Hólčik kaž palčik

nadpis	Hólčik kaž palčik
lěto
žórło	http://texty.citanka.cz/
licenca	public domain
nota	stary prawopis; Ze serb. bajkow. Nawkowa zběrka

Běštaj pak něhdy nan a mać, kotrajž žadneho dźěsća njeměještaj, byrnjež Boha bóle prosyłoj.

Jónu muž zdychny: "Ach hdy bych ja tola synka měł, byrnjež wjetši njebył hač palc!" A hlej, jeho próstwa so dopjelni; dósta synka kaž palčika. Tutón pak bě jara dźiwi a skakaše po blidach a po sćěnach, tak, zo so staršej boještaj, zo mohł so padnywši zarazyć.

Jónu běše nan na polu, mać pak butru dźełaše. Tuž poča hólčik palčik wołać: "Maći, maći! ja chcu nanej butřanku napolo njesć." "Ach, ty dźě njejsy wjetši dyžli palc," mać rjekny, "kak dha chceš to blešku njesć?" "Zwjazaj mje jenož z někajkim rubiškom k blešcy," hólčk měnješe, "potom chcu so hač k nanej na polo kuleć." Zdaloka hižo poča wołać: "Nano, nano! ja ći butřanku njesu!" Nan wokoło so hladaše, ale njepřińdźe za tym, štó tak woła, doniž so jemu bleška z hólčikom pod nozy njekuli. To bě wjesela!

"Dbniž swačiš, nano," palčik nanej dźeše, "chcu ja za tebje worać." "Kak dha chceš ty worać, ty dźě wjetši njejsy dyžli mój palc?" Hólčik pak rjekny: "To ničo njewadźi; sadź mje jednomu konjej do wucha!" A nan jeho konjej do wucha sadźi. Hólčik palčik pak wołaše hi a hót, a konjej khodźeštaj po roli.

Tu přijědźe bohata knjeni w rjanym wozu nimo. Słyšeše, zo něchtó na konjej woła a z nimaj wora; widźeć pak nikoho njemóžeše. Tuž wopraša so bura, štó tam tola tak woła. "To je mój hólčk," wón wotmołwi; "tón njeje wjetši hač mój palčik a sedźi w konjacym wuše." Knjeni so hólčik palčik lubješe a chcyše jeho nanej wotkupić; wón pak nochcyše jeho předać. Ale knjeni rjekny: "Ja ći sto toler a młodeho konja dam." A nan hólčka předa. Knjeni jeho wza na wóz a woljedźe.

Bórzy přijědźechu do wulkeho lěsa. Palčik bě we wozu myšacu dźerku wusledźił, a z njej wuskoči won a nastaji so dom. Ale nóc jeho překwapi. Njedaloko domu sprócny wusny. A bě tołsta ćma, zo mohła sekera wisać.

Móžno, zo wón wot myšacej dźěrki za myšu wonješe. Přetož kóčka přiběža, čuchny a hap, šlap jeho za myšku šlapny. Nazajtra hólčk w kóčcynym brjuše wotućł, ale kak so stróži, hdyž bě wokoło njeho ćma sama. Kócka laptaše poliwku; tu palčik w jeje brjuše poca wołać, zo bychu ludźo słyšeli: "Čeja je poliwka, moja abo twoja? Čeja je poliwka, moja abo twoja?" Ludźo myslachu, zo je so hłupy do kócki dał, ju zarězachu a kutło zady bróžnje ćisnychu.

W nocy pak přihna so wjelk a kutło zežra. Palčik bě nětko hišće we wjetšim straše. Wón pak bě překlepany a wjelka narěča, do nanowych kołbasow hić. Wjelk da so narěčeć myslo: "To budźe kermuša!" Lědy móžeše z wuhladkom do pincy. Najě pak so tak, zo won njemóžese. Ha nětko palčik wołaše, jako by pinca do hromady padała: "Nano, maći! jowle je wjelk! Nano, maći, wjelk tu je!" Tutaj přiběžeštaj; nan z kijom wjelka zarazy, mać rozpró wjelkej brjuch a palčik wjesoły wuskoči - runje maćeri na krawny nóž. To bě radosć wšitkim třom. Palčik wjacy do swěta njechaše, hdźež bě telko wustał. Hladaše, hdźe by nanej a maćeri pomhał.

Ze sydmym lětom daštaj hólčka krawcej, zo by krawstwo nawuknył. Tu poby lěta; ale jemu so njelubješe, dokelž přeco hubjene k jědźi dóstawaše. Chcyše tohodla dale hić a rjekny krawcowej žonje, zo by jemu tola poslědni dźeń něšto dobreho zwariła. Wona drje to slubi, ale palčikej njechaše so wěrić. Tohodla dźěše, hdyž so jěsć warješe, do kuchinie hładać, hač tež to žona łhała njeje. Běše pak jara mały, a tohodla dyrbješe na kromu hornca stupić, chcyše-li do njeho widźeć. Tu pak jeho kur sobu wza a z wuhenjom won ćisny. Něšto stow kročeli dale krawcec znješe so na zemju.

