ပါဠိဖတ်နည်း

by ဓမ္မဗျူဟာ

ဗျည်း, သရများ

၁။ ပါဠိဘာသာ၌ အက္ခရာ ၄၁-လုံး ရှိ၏။

(သရအက္ခရာ ၈-လုံးနှင့် ဗျည်းအက္ခရာ ၃၃-လုံး ဖြစ်၏)

သရ ၈-လုံး - အ အာ ဣ ဤ ဥ ဦ ဧ ဩ

ဗျည်း ၃၃-လုံး -အုပ်စုဗျည်း ၂၅-လုံး နှင့် အုပ်စုမဲ့ဗျည်း ၈-လုံး ဖြစ်၏။

အုပ်စုဗျည်း ၂၅-လုံး (ထုံးစံရေးထုံး)

ဇယား (၁)

၁	၂	၃	၄	၅
က	ခ	ဂ	ဃ	င	က-အုပ်စု
စ	ဆ	ဇ	ဈ	ဉ	စ-အုပ်စု
ဋ	ဌ	ဍ	ဎ	ဏ	ဋ-အုပ်စု
တ	ထ	ဒ	ဓ	န	တ-အုပ်စု
ပ	ဖ	ဗ	ဘ	မ	ပ-အုပ်စု

အုပ်စုမဲ့ဗျည်း ၈-လုံး - ယ ရ လ ဝ သ ဟ ဠ ံ-

ဇယား (၁) ၌ ဖော်ပြသောဗျည်းတို့မှာ ရေးထုံးအတိုင်း(ထုံးစံအတိုင်း)သာ ဖော်ပြထားခြင်း ဖြစ်သည်၊ အမှန်စင်စစ်ရေးထုံးမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်၏။

အုပ်စုဗျည်း ၂၅-လုံး (ပါဠိရေးထုံးအစစ်)

ဇယား (၂)

၁	၂	၃	၄	၅
က်	ခ်	ဂ်	ဃ်	င်	က-အုပ်စု
စ်	ဆ်	ဇ်	ဈ်	ဉ်	စ-အုပ်စု
ဋ်	ဌ်	ဍ်	ဎ်	ဏ်	ဋ-အုပ်စု
တ်	ထ်	ဒ်	ဓ်	န်	တ-အုပ်စု
ပ်	ဖ်	ဗ်	ဘ်	မ်	ပ-အုပ်စု

အုပ်စုမဲ့ဗျည်း ၈-လုံး - ယ် ရ် လ် ဝ် သ် ဟ် ဠ် ံ-

ံ-သည် အစက်အပြောက်ကလေးမျှသာ ဖြစ်၏၊ မြန်မာလို သေးသေးတင်ဟု ခေါ်၏၊ (နိဂ္ဂဟိတ်၊ ဗိန္ဒုဟုလည်း ခေါ်၏။)

သရသည် မိမိချည်းသက်သက် အသံထွက်နိုင်သောအက္ခရာ ဖြစ်၏။

ရွတ်ဖတ်ရာ၌ သရတိုကို မျက်စိတစ်မှိတ်(သို့) လက်ဖျစ်တတွက် ကြာမျှ၊

သရရှည်ကို သရတိုထက် ၂-ဆ ကြာမျှ ရွတ်ရ၏။

ဗျည်းမှာမူ မိမိချည်းသက်သက် အသံမထွက်နိုင်၊ သရနှင့် ပေါင်းစပ်မှသာ အသံ ထွက်နိုင်သောအက္ခရာ ဖြစ်၏။

.. ဗျည်းနှင့် သရတို့ ပေါင်းစပ်ပုံကို အောက်ပါအတိုင်း မှတ်သားရမည်။

က် + အ = က

က် + အာ = ကာ စသည်၊

နိဂ္ဂဟိတ်ကို သရတို အ, ဣ, ဥ နောက်တွင်သာ ပေါင်းစပ်နိုင်၏၊ သရရှည် အာ, ဤ, ဦ နှင့် ပေါင်းစပ်လျှင် ထို အာ, ဤ, ဦ တို့သည် မိမိဆိုင်ရာ သရတို အ, ဣ, ဥ သို့ ပြောင်း၏။

