uffant, e parents n’ha el betg; be ina suletta persuna e quella vuless anc trair niz or dad el. Sche signur Sesemann ma pudess segirar che Heidi n’haja mai en sia vita dad ir viador a gudagnar ses paun tar esters, avess el recumpensà amplamain quai che jau hai pudì prestar per el e ses uffant.»

«Ma, mes char ami, quai na stat betg en discussiun», ha exclamà signur Sesemann, «l’uffant tutga gea tar nus. Dumandai mia mamma, mia figlia. Ellas na vegnan mai en lur vita a surlaschar l’uffant Heidi a terzas persunas! Ma per As quietar, mes ami, qua mes maun sco confermaziun. Jau As empermet che quest uffant na duaja mai en sia vita stuair ir tar glieud estra a gudagnar ses paun; per quai vi jau procurar er suenter mia mort.

Ma uss vi jau dir anc insatge: Quest uffant n’è betg fatg per ina vita a l’ester, tuttina co che sajan las relaziuns; quai essan nus vegnids a savair bain avunda. Ma el s’ha acquistà amis. In tal enconusch jau; el sa chatta anc a Francfurt nua ch’el reglescha ses ultims affars per ir suenter, nua ch’igl al plascha e per sa metter là a ruaus. Quai è mes ami, il docter, che vegn anc a vegnir quest atun nà qua e che vegn ad avair da basegn da Voss cussegl, vulend el sa domiciliar en questa cuntrada, pertge ch’en cumpagnia da Vus e da Voss uffant è el sa sentì uschè bain sco nagliur auter pli. Uschia vesais Vus che l’uffant Heidi vegn ad avair en avegnir dus protecturs en sia vischinanza. Lain sperar che omadus ensemen la restian anc ditg conservads!»

«Quai veglia il char Segner!», è intervegnida qua la tatta, confermond il giavisch da ses figl e scurlattond ina pezza cun gronda cordialitad il maun da l’aug. Alura ha ella tegnì Heidi enturn culiez e l’ha tratg tar sai.

«E ti, mia chara Heidi, ti stos er anc vegnir dumandada. Ma di tuttina: N’has betg er ti in giavisch che ti avessas gugent accumplì?»

«Gea, quai hai jau bain», ha respundì Heidi ed ha guardà cun egls traglischants sin la tatta.

«Quai ma fa plaschair», l’ha encuraschà la tatta; «sche tge avessas pia gugent, mes uffant?»

«Jau avess gugent mes letg da Francfurt cun ils trais plimatschs auts e la cuverta grossa, per che la nona na stoppia betg pli star en letg cun il chau aval, uschia ch’ella na po strusch trair flad; ella avess alura chaud avunda sut la cuverta e na stuess betg adina ir en letg cun il schal per betg avair memia fraid.»

Da l’ardur da vegnir tar ses intent, aveva Heidi ditg tut quai en ina tratga.

«Oh mia chara Heidi, tge ma dis ti qua!», ha clamà la tatta tut agitada. «Quai è bun che ti ma regordas a quai. En l’allegria emblidan ins tgunsch quai ch’ins avess stuì ponderar sco pli emprim. Cur ch’il char Segner ans procura insatge dal bun, stuain nus er pensar a quels ch’èn privads da tantas chaussas. Uss vegn dalunga telegrafà a Francfurt. Anc oz duai la Rottenmeier consegnar il letg ed en dus dis po quel gia esser qua. Lain sperar che la nona vegnia a durmir bain en quel!»

Heidi è siglida dal grond plaschair enturn la tatta. Ma andetgamain è ella sa fermada ed ha ditg en tutta prescha: «Ma uss stoss jau propi ir giu dalunga tar la nona; ella fa segir quitads, sche jau na ma lasch uschè ditg betg pli vesair.»

Heidi na pudeva betg pli spetgar da la communitgar l’allegraivla nova ed igl è er vegnì endament ad ella co che la nona aveva fatg quitads l’ultima giada ch’ella era stada tar ella.

«Na, na, Heidi! Tge pensas er?», ha admonì il tat. «Cur ch’ins ha visitas, na van ins betg davent d’in mument a l’auter.»

Ma la tatta ha sustegnì Heidi.

