چل حیکایەت/حیکایەتا بیست و یەکێ

by مەلا مەحموودی بایەزیدی

←حیکایەتا بیستێ

چل حیکایەت  (1860)  by مەلا مەحموودی بایەزیدی حیکایەتا بیست و یەکێ

حیکایەتا بیست و دووێ→

ڕاوی ڕیوایەت دکەن، کو ژ سیلسلا عەباسیان، د وەقتێ ئیبراهیم خان بەگێ، کو میرێ عمومێ «هەکاریان» بوو، ژ تاییفا «هەرتوشیان» ژ مالا ئاغایێد گراڤیان مرۆڤەکێ قەوی زێدە ڕەشید و جامێر پەیدا بووبی، ناڤی شەکر ئاغایێ شەنگ» دگوتن، د وەقت و زەمانێ خوەدا، گەلەک ناڤ و دەنگ پەیدا کری و زاڤ دنێڤا ئەکراداندا خوەیی ئیعتبار بووبی، ژ ئەترافاندا دهاتە گۆتن، حەتتا پاشایێد وانێ ژی لەشکر ڤڕێ دکرنە سەر شەکر ئاغای، کو بەلکو بدەست بخینن، مومکین نەبوویی، و میرێ هەکاریان لەشکر کری، چوویە سەر شەکر ئاغای دیسانێ، جهێ وان گەلێی ئاراکێ بووو ژ بەر ئاسێتیێ، ئیبراهیم خان بەگێ، زەفەر پێ نەئانی، مەئیووس ڤەگەڕیا، خولاسە پێلەکێ شەکر ئاغای مەیدانا شەجاعەتێ و زۆریێ زەبت کری، میر و پاشایێد وان کناران هەموو کەتنە قەسدا شەکر ئاغای و ژ وی عاجز ماین، مرۆڤێد وی شەکر ئاغای ل ئەترافان خرابی دکرن، حەتتا وەقتێ کو چەتەچی عەبدوللا پاشا سەر عەسکەرێ ئەرزەڕۆمێ بوو، ئەوی ژی ئەمر ڤڕێکریە ژ بۆی پاشایێ وانێ، کو شەکر ئاغا فەرمانلویە، ژ تە دخوەزم، ئیجارێ پاشایێ وانێ جەواب ژ بۆی میرێ هەکاریان ئیبراهیم خان بەگێ ڤڕێ دکەتن، کو ئەحوال ئەڤەیە، شەکر ئاغا فەرمانلو، بلانێ چارەیەکێ لێ بکەتن، ئیجارێ ئیبراهیم خان بەگ دنڤیسە ژ بۆی پاشایێ وانێ، کو ئەڤ شۆلە ب زۆری نابی، بلانێ پاشا موددەیەکی سەبرێ بکەتن، بەلکو ب حیلە و تەرزەکی ئەم شەکر ئاغای بدەست بینن، موددەیەکی لسەر وی بۆری، ئیبراهیم خان بەگێ، دوستی خستە نێڤا خوە و شەکر ئاغای، کاغەز و قاسد دچن و تێن، پاشی موودەیەکی ئیبراهیم خان بەگێ شەکر ئاغا گازی مالا خوە دکەتن، بلانێ بێتن، ئەم یەکودوو ببینین و تفاقا مە ببیتە یەک، هەرچەند ئیبراهیم خان بەگێ ئەڤ تەکلیفە ل شەکر ئاغای کر، لاکین شەکر ئاغا باوەری نەکر، قەبول نەکر، ئیجارێ ئیبراهیم خان بەگ جەواب ڤڕێدکەتن، کو ئەز مێڤانێ شەکر ئاغای مە، ئەز دێ دگەل دەهـ پیشەکاران بێمە سلاڤیا شەکر ئاغای، ئەم یەک و دوو ببینین و خەبەر بدەن، ئیجارێ وەکو ئەڤ جەوابە گەهایە شەکر ئاغای، گۆت بلانێ ئیبراهیم خان بەک کەرەم بکەتن و بێتن لسەر سەران و لسەر چاڤان بێتن، ئیجارێ ئیبراهیم خان بەگ ژ غولامێد خوە دەهـ نەفەر بژارتن و دگەل خوە بری چوویە کەلا شاخێ مالا شەکر ئاغای و شەکر ئاغا ژی دگەل سێسەدو چارسەد سوار و پەیان هاتیە بەراییکا ئیبراهیم خان بەگێ و بری ل کەلێ، ل مالا خوە کرییە مێڤان، ئیعزاز و ئیکرام دکەتن و دگەل یەکودوو زێدە موحبەت و ئولفەت دکەن، ئیبراهیم خان بەگ دوو شەڤان دمینە، شەڤا سێ بخەف دبێژە غولامێد خوە، کو ئەز ئیشەڤە شەکر ئاغای دێ بکوژم، لاکین غولام و ئەتباعێد وی زەحفن و ئەم هندکین، بشەڤ پاشی زادی، ئەز دێ دگەل شەکر ئاغای بکەمە خلوەت، ئەز و ئەو بتنێ دمینن، پاش موددەیەکی ئەز دکەمە گازی، کو قەلونێ وەرن نۆڤەکن، هون هەر دەهـ ژی وەرنە هندور ئۆ دەیێ، و فیلحال دەری ژ هندورڤە دادن و شەکر ئاغای بدەنە بەر خەنجەران بکوژن، وکو ئەو هاتە کوشتن، ئێدی ئەو غولام و ئەتباعێد وی دەست هەلناگرن، ئەم یانزدە مرۆڤ لێرە بین و چەک و راتبێد مە د ئودەیێدا