Expedito Danica Adversus Holmiam anno 1518

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Expedito Danica Adversus Holmiam anno 1518.
Text type:
Comment:

This handwritten document from 1518 by an unknown German soldier in the service of Sten Sture was transcribed and commented upon by Claes Annerstedt and published in Scriptores rerum Svecicarum medii aevi. T. 3. 1879 (Uppsala) reprinted 1968 (Graz)
See also Slaget vid Brännkyrka


:

Scans: File with scans

In nomine domini amen. Anno domini christiano 1518 des Sundags na santo Johannes bat. [1] qwam de konnick [2] vor den Holm, op sante Petri und Pauls dach[3] qwam he op den Norder Malm, dar was be eynn dach und nacht, des Donderdags dar na [4] qwam he op dim Suder malm und lach und schat, des Donderdags vor sante Margarite [5] holt [he] enne spräke [6] und ock eynne dach to vornnen, und den andern dach dar na groth schet met VII sware stucke, dat eynn nach den andern, des Sundags nacht op den Maudach vor sante Margaritte [7] tuische XI und XII begynde des königs knechte den ersten storm, op sante Marie Magdalene awent [8] des morgens to VII. den andern storm, des morgens na sante Marie Magdalene dach droch men de boete und espinge ouer de Santbrugge, [9] op sante Pantalionis awen [10] des morgens to 8 helt min her [11] ene schermüslinth by Aerstede [12] op eyne enge und behelt dat velt, dar bleue van des kooniges knecbte um trent IIIIc beliggen und etlike der unsern und nicht vele, und des koonigs volk hadde mynen herren syn geschütte affgewunnen, und he gewan dat wedder und 1 slange dar to van dess koniges geschütte, dar weren nicht bowen hundert Sweden de dat beste deden, op den suluen dach weren ut Stockholm getogen ou er 1500[13] junger werhafftiger manne, de qwemen to spade tor slachtinge, do worden ock gevangen 11 rike eddelinge ut Dennemarken, op sante Pantaleonis daeh qwemen 11 uth der Marien[14] und seden, dat vor der slachtinge de konnich wohl hedde verloren ouer 1000[15] manne und in der slacntinge to vor und to - - - [16] hadde [he verloren] 4000[17] manne, op sante Olaus dach worden 6 ritter und rittermässige mane to Holme begrauen int swarte kloster hora tertia, esslicb besunder in syn egen graff de inn schermüsle gesehlagen worden, noch hebben de suluen alle gehat 6 rode bülke [18] met gronon taffte beneden unnet. In der nacht dar na wort gefraget nach Otte Holkersson, offte he gevangen waren (!), de eynn[19] ist nicht geuangen, und noch vele van der Deüschen [Denschen] ritterschafft, de men van stankes haluen nicht hauteren eyn kunde. Des dages na sante Olaui gaff myn herr herr Steen de bercheskerlle[20] oerloff to hus op lIc na, dc bleuen byune Stockholm met den gemeynen borgeren in de kost beliggen, des Donderdags und Vrydags helt [man] ene spräke vor Lanreneli [21] umme de gevangen.

