ကိသာဂေါထမီထေရီအကြောင်း

by မင်းကွန်းဆရာတော်

←(၁၁) ဘဒ္ဒကစ္စနာ = ယသောဓရာထေရီအကြောင်း

မဟာဗုဒ္ဓဝင် by မင်းကွန်းဆရာတော် (၁၂) ကိသာဂေါထမီထေရီအကြောင်း

(၁၃) သိင်္ဂါလကမာတုထေရီအကြောင်း→

(က) ထေရီမ၏ ရှေးဆုတောင်း

     ဤကိသာဂေါတမီ ထေရီအလောင်း အမျိုးကောင်းသမီးသည် ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါဝယ် ဟံသာဝတီ မင်းနေပြည်၌ မထင်ရှားသော အမျိုးသမီးဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာစဉ် မြတ်စွာဘုရားက ဘိက္ခုနီမတပါးကို “လူခစီဝရဓရ = ခေါင်းပါးသော သင်္ကန်းကို ဆောင်သောအရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူသည်ကို တွေ့မြင်ရ၍ အားကျကာ မိမိစွမ်းအားရှိသလောက် အဓိကာရကောင်းမှု ကုသိုလ်ကို ပြုပြီးလျှင် ထိုလူခစီဝရဓရဧတဒဂ်ရာထူးကို

၁၃၁

ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုခဲ့လေသည်။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရားကလည်း ဤအကျွန်ုပ်တို့ မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာဝယ် ထိုဆုတောင်း ပြည့်စုံမည့်အကြောင်း ဗျာဒိတ်စကား ကြားတော်မူလေသည်။

ကိကီမင်းကြီး၏ သမီးတော်ဘဝ

     ထိုအမျိုးသမီးသည် ကမ္ဘာတသိန်းကြာ အပါယ်လေးပါး မလားမရောက်ရပဲ နတ်ပြည် လူ့ပြည်တို့၌ ကျင်လည် ကျက်စားခဲ့၍ ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာဝယ် ကဿပမြတ်စွာ လက်ထက်တော်အခါ၌ ဗာရာဏသီပြည် ကိကီမင်းကြီး၏ သမီးတော် ခုနစ်ယောက်တို့တွင် ငါးယောက်မြောက် “ဓမ္မာ”မည်သော သမီးတော်ဖြစ်၍ အနှစ် နှစ်သောင်းကြာ ကောမာရိဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို ကျင့်သုံးခဲ့လေသည်။

(ခ) နောက်ဆုံးဘဝ ရဟန်းမ-ပြုခြင်း

     ဓမ္မာမင်းသမီးသည် ထိုဘဝမှ စုတေ၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ လားရောက်ရပြီးလျှင် ဤနောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝ၌ ပင်ကိုယ်က သူဌေးမျိုးဖြစ်လျက် စီးပွါးပျက်ကပ်တိုက်ကာ ဆင်းရဲ၍နေသော အမျိုး(သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် ဆင်းရဲသောအမျိုး)၌ အမျိုးသမီး ဖြစ်လာလေသည်၊ သူ၏အမည်ကား ဂေါတမီ အမည်ရှိလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ကြုံလှီသေးငယ်သော ကိုယ်ကာယရှိသောကြောင့် ထိုအမျိုးသမီးကို “ကိသာဂေါတမီ = ကြုံလှီသေးသွယ်သော ဂေါတမီ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။

(ထိုကိသာဂေါတမီ အမျိုးသမီး၏ သူဌေးချွေးမဖြစ်ရပုံကို ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် စာမျက်နှာ ၄၄၃, ၄၄၄-တို့မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြပါဦးအံ့)–

ကံကုန်လျှင် စီးပွါးပျက်တတ်သည်

“ယဒါ ကမ္မက္ခယော ဟောတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဝိနဿတိ။

၁၃၂

ဟူသော နိဓိကဏ္ဍသုတ္တန်လာ ဒေသနာတော်အတိုင်း သာဝတ္တိပြည်ဝယ် တဦးသော သူဌေး၏အိမ်၌ ကုဋေလေးဆယ်သော ရွှေငွေပစ္စည်း ဥစ္စာများသည် (ထိုသူဌေး၏ ကုသိုလ်ကံအဟုန် ကုန်သောကြောင့်) အံ့ဩဖွယ်ရာ မီးသွေးခဲများသာဖြစ်၍ တည်နေလေ၏။ သူဌေးသည် ထိုအဖြစ်အပျက်ကို တွေ့ရ၍ သောကကြီးစွာ ဖြစ်ရှိကာ အစာအာဟာရကို မစားနိုင်တော့ပဲ ညောင်စောင်း၌ လဲလျောင်း၍သာ နေရှာလေ၏။ ထိုသူဌေး၏ သူငယ်ချင်းတယောက် အိမ်သို့ရောက်လာ၍ “သူငယ်ချင်း.. အဘယ့်ကြောင့် ဤမျှလောက် စိုးရိမ်ပူဆွေးရသနည်း”ဟု မေး၍ ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရလေသော် “သူငယ်ချင်း.. မစိုးရိမ်ပါလင့်၊ အကြောင်းဥပါယ်တမျဉ်ကို ငါ စဉ်းစားမိပါသည်။ ထိုဥပါယ်တမျဉ်ကို သူငယ်ချင်း ပြုလုပ်စေချင်ပါသည်”ဟု ပြောလေ၏။ သူဌေးက “မိတ်ဆွေ.. အဘယ်သို့ ပြုရမည်နည်း”ဟု မေးလေလျှင် သူငယ်ချင်းဖြစ်သူသည် ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း နည်းလမ်း ဥပါယ်ကောင်းကို ပြောပြလေသည်၊ ထိုဥပါယ်ကောင်းမှာ-