ل نک مەیە، ئەز میرێ هەکاریانم، ئێدی کەسەک پاش مرنا شەکر ئاغای نەوێریتە ئیبراهیم خان، وەها تەنبیهـ و تەئکیدێ ل غولامێد خوە دکەتن، بشەڤ پاشی زادی، ئیبراهیم خان بەگ ئەمر دکەتن، کو خلوەت بکەن، ئەز و شەکر ئاغا بتنێ بمینن، خەبەردانا مەهەین، ئەز دێ سوبەیێ بچم، ئەم شێورا خوە تەمام بکەن، ئیجارێ غولامێد ئیبراهیم خان بەگێ و غولامێد شەکر ئاغای حەموو بدەردکەڤن، ئیبراهیم خان بەگ و شەکر ئاغا هەردوو بتنێ د ئودەیێدا دمینن، لاکین غولامێد ئیبراهیم خان بەگێ حازر هەر دەهـ ژی گوهداری بوونە، لەوڕانێ ئەو تەنبیهـ بوونە، پاشی ساعەتەکێ ئیبراهیم خان بەگ دکەتە گازی کو ئاگرەکی قەلونێ بینن، ئیجارێ غولامێد ئیبراهیم خان بەگێ دگەل گازیێ، هەر دەهـ ژی دچنە نیڤا ئودەیێ و دەرێ ئۆدەیێ ژ هوندروڤە قفل دکەن و د گەهنە شەکر ئاغای و ددەنە بەرخەنجەران، لاکین شەکر ئاغا ژی هندە مەجال دبە کو یەکی ژ وان غولامان دکوژە و یەکی بریندار دکەتن، شەکر ئاغا کوشت و تەمام کرن، لاکین غولام و ئەتباعێد شەکر ئاغا لبەر دەرێ ئۆدەیێ، بوویە غەوغا و قیامەت، لاکین دەهـ مێرێد بژارە ب راتب و شەشخانە دگەل میر د ئۆدەیێ دانن، ئێدی غولامان گەر چ کرییە هەلێ هەلێ و گۆتن ئەم دێ ئۆدەیێ بسوژین، لاکین نەوێران، لەوڕانێ ئەکرادێد ڕەعیە لبەر میران و بەگزادان دەست هەلناگرن، ژ پاشیێ مولاحەزە دکەن، ئیجارێ ئیبراهیم خان بەگێ ژ ئۆدەیێ کریە گازی، کو شەکر ئاغا فەرمانلو بوو هاتە کوشتن و تەمام بوویە و هون بەلاڤ ببن و بچنە مالێد خوە، گەر نە هەرچی کەسێ تاگریا شەکر ئاغای بکەتن، ئەو ژی فەرمانلویە و سوبەیێ دێ لەشکرێ من بێتن، ئێدی کەیفاوەیە، ئەز دێ مەعیەن والداشێد شەکر ئاغای حەموو بگرم و بکوژم، هوون بڕاحەتی بچنە مالێد خوە و موودەڕڕس و قازیێ هێشەتێ ژبۆی من ڤڕێ بکەن، ئەز دا فەرمانێ بدەمە وان، بلانێ ژ بۆی تایفا هەرتۆشیان بخۆنن، وەکو ئیبراهیم خان بەگ ئەڤ خەبەرە ژ نێڤا ئۆدەیێ گۆتە غولام و ئەتباعێد شەکر ئاغای، ئێدی ئەو ژی تەرسیان و سست بوویی، هەرکەسەک بەلاڤ بوو، چووینە مالێد خوە، مەشهوورە دبێژن ژ بۆی مریان پاشی کەس نامریتن، ئێدی ئەتباع و غولامێد شەکر ئاغای بەلاڤ بووی، مودەڕڕس و قازی هاتنە دەرێ ئۆدەیێ و گازی ئیبراهیم خان بەگێ کرن، کو میرم تە ئەمر کر بوو ئەم هاتینە، چ فەرمان دکەی، ئیجارێ ئیبراهیم خان بەگ دبێژە مەلان، کۆ دا مەعلوومێ وە ببیتن، کو شەکر ئاغا ب ئەمرێ دەولەتێ فەرمانلو بوو و ئەمرێ من بوو، ئەز هاتم و من کوشتیە، ئەز دێ سەرێ وی ببڕم و ڤڕێ بکەمە دەولەتێ، لاکین ژ بۆی برا و کوڕ و غولام و تایفا وی حەموویان ڕایە، بلانێ ڕاحەت ببن و گەرنە پاشی هوون خەلقێ هێشەتێ حەموو فەرمانلوو دبن، ئێدی مودەڕڕس و قازی خەلق ساکن کری، دەرێ ئۆدەیێ ڤەکرن و سەرێ شەکر ئاغای ژێکری ڤڕێکرنە وانێ و لاشێ وی دەفن کر، ئیبراهیم خان بەگ ئینا کوڕێ شەکر ئاغایێ مەزن، میر محەمەد خەلات کرییە ل جهێ بابێ کرییە ئاغایێ تایفا هەرتوشیان و ڤەگەڕیای هاتە مالا خوە، شەکر ئاغا وەها مخابن چووی، ژن و کچێد وی زاڤ ستران ل شەکر ئاغایێ شەنگ گرێدانە، دنێڤا هەرتوشیان و ئەکرادێد وان کناران مەشهوورە، سترانێد شەکر ئاغای دسترن و نها ژی دیسانێ ژ نەسەبا وی شەکر ئاغای، ئاغایێد تایفا هەرتوشیان هەیە، عومەرێ میر محەمەد دبێژن، دکەلا شامانسێ دا ساکن دبیتن..