သရ ၂-လုံး ပေါင်းစပ်ပုံ

ဌာန်တူသော သရ ၂-လုံး ပေါင်းလျှင်

                          ပုံစံ - အ + အာ = အာ
                               ဣ + ဤ = ဤ
                               ဥ + ဦ = ဦ သို့ ပြောင်းလဲ၏၊

ဌာန်မတူသော သရ ၂-လုံး ပေါင်းလျှင်

                        ပုံစံ -အ + ဣ /ဤ = ဧ           
                            အ + ဥ /ဦ = ဩ သို့ပြောင်းလဲ၏။

အသံဖြစ်ရာနေရာ(ဌာန်) - သရတို သရရှည်

အ အာ လည်ချောင်း

ဣ ဤ အာစောက်

ဥ ဦ နှုတ်ခမ်း

ဧ လည်ချောင်းနှင့် အာစောက်

ဩ လည်ချောင်း နှင့် နှုတ်ခမ်း

စကားလုံးတစ်ခုဖြစ်ရန် အက္ခရာ(စာလုံး)များ ပေါင်းထားခြင်းဖြစ်ရာ ပါဠိအက္ခရာများ ပေါင်းစပ်ပုံကို သိမှသာလျှင် ပါဠိစကားလုံးများ၏ အသံထွက်ပုံကို (အလွတ်မှတ်ပုံ မဟုတ်ဘဲ) သိပါမည်၊ ထို့ကြောင့် ပါဠိအက္ခရာများ ပေါင်းစပ်ပုံကို ရှေးဦးစွာ လေ့လာရပါမည်။

(၁) အုပ်စုဗျည်းများ ပေါင်းစပ်ပုံ

ဆိုင်ရာအုပ်စု အချင်းချင်းသာ တွဲခွင့် ရှိ၏၊ ထိုသို့ တွဲရာတွင် ၁ နှင့် ၁, ၁ နှင့် ၂, ၃ နှင့် ၃, ၃ နှင့် ၄ ဆင့်ရ၏။ နံပါတ်-၅ ကိုမူ ဆိုင်ရာအုပ်စုဗျည်း ၅-ခုလုံးနှင့် ဆင့်ခွင့် ရှိ၏။ (ဤသို့ တိကျသောစနစ် ရှိ၏။)

အုပ်စုဗျည်းများ တွဲပုံ(ဆင့်ပုံ)

ဇယား (၃)

၁	၂	၃	၄	၅
က္က	က္ခ	ဂ္ဂ	ဂ္ဃ	င်္က င်္ခ င်္ဂ င်္ဃ	က-အုပ်စု
စ္စ	စ္ဆ	ဇ္ဇ	ဇ္ဈ	ဉ္စ ဉ္ဆ ဉ္ဇ ဉ္ဈ ည	စ-အုပ်စု
ဋ္ဋ	ဋ္ဌ	ဍ္ဍ	ဍ္ဎ	ဏ္ဋ ဏ္ဌ ဏ္ဍ ဏ္ဏ	ဋ-အုပ်စု
တ္တ	တ္ထ	ဒ္ဒ	ဒ္ဓ	န္တ န္ထ န္ဒ န္ဓ န္န	တ-အုပ်စု
ပ္ပ	ပ္ဖ	ဗ္ဗ	ဗ္ဘ	မ္ပ မ္ဖ မ္ဗ မ္ဘ မ္မ	ပ-အုပ်စု

(၂) အုပ်စုမဲ့ဗျည်းများ ပေါင်းစပ်ပုံ

အုပ်စုမဲ့ဗျည်း ၈-လုံးအနက် ယ, ရ, ၀, ဟ ၄-လုံးသည် အောက်ပါသင်္ကေတ အသွင် ပြောင်းဆင့်ကြ၏။

ဇယား (၄)

