ပဋာစာရာထေရီအကြောင်း

by မင်းကွန်းဆရာတော်

←(၃) ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ထေရီအကြောင်း

မဟာဗုဒ္ဓဝင် by မင်းကွန်းဆရာတော် (၄) ပဋာစာရာထေရီအကြောင်း

(၅) ဓမ္မဒိန္နာထေရီအကြောင်း→

(က) ထေရီမ၏ ရှေးဆုတောင်း

     ဤပဋာစာရာ ထေရီမအလောင်း အမျိုးကောင်းသမီးသည်လည်း ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၌ အမျိုးကောင်းသမီး (=သူဌေးသမီး)ဖြစ်၍ နောက်တချိန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားဒေသနာကို နာယူစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဘိက္ခုနီမတပါးကို ဝိနည်းပိဋကတ်ကို ဆောင်သောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အားကျပြီးကာ အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကိုပြုပြီးလျှင် ထိုဝိနယဓရဧတဒဂ် = ဝိနည်းပိဋကတ်ကို ဆောင်သောအရာဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ရာထူးဌာနန္တရကို ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာ ဘုရားရှင်ကလည်း ရှေးနည်းအတူ ဗျာဒိတ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။

၆၈

ကိကီမင်းကြီး၏ သမီးတော်ဘဝ

     ထိုသူဌေးသမီးသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည်ကျက်စားခဲ့၍ ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ကိကီမင်းကြီး၏ ရှေးဖော်ပြရာပါ သမီးတော် ခုနစ်ယောက်တို့တွင် သုံးယောက်မြောက် “ဘိက္ခုနီ”မည်သော သမီးတော်ဖြစ်၍ နှစ်ပေါင်း နှစ်သောင်းကြာ ကောမာရိဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို ကျင့်လျက် ရဟန်းသံဃာတော်အား သံဃအရာမ် ပရိဝုဏ်ကျောင်းတိုက်ကြီး ဆောက်လုပ် လှူဒါန်းခဲ့လေသည်။

(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းမ-ပြုခြင်း

     ထိုမင်းသမီးသည် အသက်ထက်ဆုံး ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ ထိုဘဝမှ စုတေပြန်သော် တဖန် နတ်ပြည်၌ဖြစ်၍ ဘုရားနှစ်ဆူတို့၏အကြား မရေမတွက်နိုင်သော နှစ်ပရိစ္ဆေဒ ကာလပတ်လုံး သမ္ပတ္တိ = စည်းစိမ်ကို ခံစား၍ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူရာ ကာလဝယ် သာဝတ္ထိပြည်၌ သူဌေးသမီးဖြစ်၍ လာလေ၏။

     ထိုသူဌေးသမီးသည် နောက်အဖို့ဝယ် အရွယ်သို့ရောက်လတ်သော် မိမိအိမ်၌နေသူ အလုပ်သမားတယောက်နှင့် မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ခင်၍ နောက်တချိန်ဝယ် မိ,ဖတို့က မျိုး = ဇာတ် ဂုဏ်တူ သူဌေးသားတယောက်နှင့် ထိမ်းမြားမှု ပြုအံ့ဆဲဆဲ ထိုသူဌေးသားအိမ်သို့ လိုက်ပါရအံ့ဆဲဆဲ ဖြစ်လတ်သော် မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ခင်ခဲ့ရင်းဖြစ်သော အိမ်ကျွန်အလုပ်သမားအား “အမောင်သည် နက်ဖြန်မှစ၍ ငါ့ကို တံခါးပေါက်ပေါင်း တရာဖြင့်လည်း မြင်ခွင့်ရတော့မည်မဟုတ် = မိ,ဖများ ပေးထိမ်းမြားသည့် သူဌေးသားအိမ်သို့ လိုက်ပါရတော့မည်၊ အမောင့်မှာ အလုပ်ရှိလျှင် ယခုပင် ငါ့ကို ခေါ်ဆောင်၍ သွားလော့ = ပြေးလော့”ဟု အသိပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုအိမ်ကျွန် အလုပ်သမားသည် “ကောင်းပြီ ရှိစေတော့”ဟု ဝန်ခံ၍

၆၉

သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော လက်ဆောင်ဥစ္စာနှစ်ကို ယူဆောင်ကာ သူဌေးသမီးကို ဦးဆောင်၍ သာဝတ္ထိပြည်မှ သုံး,လေးယူဇနာတို့တိုင်တိုင် ဖဲခွာထွက်ပြေးခဲ့ပြီးလျှင် ရွာငယ်တခု၌ နေထိုင်လေ၏။

     နောက်တချိန်ဝယ် ထိုသူဌေးသမီး၏ ဝမ်းကြာတိုက်၌ ကိုယ်ဝန်သန္ဓေ တည်ရှိလေ၏။ သူဌေးသမီးသည် ကိုယ်ဝန်ရင့်ကျက်လတ်သော် အရှင်သခင် လင်ဖြစ်သူကို “အရှင်.. ဤအရပ်သည် ကျွန်တော်မတို့ အဖို့ရာ ကိုးကွယ်အားထားရာ မဲ့သောအရပ် ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် မိဖအိမ်သို့ ပြန်သွားကြပါစို့”ဟု တိုင်ပင် စကား ပြောကြားလေ၏။ လင်ယောက်ျားဖြစ်သူက မပြန်ဝံ့သဖြင့် “ယနေ့ သွားကြကုန်အံ့, နက်ဖြန် သွားကြကုန်အံ့”ဟု အချိန်ကို ကုန်စေလတ်သည်တွင် သူဌေးသမီးသည် မိမိလင်ယောက်ျား၏ အကြောင်းကို သိ၍ “ဤသူမိုက်သည် ငါ့ကို မိဖထံသို့ ပို့ဆောင်လိမ့်မည် မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင်မိ၍ လင်ယောက်ျား အပြင်အပသို့ ခရီးသွားခိုက် “ငါတယောက် တည်းပင် မိဖအိမ်သို့ သွားတော့အံ့”ဟု ကြံစည်၍ ခရီးထွက်ခဲ့လေ၏။

