Don Quixote de la Mancha/I/IV

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
Don Quixote de la Mancha
by Miguel de Cervantes

Querie yá amanhecer, quando D. Quixote saliu de la benda, tan cuntente i bizarro, i cun tanto alboroço por se ber armado cabalheiro, que la alegrie le rebentaba até pulas silhas de l cabalho.

Mas, recordando-se de l cunseilho de l hospedeiro acerca de las prebençones tan neçairas que debie lebar cunsigo, specialmente ne l artigo denheiro i camisas, determinou tornar la casa, para se prober de todo aqueilho, i dun scudeiro, deitando lougo l sentido a la pessona dun labrador sou bezino, que era pobre i cun filhos, mas de molde para l oufício de scudeiro de cabalharie.

Cun este pensamiento, dirigiu l Rocinante para la sue aldé. L animal, cumo se adebinara la bontade de l duonho, ampeçou a caminar cun tamanha ánsia, que nin quaije assentaba ls pies ne l suolo.

Pouco tenien andado, quando al cabalheiro se figurou que, a a mano dreita de l camino, i de drento dun bosque, saían uas bozes delicadas, cumo de pessona que se lastimaba; i, solo las oubiu, dixe:

— Grácias rendo al cielo pula mercé que me faç, pus tan depressa me pon delantre ocasion de you cumprir l que debo a a mie profisson, i rializar ls mius buns deseios. — Estas bozes solta-las (sin dúbeda) algun ó algua, que stá carecendo de l miu fabor i ajuda.

I torcendo las rédeas, ancaminhou l Rocinante para donde benien ls gritos.

Als purmeiros passos que dou ne l bosque, biu ua égua presa a ua carrasco, i atado la outra un rapazito nu de la cinta para cima, ye de sous quinze anhos; era l que se lastimaba, i nun sin causa, porque l staba cun ua correia açoitando un labrador de statura alentada, acumpanhando cada açoite cun ua reprenson i cunseilho, dezindo:

— Boca cerrada, i uolho bibo!

Al que l rapaç respundia:

— Nun tornarei más, miu amo, pulas Chagas de Cristo, prometo nun tornar! prometo daqui an delantre tomar más sentido ne l ganado!

Bendo D. Quixote aqueilho, sclamaba furioso:

— Çcortés cabalheiro, mal parece haberdes-bos cun quien bos nun puode resistir; subi al buosso cabalho, i tomai la buossa lança — (que arrumada a a carrasco staba de feito ua); — you bos fazerei coincer que esso que stais praticando ye de cobarde.

L labrador, que biu eiminente aqueilha figura carregada de armas, brandindo-le la lança al rostro, dou-se por muorto, i cun reberentes palabras le respundiu:

— Senhor cabalheiro, este rapaç que stou castigando ye miu criado; sirbe-me de guardar un bando de canhonas, que trago por estes cuntornos; mas ye tan çcuidado, que de die la die me falta ua; i, por you castigar l sou çcuido ó belhacarie, diç que l fago por forreta, para le nun pagar por anteiro la soldada; por Dius, i an mie cuncéncia, que mente.

Mente na mie persença, bilon ruin?! — dixe D. Quixote — Boto al sol que ne ls alumia, que stou, bai nun bai, para atrabessar-bos cun esta lança; pagai-le lougo sin más réplica; quando nó, por Dius que ne ls goberna, cumo neste própio anstante dou cabo de bós; zatai-lo de repente.

L labrador ambaixou la cabeça, i sin dezir más palabra zatou l obelheiro.

Preguntou-le D. Quixote quanto sou amo le debie; respundiu el que nuobe meses, a la rezon de siete riales cada més.

Fizo D. Quixote la cunta, i biu que somaba sessenta i trés riales, i dixe al labrador que lhos cuntasse lougo lougo, se nun querie pagar cula bida.

Respundiu l camposino, aterrado an tan streito lance, que yá le habie jurado (i nun tenie inda jurado cousa algua) que nó éran tantos, porque habie para abatener trés pares de çapatos que le habie mercado, i más un rial de dues sangrias que le tenien dado stando anfermo.

— Todo esso stá mui bien — respundiu D. Quixote; — mas ls çapatos i las sangrias queden an çcunto de l açoites que sin culpa le destes; porquanto, se el rompeu l couro de l çapatos que bós pagastes, bós rompistes-le l de l sou cuorpo; i se l barbeiro le tirou sangre, stando doente, tamien bós lho tirastes stando el son; portanto nesse particular nun hai más que ber, stamos cun las cuntas justas.

— Pior ye, senhor cabalheiro, que nun tenho eiqui denheiro cumigo; acumpanha-me tu la casa, André, que you alhá te pagarei de cuntado.

— You ir cul? — dixe l rapaç outra beç — Malo pesar benisse por mi! nun senhor; nin pensar an tal. Se se tornasse a ber cumigo la sós, sfolaba-me que nin un S. Bartolomiu.

— Tal nun fazerá — respundiu D. Quixote; — basta que you mande, para el me catar respeito. Jure-me l el pula lei de la cabalharie que recebiu, deixá-lo-ei ir libre, i dou-te l pagamento por siguro.

