گل شڪر/ڀ
۸۴ - ڀڳو گهڙو ڍَون ڍَون ڪري.
جهڙو ڀڳو گهڙو، تهڙو اڄاڻ ماڻهو، يعني هن جو کڙڪو بڇڙو، تهڙو هن جو ڳالهوَ اجايو. جهڙو هنديءَ واري چيو آهي:
ان پوڇي هي جانيئي موُڍ ديک من ماهه،
ڇلڪي اوڇي نير پر، پوري ڇلڪي نانھ. اڻ پڇي مورک جو حال دل ۾ ڄاڻي وٺجي،
ڀريل دلي جو پاڻي نه ڇلڪي، ۽ اوڻي جو ڇُلڪي.
اهڙي ڳالهه نمبر ۱۱۵ واري پهاڪي ۾ پڻ هلي آهي.
۸۵ - ڀڳيءَ سان ئي ڀير، جاسين رتو راس ٿئي.
هي پهاڪو پڻ قناعت جو تاڪيد ٿو ڪري، جو جاسين تو وٽ دولت گهڻي نه آهي، تاسين سادي سودي تي سنجم ڪري دم لنگهاءِ. تنهن تي فارسيءَ واري پڻ چيو آهي:
گر نبود بالِش آگنِده پر،
خواب توان کرد حجر زير سر. جيڪڏهن وهاڻو کنڀن ڀريل نه هئي،
پاهڻ مٿي هيٺ ڏيئي ننڊ ڪري سگهجي.
۸۶ - ڀنگڙي سلطان، هيري موتيان دي کاڻ، نه جيوڻ ڪا آسرا، نه مرڻ دي ڪاڻ.
هي پهاڪو نجو ڀنگ پيڻ وارن موالين جي چوڻ جو آهي، جي ڀنگ پيڻ مهل ڀنگ جي ساراه بابت چوندا آهن، ۽ منجهانس ٻيو مطلب ڪو نه ٿو نڪري.
۸۷ - ڀنگان چيز ٻڏن، لنڊي رووي ڪڻڪ ڪُون.
هي پهاڪو پڻ ڀنگ پيڻ وارن موالين جي چوڻ جو آهي، پر سندس بُڻ هن طرح آهي، جو هڪڙي هنڌ ڪڻڪ ۽ ڀنگ جي پوک هڪٻئي جي ڀرسان پيئون هيون. اوچتو برسات ڏاڍي ٿي، جنهنڪري ٻئي پوکون ٻڏڻ لڳيون. پوک ڌڻيءَ جي جوءِ زيان ٿيندو ڏسي ڪڻڪ جي ٻڏڻ جو ارمان کائي رُئڻ لڳي. اوچتو اتاهون موالي هڪڙو لنگهيو، تنهن هي پهاڪو چيو. پر مطلب هي، جو سڀڪنهن کي پنهنجي مطلب واري ڳالهه، ۽ دل گهربل شي وڻي. پوءِ ٻئي کي وڻي ته ڇا، نه وڻي ته ڇا.
۸۸ - ڀنگ جهنگ ۾ پاڻي، ملڪ ۾ آباداني.
هي پهاڪو پڻ ڀنگ گهوٽڻ کان پوءِ ڀنگ ۾ پاڻي وجهڻ مهل موالي چوندا آهن، هن مطلب تي، جو جڏهن جهنگ ۾ پاڻي اچي تڏهن آبادي ٿئي، تنهن وانگي ڀنگ ۾ پاڻي پوڻ ڪري به ڄاڻ موالين لاءِ وَسَندي ٿئي.
۸۹ - ڀاڙي ۽ مسواڙ جو ڪئت ڪو نه آهي.
ڪئت يعني قاعدو، يعني ڀاڙو ۽ مسواڙ ڪڏهين سهانگو ڪڏهن مهانگو. جيتوڙي پهاڪي وارو رڳو ان ٻن ڪمن جي اگهه جي بيهڪ نه هئڻ جو بيان ڪري ٿو، پر سچ هيءَ ڳالهه آهي، جو دنيا جو ڪو به ڪم سدا هڪڙي حال ۾ نٿو رهي. تنهن تي اردوءَ واري چيو آهي:
جب گيا بلبل چمن ۾ ديک ڪي فصل خزان،
رو ڪي هس ڪهني لگا گاهي چنين گاهي چنان. جڏهن بلبل باغ ۾ ويئي جهولي جي مُند ڏسي،
روئي کلي چيائين ڪڏهن ڪيئن ڪڏهن ڪيئن.
