Beyta Dilî (Dilo Rabe)

by Feqiyê Teyran

Dilo rabe dilo rabe,
Veke çava, ku êvar e,
Nezan û bes di xew da be,
Bi newmê ra mebe yare..

Dil û şîrîn neke newmê,
Ji nefsa xwe bike lewmê,
Neçe nêzîka wê qewmê,
Dilo ew fîîla xesar e..

Dilo newmê me jê bese,
Beyana xefletê nehs e,
Nehişyarî gelek tehs e,
Li min ew xaba mirdare..

Dilo rabe li vê xabê,
Weku bapîr, weku babê,
Lazim dê çîne tu rabê,
Li bal bax û weferwar e..

Binêr bax û weferwarî,
Binêr çerxê û rojgarî,
Li te roj hate êvarî,
Te ne e'qlew ne hişyar e..

Eger e'qlî were cengî,
Bi nefsa xwe heta kengî,
Tu xafilî bi vî rengî,
Ey ya kehro ley guhdar e..

çi wey sistî, çi wey kehlî,
Dixu bêk û dixu mehlî,
Nebe xerkoş di nav deh'lî,
Siyadê te kevandar e..

Siyad dibêt te ranakem,
Me bêj nabêt, me bêj nakem,
Mecale dê bi xew xakem,
Binêr carek çi hawar e..

Binêr carek çi bangîne,
Ji newmê xwe vehiş bîne,
Dinê qetl e û dinê xûn e,
Dinê gerdûn û rizgar e..

Dibarîtin di gerdûnê,
Li xwe rabe demek rûnê,
Tu natirsî li heytûnê,
Li bin te agir û nar e..

Li nav narê evê pêtê,
Li ser sêlê xewa kê tê,
Ecel gurg e yeqîn kê tê
Te ne fikre û ne ew kar e..

Tu wan fikra çi ranakey,
Tu xwe ji xewê cuda nakey,
Dê êvarî çi peyda key,
Ey ya meymestê xemmar e..

Xewa qelbî e'mel bê cih,
Guhê xelkî kehr û bê bih,
Mecd xwe berda ser balgih,
Xewa bê cih qewî áre..

Xewa bê cih qewî pos e,
Me ne nav e û ne namûs e,
Dikana Xaçe ya rûs e,
Dibên Xaçe yê qerdar e..

Dibên Xaçe yê bê debr e,
Di meenê da dikan qebr e,
Tijî toz û tijî xebr e,
Sepet reng e tijî mar e..

Tijî mar û tijî mor e,
Qew (qebr!) ya teng e, gelek kûr e,
Xwe ji qebrê nekin dûr e,
Li wê mal e, li hêre war e..

Bûye payîz li van wara,
Xezal weryane bin dara,
Li bin çi diken gelî yara,
Li mêrgan bûye xîsar e..

Xezal zerbûn ji sermayê,
Rabûn rewneq ji dinyayê,
Li boşavan guşîn nayê,
Ne ew man û ne enhar e..

Buhar borî û av kêm bûn,
Hizar bexçe li ber dêm bûn,
Payîz dahat û gul kêm bûn,
Weşandin belkêt minxar e..

Ne berçem man, ne sosin man,
Ne gul man û ne rîhan man,
Ne lalayêt sibah (siyah) xal man,
Tenê min h'eyf ji wan xar e..

Tenê min h'eyf ji wan tişta,
Li beybûna li bamişta,
Xwezî ew reng heban hêşta,
Li êlçiyêt nîstîn dar e..

Ne çîçek man, ne zeytîn man,
Ne ábidêt di xweşxûn man,
Ne zozanêt di rengîn man,
Ne Nîsan û ne Adar e..

Xweşî borî li Nîsanê,
Heyamê van mihan kanê,
Bûye îlon li zozanê,
Ne kanî man, ne cobar e..

Ji cobara geya kehr çûn,
Ji lutfa xwe bi dilber çûn,
Wekî bayê kelem ber çûn,
Dilo! ya bêt jî dijwar e..

Li min bayî kire gazî,
Xezal pêçane efrazî,
Madem aşe li wî sazî,
Weşandin sunbilan ar e..

Dibarît ar ji esmana,
Zemanê çerx û dewrana,
Gerê avête rîhana,
Ne bixûr û ne bulxar e..

Li bulxara di reng dayê,
Di mexmorî di pêçayê,
Qumaşkevne bi kêr nayê,
Ruyê hîma yê e'ybdar e..

Rûyê hîma bî çil salî,
Di nav qebrî û reşkalî,
Reqîq barî li ber talî,
Hemî têk bûne cobar e..

Li min pertal ketne avê,
Kefa behrê giha navê,
Siya mexmor li ber tavê,
Sipî bûn reng û rûbar e..

Sipî nûr û hîdayate,
Reşî renge bi zulmate,
Yeqîn ev çû ew roj hate,
Xwedê xessalê qehhar e..

Xessalî têrkirin şiştin,
Li ber tavê gelek miştin,
Ji rengê pîriyê riştin,
şukirdarin bo cebbar e..

şukirxazîn bi vî h'alî,
Hewa ê lew libas lalî,
Weşandin belgêt helalî,
Ne min reng man, ne roxsar e..

Ne me reng ma, ne rah'et ma,
Ne me xew ma, ne qiwwet ma,
Ne me çar ma, ne taqet ma,
Hemî jê çûn dinê sar e..