«Mes char aug, l’uffant n’ha betg tort», ha ella ditg; «la povra nona è vegnida gia dapi in temp a la curta. Nus vulain gist ir tuts ensemen giu tar ella; là spetg jau sin mes chaval e nus cuntinuain alura noss viadi fin giu en il Dörfli, nua che nus pudain dalunga telegrafar a Francfurt. Tge pensas da quai, mes figl?»

Signur Sesemann n’aveva betg anc gì temp da discurrer davart ses plans da viadi. El ha perquai supplitgà sia mamma da vulair restar anc in mument tschentada, fin ch’el haja pudì far palais sias intenziuns.

El aveva en il senn da far cun sia mamma in pitschen viadi tras la Svizra ed era vegnì a guardar, sche Klara saja en il cas da viagiar in toc cun els. Uss pudeva el far quest bel viadi dal tuttafatg en cumpagnia da sia figlia ed el vuleva dalunga sa profitar per quest intent da quests bels dis da fin da stad. El aveva l’intenziun da restar sur notg en il Dörfli; l’autra damaun vuleva el ir si d’alp a prender Klara, sa render cun ella tar la tatta a Ragaz e sa metter alura da là davent en viadi.

Klara è vegnida in pau pensiva cur ch’ella è vegnida a savair da stuair partir bainbaud da l’alp. Ma ella pudeva er far quint da vesair bleras bellas chaussas, ed ultra da quai n’ha ella gnanc gì temp da sa surlaschar a patratgs trists.

La tatta era gia stada si ed aveva prendì Heidi per il maun per ir cun ella ordavant. Andetgamain è ella sa vieuta.

«Tge pigliain nus pomai a maun cun Klara?», ha ella ditg tut tementada, essend vegnì endament ad ella che l’excursiun fiss per ella bler memia lunga.

Ma gia aveva l’aug prendì sco usità sin bratsch l’uffant ch’al era vegnì confidà ed è suandà cun pass franc la tatta ch’ha constatà quai cun plaschair. Sco ultim gieva signur Sesemann ed uschia ha la cumpagnia cuntinuà il viadi aval.

Heidi deva d’in cuntin sigls dal plaschair sper la tatta e quella vuleva uss savair tut davart la nona, co ch’ella vivia e co che tut sa spleghia tar ella, surtut d’enviern cun il grond fraid.

Heidi ha raquintà tut detagliadamain; pertge ch’ella saveva precis co ch’igl era e co che la nona seseva alura mintgamai enzugliada en ses chantunet e tremblava dal fraid. Ella saveva er tge ch’ella survegniva da mangiar e tge che la mancava.

Fin giu tar la chasetta ha la tatta tadlà cun grond interess tut quai che Heidi aveva da raquintar.

Brigitte era gist per pender si a sulegl la segunda chamischa da Peter, per ch’el possia trair en quella suenter avair purtà ditg avunda l’autra. Ella ha vis a vegnir la cumpagnia ed è currida en stanza: «Uss partan tuts, mamma», ha ella rapportà; «igl è in’entira caravana, l’aug als accumpogna; el porta la malsauna.»

«Ah, sto quai propi esser?», ha suspirà la nona. «Prendani propi Heidi cun els, quai has ti vis? O be che jau la pudess anc tutgar maun; be che jau la pudess udir anc ina giada!»

Uss è l’isch vegnì avert cun grond schlantsch, e Heidi è stada cun paucs sigls en il chantun tar la nona e l’ha branclà.

«Nona! nona! Mes letg vegn da Francfurt e tuts trais plimatschs e la cuverta grossa; en dus dis vegn tut ad esser qua; quai ha ditg la tatta da Francfurt.»

Heidi n’aveva betg pudì dir quai spert avunda, pertge ch’ella na pudeva betg spetgar da vesair il grond plaschair da la nona. Quella ha surris, ma in pau trista ha ella ditg: «Ah, tge buna dunna che quai sto esser! Jau stuess be m’allegrar ch’ella ta prenda cun sai; ma jau na poss betg surviver ditg quai.»

«Tge? Tge? Ma tgi raquinta a la buna nona da quellas?», ha dumandà ina vusch amiaivla; quai era l’autra tatta ch’era entrada ed aveva udì tut. «Na, na, quai na stat betg en discussiun. Heidi resta tar la nona da qua e duai esser il plaschair da quella. Nus vulain er puspè revair l’uffant; ma nus vegnin nà qua. Mintg’onn vegnin nus da qua davent ad ir sin l’alp; pertge che nus avain tut motiv d’exprimer en quest lieu al char Segner noss engraziament tut spezial, perquai ch’el ha fatg in tal miracul vi da noss uffant.»