ဗျည်း	သင်္ကေတ	ပုံစံများ
ယ	ျ (ယပင့်)	ကျ ချ ဂျ တျ ပျ ဗျ မျ ယျ လျ
ရ	ြ (ရရစ်)	ကြ ခြ တြ ဒြ ပြ ဗြ မြ
ဝ	ွ (ဝဆွဲ)	ကွ ခွ တွ ဒွ ဓွ နွ ယွ သွ ဟွ
ဟ	ှ (ဟထိုး)	ဉှ ဏှ နှ မှ ဝှ ဠှ

အုပ်စုမဲ့ဗျည်း ၈-လုံးအနက် ယ, လ, ဝ, သ ၄-လုံးသည် လုံးတူ ၂-လုံး ဆင့်ကြ၏။ ယျ, လ္လ, ဿ, ဝွ > ဗ္ဗ,

နှစ်လုံးဆင့်များ

• ၁။ ည သည် ဉ နှစ်လုံးဆင့်
• ၂။ ဋ္ဌ သည် ဋ နှင့် ဌ နှစ်လုံးဆင့်
• ၃။ ဍ္ဎ သည် ဍ နှင့် ဎ နှစ်လုံးဆင့်
• ၄။ ဿသည် သ နှစ်လုံးဆင့်

နာသိကဗျည်း

(နှာခေါင်းသံဖြင့် ရွတ်ဆိုရသောဗျည်း) မှာ ၆-လုံး ရှိ၏၊

၎င်းတို့မှာ င် ဉ် ဏ် န် မ် နှင့် ံ-

နိဂ္ဂဟိတ် (ံ-) သည် အလွန်ထူးခြား၏၊ ယင်းသည် ကျန်နာသိကဗျည်း ၅-လုံးသို့ (သဒ္ဒါနည်းအရ) ပြောင်းလဲနိုင်၏၊ နိဂ္ဂဟိတ် (ံ-)သည် ကျန်နာသိကဗျည်း ၅-လုံး၏ အတိုကောက်(ပုံစံတို)ဟု အကြမ်းအားဖြင့် မှတ်ထားနိုင်၏။

ပုံစံ - ကမ် = ကံ၊ လောကဓမ္မ = လောကဓမ် - လောကဓံ၊ သရဏဂုဏ် - သရဏဂုံ

၂။ ဗျည်းနှင့် သရအက္ခရာများ ပေါင်းစပ်ပုံ (ဆင့်ပုံ-သို့-တွဲပုံ)

• (၁) ဗျည်းနှင့် အ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + အ (အ) (-) = က

မှတ်ချက်။ ။ စင်စစ် ဇယား-၁ တွင် ဖော်ပြထားသော အက္ခရာများမှာ ရေးထုံးအတိုင်း(ထုံးစံအတိုင်း)သာ ဖော်ပြထားခြင်း ဖြစ်သည်၊ အမှန် စင်စစ် ထိုဗျည်းတို့မှာ ‘အ’သရနှင့် တွဲပြီးသားပုံစံ ဖြစ်၏၊

(ပုံစံ က - က် + အ) (က်သည် ဗျည်းအစစ်) (ကသည် က်-ဗျည်းနှင့် အ-သရ တွဲထားခြင်း ဖြစ်၏၊)

• (၂) ဗျည်းနှင့် အာ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + အာ (အာ) ( ာ)= ကာ
• (၃) ဗျည်းနှင့် ဣ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဣ (အိ) ( ိ) = ကိ
• (၄) ဗျည်းနှင့် ဤ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဤ (အီ) ( ီ) = ကီ
• (၅) ဗျည်းနှင့် ဥ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဥ (အု) ( ု) = ကု
• (၆) ဗျည်းနှင့် ဦ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဦ (အူ) ( ူ) = ကူ
• (၇) ဗျည်းနှင့် ဧ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဧ (‌အေ) (​ေ) = ကေ
• (၈) ဗျည်းနှင့် ဩ-သရ တွဲပုံ ပုံစံ - က် + ဩ (အော) (‌ော) = ကော

