Estatuto d'Autonomía d'Aragón: Títol preliminar

Estatuto d'Autonomía d'Aragón

Lei organica 5/2007, de 20 d'abril,
de reforma d'o Estatuto d'Autonomía d'Aragón

Sumario

• Exposición de motivos
• Títol preliminar
• Títol I - Dreitos y prenzipios rectors
• Títol II - Organización institucional d'a Comunidat Autonoma d'Aragón
• Títol III - L'Admenistración Publica en Aragón
• Títol IV - A Chusticia
• Títol V - Competencias d'a Comunidat Autonoma
• Títol VI - Organización territorial y gubierno local
• Títol VII - Cooperación institucional y acción exterior
• Títol VIII - Economía y Ficienda
• Títol IX - Reforma d'o Estatuto
• Disposicions

Títol preliminar

Articlo 1. L'autogubierno d'Aragón.

1. Aragón, nacionalidat historica, exerce o suyo autogubierno d'alcuerdo con iste Estatuto, en o exercicio d'o dreito a l'autonomía que a Constitución reconoix y guarencía a totas as nacionalidatz.
2. Os poders d'a Comunidat Autonoma d'Aragón manantían d'o pueblo aragonés y d'a Constitución.
3. A Comunidat Autonoma d'Aragón, a dintro d'o sistema constitucional espanyol, espleita per a suya historia d'una identidat propia en virtut d'as suyas institucions tradicionals, o Dreito Foral y a suya cultura.

Articlo 2. Territorio.

O territorio d'a Comunidat Autonoma se corresponde con o historico d'Aragón, y abraca o d'os municipios, comarcas y probincias de Uesca, Tergüel y Zaragoza.

Articlo 3. Símbols y capitalidat.

1. O sinyal d'Aragón ye o tradicional d'as quatre barras royas horizontals sobre fundo amariello.
2. O escuto d'Aragón ye o tradicional d'os quatre quartals, rematato per a correspondient corona, que fegurará a lo centro d'o sinyal.
3. A capital d'Aragón ye a ciudat de Zaragoza.
4. O día d'Aragón ye o 23 d'abril.

Articlo 4. Condición politica d'aragonés.

1. Ta los efectos d'iste Estatuto, espleitan d'a condición politica d'aragoneses os ciudadans espanyols que tiengan vecindat administrativa en qualsiquiera d'os municipios d'Aragón u cumplan os requisitos que a lechislación aplicable pueda establir.
2. Como aragoneses, espleitan tamién d'os dreitos politicos contemplatos en iste Estatuto los ciudadans espanyols residents en o forán que aigan tenito la suya zaguer vecindat administrativa en Aragón y acrediten ista condición en o correspondient Consulato d'Espanya u cumplan os requisitos establitos en a lechislación estatal. Os mesmos dreitos corresponderán a os suyos descendients, si asinas lo demandan, siempre que ostenten a nacionalidat espanyola en a forma que determine a lei.
3. Os poders publicos aragoneses, a dintro d'o marco constitucional, establirán as vías adequatas ta facilitar y potenciar a participación en as decisions d'interés cheneral d'os ciudadans forans residents en Aragón.

Articlo 5. Organización territorial.

Aragón estructura la suya organización territorial en municipios, comarcas y provincias.

Articlo 6. Dreitos y libertatz.

1. Os dreitos y libertatz d'os aragoneses y aragonesas son os reconoixitos en a Constitución, os encluyitos en a Declaración Universal de Dreitos Humans y en os altros estrumentos internacionals de protección d'istos dreitos sozcritos u ratificatos per Espanya, asinas como los establitos en l'ambito d'a Comunidat Autonoma per iste Estatuto.
2. Os poders publicos aragoneses son vinculatos per istos dreitos y libertatz y han a beilar per a suya protección y respecto, asinas como promover o suyo plen exercicio.
3. Os dreitos y prencipios d'o Títol I d'iste Estatuto no suposarán una alteración d'o rechimen de destribución de competencias, ni a creyación de títols competencials nuevos u a modificación d'os que ya existen. Denguna d'as suyas disposicions puet estar desarrulata, aplicata u entrepretata de traza que reduzca u amugue os dreitos fundamentals reconoixitos per a Constitución y per os tractatos y convenios internacionals ratificatos per Espanya.