“သူငယ်ချင်း.. မိမိ၏ အိမ်ဈေး (မိမိအိမ်အတွင်း ဆိုင်ခင်းလောက်၍ လူအများ မြင်နိုင်လောက်သည့် နေရာ)၌ ဖျာကိုခင်း၍ ထိုဖျာပေါ်၌ မီးသွေးများကို စုပုံထားကာ ဈေးရောင်းနေသော သူကဲ့သို့ သူငယ်ချင်း ထိုင်နေပါ။

မိမိအိမ်ရှေ့မှ သွားကြလာကြသော လူတို့အနက် “သူဌေး.. အခြားလူများသည် အဝတ်အထည်, ဆီ, ပျား, တင်လဲ- စသည်တို့ကို ရောင်းကြပါကုန်၏၊ အရှင်သူဌေးသည်ကား မီးသွေးတို့ကို ရောင်း၍နေသကိုး”ဟု ပြောလာသူတို့ကို (စကားအရှည် မပြောပဲ) “ကိုယ့်ဥစ္စာကို မရောင်းလျှင် ဘာလုပ်မည်နည်း”ဟုသာ တိုတိုတုတ်တုတ် ပြောလိုက်ပါလေ။ (ထိုသူများကား ဘုန်းကံရှင် မဟုတ်ကြဘူး-ဟု ဆိုလိုသည်)။

ထိုသို့မဟုတ်ပဲ “သူဌေး.. အခြားလူများသည် အဝတ်အထည် ဆီ, ပျား, တင်လဲ-စသည်တို့ကို ရောင်းကြပါကုန်၏၊

၁၃၃

အရှင်သူဌေးသည်ကား ရွှေတွေ ငွေတွေကို ရောင်းချနေသကိုး”ဟု ပြောဆိုလာသူကို “ဘယ်မှာလဲ ရွှေငွေတွေ”ဟု ပြန်၍ မေးလိုက်ပါ၊ ထိုသူက “ဤပစ္စည်းတွေ”ဟု ပြောဆိုလျှင် “ထိုပစ္စည်းတွေကို ယူခဲ့ပါဦး”ဟု သူငယ်ချင်းက ပြောဆိုကာ လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် ခံယူလိုက်ပါ။ (ထိုသူသည် ဘုန်းရှင်ကံရှင် ဖြစ်ပါသည်) ဤနည်းဖြင့် ထိုသူပေးအပ်သော ဥစ္စာသည် သူငယ်ချင်း၏ လက်ထဲ၌ မူလပကတိအတိုင်း ရွှေတွေ ငွေတွေပင် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။

အထူး သတိပေးလိုသည်မှာ- ထိုသို့ ပြောဆိုလာသူသည် အကယ်၍ သတို့သမီးဖြစ်လျှင် ထိုသတို့သမီးကို သူငယ်ချင်း၏အိမ်၌ သားအတွက် (မယားအဖြစ်) ဆောင်ယူ၍ ကုဋေလေးဆယ်သော ထိုရွှေငွေဥစ္စာကို ထိုချွေးမအား အပ်နှင်းပါလေ၊ ထိုသို့အပ်နှင်းပြီး ထိုချွေးမက စီမံပေးအပ်သော ဥစ္စာကို သူငယ်ချင်း သုံးဆောင်ပါလေ။

အကယ်၍ ထိုသို့ ပြောဆိုလာသူသည် သတို့သားဖြစ်ခဲ့လျှင် သူငယ်ချင်း၏အိမ်၌ အရွယ်သို့ရောက်သော သမီးကို ထိုသတို့သားအား ပေး၍ ကုဋေလေးဆယ်သော ရွှေငွေများကို ထိုသားမက်အား အပ်နှင်းပြီးလျှင် ထိုသားမက်က စီမံပေးအပ်သော ဥစ္စာကို သူငယ်ချင်း သုံးဆောင်ပါလေ”–

ဤကဲ့သို့ နည်းလမ်းဥပါယ်ကောင်းကို ပေးလေသည်။

ဘုန်းရှင် ကံရှင် ကိသာဂေါတမီ

     စီးပွါးပျက်သူ သူဌေးသည် “အလွန်ကောင်းသော နည်းလမ်းဥပါယ်ဖြစ်သည်”ဟု ပြောဆိုကာ သူငယ်ချင်း ပြောသည့်အတိုင်း မိမိ၏အိမ်အတွင်း ဆိုင်ခင်းသင့်သည့် နေရာ = လမ်းသွားလမ်းလာ လူအများ မြင်လောက်သည့်နေရာ၌ မီးသွေးများကို အစုအပုံပြု၍ ရောင်းနေသကဲ့သို့ ထိုင်နေလေ၏။ “သူဌေး.. အခြားလူများသည်