Dinê mehd e û mehlok e,
Weku lu'b e û leyzok e,
çi dizanin tifl û zarok e,
Felek çerx e û xeddar e..

Bê qerar e ya şîrîn e,
Weku şekir û hingivîn e,
Di nav êk da ya şîrîn e,
Ya dav doz e ya mekkar e..

Dinê qenc e ji şêran ra,
E'cîb mulk e ji mêran ra,
Ku avakin ji xêran ra,
E'cîb mezra û e'ffare..

Dinê qenc e tijî şêr bin,
Di xêran ra di xweşmêr bin,
Ne şubhê min di bê xêr bin,
Di bê kesp û bê kar e..

Ey ya bê kespê bê xêr e,
Eger e'qlê te texsîr e,
Tu ya can nede bi ya pîr e,
Desta jê berdin ya sar e..

Gulo ya pîr bi kêr nay e,
Lew ya qenc e, ku mezra ye,
Ji xêran ra Xwedê daye,
Xebatê biken, ku êvar e..

Du car naye di dinyayê,
Cewaba xweşhero nayê,
Bigre qotê xwe ji vê zayê,
Niho ev qotê bê çar e..

Tu qutê xwe niho çarke,
Zewadê axretê karke,
Bilezîne û dê barke,
Dinê ew sîk û bazar e..

Ne Adem ma, û ne Sîs ma,
Ne Nûh ma û ne Idrîs ma,
Ne Yûnis ma, ne Cergîs ma,
Ne Eyyûbê birîndar e..

Ne Yeh'ya ma, Ne Salih ma,
Ne Haron ma, Ne Mûsa ma,
Ne Meryem ma, ku Isa ma,
Ne Ehmed ma, ne çar yar e..

Ne Eflaton û Luqman man,
Ne Dawod û Suleyman man,
Ne Fîrewn û Ne Haman man,
Ne xîndkarêt li ser kar e..

Ne Calînos, ne Qeret man,
Ne Tatalêt, Seqret man,
Ne Zulqerneyn û Mureet man,
Ne Cemacîn û Eqyar e..

Ne Cemîd ma, ne Cimcim ma,
Ne Qeys ma û ne Hatem ma,
Ne Asif ma, ne Xatem ma,
Ne sultanêt di kubar e..

Ne Talot û ne Calot man,
Ne Harot û ne Marot man,
Ne ewladêt di Yehqob man,
Ewê pîrê Yûsif xar e..

Dinê pîr e, dinê sîk e,
Dinê pîr e û ne nû bîk e,
Heçî mêrê ku pê şîk e,
Kul û guh û niho xar e..

Eya xelqê biyabanê,
Xelqê me dît hemî kanê,
Hemî çûne li wê xanê,
Ne sultan man, ne xîndkar e..

Dinê sûka Ebo Cehl e,
Li bal me a'miyan lehl e,
Ji eqlê aqilan teh'l e,
Li bal Isa ya mirdar e..

Dinê pîr e, ku Isa dî,
Bi şiklê wê nebî razî,
Telaq dabû li nik qazî,
Ser deynabû ser hefsar e..

Bi wê sîndê ya min xarî,
Eser nakem ser hefsarî,
Tu ba pîsî ya feharî,
Te ne şikl e û ne dîndar e..

Dixum sînd bi bab Adem,
Bi Incîlê, bi kelam dadem,
Édî meylê bi te nadem,
Te ne Ehd e û ne qirar e..

Ruha Isay Xwedê kes kir,
Dinê nasî û jê bes kir,
Muerref bû, bi wê hes kir,
Li nav xelqê xwe vavar e..

Kesê ehd e, kesê merd e,
Di ber ku hêj nebû mehd e,
Heqe meylê jê xeberd e,
çi reng kehmekê qehhar e..

Dinê tîn e, dinê xak e,
Dinê mehd e, dinê mak e,
Ve ewlada ebed nake,
Ya bê rehm e, ya xemxar e..

Dinê bê rehm û dil leng e,
Beya mal e xarî leng e,
Herro qal e, herro ceng e,
Ya bê rehm û ya dijwar e..

Ya bê rehm e, ya dilsoj e,
Ji wan rengêt ya bê doj e,
Bi van hala kul û goj e,
Bela wa têt heyê har e..

Herro barken, herro çon e,
Li bal me hilgirtin kon e,
Di nav qebra dê ajone,
Weku xirşêt heyê har e..

Di xorşîd û di axê da,
Herro carek binêr têda,
Ku di razayne di axê da,
Hemû xamoşêt bê çar e..

Hemû xamoş di razayne,
Bi van fikra ve veşarin,
Bi van fikra feqê jarin,
Dibê tewb e û îstîxfar e..

Herro sed car biken tewbe,
Dereng e û hêj nebû newm e,
Dil hişyar bûn dibê xew be,
Ne hevrî (hevrê!) man, ne hevyar e..

Em hemî pê pê hevala,
Dê lazim çîne wan mala,
Demek razeyne wan çala,
Dê li ser me bît xubar e..

Em dê çîn, ewlad dê mînin,
(Mîm û Hey) bîra xwe bînin,
Fatiyan ji me ra bixûnin,
Hewceyên der întîzare..

(Mîm û Hey) heftê felek çûn,
Ji Hicretê dewran gelek çûn,
Sal hizar û çil û yek çûn,
Ev xezel anî diyare..