۹۰ - ڀينر ڀنڀوران جي ڀڳيون سي ڇٽيون.
ڀنڀور هڪڙو جبل ۾ ڳوٺ، جنهن ۾ سسئي ٿي لنگهي آهي، پهاڪي جو مطلب هي آهي، جو سسئي جڏهن ڀنڀور کان ڀڳي، تڏهن ڪَرَ ڇٽي. تنهن وانگي جو ماڻهو دنيا جي کَپِتَن کان ڀڄندو، سو ڌڻيءَ کي واصل ٿيندو.
۹۱ - ڀنگي ڀائر ٻه صوفي ست هزار، ماري مُتهرن سان ڌڙ ڪيائون ڌار، پيئي لوڪ پچار ته پِڙُ ڀنگين کٽيو.
صوفي يعني ڀنگ جو اڻ پياڪ. مُتهرو يعني ڀنگ گهوٽڻ جو ڏنڊو. هي پهاڪو رڳو ڀنگ پيئندڙن موالين جي گهٻي جو آهي، جي پاڻ کي اهڙو سورهه ٿا ڄاڻن، جو ڪَرَ (۷۰۰۰) ستن هزارن صوفين کي، ٻن موالين ماري ورتو. سو جي اهڙا سورهه هئن ها، ته جيڪر حبش جي ويڙهه تي ڪُڏي ويا؛ پر ڪوڙ جو مسئلو ڪوڙ.
۹۲ - ڀنگي دي جوءِ سهاڳڻ، آفيمي دي جوءِ رووي، ڪئفي دي جوءِ اِينوين آکي، ماريا هت نه هووي.
هن پهاڪي مان ڌار مطلب ڪو نه نڪري ٿو، رڳو نشي پيڻ وارن جا لڇڻ ڏيکاري ٿو. هن ريت، جو ڀنگ پيڻ وارو ماڻهو نشي جي مهل زبان توڙي دل ڪئنري رکندو آهي؛ تنهنڪري سنديس جوءءِ ڪنانس سرهي رهي ۽ آفيمي ماڻهو نشي ۾ پنڪيون کائي؛ جنهنڪري ڪنهن مهل ضروري ڪم کان پڻ گُسي وڃي، تنهن ڪري جوڻس ارمان کائي؛ ۽ ڪئفي يعني شرابي نشي مهل ڪاوڙ گهڻي ڪري، ۽ زال سان اڻ وڻت رکي، تنهنڪري جوڻس ڀائني، جو نشي مهل شال گهر ۾ نه هئي.
۹۳ - ڀرئي اُٺ تان وڃڻي لٿي، ته به چڱي.
هن پهاڪي جي معنيٰ ۾ ڪي موڙهو ڪين آهي، جنهن جو بيان ڪجي، مگر مطلب سو هي آهي، جو جيڪڏهن هڪڙي ماڻهوءَ کي پنجاهه ڪوهه پنڌ ڪرڻو هئي، تنهن مان هڪڙو ڪوهه به ڪيائين ته به شڪر ڪرڻ کپيس؛ يا ڪنهن کي سؤ رپين قرض ڏيڻو هئي تنهن مان هڪڙو رپيو به لٿو، ته به سرهو ٿيڻ گهرجيس، جو ٿورو توڙي گهڻو ته گهٽ ٿيو، تنهن وانگي جيڪڏهن ڪو ماڻهو پاپ جهڙا ڪم گهڻا ڪندڙ هئي، تن مان هڪڙي ڪرڻ کان ڇٽو ته به چڱو.
۹۴ - ڀڄ چريا مست آيئي.
هن پهاڪي ۾ اهڙي مُعما ڪا نه آهي، جنهن جي بيان ڪرڻ جي گهرج هجي. رڳو ايترو آهي، جو نشئي ماڻهو چرئي کان به چريو چئجي، جو چرئي کي ڪنهن مهل رات ۽ ڏينهن جي ڦير جي سڌ رهي؛ نشئيءَ کي ايتري به نه رهي. جهڙو هڪڙو سنڌي ساڌ چوندو آهي: “ڀنگان پي پُٽ مانجهي، ته ڀتيون ٿين سون جون، صبح منجهان سانجهي.”