၁၃၄

အဝတ်အထည်, ဆီ, ပျား, တင်လဲ- စသည်တို့ကို ရောင်းကြပါကုန်၏၊ အရှင်သူဌေးကမူ (ဂုဏ်နှင့်မလိုက်အောင်) အဘယ့်ကြောင့် မီးသွေးတို့ကို ရောင်း၍နေသနည်း”ဟု မေးမြန်းပြောဆိုလာသော (ဘုန်းကံရှင် မဟုတ်သူ) လူတို့အား သူဌေးသည် “မိမိ၏ဥစ္စာကို မရောင်းချလျှင် ဘာလုပ်မည်နည်း”ဟုသာ တိုတိုတုတ်တုတ် စကားတုံ့ ပေးလိုက်လေ၏။

     ထို့နောက် တနေ့သောအခါ ရှေးဖော်ပြရာပါ အထည်ကြီးပျက် စီးပွါးပျက် သူဌေးသမီး ကိသာဂေါတမီသည် မိမိ၏ကိစ္စတခုဖြင့် ထိုအိမ်ဈေးတံခါးဝသို့ ရောက်ရှိလာ၍ သူဌေးကို မြင်လေလျှင် “အို ဖခင်.. အသို့နည်း = ဘယ့်နှာလဲ၊ အခြားလူများသည် အဝတ်အထည်, ဆီ, ပျား, တင်လဲ- စသည်တို့ကို ရောင်းကြပါကုန်၏၊ ဖခင်သည်ကား ရွှေတွေ ငွေတွေကို ရောင်းချ၍နေသကိုး”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ သူဌေးက “သမီး.. ဘယ်မှာလဲ ရွှေငွေတွေ”ဟု မေး၍ ကိသာဂေါတမီက “ဖခင်သည် ထိုရွှေတွေ ငွေတွေကိုပင် ကိုင်၍ ထိုင်နေသည်မဟုတ်လော”ဟု ပြောလေလျှင် သူဌေးသည် “သမီး.. ထိုရွှေငွေတွေကို ယူခဲ့ပါဦး”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ကိသာဂေါတမီသည် လက်ခုပ်အပြည့်ယူ၍ သူဌေး၏ လက်နှစ်ဖက်တို့၌ လောင်းထည့်ပေးလိုက်လေ၏။ ထိုပစ္စည်းအားလုံးသည် မူလပကတိအတိုင်း ငွေနှင့် ရွှေများသာ ဖြစ်လေတော့၏။

ကိသာဂေါတမီ သူဌေးချွေးမ ဖြစ်လေပြီ

     ထိုအခါ ကိသာဂေါတမီကို သူဌေးသည် “သမီး.. သမီး၏အိမ်သည် အဘယ်အမည် ရှိသနည်း”ဟု မေး၍ ကိသာဂေါတမီက “ဤသို့သောအမည် ရှိပါ၏”ဟု ဖြေကြားအပ်လေသော် ထိုကိသာဂေါတမီ၏ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျား မရှိသေးသူအဖြစ်ကို သိပြီးနောက် မီးသွေးဖြစ်နေသော ဥစ္စာစုကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းလျက် ကိသာဂေါတမီကို မိမိ၏သားအတွက် (=ဇနီးအဖြစ်) ဆောင်ယူခဲ့ပြီးလျှင် ကုဋေလေးဆယ်သော ဥစ္စာကို နှင်းအပ်လေ၏။ ထိုအခါ အလုံးစုံသည်ပင် မူလပကတိအတိုင်း

၁၃၅

ငွေနှင့် ရွှေချည်း ဖြစ်လေတော့၏။ ။(ဤစကားစုကား ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာမှ လာသတည်း)။

