پھاڪن جي حڪمت/باب پهريون/ڀاڱو پهريون/فصل پهريون
رستي ڄاڻن ڪري ماڻهو ايترو نٿو رُلي جيترو به ڄاڻڻ ڪري.
رن زال سُڪان بنا ٻيڙيءَ وانگي آهي
ڦتل ڀت جيئن مٿي وڌي تيئن جلد هيٺ ڪِرڻ واري اسين تلاھ ڀرھ سگهون ٿا، پر ماڻهوءَ جي دل ڪير ڀري سگهندو.
جيڪو پاڻي ٻيڙيءَ کي کڻي گهمائي ٿو سوئي انهيکي ٻوڙي ٿو جنهنکي ننڊ نٿي اچي سو پنهنجي وڃايل هنڌ مان عيب ڪڍي ٿو.
لشڪر هزارن ڏينهن لاءِ رکجن ٿا تڏهن مس هڪڙي ڏينهن ڪم اچن ٿا.
چڱا قول يا لفظ موتين جي سَرَسان مشابھ آهن.
ڪڪر لنگهي وڃن ٿا پر مينهن رهجي وڃي ٿو.
سچو سون باھ کان ڪين ڊڄندو آهي.
تمام پڪل ميوو به ڪنهنجي وات ۾ ڪري نٿو پوي.
ڪو مايل وڻ بهار جي موسم ۾ ڦٽي ساوا ٿين ٿا پر ماڻهو ٻه ڀيرا جوان ٿي نٿو سگهي.
خريد ڪرڻ جو خيال ڪرين تنهنکان اڳي وڪڻڻ جو خيال ڪر.
ناممڪن ڪم اهڙو آهي جهڙو وهندڙ پاڻيءَ ۾ واريءَ جو بند ٻڌڻ.
ماڻهوءَ کي طعنو هڻڻ هڪڙو لحظو ٿو وٺي پر انهيکي وسارڻ ۾ ورھ ٿا لڳن.
جي ڀانئين ته نه ٺڳجين ته بازار ۾ ٽن دڪانن تان شيءِ جي قيمت پڇ.
جنهن ماڻهوءَ جو منهن مُرڪندڙ ناهي تنهنکي ڪو به دڪان کولڻ نه گهرجي.
ماڻهو مَک جي مٿي جيتري فائدي لاءِ اڀرندي کان الهندي تائين ڊوڙندا آهن.
هڪڙي چڻنگ مان هزارن ٻيلن يا ٽَڪرن کي باھ لڳي سگهي ٿي.
هڪڙو سک سَوَن ڏکن کي هڪالي ڇڏي ٿو.
چڱا دوست ترت حساب صفا ڪن ٿا.
آسمان مٿي ناهي، ماڻهوءَ جي دل آسمان کان به مٿي آهي.
عيبدار هيرو بي عيب بهڻيءَ کان چڱو آهي.
ماڻهوءَ جي حياتي اهڙي آهي جهڙي شمع واءَ ۾ رکيل.
سئيءَ کان سواءِ ڪو به سبي نه سگهندو.
سُڪل آڱر لوڻ کڻي نه سگهندي.
اڳئين در تي شينهن ويني به بگهڙ پنئين در کان انر لنگهي اچي ٿو
خوشيءَ جي بيحد گهڻائي ڏک جي برابر آهي
ڪتي کي هڪالڻ جي لاءِ شينهن کي سڌڻ بيعقلي آهي
پنهنجي در جي اڳيان ڀلي هر ڪو برف ٻُهاري پر پاڙي واري جي کڏ تان ڇوپارو لاهي.
ڪانگ ٿو سُوئر کي ڪاري هئڻ جو مهڻو ڏئي.
حيا زال ذات جي همت آهي.
ماٺ ۽ شرم زال ذات جي معدي تقرير آهي.
چڱا ماڻهو فقط ٻه آهن- هڪڙو مئل ۽ ٻيو نه ڄاول.
سنوان وڻ جبلن ۽ ٻيلن ۾ لڀن ٿا پر سنوان ماڻهو دنيا ۾ نٿا لڀن.
ڪِليءَ تي ڊوڙي وڃي پوڻ ۾ ڪهڙي سلامتي؟
جڏهن واڍ پيو لڳي تڏهن باھ کي ڦوڪي ٻارڻ جو ڪهڙو ضرور؟
ڪُوئي جي وات مان عاج نٿو نڪري.
بيعقل پکي سڀکان اڳي اڏامندا آهن.
