David Copperfield

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search

I. BENHO AL MUNDO[edit]

Se hei de ser l'herói de la mie própia eisisténcia, ó se outren deberá acupar essa posiçon, ye cousa qu'adiante se berá. Para ampeçar la mie bida ne l sou berdadeiro ampeço, direi que naci (cumo mais tarde me splicórun, i you acradito) nua sesta feira a la meia nuite. Ye curjo que l reloijo principiou a badalar i you simultaneamente zatei a chorar.

Cunsiderando l die i hora de l miu nacimento, declarou la parteira (i outras mulhieres de la bizinhança, que tomórun antresse por mi antes que you chegasse a l'eidade de l'antendimento) que staba, an purmeiro lugar, çtinado a ua bida anfeliç; segundo, que serie daqueles que bénen almas de l'outro mundo ambos ls dones einebitablemiente atribuídos, segundo crian, a todas las crianças de l sexo masculino ó feminino que tiberan la pouca sorte de nacer la tales horas dua sesta feira.

Nun perciso, neste purmeiro capítulo, de comentar aquel augúrio, puis la mie stória documentará melhor se semelhante prediçon ye cunfirmada ó rebatida. Quanto a la segunda parte de l baticínio, solo obserbarei que nun acunteciu até agora, la menos qu'esso ocorrisse quando you andaba inda al colo. Mas nun me queixo de la demora, i, se mais alguien fur titular de la mesma prerrogatiba, sinceramente le deseio que Dius l preserbe deilha. Naci cun ua coifa, que foi anunciada para benda, ne ls jornales, pula módica quantie de quinze guinéus. Se las pessonas que tencionában ambarcar stában falhadas de capitales naqueilha altura, ó se les scasseaba la fé, preferindo coletes de cortiça, eis l qu'eignoro; todo quanto sei ye que solo houbo ua proposta, i esta dun adbogado que se dedicaba a la corretaige, l qual oufreciu dues libras, metade an spécie metade an xereç, recusando se porén a pagar mais qualquier cousa pula isençon de naufrágio. De maneira que l'anúncio foi retirado cun prejuízo, porque quanto al xereç la mie mane de bun gusto tamien benderie l sou. I assi, de la coifa, dieç anhos mais tarde fizemos ua rifa. Éran cinquenta beilhetes la meia coroa cada un; quien ganhasse sportularie inda cinco xelines. You stibe presente al sorteio i lembro me de que me senti un tanto custrangido al ber çporen desse modo dua parte de mi miesmo. La coifa saiu a ua bieilha, que trazie un cabaç i que, chena de relutáncia, apersentou ls cinco xelines an moedinhas de cobre: cumo faltassen dous denheiros i meio, lebámos eimenso tiempo a querer demunstrar lho i cunsumimos nesso grandes sforços d'aritmética. L causo ye que a mulhier nunca se afogou; morreu de morte natural, als nuobenta i dous anhos. Cunta se, aliás, que se gababa de nunca tener stado subre auga, fuora nua puonte. Al terminar l sou xá diário (jamais prescindia del), costumaba sprimir la sue andignaçon cuntra ls marinheiros, que nun fazian senó bagabundear. An bon le oubjetában qu'esso trazie muitas bantaiges, antre las quales l'amportaçon de l xá, al qu'eilha replicaba, cun mais énfase, i muito cumbencida de las sues rezones: «Nun deixan de bagabundear.» Para que nun me acusen tamien de l miesmo pendor, boltarei a la baca frie, esto ye, a las circunstáncias de l miu nacimento. Naci an Blunderstone, ne l Suffolk. Sou filho póstumo. Miu pai fechara ls uolhos a la luç de l mundo seis meses antes de you abrir ls mius. Era ua cousa stranha (i inda hoije me parece) pensar qu'el nunca me tenie bisto, i mais stranha inda lembrar me de que l miu progenitor jazie solo sob ua laje branca de l semitério, na scuridon de la nuite, anquanto la nuossa sala staba tépida, de fogon aceso, eiluminada de belas i culas puortas trancadas eideia que se me afiguraba l cúmulo de la crueldade.