Articlo 7. Luengas y modalidatz lingüisticas propias.

1. As luengas y modalidatz lingüisticas propias d'Aragón constituyen una d'as manifestacions mes destacatas d'o patrimonio historico y cultural aragonés y una valor social de respecto, convivencia y entendimiento.
2. Una lei d'as Cortz d'Aragón establirá las zonas d'uso predominant d'as luengas y modalidatz propias d'Aragón, reglará o rechimen churidico, os dreitos d'emplego d'os parladors d'ixos territorios, promoverá la protección, recuperación, ensinyanza, promoción y difusión d'o patrimonio lingüistico d'Aragón, y afavorirá, en as zonas d'emplego predominant, l'uso d'as luengas propias en as relacions d'os ciudadans con as Administracions publicas aragonesas.
3. Dingún no podrá estar descriminato per razón d'a luenga.

Articlo 8. Comunidatz aragonesas en o esterior.

1. Os poders publicos aragoneses han a fomentar os vinclos socials y culturals con as comunidatz aragonesas d'o exterior y amprar-lis l'aduya necesaria, asinas como beilar a fin que istas comunidatz puedan exercitar o suyo dreito a participar, colaborar y compartir a vida social y cultural d'o pueblo aragonés. Una lei d'as Cortz d'Aragón reglará l'abasto, o contenito y a forma d'o exercicio d'iste dreito, sin perchudicio d'as competencias d'o Estato.
2. O Gubierno d'Aragón, en l'ambito d'as suyas competencias, podrá formalizar alcuerdos de cooperación con institucions y entidatz d'os territorios en os quals bi aya comunidatz aragonesas d'o esterior y demandar a lo Estato a celebración d'os correspondients tractatos u convenios internacionals.

Articlo 9. Eficacia d'as normas.

1. As normas y disposicions d'a Comunidat Autonoma d'Aragón tendrán eficacia territorial, sin perchudicio d'as escepcions que puedan establir-se en cada materia y d'as situacions que hayan a rechir-se per o estatuto personal u altras reglas d'estraterritorialidat.
2. O Dreito Foral d'Aragón tendrá eficacia personal y estará d'aplicación a totz os que espleiten d'a vecindat cevil aragonesa, independienment d'o puesto a on que residan, y fueras d'en ixas disposicions que legalment se i atribuiga eficacia territorial.
3. Os forans que alquieran a nacionalidat espanyola quedarán sochetos a la vecindat cevil aragonesa, si en l'inte d'a suya adquisición tienen vecindat administrativa en Aragón, fueras que manifiesten a suya voluntat en contrario, d'alcuerdo con o disposato en a lechislación d'o Estato.

Articlo 10. Encorporación d'altros territorios u municipios.

1. Podrán encorporar-se a la Comunidat Autonoma d'Aragón altros territorios u municipios, limitrofes u enclabatos, per meyo d'o cumplimiento d'os requisitos siguients, sin perchudicio d'altros que puedan legalment desichir-se:

a) Que demanden a encorporación o Concello u a mayoría d'os Concellos interesatos, y que s'ascuite a la Comunidat u provincia a on que perteneixcan os territorios u municipios ta adhibir.

b) Que l'alcuerden os habitadors d'os debantditos municipios u territorios per meyo de consulta convocata a exprés con ixa fin y prebia l'autorización competent.

c) Que los apreben as Cortz d'Aragón y, posteriorment, as Cortz Chenerals d'o Estato, per meyo de lei organica.