Civilisation e lingua universal/Secunde Parte/Capitulo 11

by Stefano Bakonyi

11. Le CIVILISATION DE ROMA

Historia

Italia non possede costas tanto indentate como Grecia; le portos son minos numerose e minus bon. Dunque le commercio ultramar non poteva esser developpate como in Grecia, si que per le commercio trans marin le KOINE grec deveni tosto le lingua franc del Mediterraneo. Le LATINO remaneva durante seculos limitate al peninsula de Italia. Totevia, le mixtion de linguas in le peninsula comencia jam in tempore remote. Le populos nordic desira viver in un climate plus clemente, migra verso sud, establi se in Italia e misce se con le nativos racial- e lingualmente. A causa del superpopulation de Grecia, tamben grecos emigra a Italia Meridional e Central. Le nomine 'Italia' es cunea per le grecos.

Tres populos lucta pro predominio in Italia: le ETRUSCOS (immigrate ex Asia Minor) le semetic CARTAGINESES (immigrate ex Nord-Africa) e le GRECOS.

Le native populos italic ha un parte subordinate in le lucta. Le grecos vince et assecura le prevalentia del civilisation e del lingua grec in Italia.

Italic tribos habita in le region al sud del Tibere, nominate Latio; le vocabulo 'latin' veni de 'Latio'. Le LATINOS son indo-europeos immigrate ex le steppa asiatic. Illes son agricutores e compra le metallic instrumentos ab mercantes etrusc in le mercato vicin importante del region, nominate 'foro', que deveni plus tarde le FORO ROMAN. Circa 750 a.Cr. le ETRUSCOS conquire le forte PALATINO super le Tibere e controla villages vicin al Tibere que uni si e forma le citate de ROMA.

Le ETRUSCOS era un populo grande e forte. Le essential elementos del cultura etrusc supervive in le civilisation roman; - tamben elementos poco simpatic e opposite al spirito hellenic - per exemplo le sadismo, que manifesta se per le luctas de gladiatores in le circo roman: instructores era etruscos. Scenas de cruelitates infernal es observabile in le frescos del tumbas etrusc. Dante, nate in le pais del etruscos, da vivace descriptiones de tal cruelitates in su 'Inferno' del 'Divina Comedia'! Es ben possibile que tamben le tauromachia ('corrida' espaniol) descende ex le spirito de cruelitat etrusc.

Le etruscos traffica in portos grec e apprende scriber lor lingua con literas grec, si que non solo le grecos, ma tamben le etruscos importa le arte del scriptura a Latio. Durante le predominantia etrusc le latinos assimila multe elementos etrusc. Malgrado que in ca. 500 a.Cr. le romanos expelle le etruscos, le obras etrusc lasse un marca perenne super le cultura de Roma.

Ja durante le influentia etrusc, grec navigatores commercia con le latinos in le bassino del Tibere. Le latinos apprende le nomines grec de multe mercantias, apprende leger e scriber facturas - primo in greco, pois tamben in latino, si que le alfabeto grec. Le lingua grec comencia influer le latino in modo considerabile. Le latinos apprende le nomines grec de vestimentos, utensiles, vasos e altere mercantias offerte per le grec mercantes. Assi le grec veste (de origine fenicie "khitò", pronunciate per le latinos "ktun", con passar del tempore perde le 'k' initial e adde le desinentia latin 'ic' e deveni "tunic (a)". Le etimologia ha stabilite multe vocabulos latin de origine analoge.

Le grecos porta con se lor belle mitologia, le belle contos de deos e semi-deos, e le romanos apprende identificar lor deos con le deos grec. Le influentia del religioen grec es potente per le oraculos grec. Le romanos crede, que le oraculos es capace a revelar le futuro. Essente un populo de calculation materialistic, illes apprecia un religion capace a revelar le futuro. Le religion del romanos non es un devotion interior, ma plus tosto un negotio inter deos e homines. Venerar le deos es, pro le romanos, como compler un contracto: le homines da le veneration e, in cambio, le deos da lor favor.

Le romanos possede un talento special pro le POLITICA E LEGISLATION. Illes crea un governamento guidate per le experientia del homines plus matur e plus habile. Post le expulsion del etruscos le romanos adopta un sistema republican, con due 'consules', commandantes del Stato, electe pro un anno; le nobile 'patricios' son eligibile. Ma tamben le populo commun pote eliger un representante nominate 'tribuno', qui ha le derecto de VETO contra actiones governamental, que viola le interesses del populo. Affares importante como pace e guerra depende del 'senato'composte de ex-officiales. In tempores de grande periculo es nominate un 'dictator'. Omne este nomines de officiales e multe alteres son in uso quasi mundial ancor hodie.

ROMA commencia como un minuscule citate-stato de poc kilometros quadrate. Le romanos allia se con le federation de tribos latin e concede a illes le mesme derecto civil del citatanos de Roma. Adjutate per su alliatos, Roma succede conquirer territorio etrusc in le nord e territorio de predatori tribos italic in le sud. Roma establi colonos agricole pro proteger le nove territorios e concede le derecto civil a omne habitantes. Tal expansion crea un corpore crescente de citatanos-soldatos productive e preste a defender le juvene citate-stato de Roma.