• (အာ) စသည်သည် အသံထွက်၊( ာ) စသည်သည် ရေးထုံး ဖြစ်၏။

၃။ ပါဠိဖတ်နည်း ပုံသေနည်း

၁။ နှစ်လုံးဆင့်လျှင်၊ အထက်တွင်၊ သတ်ပင် မြဲဧကန်။

နှစ်လုံးဆင့် (ပါဌ်ဆင့်) စာလုံးတို့ကိုတွေ့လျှင် အထက်ကစာလုံး၌ အသတ် ထည့် ဖတ်ရမည်၊ အောက်စာလုံးသည် ပင်ကိုယ်အက္ခရာအသံ ဖြစ်၏။

(လုံးကြီးတင်, ချောင်းငင်, သဝေထိုး, ရေးချ, သေးသေးတင်တို့သည် အောက် စာလုံး(အက္ခရာ)နှင့်သာ ဆိုင်သောကြောင့် အောက်စာလုံးနှင့်သာ တွဲဖတ်ရ၏။)

ပုံစံ - စက္ကဝါဠေသု - (စက်ကဝါဠေသု) = (စက်ကဝါလေသု)
          ဒုက္ခ - (ဒုက်ခ) = (ဒုတ်ခ)

အသံထွက် မှတ်ရန်မှာ -

(၁) အုပ်စုဗျည်း ၂၅-လုံးတွင် အုပ်စုတူချင်း ဖြစ်သော အမှတ်စဉ် ၁ နှင့် ၃- အသတ်တို့သည် အသံတူကြ၏။ ဆိုလိုချက် -

က-သတ် နှင့် ဂ-သတ် အသံတူသည်။ (ပုံစံ - အက်, အဂ် = အက်)
စ-သတ် နှင့် ဇ-သတ် အသံတူသည်။ (ပုံစံ - အစ်, အင် - အစ်)
ဋ-သတ် နှင့် ဍ-သတ် အသံတူသည်။ (ပုံစံ - အဋ်, အဍ် = အဋ်) (အတ်) 
တ-သတ် နှင့် ဒ-သတ် အသံတူသည်။ (ပုံစံ - အတ်, အဒ် = အတ်)
ပ-သတ် နှင့် ဗ-သတ် အသံတူသည်။ (ပုံစံ - အပ်, အဗ် = အပ်)

(၂) အမှတ်စဉ် ၅ မှ င နှင့် ဉ -အသတ်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ဏ, န, မ - အသတ်တို့သည်လည်းကောင်း အသံတူကြ၏။

ပုံစံ - အင်, အဉ် = အင် (သဉ္စ - သင်စ၊ အညတရာ = အင်ဉတရာ) 
=အဏ်, မန်, အမ် - အန် (သမန္တာ - သမန်တာ၊ ကဏ္ဋက - ကန်တက၊ ဘုမ္မာ - ဘုမ်မာ)

၂။ သဝေလည်း ထိုး၊ တ-သတ် မျိုး၊ ဖတ်ရိုး စ-သတ်သံ။ (က, ပ-သတ်များလည်း နည်းတူ) (အေသံ)

သဝေထိုးလည်း ပါ၊ တ-သတ်လည်း ပါလျှင် အသံထွက်သောအခါ စ-သတ် သံဖြင့် အသံထွက်ပါ။

ပုံစံ- ခေတ္တ = (ခေတ်တ) (ခစ်တ)
    မေတ္တ = (မေတ်တ) (မစ်တ)
   ဥပေက္ခာ = (ဥပေက်ခါ) (ဥပစ်ခါ)

၃။ သဝေလည်း ထိုး၊ န-သတ် မျိုး၊ ဖတ်ရိုး င-သတ်သံ။ (ဉ, မ-သတ်များလည်း နည်းတူ) (အေသံ)

သဝေထိုးလည်း ပါ၊ န-သတ်လည်း ပါလျှင် င-သတ်သံဖြင့် အသံထွက်ပါ။

ပုံစံ- ဒဿေန္တိ = (ဒသ်သေန်တိ) (ဒသ်သင်တိ)
    ပူရေန္တံ = (ပူရေန်တံ) (ပူရင်တံ)