     ကိသာဂေါတမီသည် နောက်တချိန်၌ သားကို ဖွားမြင်လေ၏။ ထိုအခါ (ရှေးက ဆင်းရဲသူသမီးဟု လွှမ်းမိုးနိုင်ထက်ကလူ ပြုကြသော်လည်း) သားယောက်ျားကလေး ဖွားမြင်လာသည့်အတွက် တအိမ်သားလုံးတို့က မြတ်နိုးတနာမှု ပြု၍လာကြလေ၏။ အထူးအားဖြင့် ကိသာဂေါတမီ၏ ထိုသားကလေးသည် ပြေးကာ လွှားကာ ကစားနိုင်သော အရွယ်မှာပင် သေဆုံး၍ သွားလေ၏။ သို့ရကား တကြိမ်မျှ သားသောက မတွေ့ဘူးသော ကိသာဂေါတမီ၏ သန္တာန်ဝယ် သောကကြီးစွာ ဖြစ်၍လာလေ၏။ ကိသာဂေါတမီသည် “ငါကား ဤအိမ်၌ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ ခေါင်းပါးနွမ်းနယ်ရာမှ သားကလေးမွေးဖွားသော အချိန်ကစ၍ အပူဇော်ခံ အမြတ်နိုးခံဘဝသို့ ရောက်ခဲ့ရလေပြီ၊ ဤလူများသည် ငါ့သားကလေး (ဥတုဇရုပ်ကလာပ်)ကို မြို့ပြင်၌ စွန့်ပစ်ရန် အားထုတ်ကြကုန်လေရာ၏”ဟု အောက်မေ့၍ သားကလေးအလောင်းကို ရင်ခွင်ဖြင့်ပိုက်၍ “ကျွန်တော်မသားကလေးအတွက် အသက်ရှင်ဆေး ပေးကြပါကုန်”ဟု နှုတ်က တတွတ်တွတ်ပြောဆိုကာ (=သောကရူး ရူးသွပ်လျက်) အိမ်ပေါက်စေ့ လှည့်လည် သွားလာလေတော့သည်။

     မြင်တိုင်းမြင်တိုင်းသော အရပ်၌ လူများက “အဘယ်အရပ်၌ သင်သည် သေပြီးသူအတွက် အသက်ပြန်၍ ရှင်သောဆေးကို တွေ့ဘူး မြင်ဘူးသနည်း”ဟု လက်ဖြောက်တီးကာ ပြက်ရယ်မှု ပြုကြလေ၏။ ကိသာဂေါတမီသည် ထိုလူများ၏ စကားဖြင့်လည်း အသိတရား သတိတရား မရနိုင်ရှာချေ။ ထိုအခါ ကိသာဂေါတမီကို ပညာရှိသူ လူတယောက်က တွေ့မြင်ရ၍ “ဩ.. ဤသူငယ်မသည် သားသောကကြောင့် စိတ်ပြန့်လွင့်ခြင်းသို့ ရောက်ရှာသည် ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤသူငယ်မအတွက် ဆေးကို အခြားသူ တဦးတယောက်မျှ သိလိမ့်မည်မဟုတ်၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်သာလျှင် သိတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်မိ၍

၁၃၆

“ချစ်သမီး.. သင်ချစ်သမီး၏ သားကလေးအတွက် အသက်ပြန်၍ ရှင်မည့်ဆေးကို မြတ်စွာဘုရားမှတပါး အခြား သိနိုင်သောသူမည်သည် မရှိချေ၊ စင်စစ်သော်ကား နတ်နှင့်တကွသော သတ္တလောက၌ အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည်၏အဦး ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ရှိ၏၊ ချစ်သမီးသည် ထိုမြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့သာ သွားရောက်၍ မေးပါလေလော့”ဟု အကြံပေး တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေ၏။

မြတ်ဘုရားပေးသည့်

သောကငြိမ်းကြောင်း ဥပါယ်ကောင်း

     ထိုအခါ ကိသာဂေါတမီသည် “ဤပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်သည် အမှန်ကိုပြောဆို၏”ဟု အောက်မေ့၍ သားကလေး၏ အလောင်းကို ပိုက်ယူကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ် တရားဟောရန် ဗုဒ္ဓါသနဓမ္မပလ္လင်ဝယ် ထိုင်နေတော်မူသော အချိန်၌ ပရိသတ်အစွန်းက ရပ်တည်ကာ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်မ၏ သားကလေးအတွက် အသက်ရှင်ဆေးကို ပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု ဟစ်အော် လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိသာဂေါတမီ၏ မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိဿယကို မြင်တော်မူ၍ “ချစ်သမီးဂေါတမီ.. သားကလေးအသက်ရှင်ရန် ဆေးအလို့ငှါ ဤအရပ်သို့လာရောက်သော သင်ချစ်သမီးသည် ကောင်းသည်ကို ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ = သားအသက်ရှင်ဆေး ရရန်အတွက် ဤအရပ်သို့ သင်ချစ်သမီး လာရောက်ခြင်းသည် အလွန်ကောင်းမြတ်လှပေ၏၊ ချစ်သမီး.. သွားပါချေ၊ သာဝတ္ထိပြည်တွင်းသို့ဝင်၍ အစွန်အဖျားဖြစ်သော အိမ်မှစကာ တမြို့လုံးကို လှည့်လည်ပြီးလျှင် လူတယောက်မျှ မသေဘူးသောအိမ်မှ မုံညင်းဆီ အနည်းငယ်ကို ယူဆောင်ခဲ့လော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။

(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို သတိပြုရာ၏၊ မြတ်စွာဘုရား၏ မိန့်ကြားတော်မူချက်မှာ “လူတဦးတယောက်မျှ