     လင်ယောက်ျားဖြစ်သူသည် အိမ်သို့ ပြန်လာ၍ သူဌေးသမီးကို မတွေ့ရလေလျှင် အိမ်နီးချင်းတို့ကိုမေး၍ မိဖအိမ်သို့ ပြန်သွားကြောင်း ကြားသိရလေသော် “ဩ.. ငါ့ကိုအမှီပြု၍ အမျိုးကောင်းသမီးသည် ကိုးကွယ်ရာမဲ့ ဖြစ်ရရှာချေ၏”ဟု သနားကရုဏာ ပြင်းစွာဖြစ်ရှိလျက် ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ အပြေးလိုက်ပါ လေသော် လမ်းခရီးအကြား၌ သူဌေးသမီးကို မှီလေ၏။ ထိုသူဌေးသမီးမှာလည်း လမ်းခရီးအကြားမှာပင် ကိုယ်ဝန်မှထခြင်း = မီးရှူးသန့်စင် ဖွားမြင်ခြင်းသည် ဖြစ်လေ၏။ ထိုအခါ ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ယောက်လုံးတို့ပင် “ငါတို့သည် အကြင် သားဖွားရန်အတွက် မိဖအိမ်သို့ သွားကြကုန်လေရာ၏။ ထိုသားဖွားခြင်းကိစ္စကား လမ်းခရီးအကြား၌ပင် ပြီးခဲ့လေပြီ၊ ယခုအခါ သွားရောက်၍ အဘယ်အမှု ပြုကုန်အံ့နည်း = ပြုဖွယ်ကိစ္စ မရှိကြတော့ကုန်”ဟု သဘောတူ တိုင်ပင်ညီညွတ်၍ ထိုနေရင်းတောရွာငယ်သို့ပင် ပြန်ကြလေကုန်၏။

၇၀

     နောက်တချိန်ဝယ် တဖန် ထိုသူဌေးသမီး၏ ဝမ်းကြာတိုက်၌ ကိုယ်ဝန်သန္ဓေ တည်ပြန်လေ၏။ သူဌေးသမီးသည် ရှေးနည်းအတူပင် ကိုယ်ဝန်ရင့်ကျက်လတ်သော် မိဖရပ်ဌာန် ပြန်ဖို့ရန် လင်ယောက်ျားကို ပြောကြားပါသော်လည်း လင်ယောက်ျားဖြစ်သူသည် ရှေးနည်းအတူပင် “ယနေ့ သွားကြမည်, နက်ဖြန် သွားကြမည်”ဟု အချိန်ဆွဲနေသဖြင့် သူဌေးသမီးတယောက်တည်း မိဖအိမ်သို့သွားရန် ခရီးထွက်၍ ရှေးနည်းအတူပင် လင်ယောက်ျားလိုက်လာကာ လမ်းခရီးအကြား၌ မှီလေ၏။

     ထိုသူဌေးသမီး လမ်းခရီးအကြား ကိုယ်ဝန်မှထခြင်း = မီးရှူးသန့်စင် ဖွားမြင်ခြင်း ဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်းပင် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ မိုးကြီးသည်းစွာ ထပေါ်ရွာသွန်းလာလေသည်။ သူဌေးသမီးသည် လင်ယောက်ျားကို “အရှင်.. ညဉ့်အခါဝယ် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ မိုးကြီးသည်းစွာ ထပေါ်ရွာသွန်းလာခဲ့ပြီ၊ ကိုယ်တို့ နေထိုင်ရန်ဌာနကို (သီဟိုဠ်မူအလို- မိုးမစွတ်ရာဌာနကို) ပြုလုပ်ရန် အားထုတ်ပါလော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ လင်ယောက်ျားသည် “ကောင်းပါပြီ ဆောက်လုပ်ပေးပါမည်”ဟု သူဌေးသမီးကို နှစ်သိမ့်စကား ပြောကြား၍ ရနိုင်သမျှသော ထင်းချောင်း တုတ်တံတို့ဖြင့် တဲကုပ်ကလေး ဖြစ်ကတတ်ဆန်း ဆောက်လုပ်ပြီးလျှင် “မိုးဖို့ရန်မြက်ကို ငါဆောင်ချေဦးအံ့”ဟု ကြံ၍ ညဉ့်အခါဖြစ်သဖြင့် တောင်ပို့ရှိသည်, မရှိသည်ကို မသိရှာပဲ တခုသော တောင်ပို့အခြေ၌ မြက်ကို နုတ်ဖြတ်လေ၏။