Uss è la fatscha da la nona sa sclerida. Senza dir pled ha ella tutgà ditg e plain renconuschientscha maun a la buna signura Sesemann, entant ch’in pèr grossas larmas l’èn culadas giu per las veglias vistas. Heidi aveva dalunga observà co che la nona aveva survegnì ina fatscha cuntenta ed era uss tut fortunada.

«Navaira nona», ha ella ditg sa pusond cun tenerezza vi dad ella, «uss è tut daventà sco che jau t’hai prelegì l’ultima giada. Ed il letg da Francfurt vegn segir ad esser salutaivel?»

«Oh gea, Heidi, e bleras autras bunas chaussas ch’il Segner ma lascha vegnir tiers!», ha ditg la nona tut commuventada. «Co èsi pussaivel ch’i dat uschè buna glieud che s’interessa per ina povra veglia e la fa tant dal bun! Nagut na po rinforzar pli fitg la cretta en in bun bab en tschiel che n’emblida betg sia pli pitschna creatira che da vesair ch’i dat persunas da tanta buntad e misericordia per ina povra e malnizzaivla dunnetta sco che jau sun.»

«Mia buna nona», l’ha interrut qua la signura Sesemann, «avant noss char Segner en tschiel essan nus tuts tuttina e povers, e nus tuts avain da basegn ch’ins n’ans emblidia betg. Ed uss vulain nus prender cumià, ma a revair; pertge che apaina che nus returnain l’onn che vegn si d’alp, vegnin nus er puspè tar la nona che nus na vegnin mai pli ad emblidar!» Cun quai ha la signura Sesemann anc dà ina giada cordialmain il maun a la veglietta.

Ma els n’èn betg vegnids davent uschè svelt sco ch’ella crajeva; pertge che la nona n’ha betg pudì chalar d’engraziar e giavischar a sia benefactura ed als ses la benedicziun da Dieu.

Uss è signur Sesemann ì cun sia mamma a val, entant che l’aug ha anc purtà ina giada Klara a chasa e che Heidi è currida dasper els, dond sigls dal daletg, pensond a quai che spetgava la buna nona.

L’autra damaun hai però dà bleras larmas tar Klara che stueva uss bandunar la bell’alp nua ch’ella sa sentiva pli bain che mai en sia vita. Ma Heidi l’ha confortà, schend: «Igl è bainspert puspè stad e lura returnas ti, e quella giada vegni anc ad esser pli bel. Alura vegns ti a pudair chaminar da l’entschatta ennà e nus vegnin ad ir mintga di cun las chauras sin la pastgira e si tar las flurs e tut l’allegria vegn a cumenzar da nov.»

Sco fatg giu era signur Sesemann vegnì si a prender sia figlina. El sa chattava là vi sper il tat, avend ils dus umens anc da discurrer diversas chaussas. Klara ha uss sientà sias larmas; ils pleds da Heidi l’avevan confortà in pau.

«Jau lasch er anc salidar Peter», ha ella ditg, «e tut las chauras, en spezial l’Alvetta. Oh, be sche jau pudess far in regal a l’Alvetta; ella ha gidà fitg che jau daventia sauna.»

«Quai pos ti far fitg bain», l’ha segirà Heidi. «Trametta in pau sal; ti sas bain, quant gugent ch’ella litga la saira il sal or dal maun dal non.»

Quest cussegl ha plaschì a Klara.

«Oh, alura vi jau trametter en mintga cas in quintal sal da Francfurt», ha ella ditg tut cuntenta, «ella sto er avair ina memoria da mai.»

Uss ha signur Sesemann fatg in segn als uffants, pertge ch’el vuleva sa metter en viadi. Questa giada era il chaval alv da la tatta vegnì per Klara ed ella pudeva chavaltgar e n’aveva betg pli da basegn d’ina purtantina.

Heidi è sa messa orasum la spunda ed ha fatg adia a Klara, fin che l’ultim flatg dal chaval e da la chavaltganta è stà sparì. – –

Il letg è arrivà e la nona dorma uss mintga notg uschè bain ch’ella survegn segiramain puspè nova forza.