၁၃၇

မသေဘူးသောအိမ်မှ မုံညင်းဆီ အနည်းငယ်ကို ရှာဆောင်ခဲ့လော့” ဟူ၍သာ ဖြစ်သည်၊ “ထိုမုံညင်းဆီရလျှင် သင်၏သားကလေး အသက်ပြန်ရှင်လာမည်”ဟု မိန့်ကြားတော်မူသည် မဟုတ်။ စင်စစ်သော်ကား “ငါတဦးတည်းသာ သားနှင့် ကွေကွင်းရခြင်း = ဆင်းရဲဒုက္ခကို တွေ့ရသည်မဟုတ်၊ လူတိုင်းလူတိုင်းပင် ထိုဆင်းရဲဒုက္ခကို တွေ့ကြုံရပါတကား”ဟု ကိသာဂေါတမီ၏ သန္တာန်၌ အသိမှန် အမြင်မှန်ရ၍ သောကငြိမ်းအေးရန်သာ ရှေးဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း မုသားမပါ မိန့်ကြားတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်ကို သတိပြုရာ၏)။

     ကိသာဂေါတမီသည် (ထိုမုံညင်းဆီရလျှင် မိမိသားကလေး အသက်ပြန်ရှင်လာမည်ဟု အောက်မေ့ကာ) “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံ၍ အားရဝမ်းသာစွာ မြို့တွင်းသို့ဝင်ပြီးလျှင် ပဌမတွေ့ရသော အိမ်၌ပင် “မြတ်စွာဘုရားက ကျွန်တော်မ၏သားကလေး အသက်ပြန်ရှင်ဆေးအတွက် မုံညင်းဆီ အနည်းငယ်ကို အယူအဆောင် ခိုင်းတော်မူပါသည်။ ကျွန်တော်မအား မုံညင်းဆီ အနည်းငယ်ကို ပေးတော်မူကြပါ”ဟု အိမ်ရှင်တို့အား ပြောကြားလေ၏။ အိမ်ရှင်များက “ယူလော့ = ရော့ ဂေါတမီ..”ဟု ပြောဆိုကြ၍ မုံညင်းဆီ အနည်းငယ်ကို ထုတ်၍ ပေးကြလေလျှင် ကိသာဂေါတမီသည် “ကျွန်တော်မကား ဤကဲ့သို့ မမေးမမြန်းပဲ မယူနိုင်ပါ၊ ဤအိမ်၌ ရှေးက တစုံတယောက် သေသောသူမည်သည် မရှိဘူးလော”ဟု မေးလေ၏။ အိမ်ရှင်တို့က “ဘယ့်နှယ်ပြောပါလိမ့် သမီးဂေါတမီ.. ဤအိမ်၌ ရှေးက သေသောသူများကို အဘယ်သူသည် ရေတွက်နိုင်ချိမ့်မည်နည်း = မရေမတွက်နိုင်သည်သာ”ဟု ပြောဆိုကြလေလျှင် ကိသာဂေါတမီသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် တော်ပါပြီ၊ ကျွန်တော်မသည် ဤမုံညင်းဆီကို မယူတော့ပါဘူး၊ ကျွန်တော်မကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က လူမသေဘူးသောအိမ်မှ မုံညင်းဆီကို ဆောင်ယူစေတော်မူပါသည်”ဟု ပြောဆိုကာ ထိုအိမ်မှ ထွက်ခဲ့လေသည်။

     ကိသာဂေါတမီသည် ဤနည်းဖြင့်ပင် နှစ်အိမ် သုံးအိမ် ဝင်ထွက်ခဲ့၍ တတိယအိမ်သို့ ဝင်ရောက်၍အပြီးတွင် “တမြို့လုံး၌ပင် ဤနည်းသာလျှင် ဖြစ်ချိမ့်မည်၊ ဤအချက်ကို သတ္တဝါတို့၏

၁၃၈

အစီးအပွါးကို လိုလားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မြင်တော်မူပြီး ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု သတိသံဝေဂကြီးစွာရလျက် ထိုတတိယအိမ်မှပင် မြို့ပြင်သို့ ထွက်ခဲ့၍ သုသာန်သင်းချိုင်း လုပ်တိုင်းသို့ သွားရောက်ကာ သားငယ်၏ ရုပ်အလောင်းကို လက်ဖြင့်ကိုင်၍ “ချစ်သား.. အမေကား ဤသေခြင်းသဘောသည် သင်ချစ်သားအားသာ ကွက်၍ဖြစ်၏-ဟု ကြံမှားခဲ့လေပြီ၊ ဤသေခြင်းသဘောကား စင်စစ်မှာ သင်ချစ်သားအားသာ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ဤသေခြင်းသဘောသည် လူအများနှင့်ဆက်ဆံ (=သက်ဆိုင်)သော သဘောဖြစ်ချေသည်”ဟု ပြောဆိုကာ သားငယ်၏ ရုပ်အလောင်းကို သုသာန်၌ စွန့်ပစ်ခဲ့၍—

