Derheqê hedefi dı

Organîzasyonî pêro seba resayişê bi “hedef”anê umûmî yê nizdî û dûrî yan zî seba “hedef”êkê xisûsî “wasita” yê. Tîya de "hedef" manaya “cayo ke merdim wazeno şiro, nuqtaya peyîne ke merdim wazeno bireso ci” de yo. Ma vajin, sey hedefê îdarekerdiş û tesîskerdişê nîzamê sosyalî, seba pawitiş û averberdişê ziwan, kultur, huner û erjanê neteweyî, semedê weşkerdişê cuya miletî û pawitişê tebîetî, semedê refah û averşîyayişî însanan organîzasyonê sey hereket, partî, weqif, komele, însîyatîf, grûb û sn. nîyenê ro.

Çi heyf ke mîyanê ma kurdan de, exlebê xwu, teorî de organîzasyonî semedê xizmetî sey wasita ronîyenê la dima ê bi xwu benê hedef; yanî wasita bena hedef. Tabî rolî zî bedilîyenê; yanî milet keweno binê emrê organîzasyonî û beno xizmetkar. Eno zêhnîyeto seqet neke tenya warê sîyasî de esto, esas sey hişmendîyêk sîrayetê heme cuya ma kerdo. Yew komeleya tewr basîte de, yew grûbê qicekî de zî çerx bi eno qayde geyreno.

Organîzasyon semedê resayişê hedefêk nîyeno ro la wextêk ra dima êdî hedef şino vîr ra. Çimkî eslê xwu de hedef diyar nîyo, bi hawayêko zelal tarîf nêbîyo, coka zêhnê însanan de muşexes nêbîyo. Netîce de milet zî, bêke fealîyet û kerdenanê organîzasyonan tehqîq û analîz bikero, bi hîsanê terefdarîye yan înan teqdîs keno yan zî bi hîsanê neyartî înan nalet keno. Çimkî seba ke hedef diyar, zelal û muşexes nîyo, coka aqlê selîm apey maneno, hîsîyat beno tayinker. Kamo ke organîzasyon de nêbo, terefdar nêbo, wazenê wa hedefo eslî biyaro verê destî, ancî qîymetê xwu çinê yo! Xulase, çi sîyasî çi kulturî, temamê xebatanê komelkî de seqetîya ma ya tewr pîle ena ya ke hedefê ma diyar û zelal nîyo, coka ma çi wazenê zî diyar nîyo û ma nêzanê cêver vejin ke kamcîn fealîyet xizmetê çî keno.

Ma kurdan mîyan de termê “yewîtî” zaf yeno bikarardiş. Ma vanê “gereka ma yew bin”. Mesela, vanê Cîgerxwînî vato “Kurdno bibin yek / Eger hûn nebin yek / Hûn ê herin yek bi yek!” Temam, ma bibin yew, la ma çî ser o, kamcîn zemînî ser o bibin yew? Ma vajin, ma pêro bîyî endamê yew partî yan zî yew grûbî, ena bena “yewîtî?” Eke hedef zelal nîyo û ma nêzanê kamcîn fealîyet xizmetê hedefî keno, ma nêzanê ma semedê çî benê yew, tu faydeyê “yewîtî” nêbeno. Eke hedef diyar û zelal bo û her kes bizano hedef çi yo, a game “yewîtî” bena wayirê manaya raşte. O wext ma zanê kamcîn organîzasyon, kamcîn fealîyet, kamcîn vate, kamcîn fikir xizmetê resayişê bi hedefî keno; kamî senî û çiqas xizmetê resayişê bi hedefî kerdo yan zî kamî enerjîyê ma bîlasebeb xerc kerdo, o zî eşkera beno. Seba ke hedef diyar bo zî, verê cû, gereka rewşe raşt tesbît bibo. Hem rewşa halê hazirî tesbît bibo hem zî ma kamcîn rewşe wazenê, gereka a zî diyar bo.