     ထိုအခါ ထိုယောက်ျားကို တောင်၌ စင်း၍ = အိပ်၍နေသော မြွေဟောက်သည် ခြေ၌ ပေါက်လိုက်လေ၏။ ထိုယောက်ျားသည် ထိုနေရာ၌ပင် လဲကျသေဆုံးလေတော့၏။ သူဌေးသမီးသည်လည်း “ယခုပင် လာတော့မည်, ယခုပင် လာတော့မည်”ဟု မျှော်လင့်ရင်း ညဉ့်သုံးယံကို ကုန်လွန်စေလျက် “ဧကန်ပင် ငါ့ကို ထိုယောက်ျားသည် ‘ဤသူမကား ကိုးကွယ်ရာမဲ့သူတည်း’ဟု လမ်းခရီး၌ စွန့်ပစ်၍သွားသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ

၇၁

အရုဏ်ရောင် အလင်းရောင် ဖြစ်ပေါ်လာသော အခါ၌ ခြေရာခံလိုက်သွားလျက် ထိုမှဤမှ ကြည့်ရှုလတ်သော် တောင်ခြေ = တောင်ပို့အနီး၌ လဲကျသေဆုံးနေသော လင်ယောက်ျားကို တွေ့ရ၍ “ငါ့ကို အမှီပြု၍ ယောက်ျားသည် ဆုံးရှုံး ပျက်စီးရှာလေပြီ”ဟု သည်းစွာ ငိုကြွေးလျက် သားငယ်ကို ခါးထစ်ဖြင့်ချီကာ, သားကြီးကို လက်က ဆွဲကိုင်စေ၍ လမ်းခရီးအတိုင်း လိုက်ပါသွားလေသော် ခရီးအကြားဝယ် (နက်သည်ဟု ထင်ရသည့်) တိမ်သော မြစ်ငယ် = ချောင်းငယ်တခုကို တွေ့ရ၍ “ငါကား သားနှစ်ယောက်လုံးတို့ကို တပြိုင်နက်တည်း ယူဆောင်၍ ကူးသွားခြင်းငှါ တတ်နိုင်မည်မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင်မိကာ သားအကြီးကို ဤဖက်ကမ်း၌ ထားခဲ့၍ သားအငယ်ကို ထိုမှာဖက်ကမ်းသို့ ပို့ဆောင်ပြီး အနှီးအဝတ်၌ သိပ်ထားပြီးမှ တဖန် ပြန်၍ “သားအကြီးကို ပွေ့ချီကာ ဤမြစ်ကို ကူးသွားတော့အံ့”ဟု ကြံစည်လျက် မြစ်အတွင်း = ချောင်းအတွင်းသို့ သက်ဆင်းရှာလေ၏။

     ထို့နောက် သူဌေးသမီး မြစ်အလယ် = ချောင်းအလယ်သို့ ရောက်သောအခါ၌ သိန်းစွန်ရဲတကောင်သည် “ဤဝတ္ထုကား သားတစ်တည်း”ဟူသော အမှတ်ဖြင့် သားအငယ်ကို ထိုးသုတ်ရန် တဟုန်တည်း ပျံသန်းလာလေ၏။ သူဌေးသမီးသည် ခရီးဝေးနေသဖြင့် လက်ကိုသာ ဆန့်တန်းကာ သိန်းစွန်ရဲကို ပြေးစေရန် အသံပြုရရှာလေ၏။ မိခင် သူဌေးသမီး၏ ထိုကဲ့သို့ လက်ဆန့်တန်းသော အမူအရာကို မြင်ရ၍ သားအကြီး သည် “ငါ့ကို မိခင်သည် ခေါ်၏”ဟူသော အမှတ်သညာဖြင့် မြစ်ချောင်းတွင်းသို့ ပြေးဆင်းလာလတ်သော် ချောင်းရေအဟုန်ဖြင့် တိမ်းလဲကာ ရေစီးရာသို့ မျောပါ သေဆုံးရှာလေ၏။ သိန်းစွန်ရဲသည်လည်း သူဌေးသမီး အနီးသို့မရောက်မီပင် သားအငယ်ကို သုတ်ချီယူဆောင်၍ သွားလေတော့၏။ သူဌေးသမီး ဒုက္ခသယ်သည် စိုးရိမ်ကြီးစွာ နှိပ်စက်အပ်လေရကား လမ်းခရီးအကြားဝယ်-

“ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ၊

ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော။

၇၂

မယှံ = သူဌေးသမီး စောင့်စည်းရန်ဝတ် ယွင်းချွတ်ပျက်ကာ သို့ကြောင်းရာကြောင့် ပဋာစာရာ သညာမည်ထ ကျွန်တော်မ၏။ ဥဘော ပုတ္တာ = အကြီး,အငယ် သားနှစ်သွယ်တို့သည်။ ကာလင်္ကတာ = တဦးရေမြုပ် တဦးကို သိန်းသုတ်သဖြင့် ဆုံးချုပ် ပျက်စီးခဲ့ကြလေပြီ။ ပန္ထေ = ခိုရာမဲ့တီး လမ်းခရီး၌။ ပတိ = အားကိုးအားထား လင်ယောက်ျားသည်။ မတော = စုတိပြတ်ကြွေ သေခဲ့လေပြီတကား”–

ဟူသော ဤငိုချင်းဂါထာဝက်ကို နှုတ်မြွက်ဟစ်ငို ရွတ်ဆိုလျက် သာဝတ္ထိပြည်ဖက်သို့ ဦးတည် ခရီးချီရှာလေ၏။

     ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် ဤသို့ ဟစ်ငိုရွတ်ဆိုလျက်ပင် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ မိဖအိမ်အနီးသို့ပင် ရောက်ရှာပါသော်လည်း သောကအဟုန် အားကြီးသဖြင့် မိမိ၏ မိဖအိမ်ကို မမှတ်မိနိုင်ရှာပဲ အနီး၌တွေ့သောသူများကို “ဤအရပ်မှာ ဤသို့သဘောရှိသော သူဌေးအိမ် ရှိပါသည်၊ ထိုအိမ်သည် အဘယ်အိမ်ပါနည်း”ဟု မေးမြန်းရှာလေ၏။ ထိုလူများက “ရှင်မသည် ထိုသူဌေးအိမ်ကို မေးမြန်း၍ အဘယ်အမှုကို ပြုနိုင်တော့ အံ့နည်း = ဘယ်အမှုကိုမှ ပြုနိုင်တော့မည် မဟုတ်ပါ၊ ထိုသူဌေးမိသားစုတို့၏ နေအိမ်သည် ယမန်နေ့ညဉ့်က လေပြင်းတိုက်ခတ်သောကြောင့် ပြိုကျခဲ့လေပြီ၊ ထိုတိုက်ပြိုကြီးထဲမှာပင် သူဌေးမိသားစုအားလုံးတို့လည်း အသက်ပျောက်ရှာကြလေပြီ၊ ထိုသို့ အသက်ပျောက်သောအခါ ထိုသူဌေးမိသားစုကြီး,ငယ်တို့ကို ထင်းပုံတခုတည်း၌ပင်လျှင် ဈာပနမှု = မီးသင်္ဂြိုဟ်မှု ပြုကြရလေသည်။ (မီးခိုးညွန့်တက်ရာကို ညွှန်ပြကြလျက်) ထိုမီးခိုးလိပ် = မီးခိုးအညွန့် တတွန့်တွန့်တက်အင် ထင်ရ, မြင်ရသည်ကိုသာ ရှင်မ ကြည့်ရှုပါလော့”ဟု ဝမ်းနည်းစကား ပြောကြားကြလေလျှင် ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် “အိုး.. ရှင်တို့ ဘယ်လိုပြောလိုက်ကြဒါလဲ”ဟု တခွန်းတည်းသာ ပြောနိုင်ရှာပြီး အဝတ်ကိုပင် မဆည်းနိုင် မဝတ်နိုင်တော့ပဲ မိမွေးတိုင်းအသွင်ဖြင့်သာ လက်ရုံးနှစ်ဖက်ကို

၇၃

ချီမြှောက်ဟစ်အော်ကာ မိဖဆွေမျိုးများ သင်္ဂြိုဟ်ရာ ထင်းပုံရှိရာအရပ်သို့ သွားရောက်၍ ရှေးဖော်ပြရာပါ ငိုချင်းဂါထာဝက်ကို နောက်ထပ်ဂါထာဝက် ဖြည့်ကာ အပြည့်အစုံ ငိုကြွေးရှာလိုသည်ဖြစ်၍-

“ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ၊

ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော။

မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊

ဧကစိတကသ္မိ ဍယှရေ။

မယှံ = အမျိုးကောင်းသမီး စောင့်စည်းရန်ဝတ် ယွင်းချွတ်ပျက်ကာ သို့ကြောင်းရာကြောင့် ပဋာစာရာ သညာမည်ထ ကျွန်တော်မ၏။ ဥဘော ပုတ္တာ = အကြီး,အငယ် သားနှစ်သွယ်တို့သည်။ ကာလင်္ကတာ = တဦးရေမြုပ် တဦးကို သိန်းသုတ်သဖြင့် ဆုံးချုပ် ပျက်စီးခဲ့ကြလေပြီ။ ပန္ထေ = ခိုရာမဲ့တီး လမ်းခရီး၌။ ပတိ = အားကိုးအားထား လင်ယောက်ျားသည်။ မတော = စုတိပြတ်ကြွေ သေခဲ့လေပြီ။ မာတာ စ = မွေးမိသခင် ကျေးဇူးရှင်ကို၎င်း။ ပိတာ စ = မွေးဖသခင် ကျေးဇူးရှင်ကို၎င်း။ ဘာတာ စ = တမိဝမ်းတွင်း ထက်အောက်ဆင်းသည့် မောင်ရင်းကို၎င်း။ ဧကစိတကသ္မိံ = တိုက်ပြို၌ အသက်ကုန် တခုတည်းသော ထင်းပုံ၌။ ဍယှရေ-ဍယှန္တိ = ဈာပနအပြီး ဖုတ်ကြည်း သင်္ဂြိုဟ်အပ်ကုန်ပြီတကား”–

ဟု ရွတ်ဆိုမြည်တမ်းရှာလေ၏။

ပဋာစာရာ အမည်ရခြင်း

     ထိုသူဌေးသမီးမှာ မိမွေးတိုင်းအသွင်ဖြင့် လှည့်လည်သွားလာနေသဖြင့် အခြားသူ တဦးတယောက်က အရှက်အကြောက် ဖုံးအုပ်ရန် အဝတ်ထဘီကိုပင် ပေးအပ်ပါသော်လည်း ဝတ်ဆင်ရန် သတိမရပဲ ဆုတ်ဖြဲ ဆုတ်ဖြဲ၍သာ စွန့်ပစ်လေတော့၏။ ထိုအခါ ထိုသူဌေးသမီးကို မြင်တိုင်း မြင်တိုင်းသော နေရာ၌ လူအများ