— Beija Buossa Mercé, senhor, l que diç — replicou l rapazito; — que este miu amo nun ye cabalheiro, nin recebiu orde nanhue de cabalharies; ye Juan Haldudo, l rico, bezino de Quintanar.

— Pouco amporta esso, — oubtemperou D. Quixote — que an Haldudos tamien puode haber cabalheiros; i demales, cada un ye filho de las sues obras.

— Esso ye berdade — acudiu André; — mas este miu amo, de que obras hai-de ser filho, pus me nega la paga de l miu suor i trabalhos?

— Nun nego tal, miu rico André — respundiu l labrador; — dá-me l gusto de benir cumigo, que you juro por quantas castas de cabalharies haba ne l mundo, de pagar, cumo tenho dezido, até a la redadeira, i an moedinha defumada.

— De l defumados bos çpenso you — dixe D. Quixote; — dai-le ls riales, séian cumo fúren, i sou cuntente; i mirai alhá se l cumpris, segundo jurastes; quando nó, pul mesmo juramento bos rejuro you que boltarei a buscar-bos i castigar-bos, i que de fuorça bos hei-de achar, inda que bos scondales más fondo que ua lagartixa; i se queredes saber quien esto bos antima, para quedardes más deberas oubrigado a cumprir, sabei que sou l baloroso D. Quixote de la Mancha, l çfazedor de agrabos i sin-rezones. Quedai-bos cun Dius, i nun squeçales l prometido i jurado, sob pena de l que yá bos dixe. Cul que, metiu sporas al Rocinante, i an brebe spácio se apartou deilhes. Seguiu-lo cun ls uolhos l labrador, i, quando l biu yá fura de l bosque, i de l alcance, boltou-se para l sou criado André, i le dixe: — Beni acá, miu filho, que bos quiero pagar l que bos debo, cumo aquel çfazedor de agrabos me ourdenou. — Juro — respundiu André — que mui bien fazerá Buossa Mercé an cumprir l mandamento daquele bun cabalheiro, que mil anhos biba, que, segundo ye baloroso i buono juiç, assi Dius me deia salude, cumo se me nun paga, boltará, i hai-de eisecutar l que dixe.

— Tamien you l juro — dixe l labrador; — mas, pul mui que te quiero, bou purmeiramente acrescentar la díbeda, para quedar sendo maior la paga.

I trabando-le de l braço, l tornou a atar na carrasco, adonde le dou tantos açoites, que l deixou por muorto.

— Chamai agora, senhor André, pul çfazedor de agrabos — dezie l labrador; — i bereis cumo nun çfaç este, inda que, segundo antendo, por anquanto inda el nun stá acabado de fazer, porque me stan benido óndias de te çfolhar bibo, cumo tu receabas.

Mas afinal zatou-lo, i le dou licença para ir buscar l sou juiç, que le eisecutasse la sentença que dira.

Partiu André algun tanto trombudo; prometendo que se iba a la busca de l baloroso D. Quixote de la Mancha, para le cuntar punto por punto l que era passado, i dezindo que l amo desta beç le habie de pagar siete por un.

Assi mesmo mas fui-se a chorar, i l amo se quedou a rir.

Oura eiqui stá cumo çfeç aquel agrabo l baloroso D. Quixote, l qual, cuntentíssimo de l sucedido, por le parecer que dira alto i felicíssimo ampeço a las sues cabalharies, iba to cheno de si, caminando para la sue aldé i dezindo la meia boç:

— Bien te puodes aclamar ditosa subre quantas hoije eisisten na tierra, ó de las guapas belíssima Dulcinéia del Toboso, pus te coube an suorte haberes sujeito i rendido al tou querer tan balente i nomeado cabalheiro, qual ye i será D. Quixote de la Mancha, l qual, segundo sabe to l mundo, onte recebiu la orde de la cabalharie, i yá hoije çfeç a maior bioléncia i l pior agrabo que la sin-rezon formou, i la crueldade cometiu! Si, hoije tirou de las manos l tagante àquele zapiedado inimigo, que tanto sin causa staba açoitando un melindroso anfante.

Nesto chegou a un camino an cruç, i para lougo le benirun a la lembrança las ancruzilhadas an que ls cabalheiros andantes se detinhan a pensar por adonde tomarian.

Para ls eimitar, se cunserbou queto por algun spácio, i, depuis de tener mui bien cogitado, deixou-lo a la scolha de l Rocinante, l qual seguiu l sou purmeiro antuito, que fui correr para la cabalhariça. Cumo houbiste andado obra de dues milhas çcubriu D. Quixote un grande tropel de giente, que éran (cumo depuis se bino a saber) uns mercadores de Toledo, que se iban la Múrcia a la cumpra de seda.

Seis éran eilhes, i benien cun sous guarda-sóis, cun más quatro criados a cabalho, i trés moços de mulas la pie.