န ဂါမဓမ္မော နော နိဂမဿ ဓမ္မော၊

န စာပိယံ ဧကကုလဿ ဓမ္မော။

သဗ္ဗဿ လောကဿ သဒေဝကဿ၊

ဧသေဝ ဓမ္မော ယဒိဒံ အနိစ္စတာ-

ဟူသော ဤဂါထာကို ရွတ်ဆို၍ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ သွားရောက်လေ၏။ (ဤဂါထာ၏ အနက်ကို နောက်မှ ရေးသားပေအံ့)။ ထိုအခါ ကိသာဂေါတမီကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သမီးဂေါတမီ.. သင်သည် မုံညင်းဆီကို ရအပ်ခဲ့ပြီလော”ဟု မေးတော်မူ၍ ကိသာဂေါတမီက “မြတ်စွာဘုရား.. မုံညင်းဆီဖြင့် ပြုရန်ကိစ္စကား ပြီးပါပြီ၊ စင်စစ်သော်ကား ရှင်တော်ဘုရားတို့သည် တပည့်တော်မအား ထောက်ရာတည်ရာကိုသာ ပေးတော်မူကြပါလော့”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိသာဂေါတမီအား ဓမ္မပဒကျမ်းလာ ဤဆိုလတ္တံ့သော ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူ၏-

တံ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တံ၊ ဗျာသတ္တမာနသံ နရံ။

သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ၊ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။

ဂေါတမိ = ချစ်သမီး ဂေါတမီ..။ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တံ = သမီးနှင့်သား ကျွဲနွားတို့ဖြင့် တအားတက်ကာ

၁၃၉

ယစ်မူး မေ့လျော့၍နေသော။ ဗျာသတ္တမနသံ = ရအပ်ရအပ် ဝတ္ထုပစ္စည်း အရပ်ရပ်တို့၌ ငြိကပ်တွယ်တာသော စိတ်ရှိ၍နေသော။ တံ နရံ = ထိုလူကို။ (သုတ္တံ = အိပ်ပျော်၍နေသော။ ဂါမံ = ရွာ၌နေသူ လူအပေါင်းကို။ မဟောဃော = ချောင်းပြည့်လျှံစီး ရေအယဉ်ကြီးသည်။ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ ဣဝ = ခွေးကိုမျှမကြွင်းအောင် တိုက်ဆောင်ယူငင်၍ သွားသကဲ့သို့)။ မစ္စု = မစ္စုခေါ်ငြား သေခြင်းတရားသည်။ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ = ယူဆောင်၍ သွားလေ၏”–

ဟူသော ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ကိသာဂေါတမီသည် ဂါထာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ (ဤကား အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ ဖွင့်ပြချက်ဖြစ်သည်)။

(ကိသာဂေါတမီ ထေရီအပဒါန် ပါဠိတော် အလိုအားဖြင့်- ကိသာဂေါတမီ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ ပြန်လာသောအခါ မြတ်စွာဘုရားက-

ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ။

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယံ-

ဟူသော ဂါထာ, (ဤဂါထာအနက်ကို အောက် ပဋာစာရာထေရီအကြောင်း စာမျက်နှာ ၈၀-၌ ဖော်ပြခဲ့ပြီ)။

န ဂါမဓမ္မော နော နိဂမဿ ဓမ္မော၊

န စာပိယံ ဧကကုလဿ ဓမ္မော။

သဗ္ဗဿ လောကဿ သဒေဝကဿ၊

ဧသေဝ ဓမ္မော ယဒိဒံ အနိစ္စတာ။

ဂေါတမိ = ချစ်သမီး ဂေါတမီ..။ ယဒိဒံ - ယာ အယံ အနိစ္စတာ = အကြင် ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ တခဏနှင့်ဖြစ်စဲ မမြဲခြင်းသဘောသည်။ အတ္ထိ = ရှိ၏။ အယံ = ဤရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ တခဏနှင့်ဖြစ်စဲ မမြဲခြင်းသဘောသည်။ န ဂါမဓမ္မော = တံတိုင်းမရှိ ဈေးမရှိ၍ သမ္မုတိဝေါဟာ ရွာဟုပညတ် တခုသောအရပ်ဝယ် သတ်မှတ်ပိုင်းခြား တကန့်သား၍ ဖြစ်ပွါးလေ့လာ မဟုတ်ပါတည့်။ နော နိဂမဿ ဓမ္မော = တံတိုင်းမစုံ ဈေးသာစုံ၍ နိဂုံပညတ် တခုသောအရပ်ဝယ် သတ်မှတ်ပိုင်းခြား တကန့်သား၍ ဖြစ်ပွါးလေ့လာ မဟုတ်ပါတည့်။

၁၄၀

န စာပိယံ ဧကကုလဿ ဓမ္မော = ဌာနနယ်ချုံး တနိဂုံးနှင့် ခေါ်ထုံးဝေါဟာ တမြို့ရွာဝယ် မျက်နှာမဲ့လျှင်း တအိမ်တွင်း၌ သင်းသီးသန့်ခြား တကန့်သား၍ ဖြစ်ပွါးလေ့လာ မဟုတ်ပါတည့်။ ဧသေဝ ဓမ္မော = ဤရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ တခဏနှင့်ဖြစ်စဲ မမြဲခြင်းသဘောသည်။ သဒေဝကဿ = နတ်ပြည်ခြောက်ရွာ ဗြဟ္မာနှစ်ဆယ်နှင့် တကွသော။ သဗ္ဗဿ လောကဿ = အလုံးစုံလောက ရှိသမျှ သတ္တဝါအပေါင်း၏။ ဓမ္မော = ဆန်မငြင်းသာ မတင်းသာသည့် ဓမ္မတာမျိုး တရားလမ်းရိုးကြီးပါပေတည်း။