၄။ သဝေ- ရေးချ၊ သတ်မြင်က၊ ဖတ်ကြ ဝ-ဆွဲသံ။ (အောသံ)

သဝေထိုးလည်း ပါ၊ ရေးချလည်း ပါ၊ အသတ်တစ်ခုလည်း ပါနေပါက ဆွဲသံဖြင့် ဖတ်ပါ။

ပုံစံ- သောတ္ထိ = (သောတ်ထိ) (သွတ်ထိ) 
    ဟောန္တု = (ဟောန်တု) (ဟွန်တု) 

• ၄-က။ အောသံနောက်က၊ စ, တ, ပ၊ ဝဆွဲ တ-သတ်သံ။

ရှေ့စာလုံးသည် အော (ဩ)အသံ ဖြစ်၍ အသတ်စာလုံးသည် စ, တ, ပ အသတ်တစ်ခုခု ဖြစ်လျှင် ဝဆွဲ တ-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။ (လိုရင်းမှာ အုပ်စုဗျည်း အမှတ်စဉ်-၁ များဖြစ်ကြသော စ, တ, ပ-သတ်များကို တ-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။)

ပုံစံ- သောတ္ထာနံ = (သောတ်ထာနံ) (သွတ်ထာနံ)

* ၄-ခ။ အောသံနောက်က၊ ဉ, န, မ၊ ဝဆွဲ န-သတ်သံ။'

ရှေ့စာလုံးသည် အော (ဩ)အသံ ဖြစ်၍ အသတ်စာလုံးသည် ဉ, န, မ အသတ်တစ်ခုခု ဖြစ်လျှင် ဝဆွဲ န-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။ (လိုရင်းမှာ အုပ်စုဗျည်း အမှတ်စဉ်-၅ များဖြစ်ကြသော င, ဉ, ဏ, န, မ-သတ် တို့ကို န-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။)

ပုံစံ- ဟောန္တု = (ဟောန်တု) (ဟွန်တု)

၅-က။ အိ, အု နှစ်ဝ၊ က, စ, ပ၊ ဖတ်ကြ တ-သတ်သံ။

ရှေ့စာလုံးသည် အိ, အု (ဣ, ဥ)အသံတစ်ခုခု ဖြစ်၍ အသတ်စာလုံးသည် က, စ, ပ အသတ်တစ်ခုခု ဖြစ်လျှင် တ-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။ (လိုရင်းမှာ အုပ်စုဗျည်း အမှတ်စဉ်-၁ များဖြစ်ကြသော က, စ, ဋ, တ, ပ-သတ်များကို တ-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။)

ပုံစံ- ဘိက္ခု = (ဘိက်ခု) (ဘိတ်ခု)
   ဥပ္ပဇ္ဇေယျ = (ဥပ်ပဇ်ဇေယျ) (အုတ်ပစ်ဇေယ)

၅-ခ။ အိ အု နှစ်ဝ၊ င, ဉ, ယ၊ ဖတ်ကြ န-သတ်သံ။

ရှေ့စာလုံးသည် အိ, အု (ဣ, ဥ)အသံတစ်ခုခု ဖြစ်၍ အသတ်စာလုံးသည် င, ဉ, ယ အသတ်တစ်ခုခု ဖြစ်လျှင် န-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။ (လိုရင်းမှာ အုပ်စုဗျည်း အမှတ်စဉ်-၅ များဖြစ်ကြသော င, ဉ, ဏ, န, မ-သတ်များကို န-သတ်သံဖြင့် ဖတ်ပါ။)

ပုံစံ- အဘိညာယ = (အဘိဉ်ဉာယ) (အဘိန်ညာယ) 
     ဝိညူဟိ = (ဝိဉ်ဉူဟိ) (ဝိန်ညူဟိ)
     ပုည = (ပုဉ်ည) (ပုန်ည)
     သုည = (သုဉ်ဉ) (သုန်ည)