Îraq de ereban prosesê şerê Îran-Îraqî (1980-1988) de, destpêkê 1986î ra hetanî peynîya 1989î, bi nameyê “Operasyonê Enfalî” 200 hezar ra vêşêr kurdî bi hawayêko wehşîyane qetil kerdî. Çira? Çimkî “hedef” o bi ke erdê kurdan bikerê welatê xwu, coka waştêne nufûsê kurdan bihelênê, kurdan çinê bikerê. Dewlete, artêşe, çekî, operasyonî pêro wasita bî. Hedef çinêkerdişê kurdan bi. Wisarê 1988î de wexto ke çekê kîmyewî zî bikar ardî, zafê kurdan bi koman warê xwu terk kerd.

Dewleta Îraqî tebaxê 1990î de da Kuweytî ro û hewteyêk badê pey zî qerarê îlhaqkerdişê Kuweytî îlan kerd. Seba ke Kuweyt dinya de wayirê rezervêkê dewlemend yê petrolî yo coka dewletê muqtedîrî bîyî mudaxil û şerê Kendawî dest pêkerd. Bi qerarê Yewîya Miletan, gelêk dewletan bi nameyê “Hêzê Koalîsyonî” qewetê xwu kerd yew û da Îraqî ro. Şerê qasê çewres rojan (17.01.1991-28.02.1991) de dewleta Îraqî ke şerê Îranî dir rincan kewtbî şikîya û Kuweyt terk kerd. Badê ke dewleta Îraqî winî şikest werd, roja 5 adar 1991 de tayê xortanê kurdan qezaya Silêmanîye Ranya de hereketê “Raperîn”î da destpêkerdiş û qeza girewte xwu dest. Seba ke “hedef” diyar bi, coka heme qeza û bajaranê bînan de kurdan hereketê “Raperîn”î tekrar kerd. Yanî “yewîtî” çinê bî la “hedef” diyar bi. Bi eno qayde hetanî roja 21 adar 1991 Kerkuk zî girewt û dewleta ereban Kurdîstanê Başûrî ra eşte teber.

Seba ke hedefê Hêzê Koalîsyonî yanî hedefê dewletanê muqtedîran tenya kontrolkerdişê çimeyanê enerjî bi, coka şer vindarna. Dewleta ereban firsend dî û roja 27 adar 1991 de ancî êrîşê kurdan kerd. Kurdî şikîyayî, mecbûr mendî reyna warê xwu terk bikerê û ver bi sînoran biremê.

Fotografantox û nuştox Enwer Özkahraman yew nuşteyê xwu de behs keno ke, o wext bi hezaran kurdî koyan ser ro ameyê resayê qezaya Hekarya Çelê, şarê Hekarya înan rê nan û kincûkolî berdê.

O wext, wezîrê karê teberî yê DYA James Baker amebi Tirkîya, serkomar Turgut Özal dîbi, o mîyan de şibi Çelê, rewşa kurdan zî nizdî ra muşahede kerdbî. Wexto ke James Baker Çelê de xîtabê kurdanê koçberan ke veyşan û viran kewtê ra çol û yabanan keno, kek Enwer zî uca yo. Vano James Bakerî va “Meraq mekerê, şima veyşan nêmanenê. Ewro siba teyareyê ma do hewa ra erzaq bierzê war.”

A game mîyanê qelebalixê kurdan ra camêrdêk bi nameyê Îsa Bamernî bi vengêko pêt û bi yew înglîzkîya zelale cewab dano James Bakerî vano “Birêz wezîr! Ma keyeyê xwu semedê piranê nanê ke şima bidê terk nêkerd. Nanê ma esto la dehakê zalimî wazenê piranê ma bicenê gwunî ro û bi ma bidê werî. Welatê medenî wa enê halê ma bivînê û azadîya ma bifikirîyê bes o. Ma şima ra enê pawenê.”