ရုပ်နာမ်နှစ်ဖြာ၊ ငါးခန္ဓာတို့၊ ဖြစ်လာတိုင်းပင်၊ ကွယ်ချုပ်ဝင်သည့်၊ ဤသင်္ခါရ၊ သဘာဝကား၊ ဌာနနယ်ချုံး၊ တနိဂုံးနှင့်၊ ခေါ်ထုံးဝေါဟာ၊ တမြို့ရွာဝယ်၊ မျက်နှာမဲ့လျှင်း၊ တအိမ်တွင်း၌၊ သင်းသီးသန့်ခြား၊ တကန့်သား၍၊ ဖြစ်ပွါးလေ့လာ၊ မဟုတ်ပါဘူး။ ဗြဟ္မာ,လူ,နတ်၊ ထုတ်ချင်းခတ်အောင်၊ ဥပါဒ်စလျှင်၊ ဌီသို့ဝင်၍၊ ဘင်္ဂက္ခဏ၊ မရဏဖြင့်၊ ရွရွလှုပ်လှုပ်၊ တချုပ်ချုပ်လျှင်၊ နာမ်ရုပ်နှစ်မျိုး၊ ဖြစ်တိုင်းညှိုးသည်-

အရိုး အနိစ္စချည်းသာတည်း။

အရိုး ဒုက္ခချည်းသာတည်း။

အရိုး အနတ္တချည်းသာတည်း-

ဟူသောဂါထာ = ဤတရားနှစ်ဂါထာကို ဟောကြားတော်မူသည်ကို ကြားနာရ၍ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေသည်-ဟု ထေရီမကြီးကိုယ်တိုင် မိမိ၏ဖြစ်စဉ် ကျင့်စဉ်ကို ပြန်လည် ဟောကြားအပ်သောကြောင့် ထိုအပဒါန်ပါဠိတော် အလာကိုလည်း အထူးသတိချပ် မှတ်ယူရာ၏)။

     ကိသာဂေါတမီသည် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပြီးနောက် = သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရဟန်းမ ပြုပေးပါရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းမ-ပြုရန် ခွင့်ပြုတော်မူလေသည်။ ကိသာဂေါတမီသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို လက်ျာရစ်သုံးပတ် လှည့်လည်ကာ ရှိခိုး၍ ဘိက္ခုနီကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် ရှင်အဖြစ်, ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူလေ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ ကိသာဂေါတမီထေရီဟူ၍ ထင်ရှားလေ၏။

၁၄၁

ကိသာဂေါတမီထေရီ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း

     ကိသာဂေါတမီ ထေရီသည် ရဟန်းမ-ပြုပြီးနောက် ဝိပဿနာတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေရာ တနေ့သ၌ ဥပုသ်အိမ် သိမ်အပြင်ဝယ် မိမိအလှည့်အကြိမ် ရောက်သဖြင့် ဆီမီးညှိထွန်းပြီး ထိုဆီမီးတောက်ကို ကြည့်ရှုကာ ထိုင်နေသည်ရှိသော် ဆီမီးအလျှံတို့ တဖြစ်ပျက်ပျက်ရှိနေသည်ကို မြင်ရ၍ “ဤဆီမီးအလျှံများ ဖြစ်၍ ဖြစ်၍ ပျက်ကုန်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဤသတ္တဝါတို့သည်လည်း ဖြစ်လည်းဖြစ်ကြ, ပျက်လည်းပျက်ကြကုန်၏၊ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြသူများသာ မထင်ပဲရှိကုန်၏”ဟု အာရုံနိမိတ်ကို ရယူလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီ ကျောင်းတော်ဝယ် ထိုင်နေတော်မူရင်းကပင် ရောင်ခြည်တော်ကို ဖြန့်လွှတ်၍ ထေရီမ၏ မျက်မှောက်၌ ထိုင်နေကာ ဟောတော်မူသကဲ့သို့ “ချစ်သမီးဂေါတမီ.. ဤချစ်သမီး စဉ်းစားမိသည့်အတိုင်း မှန်လှပေ၏။ ဤသတ္တဝါတို့သည် ဆီမီးအလျှံတို့ကဲ့သို့ ဖြစ်လည်းဖြစ်ကြ, ပျက်လည်းပျက်ကြကုန်၏၊ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြသူများသာ မထင်ပဲ ရှိကုန်၏။ ဤသို့ နိဗ္ဗာန်တရားကို မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ဖြင့် မမြင်ရသောသူတို့၏ အနှစ်တရာ အသက်ရှင်ရခြင်းထက် နိဗ္ဗာန်ကို မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်ဖြင့် မြင်ရသောသူ၏ တခဏမျှ အသက်ရှင်ရခြင်းက ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူ၍ စကားအနုသန္ဓေ ဆက်စပ်ပြီးလျှင် တရားဟောတော်မူလိုရကား ဤဆိုလတ္တံ့သော ဂါထာကို ဟောတော်မူ၏-