Ua tie de miu pai, por cunsequéncia mie tie abó, de quien me acuparei mais adiante, era l'eilemiento percípal de la nuossa família. La senhora Trotwod, ó senhora Betsey, cumo siempre le chamaba la mie pobre mane (quando cunseguia dominar l terror que le causaba essa tremenda personaige, l que raras bezes sucedie), fuora casada cun un home muito nuobo, belo, mas nun dessa beleza berdadeira que se diç bir de l coraçon, puis era boç corrente que le anfligie maus tratos; i até certa beç, durante ua çputa de naturaleza eiconómica, deliberara resolutamente lançá la pula jinela de l segundo andar. Estas manifestaçones d'ancumpatibilidade de génios lebórun la senhora Betsey a querer çcartar se de l marido i, de fato, seguiu se la separaçon por mútuo cunsentimento. L home ambarcou para la índia, culs benes de que çpunha, i eilhi, dando se crédito a ua lenda dibulgada na família, apareciu ua beç montado nun alifante i acumpanhado dun babuino, mas you penso que debia ser un «babu» , ó ua begun . Fusse cumo fusse, passados dieç anhos chegou la notícia de la sue morte. Nun se sabe cumo la biúba reagiu, puis logo após la separaçon retomou l'apelido de solteira, cumprou ua bibenda a la beira mar i ende se anstalou i se mantebe an isolamento rigoroso, na cumpanha dua criada.

Outrora miu pai fuora l sou predileto, segundo se dizia, mas l casamento de l sobrino oufendera la deberas, tanto mais que cunsideraba mie mane ua boneca de cera. Aliás nunca la tenie bisto: sabie solo qu'era ua rapaza de menos de binte anhos. Miu pai i mie tie nun tornórun a ancontrar se. El ourçaba pul dobro de l'eidade de la mulhier quando se casórun; era de custituiçon delicada i morreu ne l'anho seguinte, seis meses antes, cumo yá dixo, de la mie binda al mundo.

Tal era la nuossa situaçon nessa tarde de sesta feira, que you peço çculpa de julgar tan amportante. Nun pretendo tener sabido, nessa época, an que pie stában las cousas, nin cunserbar la recordaçon, fundada ne l testemunho de ls mius sentidos, de l que bai agora seguir se.

La mie mane achaba se sentada junto de l lume, enfraquecida i zalentada, mirando atrabeç de las lágrimas i pensando na sue bida i na de l pequenino ser que se anunciaba para brebe quando, erguendo ls uolhos, anquanto ls enxugaba, biu pula jinela ua çconhecida adiantar se ne l jardin.

Al segundo relance, la mane pressentiu, sin selombra de dúbeda, qu'era la tie Betsey. L sol crepuscular, ancidindo por cima de la bedaçon de l jardin, punha an ebidéncia la dama, que se aprossimaba de la puorta de la casa cun un passo tan firme i ua spresson tan rígida que nun podie rialmente pertencer la mais naide. Al chegar, deu outra proba de la sue eidantidade. Miu pai ansinuara muitas bezes qu'eilha quaije nunca se cumportaba cumo un ente normal. Nesse momento, an lugar de sacudir la campainha, beio spreitar pula jinela, premindo l nariç cuntra la bidraça, cun tanta fuorça que logo quedou achatado i líbido, cunsuante mais tarde cuntou la mie mane. Nesta, l causo produziu tan grande abalo que you siempre me cumbenci de que debo a la tie Betsey la circunstáncia d'haber nacido nua sesta feira.