၇၄

ဝိုင်းအုံလျက်သာ လှည့်လည်သွားလာ၍ နေလေ၏။ ထိုအခါ ထိုသူဌေးသမီး၏ အမည်ကို “အဝတ်ထဘီကို ဝတ်ဆင်ခြင်းကင်းကာ ကျက်စား သွားလာသောကြောင့်” ပဋာစာရာ-ဟု ခေါ်ဆိုသမုတ်ကြလေ၏။ ထို့ပြင်လည်း ထိုသူဌေးသမီးမှာ အဝတ်မဝတ်သည့်အတွက် အရှက်မဲ့သူတို့၏ အကျင့်မျိုး ထင်ရှား၍နေလေသည်။ သို့ရကား “အရှက်ရှိသူတို့၏ အကျင့်မှ လျှောကျကာ အရှက်မဲ့သူတို့၏အကျင့် ထင်ရှားသောကြောင့်” ပဋာစာရာဟု ခေါ်ဆို သမုတ်ကြလေ၏။

     ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် မိမိစိတ်ကို အစိုးမရပဲ မိမွေးတိုင်းအသွင်ဖြင့် ရှေးဆိုအပ်ပြီးသည့် ငိုချင်းဂါထာကိုသာ ရွတ်ဆို ငိုကြွေးလျက် ဦးတည်မိရာ လှည့်လည် သွားလာ၍သာ နေလေ၏။ ထိုသူဌေးသမီးကို တွေ့မြင်ကြရလျှင် လူတို့သည် “ဟဲ့-သွား အရူး..”ဟု ပြောဆိုကြကာ အချို့က အမှိုက်သရိုက်ကို ဦးခေါင်း၌ ပစ်လွှင့်ကြလေ၏၊ အချို့ကမူ မြေမှုန့်ကို ကြဲဖြန့်ကြကုန်၏။ အချို့က ခဲဖြင့် ပစ်ကြကုန်၏။

အမြိုက်ရေချမ်း အဆွတ်ဖျန်းခံရခြင်း

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်ဝယ် များစွာသော ပရိသတ်အလယ်၌ ထိုင်နေတော်မူ၍ တရားဟောတော်မူစဉ် ထိုကဲ့သို့ မရပ်မတည် လှည့်လည် သွားလာနေသော ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးကို မြင်တော်မူသည့်ပြင် သူမ၏ အသိဉာဏ် ရင့်ကျက်ချိန်တန်သည်ကိုလည်း ကြည့်ရှု သိမြင်တော်မူသောကြောင့် ထိုပဋာစာရာသူဌေးသမီး ကျောင်းတိုက်တော်သို့ ရှေးရှုလာရောက်အောင် အဓိဋ္ဌာန်စီရင်မှု ပြုတော်မူလေ၏။ တရားနာ ပရိသတ်သည် ပဋာစာရာသူဌေးသမီး လာနေသည်ကို မြင်ရ၍ “ဤအရူးမအား ဤအရပ်သို့ လာရောက်ခွင့် မပြုကြလင့်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ပဋာစာရာကို မတားမြစ်ကြလင့်”ဟု မိန့်တော်မူ၍ အနီးသို့ ရောက်လာသောအခါ “ချစ်သမီး.. သတိကို ရလော့”ဟု မဟာကရုဏာ ကြီးစွာဖြင့် မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။

၇၅

     ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် ထိုခဏမှာပင် ဘုရားရှင် အာနုဘော်ကြောင့် သတိရ၍ ထဘီအဝတ် ကျွတ်၍နေသည် (မပါရှိသည်)ကို သတိအမှတ်ရကာ အရှက်အကြောက် ကြီးစွာဖြစ်ရှိလျက် အတတ်နိုင်ဆုံး မိမိကိုယ်ကို ဖုံးပြီးသော် ဒူးထောက် ခါးညွှတ်ကာ ထိုင်နေရှာလေ၏။ ထိုအချိန်တွင် လူတယောက်က အပေါ်ရုံ အဝတ်ကို ပစ်၍ ပေးလိုက်လေ၏။ ပဋာစာရာသည် ထိုအဝတ်ကိုဝတ်၍ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ ဆည်းကပ်ကာ တည်ခြင်းငါးဖြာဖြင့် ရိုသေစွာ ရှိခိုးလျက်-

“မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်မ၏ မှီခိုရာ ဖြစ်တော်မူကြပါဘုရား၊ တပည့်တော်မ၏ သားတယောက် (အငယ်)ကို သိန်းစွန်ရဲ ချီသုတ်ခဲ့ပါပြီ၊ တယောက် (အကြီး)ကို မြစ်ရေကြမ်း တိုက်လွှမ်း မျောဆောင်အပ်ခဲ့ပါပြီ၊ လမ်းခရီးအကြား၌ ခင်ပွန်းသည် လင်ယောက်ျား ဆုံးပါးခဲ့ပါပြီ။ မိဖနှစ်ပါးနှင့် မောင်ကိုပါ တိုက်အိမ်ပိကာ သေဆုံးကြပါသဖြင့် ထင်းပုံတခုတည်း၌ မီးသင်္ဂြိုဟ်အပ်ပါကုန်ပြီဘုရား”-