Wjesele trypotaše dale a njebojaznje pućowaše do ćmoweje nocy. Přińdźe do lěsa a mučny śydźe so spody wulkeho hriba a wusny. Ale dołho njetraješe, přińdźe krawski ze šića a mučny sydźe so runje na hólcka palčika. Tón pak poča wołać- "Stanješ na měsće abo će ze šidleškom kolu." Naš krawski, bojazny kaž wšitcy krawcy, ćekny khwatajcy, a hólčik měrnje dale spaše.

Za khwilu pak přińdźechu paduši. Jedyn sydźe so na hrib, ' pod kotrymž palčik spaše. "Stanješ abo će kolu," hólčik zawoła. Paduši - běchu třo -- počachu hladać, ale nikoho njewuhladachu, doniž palčik jednoho za kholowu njepotorha wołajo: "Njezateptaj mje!" Nětko so na njeho dohladacłm a prajachu: "Nó, tebje móžemy runje trjebać. Hižo smy na hrodźe kradnyć spytali, ale wšo bě zezamkane. Ty tola z klučowej dźerku do hrodu zalězeš!" "Mojedla," palčik praješe a dźěše z nimi.

Přińdźechu k hrodej. Za wokomik bě hólčik na muri. Pytaše škałbu, z kotrejž mohł nutř zalězć, a bě tak zbožowny, zo ju skónčnje namaka, a zalěze nutř. Za khwilu bě słyšeć klimp, klamp, a namjeta jim wjele toleř dele. To zasłyšachu tež wobydlerjo a přiběžachu do komory. Tu pak splóšiwje so wobhladujcy ničo njewidźachu a hižo so wróćachu. Palčik pak so dlěje smjeću njewobró a poca wótře kichotać. Słužownicy běžachu khětře do toho róžka, z kotrehož běchu kichot słyšeli, ale wón bě hižo w druhim róžku. Tak so na poł hodźiny honjachu, doniž słužownicy myslo, zo šeri, njećeknychu. Palčik domjeta nětko zbytk a zalěze dele.

Ducy trjechi dweju mužow před pincu stojo radźaceju so, kak byštaj z njeje twarožki zwućahałoj. "Ja wamaj pomóžu!" holčik rjekny a zalěze do pincy. Tu poča wołać: "Kajke chcetaj měć, óžkate abo kulojte?" Wonaj prajištaj: "Bjeř, kajkež tam su, a budć z měrom!" Wón pak njepřesta wołać. Na to přińdźechu ludźo a padušnikow wotehnachu.

Palčik pak z pincy wulězši tupotaše dale. Hišce w nocy nadeńdźe wosrjedź lěsa dwór. To bě statok rubježnikow a paduchow, Suny so pod wrotami do bróžnje a lehny so do syna spać a wusny. Rano přińdźe dźowka po syno a hrabny runje homadku, hdźež palčik ležěše. "Wołanje njepomhaše!" palčik mysleše a zawali so do wulkeho łopjena. A kruwa je cyłe póžrě, dokelž bě jej škoda, rjane łópjeno rozkusać. Nětko palčik w knrwje haru zapoca: "Čeje je mloko, moje abo twoje? Čeje je mloko, moje abo twoje?" dźowka dojo so nastróža a do jstwy běžeše, wołajo, zo je čert do kruwy zajěł a tam haruje. Hospoza praješe: "Što tež to so tebi dźije," a dźěše sama dojić. Wšitcy khwatachu za njej do hródźe; ale zaso słyšachu: "Čeje je mloko, moje abo twoje? Čeje je mloko, moje abo twoje?" Na to kruwu zarězachu a ćisnychu kutło na hnój. Mjaso pak zjěchu: Ałe na nje wumrěchu. Kradnjena kruwa přinjese jim smjerć.

Kutło zežra wjelk. Palčikej bu zatrach. Hdyž wjelk přez polo běžeše, zo by wowčerjej jehnjo kradnył, wołaše hólčik palčik hižo z daloka: "Wowčerjo, wjelk dźe!" "Chceš mi z brucha won, wjedrowy hólče!" wjelk swarješe a ćekny khwatajcy. "To ja chcu," palčik wotmołwi, "ale ty dyrbiš mje na wopuši k mojemu nanej donjesć." "K tomu khwile nimam," wjelk zmórča a ćerješe na druhe polo, hdźež bě črjóda ćelatow. "Ćeleřka, ćeleřka," wołaše palčik hiźo z dala, "wjelk do ćelatow dźe, wjelk do ćelatow dźe!" Wjelk dyrbješe zaso cofać a ruješe: "Wjedrowy hólče, chceš mi z brucha lězć!" Wón wotmołwi: "Prjedy nic, doniž mje na wopuši k našemu nanej njedonjeseš." Dokelž běše wjelk jara hłódny, slubi to. A hólčik palčik sydźe so wjelkej na wopuš.

Hdyž pak k nanej na polo přińdźeštaj, poča hólčik wołać "Nano, zaraž wjelka; nano, zaraž wjelka!" A nan zarazy wjelka a na njezbožo tež palcika, a přez to bu basnički kónc.