Na sue agitaçon, la mane lebantou se i cuntornou la cadeira, refugiando se atrás deilha, i la senhora Betsey, circunbagando l mirar lento i perscrutante, ampeçou pul lado oposto de la saleta até se fixar na dona de la casa: dir se iba ua cabeça de mouro nun reloijo de mesa. Anton carregou l cengo i, cumo pessona habituada a ser obedecida, feç un géstio para que se le abrisse la puorta. La mane cumpriu l'orde. Ye la biúba Copperfield, creio you dixo la bisita. La énfase dada a la frase aludie naturalmente al bestido de luto i al aspeto giral de la mie mane, que retorquiu: Sou, si. I you la tie Trotwod -cuntinou la dama. -Cun certeza que yá oubiu falar de mi. La mane respundiu que yá tibera esse prazer; sentiu, porén, que l nun steriorizara suficientemente. Puis eiqui me ten an chicha i uossos. Mie mane curbou la cabeça i cumbidou la senhora Trotwod a antrar. Depuis penetrou cun eilha na saleta, porque na sala de bisitas l fogon staba apagado; na rialidade, l lume nunca mais eilhi se acendera zde l'enterro de miu pai. Ua beç ambas sentadas, la tie cunserbou se calada, i la mane, nun podendo dominar se mais, principiou a chorar. - Hun - murmurou l'outra. -Deixe se desso. Anton, anton! La mane abandonou se largamente a la sue delor i la tie acabou por ourdenar: - Tire a touca, mie filha. Quiero bé la bien. Muito assustada para recusar, la mane obedeciu a la stranha anjunçon, ambora se nun achasse muito çposta, i fé lo cun tal nerbosismo que l pelo, bonito i abundante, le cobriu la cara. -Miu Dius! - sclamou la senhora Trotwod,- ye inda ua criança. Na berdade, tenie un aire stremamente jubenil, miesmo para l'eidade. Baixou la cabeça, cumo se fusse culpada, i dixo, soluçando, que de fato lastimaba ser ua biúba tan nuoba, i an brebe, se subrebibisse, ua mane inexperiente. Na cúrtie pausa que se seguiu, tubo la sensaçon de que la tie le tocara ne l pelo, sin muita ternura; mas quando se endireitou, biu la dama, d'aspeto carrancudo, sentada cula orla de la saia erguida, las manos cruzadas subre ls zinolhos i ls pies poisados ne l guarda fuogo. -Por amor de Dius! bradou la tie de repente. Gralhas... porquei? -Refre se al nome de la casa? preguntou la mane. -Gralhas, porquei? ansistiu la purmeira. Meilhor serie «Casa de las Gralhas», se la menina tibisse algun sentido prático de la bida. -Foi scolhido pul miu defunto - bolbeu la mane. - Quando cumprámos la propiedade, el pensou que debia haber gralhas por estes sítios. Nesse anstante l bento de la tarde soprou cun certa fuorça antre ls ulmeiros antigos de l jardin, i las dues senhoras mirórun para lá. Las arbles dobrában se uas para las outras, quales gigantes que cunfiassen ls sous segredos i, após uns momentos de repouso, fúrun de nuobo sacudidas por ua rajada biolenta: agitórun las ramadas enormes, cumo se las redadeiras cunfidéncias fossen de fato demasiado atrozes para que pudessen star an paç. Alguns bieilhos nius de gralhas, de ls ramos mais altos, çpedaçados yá, parecian çtroços de naufrágio nun mar tempestuoso. - Onde stan las abes? - anquiriu la senhora Trotwod. - Las qué? Mie mane pensaba an cousas defrentes.

 Las gralhas. Que ye feito deilhas?
 Nun ten habido zde qu'eiqui stamos. Cremos... cria l miu marido... que debian ser muitas, mas ls nius stában bieilhos i las abes abandonórun ne ls hai bastante tiempo.
 Dabid Copperfield de ls pies a la cabeça!   sclamou la tie.   Batizar ua bibenda de «Casa de las Gralhas» quando nun habie ua solo! Solo porque tenie bisto ls nius!

- Dabid yá morreu, i se la senhora beio para dezir mal del... Imagino que la mie pobre mane tubo la momentánea antençon d'agredir la tie, qu'aliás la reduzirieb a l'ampoténcia solo cun un braço, inda que la sobrinha nun stibisse nessa tarde an tamanha anferioridade física. Todabie esse deseio depressa le passou: chegara a lebantar se de la cadeira, mas tornou logo a sentar se i perdiu ls sentidos. Quando ls recobrou, ó quando la senhora Trotwod la reanimou, çcobriu esta redadeira, de pie, a la jinela. Las selombras de l crepúsclo adensában se cada beç mais, i eilhas mal se poderian ber ua a l'outra sin la claridade débil de l lume.

 I anton?   preguntou la tie, boltando para l sou lugar, cumo se tibisse ido solo dar ua bista d'uolhos a la paisaige.   Para quando ye que spera...?
 Sinto me tan trémula!   murmurou, oufegante, la mie mane.   Nun estou an mi... Tengo la certeza de que bou morrer.
 Qual!   replicou la tie. Tome ua gota de xá.
 Miu Dius, acha qu'esso me farie bien?

La mane mostraba ua spresson bastante zanimada.