Enê vatişê Îsa Bamernî ser o James Baker vano “Heqê şima esto. Ma halê şima vînenê, siba ra bîro ma do seba emnîyetê şima tedbîr bigêrin.”[1]

Medya eno vatişê Îsa Bamernî neqlê rayapêroyî yê dinya kerd. Coka Hêzê Koalîsyonî mecbûr mendî bi nameyê “Hêzê Çakuçî” yew qewet na pêra û roja 16 nîsan 1991 de corê paralelê 36. êrîşê hewayî rê qedexe kerd. Bi eno qayde kurdî ageyrayî keyeyê xwu. Roja 22 gulan 1991 de Kurdistanê Başûrî de weçînayişê pêroyî virazîyayî û reya verîne bi hawayêko resmî meclisê kurdan nîya ro.

Çîyo ke hereket, partî û rêxisitinanê sîyayî yê kurdan nêeşkaybî bikerê yew malimê sade yê lîse kerd. Îsa Bamernî zano hedef piranê nanî nîyo, emnîyet û huzûrê miletî yo. Hêz û qewetê kurdan çinê yo ke emnîyetê xwu bipawê. Îsa Bamernî bi ziwanêko sade û zelal, fesîh û fama, bi çend cumleyanê basîtan, wext û cayêko raşt de “hedef”î gore telebê xwu îfade keno. Îsa Bamernî endam yan zî îdarekarê hereketanê sîyasî nîyo, yew malimê lîse, welatîyêko sade yo.

Eke hedef resayişê bi deryayî bo, her çilka awe eşkena xwu yew dere, layî, ro yan feratêk ro biresno ci. La eke hedef diyar nêbo, bi deryayan çilkî bêrê pêser, yanî bi mîlyonan çilkî bibê “yew”, tenya tofan kenê ra û welat tey xerq beno.

Seba ke merdim xizmetê welat, milet û mîlîyetê xwu bikero, seba ke merdim xizmetê ziwan, kultur, huner û erjanê neteweyî bikero şert nîyo ke îlahîm endamê yew organîzasyonî bo. Çîyo muhîm o yo ke merdim hedefê xwu bizano. Eke merdim hedefî bizano merdim baş fam keno ke kamcîn vate, kamcîn fikir, kamcîn fealîyet xizmetê şiyayişê bi hedefî keno. Eke merdim bizano hedef çi yo, melekeyê merdimî hişyar benê û çîyo raşt bi merdimî danê fikirîyayiş.

Ma vajin, eke hedef xizmetê ziwanî bo, reya esta yew merdim bi tena sereyê xwu organîzasyonêk, ma vajin grûbêkê merdiman ra vêşêr fayde resneno ziwanî. Enê hetî ra Celadet Bedirxan nimûneyêko zaf muhîm o. Celadetî wextêko raşt de xizmetêko raşt kerd.

Xizmetkerdişê erjanê neteweyî de gereka hem hedef raşt û diyar bo hem zî xizmet raşt bêro kerdiş. Yew organîzasyon de, ma vajin, yew grûb de se kesî kom bibê, hezar hebî qeraran bigêrê, eke qerarî nîme raşt nîme xelet bê, xeyrê xwu nêbeno. Ewro ma vanê qey beno la siba ra bîro vewre ser ra helîyena û teşqele vejîyeno meydan.

Merdim senî bizano yew qerar raşt o yan nê? Krîtero sereke eno yo ke hedef baş bêro zanayiş, hedef zelal bo. Dima qerarê ke gêrîyayê şiyayişê ver bi hedefî rê xizmet kenê yan nê. Coka çi qerar beno wa bibo, yan zî kamcîn vatiş, fikir yan fealîyet beno wa bibo, gereka îzehetê xwu zî het de bo. Qerarê ke îzeh nêbenê tim hedefî şaş kenê, însanan kenê korfam û rewşa ke esta xirabêr kenê.