ဟု မိမိ၏ သောကဖြစ်ခြင်း အကြောင်းရင်းကို ရှင်းလင်းလျှောက်ထားလေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သမီးပဋာစာရာ.. ထွေရာလေးပါး သင်ချစ်သမီး အကြံများမနေလင့်၊ သင်ချစ်သမီး၏ မှီခိုကိုးစား အားထားရာ ဖြစ်နိုင်သောသူ၏ အထံသို့ သင်ချစ်သမီး ရောက်လာခဲ့လေပြီ၊ သင်ချစ်သမီးသည် ယခုအခါ သား, လင်, မိ, ဖ, မောင်တို့ သေဆုံးခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် မျက်ရည်ပေါက်ကြီးငယ်ကို ဖြစ်စေရသကဲ့သို့ ဤအတူပင် အနမတဂ္ဂ အစမထင် သံသရာတခွင်၌ သား, လင်, မိ, ဖ, မောင်တို့ သေဆုံးခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်စေခဲ့ရ = ကျခဲ့ရသော မျက်ရည်ပေါက်များကား မဟာသမုဒြာလေးစင်း အတွင်းမှာရှိသော ရေပေါက်တို့ထက် မြားမြောက်လှတုံ၏”ဟု တရားဓမ္မ ညွှန်းဖော်ပြတော်မူလျက်-

၇၆

စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဇလံ ပရိတ္တကံ၊

တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ။

ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ၊

ကိံ ကာရဏာ အမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသိ။

ပဋာစာရေ = ချစ်သမီး ပဋာစာရာ..။ စတူသု သမုဒ္ဒေသု = အရှေ့,အနောက်,တောင်,မြောက် လေးမျက်နှာ သမုဒြာတို့၌။ ဇလံ = ရေပေါက်သည်။ ပရိတ္တကံ = သတ္တဝါတယောက်၏ မျက်ရည်ပေါက်နှင့်နှိုင်းစာ နည်းလှစွာသေး၏။ ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ = သား,လင်,မိ,ဖ, မောင်အရင်းတို့ဆုံးရ၍ ကာယ,စိတ္တ ဒုက္ခနှစ်ပုံဖြင့် တွေ့ကြုံနှိပ်စက်အပ်သော။ နရဿ = ဒေါသကိလေသာ မခွါရသေးသူ လူတယောက်၏။ သောစနာ = စိုးရိမ်ပူဆွေး ငိုကြွေးရခြင်းကြောင့်။ ပဝတ္တံ = ဖြစ်ပေါ်ယိုစီး၍လာသော။ အနပ္ပကံ = တပါးမက ဂဏန်းမချနိုင်သော။ အဿုဇလံ = မျက်ရည်ပေါက်များသည်။ တတော = ထိုမဟာသမုဒြာလေးစင်း အတွင်းမှာရှိသောရေထက်။ ဗဟုံ = သင်္ချာဆပွါး များလှပေ၏။ အမ္မ = ချစ်သမီး ပဋာစာရာ..။ တုဝံ = သင်ချစ်သမီးသည်။ ကိံ ကာရဏာ = အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ပမဇ္ဇသိ = သတိယွင်းပေါ့ ချစ်သမီး မေ့လျော့၍နေသနည်း။ မာ ပမဇ္ဇ = သတိတရား လက်ကိုင်ထား၍ သင်ကား မမေ့မလျော့လေလင့်” -

ဟူ၍ သောကသိမ်း တရားဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။

     ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အနမတဂ္ဂ အစမထင် သံသရာတခွင်နှင့်စပ်သော တရားစကား (=အနမတဂ္ဂပရိယာယကထာ) ဟောကြားတော်မူလေလျှင် ပဋာစာရာ၏ စိတ်သန္တာန်၌ သောကတရား အထူးသဖြင့် ပါး၍သွားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးကို သောကတရားပါး၍နေသည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ “ချစ်သမီး ပဋာစာရာ.. သား, လင်ခင်ပွန်း-စသော သူများသည် တမလွန်လောကသို့ သွားရသောသူအဖို့ရာ

၇၇

အစောင့်အရှောက်လည်း မဖြစ်နိုင်ကြ၊ ပုန်းအောင်းရာ မှီခိုရာလည်း မဖြစ်နိုင်ကြ၊ သို့ရကား ထိုသား, လင်ခင်ပွန်းစသော သူတို့သည် အသက်ရှင်ကာ ရှိနေကြပါသော်လည်း တမလွန်လောက သွားရမည့်သူအဖို့ရာ မရှိကြသည်သာ မည်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ပညာရှိသောသူသည် မိမိ၏သီလကို သုတ်သင် စင်ကြယ်စေ၍ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကောင်း လမ်းစဉ်ကိုသာ ကောင်းစွာ ပြီးစေရမည်”ဟူသော သဘောအနက် အဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်ပြတော်မူလျက်-

န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ၊ န ပိတာ နာပိ ဗန္ဓဝါ။

အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ။

ပဋာစာရေ = ချစ်သမီး ပဋာစာရာ..။ အန္တကေန = ဘဝဆုံးလျှင်း ရှင်သေမင်းသည်။ အဓိပန္နဿ = အချိန် ရောက်ကာ နှိပ်စက်လာသောသူ၏ (အဖို့ရာ)။ ပုတ္တာ = သား,သမီးတို့သည်။ တာဏာယ = သေမင်းရန်ကို တွန်းလှန် စောင့်ရှောက်ခြင်းငှါ။ န သန္တိ = မဖြစ်နိုင်ကြကုန်။ ပိတာ = ဘ,မိနှစ်ပါး ကျေးဇူးရှင်များသည်။ န သန္တိ = မဖြစ်နိုင်ကြကုန်။ ဗန္ဓဝါပိ =မေတ္တာဖွဲ့ပျိုး ဆွေမျိုး မိတ်သင်္ဂဟတို့သည်လည်း။ န သန္တိ = မဖြစ်နိုင်ကြကုန်။ ဉာတီသု = မိ,ဘ,သမီး,သား ဆွေမျိုးများတို့၌။ တာဏတာ = သေမင်းရန်ကို တွန်းလှန်ပယ်ဖျောက် စောင့်ရှောက်နိုင်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ = တစိုးတစိ မရှိချေ။