 Sin dúbeda que si. Esso todo ye simplesmente eimaginaçon. Cumo se chama la rapaza?
 Sei lá se será rapaza!   redarguiu l'anterpelada, cul aire mais inocente de l mundo.
 Nun me refiro a la criança   declarou la senhora Trotwod   mas a la sue criada.
 Peggotty.
 Peggotty! repetiu eilha, andignada.   Quier dezir, menina, qu'alguien lebou un die un inocente a la pia batismal para le dar l nome de Peggotty?
 Ye l'apelido de família. L miu marido trataba l'assi porque eilha ten l miesmo nome própio que you.
 Anda cá, Peggotty!  gritou la senhora Trotwod, qu'abrira la puorta de la saleta. Xá! La tua ama nun se ancontra muito bien. I depressa!

Proferiu esta orde tan amperiosamente cumo se fusse d'hai muito ua outoridade naqueilha casa. Depuis de tener enfrentado la stupefata Peggotty, qu'abançaba pul corredor cun ua bela na mano, la tie tornou a fechar la puorta i sentou se outra beç, cumo antes, esto ye, culs pies ne l guarda fuogo, la saia arregaçada i las manos cruzadas ne ls zinolhos.

 Staba na dúbeda de que la criança seia de l sexo feminino?   dixo eilha.   You tengo l pressentimento de que si. I agora, mie filha, logo que nasça essa pequeinha...
 Puode ser rapaç   obserbou mie mane, que tomou la liberdade de çcordar.
 Repito le que tengo l pressentimento de que será rapaza   ansistiu la senhora Trotwod.   Nun me cuntradiga. I, logo que nasça la pequeinha, serei muito sue amiga, serei la sue madrinha. Quiero que le dé l nome de Betsey Trotwod Copperfield. Nun se cunfundirá cun esta Betsey Trotwod, naide fará pouco de ls sous sentimentos, coitadinha. Hai de ser educada decentemente i stará d'atalaia cuntra l peligro de depositar cunfiança an quien la nun merecer. Ancumbe me este cuidado.

Ne l final de cada ua destas frases, eilha fazie un mobimento nerboso cula cabeça, cumo se se recordasse de ls sous çgostos passados i quejisse eibitar ser mais splícita a esse respeito. Pul menos foi l que la mie mane calculou, obserbando l'a la claridade trémula de l lume. Aliás, staba bastante assustada cula presença de Betsey, deberas andisposta cunsigo mesma i demasiado anquieta para ber las cousas cun satidon ó para saber que linguaige ampregar.

 I Dabid era sou amigo, mie filha?   preguntou Betsey, depuis de brebe siléncio i d'haber cessado la pouco i pouco ls géstios de cabeça.   Antendian se bien?
 Éramos felizes. El trataba me bien de mais.   Stragaba la cun mimos, hen?
 Scessos de mimos para quien se haberie de ber solo neste triste mundo, onde nun cunta cun mais naide   respundiu la mane, soluçando.
 Bamos, nun chore!   redarguiu Betsey.   Nun quadrában un cul outro, mie filha (se ye que yá houbo sposos que se ajustassen). Por esso fiç la pregunta. Era Uorfana, julgo you.
 Era.
 I gobernanta?
 Fui gobernanta de ninos nua casa qu'el frequentaba. Copperfield mostrou se amable, çtinguia me muito i acabou por pedir la mie mano. Aceitei. De maneira que ne ls casámos   cuncluiu naturalmente la mane.
 Pobre pequeinha!   bolbeu l'outra, pensatiba, mirando siempre carrancuda para l fuogo.   Sabe fazer algua cousa?
 Nun percebo...   gagueijou la mane.
 Por eisemplo, tomar cunta dua casa.
 Creio que nun tengo muito jeito... nun tanto cumo deseiaba. Mas Copperfield iba me ensinando...

«Habie de saber muito!», murmurou Betsey culs sous botones.

 Se nun fusse la çgraça daquela morte, penso qu'acabarie por daprender, puis el tenie tanta pacéncia para me ensinar...

La mane, comobida, nun póde prosseguir.

 Stá bien, stá bien!   acudiu Betsey.