ယော စ ၀ဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ အမတံ ပဒံ။

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော အမတံ ပဒံ။

ဂေါတမိ = ချစ်သမီး ဂေါတမီ..။ ယော စ = အမှတ်မထင် အကြင်သူသည်ကား။ အမတံ ပဒံ = သေခြင်းကင်းရာ မဟာအသင်္ခတဓာတ် အမြိုက်နိဗ္ဗာန် ပရမတ်ကို။ အပဿံ-အပဿန္တော = မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်

၁၄၂

နှစ်တန်သော ဓမ္မမျက်စိဖြင့် မသိမမြင်ပဲ။ ဝဿသတံ = အနှစ်တရာ ရှည်မြင့်ကြာအောင်။ ဇီဝေ-ဇီဝေယျ = အသက်ရှည်ထွေ တည်နေရာ၏။ တဿ = ထိုသူ၏။ ဇီဝတော = အနှစ်တရာ ရှည်မြင့်ကြာအောင် ခန္ဓာဆက်စဉ် အသက်ရှင်၍ နေရခြင်းထက်။ အမတံ ပဒံ = သေခြင်းကင်းရာ မဟာအသင်္ခတဓာတ် အမြိုက်နိဗ္ဗာန် ပရမတ်ကို။ ပဿတော = မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ် နှစ်တန်သော ဓမ္မမျက်စိဖြင့် သိမြင်သောသူ၏။ ဧကာဟံ = ကာလမကြာ တရက်တာမျှ။ ဇီဝိတံ = ခန္ဓာဆက်စဉ် အသက်ရှင်၍ နေရခြင်းသည်။ သေယျော = အထူးသဖြင့် ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏။

     ကိသာဂေါတမီထေရီသည် ဤဂါထာအဆုံးဝယ် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေ၏ = အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာထေရီမ ဖြစ်လေ၏။

(ဂ) ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ရရှိခြင်း

     ဤကိသာဂေါတမီ ရဟန္တာထေရီမသည် ရဟန္တာဖြစ်ပြီးနောက် ပရိက္ခရာကို သုံးစွဲရာ၌ ခေါင်းပါးခြင်းဥက္ကဌ် အထွတ်အထိပ်ရောက် ကျင့်ဆောက်ကြိုးကုတ် (ရှေးဆုတောင်းအတိုင်း) အားထုတ်သူဖြစ်ရကား (၁) ဝတ္ထလူခ = အဝတ်အထည် အမျိုးအစားအားဖြင့် ကြမ်းတမ်းညံ့ဖျင်း၍ (၂) သုတ္တလူခ = သင်္ကန်းချုပ်သောချည် အနေအားဖြင့်လည်း ကြမ်းတမ်းခေါင်းပါး ညံ့ဖျင်းလျက် (၃) ရဇနလူခ = ဆိုးရည်အနေအားဖြင့်လည်း အပ်စပ်သည်ဟု ဆိုရရုံ ကြမ်းတမ်းခေါင်းပါး ညံ့ဖျင်းသည့် ဆိုးရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သည့် သင်္ကန်းကိုသာ ဝတ်ရုံသုံးဆောင်၍ လှည့်လည်သွားလာလေ့ရှိ၏။

     ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်အဖို့ဝယ် ဇေတဝန် ကျောင်းတော်၌ နေတော်မူလျက် ဘိက္ခုမနီတို့ကို အစဉ်အတိုင်း ဧတဒဂ်ရာထူးဌာနန္တရ၌ ထားတော်မူသည်ရှိသော် ဤကိသာဂေါတမီ ရဟန္တာထေရီမကို-

၁၄၃

“ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝိကာနံ ဘိက္ခုနီနံ လူခစီဝရဓရာနံ ယဒိဒံ ကိသာဂေါတမီ = ရဟန်းတို့.. သုံးမျိုးသော အခြင်းအရာဖြင့် ခေါင်းပါးညံ့ဖျင်းသော သင်္ကန်းကို ဆင်မြန်းဝတ်ရုံ သုံးဆောင်လေ့ရှိကြသည့် ငါဘုရား၏ တပည့်မ = သာဝိကာ ဘိက္ခုနီမများစွာတို့တွင် ကိသာဂေါတမီ ဘိက္ခုနီသည် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး ဖြစ်ပေ၏”-

ဟု ချီးကျူး မိန့်မြွက်တော်မူကာ “လူခစီဝရဓရ = ခေါင်းပါးညံ့ဖျင်းသော သင်္ကန်းကို ဆင်မြန်းဝတ်ရုံ သုံးဆောင်သော အရာ”ဝယ် အသာဆုံး အမြတ်ဆုံး = ဧတဒဂ်ရာထူး၌ ထားတော်မူလေ၏။

ဤကား ကိသာဂေါတမီထေရီ အကြောင်းတည်း။

**********