Des Sunanends togen de Dennen und knechte to schepe, do de klocke IIII was toch herr Steen und unse barger met aller macht ut op de Suder malm und heldt 1 schermützle, bleuen umme trent VIII offte X dode von unser sydenn, und 1 perdt wunth und V off te VI perde geschotten den mehr eyn schade,[22] unnd worden geuangen van des konigs knechte alle Dutsche XIIII - - - - [23] IIC, und vele mer geslagen und verdrunken, do hedde wy in den velde II halue slangen 12 vote lanek, II .... [24], dat groteste sehat ick [25] VIII schotte oder X in des konigs schepe, und schotten so gruwelik met denen IIII vorbenante stucke in de schepe dat alle unsze herrn und gemeyne man sich dar van erfrawede, sunder twiffel do schach dar groth schade unthe [wente] de schepe weren alle wull volkes,[26] des Sundages vor Laurenei [27] worden des koniges knechte van unsre vischeren op gefischet, und op sunte Marie Magdalene kerckhoff [28] gebracht, dar weren etlyke mede uppers geslecbter dat beuanth men an gulden ringen und schenen hemmeden und etlyke andern klenodien. Op sante Laurencius dach und des dags dar na lozede Jnncker Walther de gevangen vann des Konnigs wegen umme trent IIIc, dar weren under vele eddelinge und dubbelde soldener, [29] dar was ouer der losinge van herr Stens wegen Bent Ericson, Petter Haer und etlyke ander eddelinge und knechte und berr Steen was suluer in dem velde, wohl dat em des Konniges volk nicht eyn sach, dar weren by eme etlyke borgemester und Raetlude und ut der gemeynheit, isslich knecht gaff IIll g[rote], dubbelt soldeuer alse syn tzolt was, isslich eddelman lozede III. IIII. V. offte VI van uuser [de] in Dennemarken und op denen scbepen gevangen weren, so eynes isslikes macht was. Des dages na assumptionis Marie [30] toch herr Steen met synen voleke und geschutte na Opsall hora 12 des auendes, und des koniges volck qwam in Opsaell des Dinxtdags [31] des vorrmiddags hora 9 umme trent 6000[32] starck und hebben geraubt und geschunnen de domkkerke all war se ouer qwernen, (dar was 1 kapteyn wollde Sante Erieus arm an gripen und bleff tor stunt doeth , miraculum).[33] Des Sonderdags [Donderdags] [34] hora 9 slogen ze unze volck op de vlucht und nemen unsser puluer karren met lade [lode] und kaerle und hedden schir dat geschutte geleregen; worden de berskerl geschlagen um trent 2c hora 3c. Hora 5c des Vrydags vor Bartolomei [35] op de auent qwemen des konigs knechte vall Opsall up den Norder malm VI offte 7000[36] starck und hedden etlike to perde met buren perden, op de sulue stunde war her Steenn, her Electus,[37] Bent Arvitson, Eric Kusze, Michel Nielsen und etlike ander to dage op den MonikehoIm tigen de Tegelwick, [38] dar weren van des königs wegen und etlyke ander vriboren und worden ouer eyns to versegelen und . . . . . .[39] eyne vrede tusschen Sweden Dennemarken Norwegen eynen vrede van to kommen Michael II Jar, [40] weren die Denschen herren mer genegen to vrede dan her Steen, und herr Steen qwam to hus hora 1a, wante se hebben groten schaden geleden van Ritteren und Ritterkinder mer dan se dorfe bekant syn (!). Des sunaueuds dar na makede unse volk rede etlyke scheppe m den verschen water, [41] umme des koniges voIk to forsoken in sante Klara kloester, des suluen dags na middage slogen unsse reysener 50 dode und 5 geuangen van des königes knechtc by der kerke Sol[na]; [42]in der nacht to 2 uren qwemen unsse kuccte met deme geschutte to hus. Des Sundages slogen her Stens reisige 40 van des konigs knechte und grepen 75 geuangen, dar was 4 mede de 14 dage to vorn geuangen weren und qwemen in den Holm hora 5ta, op den auent Bartolomei hora 2da hadde des koniges Praefectus bot her Steen ume den scharprichter want to hadde to Richten 8 de der doemkerke gesmide badden gestollen, und krech syn [43] nicht, in der seluen stunde breken de knechte op und togen na der roden brugge, [44] worden erer geslagen van unsen reisigen 60 und etlich geuangen, do worden gewundet van den unsern etlyke und getabt 20 und perde geschotten. Op des hillige Cruces dach [45] qwemen van des königes knechten to her Steen vor dem Holm umme trenth 400 sunder de getros [46] und hedden redelich gehandelt, des dridden und verden dags wort vrede [47] tusschen den riken und herren, und des konigs schepe legen to Dyrhamne [48] in grote smachte langetyde und unsse borger vorden beer und broeth uth, do galt 1 tunne beer 2 tunner solt, 1 tunne brode 1 tunne solt, 1 last issrens [49] 3 last solt, und dat beer galt hiir XVIII s[chillinge] und dat solt 3 offte 4 mark Holms. Op sante Mauricius [50] dach wort verboden, dat kein borger by line und gude des königes schepe solde to voren. Des f[olgenden] Maendags vor Michael [51] hora 7 qwamen de bisschop van Wyborch, herr Anders Bilde und syn broder, herr Tugge Krabbe und syn broder und juncker Wilhelm in den Holm und wolden herr Stein to deme könige hebben um raden, und voren qwart [52] to schipe. Hora 4 des Sunauends vor Francisi [53] sande her Steen sine gisseler to deme könige in syne schipe, und solde meth herr Steen to sprake kommen, und behelt de gisseler, herr Electus genant Doctor Hemmich Gadt, Gustaff Erxsonn, Bent Nielson, Oloff Rünnich, Lasse und Jurien Sickeson, Rittermatesche junge men van 24, 25, offte 28 jaren, und vorde se boeslyken met sik to Dennemarken und hedde gerne gehat berr Steen und den kanseler herr Peter, hedde de konlok nicht so _ _ _ _ _ _ [54] so hedde he mede gekregen her Anders Oelfson, her Anders Hinrxson borgemester, Anders Rüthen und ettlyke mer Raetlude und vryboren, dede oeck solden vor deme konick to geysell _ _ gestaen hebben. Des dages na Fransisci [55] qwam herr Steen widder to hus riden hora 2da.