- You screbia las cuntas nua agenda i l miu marido berificaba las todas las nuites! sclamou la mane, outra beç zanimada i lacrimosa. - Stá bien, stá bien repetiu la tie. Nun chore mais. - I nunca houbo çputas a esse respeito recomeçou la mãe de nuobo antregue a la sue delor. La nun ser qu'el me censuraba por fazer ls trés i ls cincos muito parecidos i pór hastes cumpridas i recurbas ne ls sietes i ne ls nuobes... - Beija lá nun adoeça obserbou Betsey. Bien sabe que seria mau tanto para si cumo para la sue filha. Deixe se de lamúrias! Este argumento produziu cierto eifeito, se ye que nun foi l'acréscimo de mal star que feç cessar l choro. Seguiu se un anterbalo de siléncio, cortado solo, de tiempos la tiempos, pulas sclamaçones de la senhora Trotwod, siempre sentada culs pies ne l guarda fuogo. Até que dixo: - Sei que l Dabid arranjara para si própio ua renda bitalícia. I, para si, que cunseguiu el, mie filha? - Tubo la prudéncia i la bondade de garantir para mi la reberson de parte desse rendimento. - Quanto? - Cinco libras por anho. - Podie tener sido pior comentou la tie. L comentairo era oportuno. Mie mane staba tan mal que Peggotty, al chegar cul tabuleiro de l xá i las belas, i bendo nun relance l stado de la patroa (l qual Betsey nun notara mais cedo, debido a la scuridon que reinaba na saleta), la transportou al purmeiro andar, al quarto deilha, a to la belocidade; i mandou eimediatamente l sobrino, Han Peggotty (hai uns dies eilhi na casa, l'ocultas de la mie mane, para l que desse i biisse), an busca de l médico i de la parteira. Estes poderosos aliados quedórun enormemente perplexos quando, la poucos minutos d'anterbalo, se biran perante ua çconhecida d'aspeto rebarbatibo, sentada defronte de l lume, cua touca enfiada ne l braço squerdo i acupada a tapar ls oubidos cun cachicos d'algodon. Peggotty eignoraba todo la respeito de la senhora Trotwod (la mane nun fizera cunfidéncias), de forma que la sue presença na saleta custituía berdadeiro mistério. L fato de tener un pacote d'algodon de que straía ls pedacinhos que Punha nas oreilhas nun diminuía l'austeridade de la sue pessona. L médico subiu al andar superior i tornou la çcer i, admitindo la possibilidade de ser oubrigado a fazer demorada cumpanha a la çconhecida, resolbeu mostrar se cortés i sociable. Portou se cumo l mais dócil de l sou sexo, l mais moderado de ls homes. Çlizaba de banda quando antraba nun quarto ó del saía, para acupar siempre l menor spácio. Andaba mais lebe de l que l Fantasma de l Hamlet, i inda mais lentamente. Punha la cabeça al lado, an parte para se dissimular, por modéstia, an parte para aplacar to la giente. Nun basta dezir que serie ancapaç de dirigir malas palabras a un perro; nunca l farie, nin a un perro danado. Quando muito, ampregarie ua palabra afable, ó metade deilha, ó inda menos, porque falaba cula mesma lentidon que punha ne l mober se. Rude ye que jamais serie, pula absoluta ancapacidade de steriorizar rudeza. L doutor Chillip cuntemplou suabemente la senhora Trotwod, de cabeça anclinada, feç ua bénia cúrtie, i dixo, cumo se aludindo al algodon i tocando de lebe na oreilha: - Eirritaçãozinha local, nun ye berdade? - L qué?! - sclamou eilha, arrincando l'algodon cumo quien tira ua rolha. L médico quedou tan perturbado cun aqueilha brusquidon (cunforme cuntou mais tarde a la mie mane) que foi sorte nun perder la serenidade. Limitou se a repetir, cun brandura: Eirritaçon local, mie senhora? -Que çparate! - repetiu la dama, que boltou a tapar ls oubidos. I l doutor Chillip nun tubo outro remédio senó sentar se i mirar timidamente para l fogon, até que l chamórun de l'andar de cima. Passado un quarto d'hora, regressou. -Anton? - indagou Betsey, retirando l'algodon de l'oubido. Puis, mie senhora, la cousa bai, mas debagar. La tie soltou ua anterjeiçon