اڪيلو ويهي پنهنجن عيبن ۽ قصورن تي ويچار ڪم باھ کي اجهائڻ جي لاءِ گند ڪچرو ان تي وجهڻ بيعقلي آهي.
ٻلي هٿ ڪرڻ ۽ ڳئون هٿان وڃائڻ مان ڪهڙو فائدو؟
جيڪو مٿي نٿو اُڏامي سو هيٺ وڏو ڌڪو به نٿو کائي وڏو وڻ واءَ کي ڇڪي وٺي ٿو.
هڪڙي ٻڪريءَ تان ٻه کلون لاهي نه سگهبيون.
جنهن هنڌ بيماريون گهڙن ٿيون، مصيبتون، اُتان ئي نڪرن ٿيون، يعني وات مان.
هڪڙي پَلَ جي چوڪ مان حياتيءَ جو ڏک پيدا ٿئي ٿو.
جڏهن وڻ وڍجي ٿو تڏهن اُن جو پاڇو گم ٿي وڃي ٿو.
جيڪو هرڻ جي پٺيان ٿو پوي. سو سهن ڏي ڌيان نٿو ڏي.
جي پاڙون ڇڏي ڏبيون ته گاھ وري به ڦُٽي نڪرندو.
جيڪي ڪن ۾ چئبو آهي سو اڪثر سؤ ميل پري ٻڌيو آهي.
ڏاهو ماڻهو جهونا وير وساري ڇڏيندو آهي.
پکي نيٺ فقط هڪڙي ٽاريءَ تي وهندو ۽ گهوڙو نيٺ هڪڙي نديءَ تان پاڻي پي ڍؤ ڪندو.
جڏهن ڍنڍُ سڪندي تڏهن مڇي ڏسڻ ۾ ايندي.
جيڪو جلد ڳڙڪائي وڃي ٿو سو ٿورو چَٻي ٿو.
اڃ لڳڻ کان اڳي کوهي کوٽڻ گهرجي.
هڪڙي پيو سان سُڪيءَ تي ترڻ ناداني آهي.
تيل جو دٻو وري به تيل کان سواءِ ٻئي ڪنهن ڪم اچڻ جو ناهي.
وڏا ڪُڪڙ ٿورو داڻو ڪين کائيندا.
وڏا ڪامورا ٿوري رشوت تي راضي نه ٿيندا.
هڪڙي شيءِ هٿ آڻڻ مان ٻن جي هٿ ڪرڻ جي طمع پيدا ٿي ٿئي.
ماڻهوءَ جي گفتگو سندس دل جي آرسي آهي.
اسين پنهنجا عيب فقط ٻين جي اکين سان ڏسي سگهون ٿا.
ماڻهو ٻڍو ٿئي ٿو پر سندس دل ٻڍي نٿي ٿئي.
اڌارو ورتل پيسو وقت کي ڇوٽو ڪيو ڇڏي ۽ ٻين جي لاءِ ڪم ڪرڻ وقت کي وڌايو وجهي.
ننڍي عمر جي نوڪري قابليت کي سست ڪيو ڇڏي.
ڪن ماڻهن جون اکيون سندن پيٽ کان وڏيون ٿينديون آهن.
وات پٽڻ ۾ ايتري سلامتي ناهي جيتري وات پورڻ ۾ آهي.
ڪي ماڻهو گڏھ تي ويٺي گڏھ وڃايو ڇڏين.
جنهن ڀُنگي ۾ خوشي آهي سا انهيءَ محلات کان چڱي آهي جنهن ۾ ڏک آهي.
جيڪو گپ ۾ بهندو سو انهي ۾ ڦاسي پوندو.
جيئن دشمن کي ويجهو وڃبو تئن دل جا شينهن به ڇيلا ٿي پوندا.
وڏيون کڏون ڀرجي سگهن ٿيون پر ماڻهوءَ جي دل ڀرجي نه سگهندي.
چورن کي گوشت کائيندي نه ڏسو پر سزا کائيندي ڏسو
ڀلي گهوڙي کي هڪڙو چهبڪ ۽ ڀلي آدميءَ کي هڪڙو اکر.
شينهن ۽ هرڻ گڏ نٿا گهمن.
بڪ ڪرڻ سان اسين چانور رڌي نه سگهنداسين.
ترار سان باھ کي نه سور.
سوچ کي نه ڇڏجي متان ڦٽ ٿي پوي.