ဧတမတ္ထဝသံ ဉတွာ၊ ပဏ္ဍိတော သီလသံဝုတော။

နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ၊ ခိပ္ပမေ၀ ဝိသောဓယေ။

ပဏ္ဍိတော = ရှေ့နောက်အရေး ထောက်တွေးမြော်မြင် ပညာ့ရှင်သည်။ ဧတံ အတ္ထဝသံ = သေမင်းရန်ရောက် ကြုံလာမြောက်သော် စောင့်ရှောက်မည့်သူ တလူမျှမရှိခြင်း အကြောင်းရင်းကို။ ဉတွာ = ပညာဆင်ခြင် မြော်သိမြင်၍။ သီလသံဝုတော = ကိုယ်ကျင့်သီလ မပျက်ရအောင်

၇၈

နိစ္စကျင့်ဆောက် စောင့်ရှောက်သည်ဖြစ်၍။ နိဗ္ဗာနဂမနံ = နိဗ္ဗာန်ထုတ်ခြောက် ရောက်စေနိုင်သော။ မဂ္ဂံ = မဂ္ဂင်ရှစ်ခဏ်း အကျင့်လမ်းကို။ ခိပ္ပမေ၀ = လျင်စွာသာလျှင်။ ဝိသောဓယေ = ကျင့်ဆောင်နေ့စဉ် သုတ်သင်ရှင်းလင်းရာ၏” -

ဟူသော ဤဂါထာတို့ဖြင့် တရားဟောတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် မဟာပထဝီမြေမှုန့်ပမာဏ များလှစွာသော ကိလေသာတို့ကို သောတာပတ္တိ မဂ်ပညာမီးဖြင့် အပြီးတိုင် လောင်ကျွမ်း ပြာဖြစ်စေလျက် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏ = သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်လေ၏။

     သောတာပန်ဖြစ်ပြီးသောအခါ ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးသည် မြတ်စွာ ဘုရားရှင်ကို မိမိအား ရှင်ရဟန်းမ ပြုပေးရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပဋာစာရာ သူဌေးသမီးကို ဘိက္ခုနီမတို့ထံ ခေါ်ဆောင်၍ ရှင်ရဟန်းမ ပြုပေးစေတော်မူလေ၏။ ပဋာစာရာ ဘိက္ခုနီမသည် ရဟန်းမိန်းမအဖြစ်ကို ရပြီးသည့်နောက် အထက်မဂ်အလို့ငှါ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်ကျင့်ကြံနေစဉ် တနေ့သ၌ ရေအိုးဖြင့် ရေကိုခပ်၍ ခြေတို့ကို ဆေးကြောရန် ရေလောင်းလေလျှင် ထိုရေသည် အနည်းငယ်သော အရပ်တိုင်အောင်ရောက်၍ ပြတ်လေ၏။ ဒုတိယအကြိမ် လောင်းပြန်သောအခါ ထိုအရပ်ထက် အနည်းငယ်ဝေးသော အရပ်တိုင်အောင် ရောက်၍ ပြတ်လေ၏။ တဖန် တတိယအကြိမ် လောင်းပြန်သောအခါ ထိုဒုတိယအရပ်ထက် အနည်းငယ်ဝေးသော အရပ်တိုင်အောင် ရောက်၍ ပြတ်လေ၏။

ပဋာစာရာထေရီ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း

     ပဋာစာရာထေရီသည် ထိုရေသုံးမျိုးရောက်ရာ အရပ်သုံးမျိုးကိုပင် အာရုံယူ၍ အရွယ်သုံးပါးတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားပြီးလျှင်-

၇၉

“ငါသည် ပဌမအကြိမ် သွန်းလောင်းအပ်သော ရေကဲ့သို့ ဤသတ္တဝါတို့သည် ပဌမအရွယ်၌လည်း စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်နိုင်ကြကုန်၏၊ ထိုပဌမရေထက် အနည်းငယ်ဝေးသော အရပ်တိုင်အောင် ရောက်၍ ပြတ်လေသော ဒုတိယအကြိမ် လောင်းအပ်သော ရေကဲ့သို့ မဇ္ဈိမအရွယ်၌လည်း စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်နိုင်ကြကုန်၏၊ ထိုဒုတိယရေထက် အနည်းငယ်ဝေးသော အရပ်တိုင်အောင် ရောက်၍ ပြတ်လေသော တတိယအကြိမ် လောင်းအပ်သော ရေကဲ့သို့ ပစ္ဆိမအရွယ် = နောက်ဆုံးအရွယ်၌လည်း စုတိပြတ်ကြွေ ဧကန်ပင် သေကြကုန်၏”–