Noten[edit]

von Claes Annerstedt im 1879

  1. Die 27 Junii
  2. Kristiernus II:s, rex Danie.
  3. Die 29 Junii
  4. Die 1 Julii quod literis regis d 22 Julii datia affiramtur (v. Ekdahl: Christiem II:e Arkiv, I. pag. 144).
  5. Die 15 Julii
  6. Pro: sprake, colloquium, conventus.
  7. In nocte inter d. 18 et 19 Julii.
  8. 21 Julii
  9. Ita arenosus septentrionalis margo fiuminis Norrström vocabatur, Cfr. Elers: Stockholm, II. p. 145.
  10. Die 27 Julii
  11. Steno Sture junior gubernator Sueciae.
  12. Årsta est predium in vieinitate Holmie meridiem versus. Cemmen profecto in campis, qui inter Arsta et eecleslam Brännkyrka ertenduntur, est commissum , quia pugna vulgo ab illa ecclesia denominatur.
  13. Notis numerorum sunt corrupte. Scribitur. ita:IIXC (Ij 400). Credimus autem signum: XC esse mendum librarii pro M, et scriptum fuisse: IjM (i. e. 1500). Centum enim per C duobus locis infra designatum invenimus, dum corruptum illud XC quatuor infra locis offendtmus, in quibus omnibus per M apte commutari potest. Commonefacimus legentes Kristiernum viginti millia hominum secum addurlsse (v. Allen, De tre Nord. rigers Historie, II. pag. 503), et nimirum scriptorem rebus Sueciae studentem jacturam hostium in sequenti in majus ertollerc.
  14. Scilicet capella virginis Mariae in hodierno suburbio meridionali, quam regionem tunc paullum demibus aedificatam Kristiernus occupabat.
  15. Scriptum est: XC, quod interpretarl volumus ut: M. Cfr., quae diximus in not. n.
  16. kk) Legitur : XDC, quod interprotari non possumus.
  17. Soribitur: VXC (v 400); ut scriptum fuisse: vM (4500), suspicemur.
  18. Forsan pro: boldecke; ita tegumentum super capulo in exsequiis stratum vocabatur; v. Dehnert: Platt-Deutsehos Würterbuch.
  19. Forsan pro: en, et hic significationem verbi: autem, habens.
  20. Suetice: bergskarlar. Ita vocebantur inhabitatorea Dalecarlie et partium Nericiro et Vestmanniae; quos belli participes fuisse certum est (cfr. Ekdahl: Krist. II:s Arkiv, IV. s. 1389).
  21. Diebus 5 et 6 Augusti
  22. Forsan legcndum: dern mehr nyn schde, i. o. sed nullum amplius damnum
  23. Nescimus, quid lacuna signiflcctur. Olaus Petri (pag 313) numerum trecentorum captivorum adjicit.
  24. Librarius scripsit: q:ter et supra: qvarter. Tamcn nullo loco vidimus: fjerdedels slanger, certo autem: fjerdedels kartonger, memorari Forsan q:ter solum: kartoger est explicandum.
  25. Certe pro: echt vel icht; Suetice: kanske.
  26. Hoc certamen, cum copiae Danorum in naves imponerentur, Olaus Petri ad Tegelviken (in litoro suburbii meridionalis) collacat. Allen (l c. II. pag 570, not. 48) forsan rectius ad Dufvenäs, qui locus uno millario longius versus orientem apud fretum Skuru (Skurusund) situs est.