L’enviern criv en muntogna n’aveva la buna tatta da Francfurt er betg emblidà. Ella ha tramess in grond pachet cun rauba en la chasetta da Peter; en quel sa chattavan tants ponns chauds che la nona po sa zugliar en dal tuttafatg e na sto franc betg pli seser en ses chantunet tremblond dal fraid.

En il Dörfli è en construcziun in grond edifizi. Il signur docter è per entant ì a star en ses vegl quartier. Sin cussegl da ses ami ha el cumprà il vegl chasament, nua che l’aug e Heidi abitavan d’enviern e ch’era stà ina chasa signurila, sco ch’i resultava da l’autezza da la gronda stiva cun la bella pigna e las paraids entagliadas. Questa part da la chasa fa il signur docter reconstruir sco si’atgna abitaziun. L’autra part vegn messa ad ir sco quartier d’enviern per l’aug e Heidi, pertge ch’il signur docter enconuscheva il vegl sco um independent che vul avair si’atgna abitaziun. Davosvart vegn erigida ina stalla chauda cun mirs gross per las chauras, nua che l’Alvetta e l’Urset vegnan a passentar bainet l’enviern.

Il signur docter e l’Alpöhi daventan di per di pli buns amis, e cur ch’els van ensemen sin la miraglia per observar il svilup da la construcziun, cumenzan els baud ni tard a discurrer da Heidi; pertge che per tuts dus èsi il pli grond plaschair da pudair vegnir ad abitar qua cun lur uffant allegher.

«Mes char ami», ha ditg dacurt il signur docter, stond cun l’aug sin il mir. «Considerai la chaussa sco jau. Jau part cun Vus tut il plaschair vi da l’uffant, sco sche jau al fiss suenter Vus il pli datiers; ma jau vi er ma participar a tut ils duairs e guardar tenor meglier savair per l’uffant. Uschia hai er jau mes dretgs envers nossa Heidi e poss sperar ch’ella ma tgiria en mes vegls dis e restia tar mai, quai ch’è mes pli grond giavisch. Heidi duaja avair tar mai tut ils dretgs d’in uffant; uschia la pudain nus laschar enavos senza quitads, cur che nus vegnin a stuair ir davent dad ella, Vus ed jau.»

L’aug ha dà ditg il maun al signur docter; el n’ha ditg nagin pled, ma il bun ami ha pudì leger or da ses egls la commoziun ed il grond plaschair cha quests pleds avevan sveglià. –

Entant sesevan Heidi e Peter tar la nona; l’emprima aveva tant da raquintar e l’auter tant da tadlar ch’els vegnivan omadus strusch a flad e penetravan adina pli fitg en la nona che steva là tut beada.

Ma i deva propi er bler da rapportar da tut quai ch’era currì e passà l’entira stad, pertge ch’ellas eran gea stadas ensemen uschè pauc durant quest temp.

Ed ils trais faschevan mintgin ina fatscha pli cuntenta che l’auter e sa legravan da puspè seser ensemen e da tut las chaussas miraculusas ch’avevan gì lieu. Ma uss pareva la fatscha da la mamma Brigitte bunamain anc la pli beada, pertge che cun agid da Heidi era vegnida sclerida l’emprima giada a moda clera ed enclegentaivla l’istorgia da la munaida da diesch raps permanenta. A la fin però ha ditg la nona: «Heidi, ma prelegia ina chanzun da laud e d’engraziament! Jau hai in desideri infinit da ludar e glorifitgar noss Dieu en tschiel e d’al engraziar per tut quai ch’el ha fatg per nus.»


Indicaziuns bibliograficas[edit]

Johanna Spyri. Heidi kann brauchen, was es gelernt hat. Eine Geschichte für Kinder und auch für Solche, welche die Kinder lieb haben. Gotha 1881.


Licenza[edit]

Public domain
This work is in the public domain in countries where the copyright term is the author's life plus 70 years or less. See Copyright.


Translaziun:[edit]

I, the copyright holder of this work, hereby release it into the public domain. This applies worldwide.

In case this is not legally possible:
I grant anyone the right to use this work for any purpose, without any conditions, unless such conditions are required by law.