Le politica roman es evidentemente superior al meschin mentalitate del republicas grec, que non dava derecto civil al habitantes del territorios annexe. In tal modo, poco a poco, Roma devenit maestra del peninsula.

Durante que Roma conquire Italia, le semitic citate-stato CARTAGO, parlante un specie de arameico, domina le costa nord de Africa, grande parte de Sicilia, Sardinia, Corsica e le costa de Espania etc. Su civilisation syriac-arameic era de alte nivello. Roma e Cartago, representantes de due civilisationes diverse (greco-roman e syriac-aramenic), veniva in conflicto armate, e le fortuna de guerra favorava le cartagineses, qui disponeva de un grande flotta. Ora tamben le Romanos construe un flotta, pro decider le guerra a su favor. Alora le genial stratego cartaginese Hannibal organisa un armea terrestre ex le hardite nativos de Espania, transversa le Pireneos e le Alpes e defia le armea decuple de Roma. Durante un lucta exasperate de dece-cinque annos, Hannibal es victor plure veces, ma le tenacitate del romanos fortia Hannibal a retirar se ad Africa. - Pois, le grande stratego roman Scipion porta le guerra in Africa, disface e destrue Cartago, si que Roma deveni dominatrice de omne territorios de Cartago e le plus grande potentia del epoca.

Ora, Roma non vole tolerar le altere potentias circum le Mediterraneo, que poterea menaciar le predominio de Roma. Le disunitate del tres partes del Stato Universal Hellenic de Alexandro offere occasion a Roma pro practicar le tactica 'divide et impera'' In 197 a.Cr. le romanos derouta Macedonia e face le grec statos vassallos de Roma. Anno 168 a.Cr. illes provoca tamben le Imperio Seleucide e, fin 168 a.Cr. succede facer tamben Egypto vassallo de Roma.

Assi le romanos, excellente organisatores del guerra, succede extender lor domination evenite ex un parve citate-stato, a quasi le tote mundo civilisate.

Totevia, ora illes son confrontate al carga de organisar et administrar un imperio ecumenic. Ci le Romanos falle completemente pro lor aviditate de inricchir se sin scrupulo e pro lor rapacitate de exploitar le paises subjecte. - Le experientia historic demonstra sempre, que on non pote facer mal a alteres sin facer mal moral a se mesme. Le Romanos, facente mal material al paises subjecte, causa non solo le ruina del paises subjecte, ma tamben le deacadentia de lor Roma mesme.

Le romanos victoriose in scala mundial, oblida, dismemora lor anterior generositate, con le qual illes concedeva le derecto civil al regiones conqueste in Italia. Ora, victoriose in le tote linea, refusa le derecto civil al neoconqueste paises, considera les como provincias, obliga les a pagar tributos a Roma e a submitter se al domination incontrolate. Le occupation resta militar; le governator roman ha le derecto de incassar tributos et usar liberemente le partes pro su armea e le governamento. Le officio del governator dura un anno solo et es, de facto, un premio pro servicios politic. Durante le breve termino de governamento le governator cerca ganiar un grande fortuna private, spolia e roba quanto possibile. Roma recipet ex su provincias tante moneta tributari, que impostos directe ab le citatanos de Roma non era plus necesse. Commandantes e truppas victoriose inricchi se per spoliation. Pois, roman commerciantes e contractores pro collection de tributos invade le provincias. Nominate 'publicanos', illes extorque le population tanto cruelmente, que le Evangelio considera les como peccatores tipic. Governatores e publicanos inricchite sin mesura retorna a Roma nove plutocratia. Le ricchessa demanda benes de luxo: villas, mobiles, vestimentos, joieles, obras de arte, comestibiles exotic etc., luxo sin mesura. Le spoliatores porta a Roma granparte del auro, del obras de arte, trovate in le provincias. Ric romanos possede tonnas de argenteria e altere articulos de arte in lor casas private. Assi le nivello cultural del vita roman augmenta, ma omne benes cultural son importate. Necun artista roman es capace a crear genuin obras de arte.

Similmente, on comencia construer a Roma splendide edificios public, importante le architectura grec. Educate sclavos grec liberate funda le prime scolas in Roma e insenia tamben literatura e retorica. Multe juvenes roman va a Athenas pro completar lor studios. Quando pois Roma annexa Grecia, le modo de vita grec e roman veni intimemente mixte. Multe grecos veni a Roma, si que le literatura grec diffunde e deveni un elemento essential del cultura roman. Le quotidian contacto con grecos culte incita le romanos a cercar expression literari in lingua latin. Ben que le latinos possedeva lor cantos popular pre-literari, le romanos non prende lor inspiration ex le poesia del proprie populo, ma ex le literatura grec, si que le literatura roman developpa se como simple continuitate del liteatura grec in lingua latin: Horatio mesme, le grande poeta, confessa: "ROMA, conquisitor de Grecia, veni conquisite per le civilisation grec". Quando pois le literatura cresce, le editores emplea, da labor, como copistas, a un ver armea de sclavos, pro producer libros. Posseder un biblioteca ben fornite de libros grec e latin, es considerate necessari pro homines culte e ric. Le developpamento del literatura latin eleva le lingua latin a un nivello plus alte.