چنڊ هميشه گول ناهي ۽ ڪڪر هميشه بيقا نه هوندا.
کوھ جي مٿان ويهي تارن ڏي نهارڻ بيعقلي آهي.
چقبق هڻڻ کان سواءِ رڳو دونهون نه نڪرندو.
جيئن سمنڊ ۾ لهر جي پٺيان لهر ٿي اچي تئن دنيا ۾ نوان ماڻهو جهونن جي جاين تي ٿا اچن.
جڏهن ٻيڙي درياھ جي وچ ۾ آهي تڏهن انهي جو ٽُنگ بند ڪرڻ اجايو آهي.
جڏهن ميوو پچي ٿو تڏهن پاڻهيء ڪِري پوي ٿو.
اسان جون خوشيون تانگهيون آهن، اسان جون تڪليفون اونهيون آهن.
هڪڙي ڪاٺيءَ جي پُل تان لنگهڻ ڏاڍو ڏکيو آهي.
ٻين کي ايذار رسائڻ لاءِ پاڻ کي ايذا رسائڻ ضروري آهي.
ڪاغذ ۽ قلم ترار ڪم آڻڻ کان سواءِ ڪنهن به ماڻهوءَ جي حياتي وٺي سگهن ٿا.
رڍ کي ٺڳاري شينهن جي ولر ۾ وٺي وڃڻ.
کوھ ۾ پيل ماڻهوءَ کي مٿان پهڻ هڻڻ.
ڪنهين به سُئيءَ کي ٻه پاکا نه هوندا.
هڪڙي هٿ سان سج جي روشنائي روڪي نه سگهبي.
ڪنهن ڪُڪڙ کي زور ڪري آرو ڪرائڻ.
هڪڙو پير ٻن ٻيڙن تي، بيهي نه سگهندو.
ڍرو ڪم چڱو ٺاهيل مال پيدا ڪري ٿو.
جيڪي سُخت پورهئي سان ڪمائبو آهي سو گهڻي خوشيءَ سان کائبو آهي.
سَؤ رستا سَؤ مشڪلاتون پيش ڪن ٿا.
هڪڙو ڪتو ڪنهن شيءَ تي ڀؤنڪي ٿو باقي ٻيا سؤ ڪتا وري انهي تي ٿا ڀونڪن.
ڪانگ دنيا ۾ جتي ڪٿي ڪارا ٿا ٿين.
سهانگيون شيون چڱيون ناهن؛ چڱيون شيون سهانگيون آهن.
ميوون وڪندڙُ هميشه مفن پڪلن ميوون جو هوڪو ٿو ڏئي.
دولت مفلسيءَ کان چڱي ٿي لڳي پر مفلسي دولت کان پوءِ چڱي نٿي لڳي.
دهل جو آواز مٿانهين ٽڪريءَ تي پري ٿو ٻڌجي.
ماڻهوءَ جا چڱا ڪم رڳو گهر ۾ معلوم آهن پر سندس بڇڙا ڪم پري وڃيو نڪرن.
هزارن ورهن جي آبرو ڪهڙي ڏينهن جي حالت تي منحصر رهي ٿي سگهي.
دلي جو وات بند ٿي سگهندو پر ماڻهوءَ جو وات بند ٿيڻ جو ناهي.
قابل ماڻهو اڪثر بيعقلن جا نوڪر آهن.
جيئن ٿورا نوڪر تئن خدمت بهتر ٿي ٿئي.
گهر چونڊي وٺڻ کان اڳي پاڙي جي پڇا ڪرڻ گهرجي.
جيڪي لوھ رد ڪيو ڇڏين سي رُڪُ جوڙي نه سگهندا.
جي ڏئي ۾ تيل ڪونهي ته وٽ اجائي زيان ٿي ٿئي.
ماڻهو ڀلي ٻڍاپي تائين پيو پڙهي تڏهن به اڃا گهڻيون ڳالهيون سِکڻيون هونديس.
ڪاٺ جو گهنڊ وڄائڻ اجائي ڪوشش ڪرڻي آهي.
ڏاڙهي ۽ مٿي جي وارن کي گڏ ڦڻي ڏيڻ.
پکي پڪڙڻ لاءِ وڻ وڍي رکڻ.
انڌي ماڻهوءَ کان رستي جو ڏس پڇڻ.
ڳوٿري ۾ پيل ٻلي خريد ڪرڻ.
موتي ڪکن ۾ ويڙهيل.
ٻه تير هڪڙي ڪمان مان گڏي هڻڻ.