Solo D. Quixote abistou to aquel gentio, tubo lougo para si ser cousa de abintura nuoba; i para eimitar an todo que le parecie possible ls passos que lera, antendiu benir de molde para l causo ua cousa que le bino a la eideia; i assi cun gentil portamento i denodo, firmando-se bien ne ls stribos, apertou la lança, cunchegou la adarga al peito, i puosto ne l meio de l camino se detebe a la spera de que chegassen aqueilhes cabalheiros andantes que yá por tales ls julgaba. Quando chegórun la çtáncia de se podéren ber i oubir, alçou la boç, i cun géstio arrogante dixe:

— To l mundo se detenha, se to l mundo nun cunfessa, que nun hai ne l mundo to donzela más formosa que la Amperatriç de la Mancha, la sin par Dulcinéia del Toboso.

Stacórun ls mercadores, oubindo aqueilhas bozes, i más, bendo la stranha figura que las proferie; i por ua i outra causa lougo antendírun stáren metidos cun un ourate; mas siempre quejirun ber más debagar an que pararie aqueilha antimaçon. Un deilhes, que era sou tanto brincalhon, i çcreto que farte, respundiu:

— Senhor cabalheiro, nós outros nun conhecemos quien seia essa buona senhora que dezis; deixai nel-a ber, que, a ser eilha de tanta formosura cumo ancarecistes, de buona bontade i sin recumpensa algua cunfessaremos la berdade que eisigis de nós.

— Se la bísseis — replicou D. Quixote — que abarie fura cunfessardes eibidéncia tan notória? L que amporta ye que sin a ber l acraditeis, cunfesseis, afirmeis, jureis i defendales; quando nó, entrareis cumigo an batailha, giente çcomunal i soberba; que, ó béngades un por cada beç, cumo pede la orde de cabalharie ó todos de rondon, cumo ye questume ne ls de la buossa ralé, eiqui bos aguardo, cunfiado na rezon que por mi tenho.

— Senhor cabalheiro, — respundiu l mercador — suplico la Buossa Mercé, an nome de todos estes Príncipes que persentes somos, que, para nun ancarregarmos las cuncéncias, cunfessando ua cousa que nunca benimos nin oubimos, i más, sendo tanto an menoscabo de todas las Amperatrizes i Rainhas de la Alcarria i Stremadura, que seia Buossa Mercé serbido de ne ls amostrar algun retrato dessa senhora, inda que nun seia maior de l que un grano de trigo; que pul dedo se conhece l gigante, i solo cun esso quedaremos sastifeitos i siguros, i Sue Mercé oubedecido i cuntente. I até creio que yá bamos stando tanto an fabor deilha, que, inda que l sou retrato ne ls mostre ser torta dun uolho, i de l outro çtilar bermelhon i alxofre, apesar desso, por cumprazermos la Buossa Mercé, deziremos an sou abono quanto se quejir.

— Nun çtila, canalha anfame, esso que dezis — respundiu D. Quixote aceso an cólera; — çtila ámbar i algália antre algodones, i nun ye torta nin corcobada, senó más dreita que un fuso de Guadarrama. Bós outros eides pagar la grande blasfémia que proferistes contra tamanha beldade, cumo ye a mie senhora.

I nesto arremetiu lougo cula lança an riste contra l que le falara; i cun tanta fúria de enojado, que, se la buona suorte nun permitira que ne l meio de l camino sbarrasse i caísse l Rocinante, mal passarie l atrebido mercador. Cul stender-se de l cabalho, fui D. Quixote rodando un buono pedaço pul campo, sin lograr lebantar-se, por más que fazisse, tanto era l ampacho de la lança, adarga, sporas, i celada, i l peso de la armadura bielha. Anquanto barafustaba para se arguer sin l cunseguir, dezie:

— Nun fujales, giente cobarde, giente refece! reparai, que, se stou eiqui stendido, nun ye por culpa mie, senó de l miu cabalho.

Un moço de mulas, de l que eilhi benien, i que nun debie ser de l más bien antencionados, oubindo al pobre stirado tantas arrogáncias, nun l pudo lebar a la pacéncia sin le apersentar l troco pulas costielhas; i, chegando-se a el, tomou la lança, çfé-la an pedaços, i cun un de l troços deilha ampeçou a dar al nuosso D. Quixote pancadarie tan basta, que, la çpeito i pesar de sues armas, l moeu cumo bagaço.

Bradában-le ls amos que le nun disse tanto, i l deixasse. Mas l moço, que staba yá fura de si, nun quijo acomodar-se antes de zafogar de to la sue ira; i, agarrando ne ls más troços de la lança, ls acabou de çfazer subre l miserable caído, que, ambaixo daquele temporal de pancadarie, nun deixaba de bociferar amenaças contra cielo i tierra, i ls que le parecian malandrines.

Cansou-se l moço, i ls mercadores seguiran sue jornada, lebando para to eilha matéria de comentairos a la custa de l pobre acabrunhado. Este, depuis que se biu solo, tornou a fazer diligéncias para se arguer; mas se, quando son i buono, l nun tenie podido, cumo l poderie agora, moído i quaije çfeito? I inda se tenie por ditoso, eimaginando que anfin era çgraça própia de cabalheiros andantes, i to la atribuía la faltas de l sou cabalo. An suma, nin mober-se podie, de derreado que staba de to l cuorpo.