‚La marchande de bonheur‛
In lulit faaliko gedik, kel äbinon vü domafasads betunik nog dofikumo gediks, e kel pö finot ela ‚Boulevard‛ sus el ‚Bois de Boulogne‛ äjonon rägis violätik lätik sola ädonionepuböl, litareol rosadakölik ya äpubon zü bobalampads sijidöl ela ‚Grand-Théâtre‛; ed in litanid fiklik et, sus nufül glätik nügolöpa älogädon litareklam klilik in tonats yelovik litöl:
„La marchande de bonheur.“
Ini mem tumatas beigolanas äsüikon maged nidik vomila smalik lunedik labü logodil feinik, logs smilöl, e herem goldakölik. Vomil smalik blegülöfik, kel älabof lerouli in dramat, ätirädof dub magul ladälöfik ä spiritik okik valanis di ‚Paris‛.
Ab ‚Gaby Dorval‛: cifapösod pelüyuböl, kel äleadof svietön dü düps anik in dajäf nespiritik aldelik büsidas, kudas, letöbida milatas elanas di ‚Paris‛, litastrali smilila okik, no älogof ün soar et logedis stunidöl, smilili fäkik, me kels beigolans äyilons, ven of in mäned renararedik okik, e ko flored gretik krüsenas goldayelovik in brads okik, me stepils smalik su jukils geilahilotik, ätravärof pärunavegi, ed änüstepof vifiko ini tood: ‚Unic‛ lüxüödik.
Du vab vifik äslifon nennoidiko da mödot jäfik virik di ‚Tout-Paris‛, äseadof blotikölo in kusens sadinik, ed älogetof drimölo föfio ko nid dibätik ut läba klänik in logs veluvasümik oka, kel koedon kvänedön voli, e kotenükon ladäli.
If bal lestimanas susnumik ofik, kels soaro dränoms okis in lojad ofik, üsagomöv ofe ün del büik, das pos düps teldegfol tiks valik ofik, zad valik ofik, kuds valk ofik ötefons eli ‚bougre de peintre sans le sou‛ seimik, kel älödom in masadalucem su tead lulid doma ot, ügesagof: „‚Mon cher, pour qui me prenez-vous? C'est tout ce qu'il y a de plus idiot‛.“
„‚C'était idiot‛.“ Ab äbinos so, e so ijenos. Ven tü del et äslipof nog latiko, pigalükof dub vögs zanik laodiko tonöls, e ven idasäkof latikumo yanane kodi lenoida nevipabik et, atan isagom säkusadilölo:
„‚Ah, mademoiselle, faut pas vous facher. C'était ce pauvre petit d'en haut qui se disputait avec le marchand de tableaux‛.“
„‚Ce pauvre petit d'en haut‛,“ isäkof stuniko.
Ab kim el ‚pauvre petit d'en haut‛ üfo binom-li, kel äzanom ko tedan pänotas, e kel ägalükom eli ‚pauvre petite actrice‛, kel ämutof vobön jü ün neit latik, se takäd padigädöl ofik?
„‚Mademoiselle‛ no äsevof-li omi? Pänani pöfik smalik et de masadacem, su tead lulid, kel ai ävobom, ävobom, ed äbinom so vemo pöfik, e kel nu izanom, si! izanom so vemo ko pänotatedan, kel ivilom dagetön de om pänotis anik tä suäm smilöfapülik. ‚Oh là là‛, vio vemo iblamom omi! Ab to val at nu leno labom moni, e no labom bosi ad fidön. E ga äbinom ya so mägik. ‚Pour sûr‛, äbinom no man, äbinom lienil ko pär logas. ‚Mademoiselle Gabi‛ ämutof vobön vemiko, atos äbinon vo veratik, ab ämeritof nemu eli ‚tas d'argent‛, ed om, ävobom no nemödikumo vemiko, ‚et c'était la misère noire tous les jours‛.“
‚Mademoiselle Gaby‛ isoalükof oki primo boso leskaniko ini cems lüxüödik okik, ab tikod dö pänan pöfik smalik, kel no äbinom man, ab lienil ko pär logas, no ilüvon ofi, ed imagädon pö of so vemo, das ileadof falön oki ini stul kovenik, ed iseidof oki, ko kubits su kiens, e kap okik pestütöl in nams okik, ad meditön, so lunüpo, jüs lüxüöd ofi züöl de jidramatan smalik pemikösömüköl äjinon naudodik lü of, ed of, ko disin süpiko pö of äsüiköl ad yufön omi, ärönof löpio, e büä of it äsevof gudiko, kisi ädunof, äjutedof ini cem pänan smalik.