၆။ အုပ်စုမဲ့ထပ် ထိုအသတ် ရွတ်ဖတ်ကြိမ်နှစ်သံ။

အုပ်စုဗျည်းနှင့် အုပ်စုမဲ့ဗျည်း အထပ်(အဆင့်)တို့ကို ဖတ်သောအခါ အသတ် အတွက် တစ်ကြိမ်၊ အဆင့်အတွက် တစ်ကြိမ်၊ နှစ်ကြိမ်အသံ ထွက်ရမည်။

ပုံစံ- သကျ = သက်ကျ (အသတ်တစ်ကြိမ်၊ အဆင့်တစ်ကြိမ်)
    အမှေ = အမ်မှေ
   စကြဝဠ = စက်ကြဝဠ

၇။ သ-သတ်ကို တ၊ လ-သတ်ကို န၊ ဖတ်မှ အသံမှန်။

ပုံစံ- ဒဿန = (ဒသ်သန) (ဒတ်သန) 
   ဓမ္မဿဝန = (ဓမ်မသ်သဝန) (ဓမ်မတ်သဝန) 
   ပလ္လင်္ကေ = (ပလ်လင်ကေ) (ပန်လင်ကေ)

ပါဠိအသံထွက်၌ ဂရုစိုက်ဖွယ်များ

၁။ ယပင့်, ရရစ် မပါသောစာလုံးများကို ယပင့်, ရရစ် သံများ ထည့်မဖတ်ရပါ။

(၁) ‘ပ’ ကို “ပ”ဟုသာ အသံထွက်ရသည်၊ ပြ၊ ပျဟု အသံမထွက်ရပါ။

(ဥပမာ- ပစ္စယ - ပစ်စယ- ဟု သာ၊ ပြစ်(ပျစ်)စယဟု အသံမထွက်ရ)

(၂) ‘ဗ’ကို ‘ဗ’ဟုသာ၊ ဗြ၊ ဗျ-ဟု အသံမထွက်ရပါ။

(သဗ္ဗညုတ- သဗ်ဗဉ်ဉုတ၊ သဗ်ဗြဉ်(ဗျဉ်)ဉုတ×)

(၃) ‘မ’ကို ‘မ’ဟုသာ၊ မြ၊ မျ-ဟု အသံမထွက်ရပါ။

(မေတ္တာ - မေတ်တာ - မစ်တာ ၊ မျစ်တာ x)

၂။ (၁) ‘ယ’ကို ‘ယ’-ဟုသာ ဖတ်ရမည်။

(၂) ‘ရ’ကိုမူ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာ R နှင့်တူစွာ လျှာလိပ်သံဖြင့် ဖတ်ရမည်၊

‘ယ’ ဟု မဖတ်ရ။ (ရတနံ = ရတနံ ၊ ယတနံ x)

၃။ မ-သတ်သည် ပါးစပ်ပိတ်၍ နှာခေါင်းမှ အသံထွက်ရသည်။

၄။ ပါဠိ၌ ဝစ္စပေါက် လုံးဝမရှိပါ၊ ထို့ကြောင့် ဝစ္စပေါက်သံ မပါအောင် ဂရုစိုက်ပါ။

၅။ တဆက်တည်း ရွတ်ရမည့်နေရာ၌ တဆက်တည်း ဖတ်၍၊ ဖြတ်၍ ရွတ်ရမည့် နေရာ၌ ဖြတ်၍ ရွတ်ရန်။

ပါဠိဖတ်နည်း အကျဉ်းချုပ်ဇယား

သရသံ	အသတ်	အသံထွက်
အ	က, ဂ	က်
	စ, ဇ	စ်
	ဋ, ဍ	တ်
	တ, ဒ	တ်
	ပ, ဗ	ပ်
အိ, အု	က, စ, ပ	တ်
	င, ဉ, ယ	န်
အေ	က, တ, ပ	စ်
	ဉ, န, မ	င်
အော	စ, တ, ပ	ွတ်
	ဉ, န, မ	ွန်