Decadentia. Intertanto le vita luxuriose del nove classe ric causa corruption e decadentia moral. Le soliditate del familia comencia a disparer. Divorcio deveni commun. Le feminas de Roma, anteriormente famose pro lor virtute familial, deveni vendibile. - Le populo non participa in le grec cultura del riccos e non le comprende. Le gusto del multitude roman remane primitive e demanda jocos attractive. On introduce duellos con gladio inter criminales condemnate e inter sclavos 'gladiatores', qui debeva occider se mutualmente; equalmente spectaculos inter gladiatores e bestias feroce. Le multitude delectava se in tal duellos sanguinari. Le mesme multitude commun del urbe de Roma decideva per le electiones; le riccos organisa spectaculos cruel pro esser electe al governamento.

Corruption:

Toto es corrupte a Roma. Le multitude es un populaceo parasitic, que non vole laborar. Laborar es affare de sclavos. Le plebe crita pro "pan e spectaculos" e dirige le politica del Imperio Roman. Le 'moneta immunde' compra le officios; le tribunales tamben es vendibile. Le nove riccos corrumpe tamben le vita rural. Carrieristas e spoliatores de provincias compra omne fermas vendibile, unifica les in grande plantationes e cultiva les per sclavos. Cento mille prisioneros de guerra veni vendite como SCLAVOS. In le plantationes le sclavos es tractate como bestias: marcate per ferro ardente et exploitate cruelmente fin al collapso. Le mortalitate es enorme, si que le demanda pro sclavos deveni plus grande que le disponibilitate de prisionieros de guerra. Alora piratas, chassatores de homines, e mercantes de sclavos (tolerate per le governamento) in festa le costas del Mediterraneo pro capturar homines libere e vender les como sclavos.

Sclavos e linqua

Con le introduction del sclavos, linguas estranier entra in Italia. Le linguas del sclavos apporta elementos lingual al latino e le sclavos semicivilisate simplifica le lingua e prepara le transformation del latino in un lingua franc rustic vulgar.

Intertanto le prestigio de Roma diminue. Le habitantes del provincias vide, como le governamento de Roma es in le manos de autoritates corrupte e de un populaceo brutalisate. Le provincias demanda participation al governamento. Le population rural demanda un reforma agrari: distribution de terras. Alcun statistas honeste cerca remedio per legislation, assi le fratres Tiberio Gaio Graccho. Tiberio diceva: "Le bestia que vaga ha cavas e retiros... Vos qui combatte pro Roma non ha casa pro vostre sposas e filios,... vos combatte e mori pro procurar ricchessa e luxo ad alteres. Vos es nominate le maestros del mundo - ma vos non possede alcun gleba de terra". Le Graccos veni assassinate. Seque un lucta sanguinose inter le minoritate dominante e le majoritat oppresse, aperi le strata al assumption del poter per generales militar con ambitiones politic, como Mario, Druso, Sulla e Pompeio.

Finalmente veni un nove Gaio heroe popular Caius Julius Caesar, Julio Cesare (101-44 a.Cr.)

Cesare, electe consule, organisa un armea professional, occupa le territorios del hodierne Francia, Belgica e Hollanda, annexa les a Roma sub le nomine 'Gallia'. Pois ille transversa le Manica et occupa Britannia fin al Tamese. Reveni in Italia con su armea victoriose e devote a ille, prende le poter del stato e organisa ordine. Intertanto continua le lucta del cliques, que Cesare debe superar, e le resistentias armate de su concurrentes. Celebre es su "veni-vidi-vici" (io venit, videt, vincet) classic brevissime annuncio al senato de su decidente victoria (presso Zela, 47a.Cr.). Post esto Cesare passa a Egypto, ubi regna Cleopatra, le ultime descendente de Ptolemeo. Cesare remane novem menses in Egypto. Durante un rebellion le populaceo incendia le celebre BIBLIOTECA DE ALEXANDRIA' annihilante manuscriptos preciosissime et insubstituibile - un immense perdita cultural pro omne tempores.

Cesare retorna a Roma e regna con grande moderation e humanitate. Ille dedica se a reformar e reorganisar Imperio e governamento del citates. De valor es su reforma del calendario, introducente le anno solar: le nomine del mense 'Julio' commemora Julio Cesare. Cesare es decise a unificar e latinisar le tote imperio, incluse le Medie Oriente, como il ha latinisate Gallia. Certemente Cesare habeva le capacitat e le genialitat a facer lo: Il ha preparate le organisation del Stato Universal Roman; ille non poteva realisar su planos - fu assassinate per un gruppo de fanaticos. (101-44 a.Cr.) Cesare es tamben cognite como scriptor classic. Su libro 'de bello gallico' (le campania, guerra in Francia) scripte in un stilo que voleva esser classic modello, et es lectura obligatori in nostre gimnasios.