Älogof omi nog fo ok. Äseadom su lesöf, nen taped, labü lögs demü kold krodio dis ok pepladöls, in mänedil binü veluv blägik, ko herem nidiko blägik pödio peöböl zü logod mägik paelik, in kel logs mu blägiks ädrimons. Äsmökom pipi, kelosi äcedof taädami drolik ko logot boso molädik omik. Äbinom so stunik dö nüköm süpik ofik, das äglömom ad löädön.
Fo om in zänod cema su skafäd pänot gretik äbinon. Älogof oni me loged vifilik: su pödaglum in benöf zadik kölas yunik, maged nämik lesiöra peharnadöl su jevod äbinon, e sus lesöf len feradratil ekrugöl lampiun kilkölik älagon.
Vög ofik, boso fäkädik sekü bluv, isagon:
„Säkusadolös obi, o söl! das nüjutedob stedälo! Binob jinilädan olik, kel lödof dono. Elilol vo niludo seimna dö ob: ‚Gaby Dorval: La Marchande de Bonheur‛.“
Ab, du smilil lügik äpubon zü lips omik, igesagom:
„‚Ah, la Marchande de Bonheur‛! No sevob oli, ab kömol ebo pötatimo.“
Äsukom in blitapok okik ad gleipön könädis anik.
„Sulds fol. Ats binons katäd lölik obik. Selolös obe bosi läba! Vilol-li? Neodob oni mu vemo.“ Ed äsmilom me smil lügik ot... Vög ofik ibinon raudik sekü fäkam, ven äsagof:
„Äkömob ad begön ole ad däsinön skätis anik de pösodil obik; sevol vo osi, stibaskätis viföfik anik pro delagased.“
„‚Oui, oui, je comprends‛“, igesagom ed iramenom sunädo skätamabuki okik.
„Zigololös te boso! Vilolli? Ab no tifalolös love tapeds di ‚Smyrna‛ oba! E stunidolös lekanotis obik, kels labons ma el ‚marchand de tableaux‛ lekanavöladi levemik, ab maketavöladi dis ser!“ „Zigarüls binons su fenätabam“ nog iläükom ad atos.
E täno idäsinom ofi, in jästäds mögiko valiks; däsinotis smalik, voätik, fulü viläl, fulü ritmul blegülovik. E vüo ispikodons dö valikos.
„At binon-li pänot, dö kel ezanol ko el ‚marchand de tableaux‛?“ isäkof, du ästanof fo mag lesiöra peharnadöl su jevod, ko lit yunik in logs nidik omik...
„Ha! elilol-li atosi? Si! at binon ‚Parsifal‛ obik, pö prim teva okik. Älofom tä at suämi smilöfik. E ven älaidälob pö suäm obik franas 500, äsäkom, va ävilob kädädön krigagaenäti. Ad kelos älofob ome, if no äkoedom moön suniko, ad koedön vokädön omi: levi! E täno jov äjenon.“
‚Gaby‛ äsmililof, du ästanof stunidölo fo pänot, e tiko ya älogof oni sus cimamulür in el ‚boudoir‛ okik.
„Lofob ole franis 1000 tä on“, äsagof täno süpiko.
„‚Accepté‛“, äsagom ko nid dibätik in logs okik. „‚et mille fois merci, vous savez‛.“
„Binol-li nu fredik?“ äsäkof in pülsif ad givön läbi.
„E mu! Dü dels tel no efidedob.“
„‚Mon petit, mon pauvre petit‛“, ‚Gaby‛ ätrodof fäkiko, ed of it no äsevof, lio äjenos, ab süpiko äseadof näi om su lesöf ed äkipof nami omik. So äbleibons seadön seilölo in solalit nefümik nifüpadela, kel ämoikon nevifiko se masadalucemil.
Jüs ‚Gaby‛, pos medit lunüpik äsagof:
„Mutol pänön bosi votik.“
Äflekof nevifiko logodi okik lü of:
„Kikodo-li? Kisi-li üfo?“
„Ad meritön moni mödikum. ‚Des petites femmes dans un bar, au Bal Bullier‛.“
Älemufükom nevifiko kapi okik.