çdenhosa i calafetou mais ua beç l'oubido. Na berdade, na berdade, l doutor Chillip staba quaije escandalizado; si, de l punto de bista profissional, staba quaije escandalizado. Todabie, sentou se i obserbou la mie tie perto de dues horas, anquanto eilha cuntemplaba l lume. Mas bieran outra beç chamá lo; dende la pouco regressaba, i la senhora Trotwod, retirando l'algodon de l'oubido mais próssimo de l médico, preguntou: - I agora? - Fázen se progressos, mie senhora, se bien que lentos... Betsey resmungou dua maneira que Chillip cunsiderou antolerable. Stebe pristes a perder las stribeiras, cumo depuis cunfessou. Preferiu anton ir sentar se na scaleira, al scuro i nua corrente d'aire, até que l biessen chamar de nuobo. Han Peggotty, que frequentaba la scuola ouficial i era muito fuorte ne l catecismo, pul que puode ser tomado cumo testemunha digna de fé, declarou ne l die seguinte que, al deitar la bista a la saleta, ua hora depuis daquele ancidente, biu Betsey andar cá i lá ne l cumpartimento, muito agitada. Al çcobri lo, correu para el, antes que l rapaç fugisse. Nessa ocasion oubiran se sonidos de bozes i de passos, que l'algodon de ls oubidos nun ampedira de seren sentidos, bisto que la dama l'agarrou pul pescoço, arrastrando l ne l sou cuntínuo baibén, sacudindo l, puxando le pul pelo, tapando le las oreilhas cumo se se tratasse de las sues; anfin, sfrangalhando l'i maltratando l'a baler. Esto foi cunfirmado pula própia tie, cerca de la meia nuite i meia hora, quando el recuperou la liberdade. L rapaç staba bermelho cumo un tomate. L brando doutor Chillip, an semelhante momento, serie ancapaç de cunserbar rancor. Enfiou pula saleta, logo que le foi possible, i dixo la Betsey an ton suabíssimo: - Puis, mie senhora, tengo l prazer d'a felicitar. - De qué? bolbeu, bruscamente, la mie tie. L doutor melindrou se outra beç cul aire antempestibo de Betsey; de forma que feç un lebe cumprimento i sboçou l sorriso mais doce de l mundo, la fin d'amansar la dama. - Fale, home de Dius! ourdenou eilha. - Sossegue, mie senhora. Yá nun hai motibo para sustos. Ten se cunsiderado quaije milagroso l fato de la tie nun l ter abalado, para qu'el dezisse l que tenie a dezir. Limitou se a mober la cabeça, porén nun jeito que l çcoroçou. - Puis, mie senhora prosseguiu Chillip, quando se achou capaç de falar , tengo l prazer de le dar ls mius parabienes. Stá todo acabado, i acabou bien. Durante cerca de cinco minutos Chillip cuntinou l sou çcurso i Betsey nunca deixou de l perscrutar. - Cumo stá eilha? - preguntou por fin, de braços cruzados i siempre cua touca enfiada nun deilhes. - Quedará restabelecida an pouco tiempo; assi l spero replicou l médico. Tanto quanto se puode sperar dua mane moço na triste situaçon an qu'esta se ancontra. Nun hai anconbeniente an la senhora ir agora bisitá la. Até le fará bien. - I eilha? Cumo stá? ansistiu bibamente Betsey. L doutor Chillip anclinou la cabeça un pouco mais i mirou la mie tie cun un aire de páixaro atento. - La criança acrescientou eilha. Cumo bai la menina? - Mie senhora respundiu l médico julguei que yá soubisse. Ye un rapaç. Betsey nun dixo nada. Pegou na touca pulas fitas, cumo ua funda, atingiu cun eilha la cara de Chillip, pó la na cabeça, saiu, i nun tornou a aparecer. Dissipara se cumo ua fada çcontente, ó cumo un desses seres subrenaturales que la crendice popular cunsideraba possibles de seren bistos por mi. Nunca mais boltou! You staba deitado na mie alcofa, i la mie mane na sue cama. Cuntudo, la Betsey Trotwod Copperfield erraba para siempre ne l paíç de ls sonhos i de las selombras, na region misteriosa donde you biera. I la luç qu'ancidie na jinela de l nuosso quarto eiluminaba ne l sterior l que ye l domínio terrestre de tantos peregrinos cumo you i l montíclo de cinzas daquele que fuora outrora l miu progenitor.