ဟု ပညာသက်ဝင် ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ နေလေ၏။ ထိုကဲ့သို့ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံကို ရယူဆင်ခြင်ပြီးလျှင် ပဋာစာရာထေရီသည် “ဤရေသုံးမျိုးလုံးပင် ကုန်ခန်းပျက်စီးခြင်းသဘော ရှိသကဲ့သို့ ဤအတူ သတ္တဝါတို့၏ အာယုသင်္ခါရများသည်လည်း ကုန်ခန်းပျက်စီးခြင်း သဘောရှိကုန်၏”ဟု အနိစ္စလက္ခဏာကို၎င်း, ထိုအနိစ္စလက္ခဏာကို အစဉ်လျှောက်သဖြင့် ဒုက္ခလက္ခဏာ, အနတ္တလက္ခဏာ နှစ်ပါးတို့ကို၎င်း စူးစမ်းဆင်ခြင်လျက် ဝိပဿနာအလုပ် ပွါးများအားထုတ်နေစဉ် ဥတုသပ္ပါယကို ရယူလိုသဖြင့် မိမိနေရာ ကျောင်းတိုက်ခန်းသို့ ဝင်လေလျှင် အမိုက်မှောင်ကို ပယ်ဖျောက်ရန် ဆီမီးခွက်ကို စွဲကိုင်ကာ အခန်းတွင်းသို့ ဝင်ရောက်၍ ဆီမီးခွက်ကို နေရာတကျ ထားပြီးလျှင် ညောင်စောင်းငယ်၌ ထိုင်လျက်ပင်လျှင် ဆီမီးခွက်ကို ငြိမ်းစေရန် အပ်သံချွန်ဖြင့် ဆီမီးစာကို ဆီသို့ရှေးရှူ ဆွဲငင်လိုက်လေသည်။

     ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်၌ ထိုင်နေတော်မူရင်းကပင် ကိုယ်တော်ရောင်ကို ဖြန့်လွှတ်၍ ထေရီမ၏ မျက်မှောက်၌ ရပ်တည်ကာ ဟောတော်မူသကဲ့သို့-

“ချစ်သမီး ပဋာစာရာ.. သင်ချစ်သမီး စဉ်းစားဆင်ခြင်သော ဤအကြောင်းအရာသည် စဉ်းစားဆင်ခြင်သည့်အတိုင်း မှန်ပေ၏၊ ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့သည်ပင်

၈၀

စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခြင်းသဘော ရှိကြကုန်၏၊ သို့ရကား ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်း, ပျက်ခြင်းကို ဉာဏ်ပညာဖြင့် မသိမြင်သောသူ၏ အနှစ်တရာ အသက်ရှင်နေရခြင်းထက် ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်း, ပျက်ခြင်းကို ဉာဏ်ပညာဖြင့် သိမြင်သောသူ၏ တရက်မျှသော်၎င်း, တခဏမျှသော်၎င်း အသက်ရှင်နေရခြင်းသည် ချီးမွမ်းအပ် အထူးသဖြင့် မြတ်လှပေ၏”—

ဟု ဤအနက်သဘောကို ဖော်ပြတော်မူလျက်-

“ယော စ ၀ဿသတံ ဇီဝေ၊

အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ။

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊

ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယံ။

ပဋာစာရေ = ချစ်သမီး ပဋာစာရာ..။ ယော စ = အမှတ်မထင် အကြင်သူသည်ကား။ ဥဒယဗ္ဗယံ = ရုပ်နာမ် နှစ်သင်း ဖြစ်ပျက်ခြင်းကို။ အပဿံ-အပဿန္တော = ဝိပဿနာ ဉာဏ်မျက်စိဖြင့် မသိမမြင်ပဲ။ ဝဿသတံ = အနှစ်တရာ ရှည်မြင့်ကြာအောင်။ ဇီဝေ-ဇီဝေယျ = အသက်ရှည်ထွေ တည်နေရာ၏။ တဿ = ထိုသူ၏။ ဇီဝတော = အနှစ်တရာ ရှည်မြင့်ကြာအောင် ခန္ဓာဆက်စဉ် အသက်ရှင်၍ နေရခြင်းထက်။ ဥဒယဗ္ဗယံ = ရုပ်နာမ်နှစ်သင်း ဖြစ်ပျက်ခြင်းကို။ ပဿတော = ဝိပဿနာ ဉာဏ် မျက်စိဖြင့် ကြည့်ရှုဆင်ခြင် သိမြင်နေသောသူ၏။ ဧကာဟံ = ကာလမကြာ တရက်တာမျှ။ ဇီဝိတံ = ခန္ဓာဆက်စဉ် အသက်ရှင်၍ နေရခြင်းသည်။ သေယျော = အထူးသဖြင့် ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏” -

ဟူသော ဤဓမ္မပဒတရားဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဂါထာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ ပဋာစာရာထေရီသည် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏ = ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာထေရီဖြစ်လေ၏။

၈၁

(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရရှိခြင်း

     ပဋာစာရာထေရီသည် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်၌ အလုံးစုံသော ဝိနည်းပိဋကတ်ကို အကျယ်အားဖြင့် သင်ကြားတတ်မြောက်၍ ဝိနည်းနှင့်စပ်သော အကြောင်းအရာ အရေးအခင်းများကို ဟုတ်မှန်သည့်အတိုင်း ဟောကြား ဖြေဆိုလေ့ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်တချိန်ဝယ် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ နေထိုင်တော်မူကာ ဘိက္ခုနီမတို့ကို အစဉ်အတိုင်း ရာထူး = ဌာနန္တရ၌ ထားတော်မူသည်ရှိသော် ဤပဋာစာရာ ရဟန္တာထေရီမကို-

“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ပဋာစာရာ = ရဟန်းတို့.. ဝိနည်းကို ဆောင်ကုန်သော ငါဘုရား၏ တပည့်မ = သာဝိကာ ဘိက္ခုနီမတို့တွင် ပဋာစာရာဘိက္ခုနီသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-

ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ “ဝိနယဓရ = ဝိနည်းကို ဆောင်သောအရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။

ဤကား ပဋာစာရာထေရီ အကြောင်းတည်း။

**********