„Neai kömob ini ‚Bars‛, e no danüdob! Atos binon nejönik, nejerik e vobod läsöfik. Lifob is ko drims obik, buks obik: ‚Tristan et Yseut‛, ‚La Légende de St. Julien‛, ‚L'Hospitalier‛, ‚Les Contes du Moyenage‛, ‚Idylls of the King‛ fa ‚Permyson‛, ed in ons tuvob jöni, visionis litüköl pro vobod obik. E seimna ün fütür odasevoy, das vobod obik binon jönikum, labon völadi gretikum, ka dins vagik läcerik votik valik.“
„Si!“ ‚Gaby‛ äsagof nelaodiko, „‚c'est beau, c'est beau‛.“
Dü del retik lölik äbinof stilik ä disipik. Poszedelo pö dönuamapläg ämutof betikön pänani smalik, kel no äbinom man ab lienil ko pär logas, kels äsufom so kuradiko miserabi okik, bi äkredom jöni drimas okik, voboda okik.
Nog neai ibitof so fredöfiko, äsä ün soar et, bi lif ofik älabon diseini: blinön bosi lita, bosi freda, bosi läba in dabin fikulik lekanasvista pöfik. Ud äbinosli te, bi älabof dibätiko in logs okik magi pänana smalik, e dibätiko in ladöf okik liti glorik lelöfa süiköl?
No äsevof osi. Ab ün paud, ven ästanof in lojad okik zänodü sog stunidanas, äsagof süpiko, dü äbegof me namajäst stili, ko fef cogedik:
„‚Mes amis, mes amis‛, ya dü vigs mödik getedob olis in lojad obik, dalilob plimis olsik, leadob kidön namis obik, e kredolsöd vo obi, vof gretikün äbinon pö ols! Ab nu mutols dunön obe plitodi. Labob is stibaskätis anik pösodila obik, kels pedäsinons fa pöfülan: pänan, kel odelo obinom famik, kel labom täleni mödik, e sekü atos päridikom dub faem. ‚Eh bien, allez‛, frans 100 pro stibadäsinots at, e frans 1000 pro kretädadäsinots at. Ed if vilols logön obi jenöfiko läbiki, remolsös üfo, ‚donnez, donnez. C'est pour mon petit‛.“
„‚Vous avez un enfant‛!“
„‚Pas tout à fait‛.“
„‚C'est votre amoureux‛?“
„‚Pas tout à fait, mais je l'aime beaucoup‛. Ed ol, o ‚Sergines‛! kömolös odelo ini voböp omik, e lautolös yegedili dö om in delagased olik! Rajanobsös ebo tü düp kinik! Tü düp: degbal-li? ‚Bien‛. Ed ol, ‚cher maître‛, kälolö, das ogetom pö dajonäd kömöl pladili! ‚C'est promis, n'est-ce pas‛? E nu, o söls! momofob olis valik, mutob votaklotön obi pro süf sököl. Ekö! Is dan obik binon.“ Ed ätovof balane pos votikan nami feinik niedik okik lü lips omas. Äbinos ‚succès foudroyant‛.
Nemediko pos plösen, ävabof in tood: ‚Unic‛ ofik lomio, äkripädof, ko brads okik fulü flors, stiliko löpio, ed ämaifükof nelaodiko yani cemila omik.
In masadacem lulitik, kö sviet sofik lampiuna kilkölik ävebon sus lesöf, äseadom, pevilupölo in lefog benosmelik zigarülasmoka, kel älöpiozugon nevifiko lü nufed.
„‚Coucou, c'est moi‛.“
Ästralof.
„‚Voici pour quat' sous de bonheur.‛ Prod de stibaskäts olik. No logolöd nu badiniludiko! oplänob ole bo vali. Digidolöd nu läbi olik! ‚Pauvre petit‛, kredob, das kösömol sovemo pö miserab olik, das no kanol plu suemön osi.“
„Atosi vo no kanob suemön! Ab atosi sevob, läb gretikün binon kapil blonik olik sus krüsens goldakölik!“
Ägleipom nami ofik, äkidom oni.
„O ‚Gaby‛! binol solastral in lif obik.“
„Binob ‚la Marchande de Bonheur‛,“ äsagof nelaodiko.
E no äsevom, vio äjenos, das mud omik ästuton süpo su lips redik ofa.
Se Volapükagased pro Nedänapükans 1953, Nüm: 4, Pads: 19-20, Nüm: 5, Pads: {{{pads2}}}, Nüm: 6, Pads: 25-26.$