۹۵ - ڀڄندڙن جي اگ ۾ لڪندڙن جي پوءِ ۾.
هي پهاڪو ٻچاپڙن ماڻهن جي حال تي آيو آهي، جن کي فارسيءَ ۾ خانه برانداز چئجي، جيڪي هڪڙي هنڌان ٻڌي ٻئي هنڌ ٻڌائي ٻن دوستن جي وچ ۾ ڏڦيڙ وجهن. اهڙن لاءِ فارسيءَ واري پڻ بيت چيو آهي:
مال داري را بگويد مال دار؛
دزد را گويد که املاڪش برار. مال واري کي چوي مال سوگهو ڪر،
چور کي چوي؛ وسلا چورائينس.
پر اهو ڪم لچن جو آهي؛ اشراف کي اهڙيءَ هاج کان پاسو ڪرڻ کپي. ڌڻي اهڙيءَ سنگت ۽ اهڙن لڇڻن کان رکيا ڪري.
۹۶ - ڀُلي ڀاڻَ آئي، سا به نه ڀلي.
هن پهاڪي ۾ ڌنارن جي اصطلاح جا اکر آيا آهن؛ ته جو ڍور ڀُلي يعني ڌڻ مان رلي ويو، ۽ وري ڀاڻ يعني وٿاڻ ۾ آيو، اُهو به ڪَرَ نه ڀُلو. تنهن وانگي پاپ يا بُڇڙي ڪم کي جنهن ماڻهوءَ بڇڙو ڄاڻي ڇڏيو، ۽ توبھ ڪئي، تنهن به ڄاڻ بڇڙو ڪم نه ڪيو. ويتر اهڙن پاپن کي ماڻهو ساراهيندا آهن. جهڙو فارسي مثل آيو آهي:
گنهگار توبہ کار بہ از عابد ناپرهيزگار. بي ڪريائتي فقير کان توبہ وارو پاپي چڱو.
۹۷ - ڀڳڙن کاڌي هٿ ڌوتا پيا آهن.
جنهن کاڄ جي کائندي کاڄ ۾ هٿ ڀرجن، تنهن جي کاڌي هٿ ڌوئڻ ضرور آهن؛ پر ڀڳڙن کاڌي نڪي هٿ ڀرجن نڪي ڌوئجن. تنهن وانگي دنيا جي ڪنن ڪمن ۾ هٿ وجهبو، ته پڇاڙيءَ جي ڳڻتي رهندي. نه ته ڪهڙو ڊپ؟ جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
تو پاک باش برادر، مدار از کس باک؛
زنند جامه ناپاک گاذران بر سنگ. ادا، تون پاڪ ره، پوءِ ڪنهن کان ڊپ نه رک،
کٽي/ڌوٻي به پليت ڪپڙي کي پاهڻ تي سٽي.
۹۸ - ڀريءَ ڇنيءَ کان ڀيري ڇنو چڱو.
هڪڙي هنڌان ڪنهن مزور کي چار مڻ بار جا کڻي ڪاٿي پهچائڻا هئا، سو جيڪڏهن هڪ ڀيري اهو سڀ ڀري ٻڌي کڻندو، ته چيلهه يا ڳاٽو ڀڄي پوندس. پر جي هڪڙو مڻ چار ڀيرا ڪري کڻندو، ته جيتوڙي پنڌ گهڻو ٿيندس، پر زيان ڪو نه پهچندس. تنهن وانگي جو ڪم هري هري سُڌرندو، سو تڪڙ سان نه ٿيندو. جهڙو فارسيءَ واري چيو آهي:
بچشم خويش ديدم در بيابان،
که آهستھ سبق برد از شتابان.
سمند باد پا از ننگ فروماند،
شتربان همچنين آهسته مي راند. پنهنجين اکين سان بر پٽ ۾ ڏٺم،
ته هوري هلندڙ کٽيو ڊوڙندڙ کان.
گهوڙو تکو ڊوڙي ٿڪي پيو،
اوٺي هري هري هلندو رهيو.