  27. Die 8 Augusti
  28. Vide supra not. a.
  29. Ita praefecti mercenariorum, quia duplex acceperunt stipendium, appellabantur
  30. Die 16 Augusti
  31. Die 17 Augusti
  32. Scriptum est: VIXC (400), quod: VIM (6000) interpretari volomus (cfr. supra not n.).
  33. Iaec parenthesis atramcnto est inducta.
  34. Die 19 Augusti. Ita legendum jam ex sequenti elucet et affirmatur alia coaeva narratione, que Danos bidio Upsaliae moratos et deinde Holmiam versus profectos esse, quo die secunda pervenissent, dicit (v. Handlingar rör. Skandin:s Hist Tom XXXII, pag 59).
  35. Die 20 Augusti
  36. Scriptum est: VIIXC (400), quod ut VIIM (7000) legendum esse putamus; cfr. supra not. n.
  37. Sc. Hemmingus Gad, qui etiam post renunciationem diocesis Lincopensis hoc titulo utitur.
  38. Latera hoc tempore in insula Liderne (hodie Kungsholmen) exadversns insulam fratrum minorum (hodio Riddarholmen) jacuerunt (v. Lundeqvist, Stockholms stads Historia, I. pag. 24).
  39. Lacuna unius vocabuli, forsan: beluen.
  40. bb) Quia hic dicitur conventum die 20 Augusti habitum esse et indutias demum d. 29 Sept, initium capturas, prius celloquium de pace videtur exstitisse, quam illud paullo post diem 28 Augusti, in quo indutias jam a die 14 Septembris incepturas constitutum est (v. Danske Magazin, 3. Rmkke, Band II, pagg. 239-242.).
  41. Id est in lacu Mälaren
  42. In margine ascripsit librarius: forsan Solna; verisimilis conjectura, cum ecclesia Solna a claustro Clarissarum hand magno spatio septentrionem versus distat.
  43. Hic forsan vocabulum: wile est omissum, vel en pro syn legendum.
  44. Situm hujus pontis ignoramus, nisi suspicandum esset scriptorem ita nomen Rotebro perperam vertisse, qui locus uno et dimidio milario a Holmia remotus est.
  45. Die 14 Septembris
  46. Impedimenta exercitus.
  47. Locus aliquo modo est corruptus. Ut supra not. q. ostendimus, indutiae d. 14 Septembris, quae erat fenria tertia, initium ceperunt
  48. Statio quaedam navium tune temporis saepe memorata, prope insulam Djurö apud orientale litus insulae Wermdö.
  49. Lege: iserns (ferri)
  50. Die 22 Septembris
  51. Die 27 Septembris
  52. Forsan pro: qwiet, liberi; (Kristiernus contra obsides Suecicos postea retinuit).
  53. Die 2 Octobris
  54. Lacuna; desideratur: gehastet, vel tale aliquid.
  55. Die 5 Octobris. Cfr. literas senatus Sueciae d. 14 Decembris 1518 datas (Danske Magazin. 3. RIIlkke, Band II, pag. 247), quae hanc narrationem affirmant. Solum animadvertendum est, ibi diei Kristiornum aneoras sustulisse Måndagen för Fransisci, quod aperte mendum est pro: Månd. efter Frans, ut ex ceteris dietis epistolae cum hoc libello comparatis nunc manifeste elucet.